Glomus badium, G.pansihalos,G.geosporum, ,G.mosseae,G.intraradiece, G.macrocarpum,
G. reticulatum, G.caledonium,Gigaspora albida, G.fasciculatum

رامش و همکاران
(۱۳۸۸)

جداسازی و شناسایی قارچ‌های میکوریز آربوسکولار ریزوسفر جو در استان سمنان

Glomus.geosporum,G.deserticola,
G.constrictum,G.etunicatum, ,G.fasciculatum, G.claroideum,G. caledonium, G.pansihalos, G.mosseae G.corymbiforme,G.aggregatum,G.trimurales, Acaulospora mellea, Pacispora scintillans, Scutellospora pellucid

توران فیضی کمره و همکاران (۲۰۱۱)

شناسایی قارچ‌های آربوسکولار میکوریزی همزیست با گونه‌های بومی گلابی و افرا در منطقه بازفت، چهارمحال بختیاری

Glomus luteum, Glomus sp₁,G. aggregatum, Glomus sp₂, Acaulospora sp₁, Glomus fasciculatum. G. mosseae, G. geosporum, Glomus sp₁, Glomus sp₂, Acaulospora sp₁,Acaulospora sp₂.

میرزایی و همکاران
(۱۳۹۰)

شناسایی قارچ­های میکوریزی همزیست با درختان بنه (Pistacia atlantica) وخنجوک (P.khinjuk) در استان ایلام و اثرات آنها بر رشد نهال­های تحت تنش خشکی

Entrophospora infrequens,Gigaspora gigantean, Glomus aggregatum, G.caesaris,G.caledonium,G.claroideum,
G.clarum,G.constrictum,G.corymbiforme,G.drummondii,G.etunicatum,
G.fasciculatum,G.geosporum,
G.intraradiece, G.mosseae
,G.macrocarpum,G.pansihalos, G.trimurales,G.walkeri

۲-۲- مطالعات انجام شده در جهان
در زمینه‌ی شناسایی قارچ‌های همزیست در بعضی نقاط دنیا اقداماتی صورت گرفته، به طوری که تا کنون بیش از ۲۰۰ گونه از قارچ‌های میکوریزی آربوسکولار شناسایی شده است (زنگنه و همکاران، ۱۳۸۴).
جدول ۲-۲-مطالعات انجام شده در جهان

محقق و سال

عنوان پژوهش

معرفی گونه‌ها

Sharda و همکاران
(۲۰۰۸)

شناسایی قارچ‌های همزیست با گونه پاپایا در گوآ، هند

Acaulospora laevis, Gigasporadecipiens,Gigaspora margarita, Glomus clavisporum, Acaulospora mellea, Acaulospora nicolsonii, Glomus geosporum, Glomus microcarpum,Glomus taiwanensis , Scutellospora gregaria ,Glomus claroideum, Acaulospora scrobiculata, Glomus sinuosum, Scutellospora verrucosa, Scutellospora nigra, G. macrocarpum, G.coremioides

Songachan و همکاران (۲۰۱۱)

شناسایی قارچ میکوریزی آربوسکولار در جنگل کاج مگالایا ، شمال غربی هند

Acaulospora koskei, A. laevis, A. mellea, A. morrowiae, Glomus geosporum, Glomus clavisporum, Glomus etunicatum, Glomus fistulosum, Glomus intraradices, Glomus luteum, Glomus sp. Glomus verrucolusum, Glomus viscosum, Acaulospora capsiculata, Acaulospora delicate, Acaulospora denticulate, Acaulospora lacunose, Acaulospora scrobiculata, Acaulospora tuberculata, Glomus caledonium, Acaulospora dilatata, Acaulospora spinosa

Al-areqi و همکاران
(۲۰۱۳)

۳-۷- روایی و پایایی ابزار سنجش پرسشنامه
ابزار سنجش پرسشنامه به دو دسته تقسیم می‌شود: استاندارد و میزان شده؛ محقق ساخته. ابزار سنجش و آزمونهای استاندارد و میزان شده به طور معمول از روایی^[۶۴]و پایایی^[۶۵] مناسب برخوردارند از این رو محققان آنها را با اطمینان به کار می‌گیرند ولی ابزارهای محقق ساخته فاقد چنین اطمینانی هستند و محقق باید از روایی و پایایی آنها اطمینان حاصل کند [۱۵۳].
۳-۷-۱- روایی ابزار گردآوری اطلاعات
روایی از واژه‌ی روا به معنی جایز و درست گرفته شده است و روایی به معنی صحیح و درست بودن است. مفهوم اعتبار (روایی) به این سوال پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه ­گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می‌سنجد [۱۵۴]. روش‌های زیادی برای تعیین اعتبار ابزار اندازه‌گیری وجود دارد از قبیل روایی محتوا، روایی ملاکی، روایی سازه وجود دارد. روایی محتوایی به این مطلب اشاره دارد که نمونه سوال‌های مورد استفاده در یک آزمون تا چه حد معرف کل جامع سوال‌های ممکن است، که می‌توان از محتوا یا موضوع مورد نظر تهیه کرد. برای تعیین روایی محتوا هیچ­گونه روش آماری وجود ندارد. در عوض برای تعیین روایی محتوایی یک آزمون از قضاوت متخصصان در این باره که سوال‌های آزمون تا چه میزانی معرف محتوا و اهداف برنامه یا حوزه محتوایی هستند استفاده می‌شود [۱۵۵].

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در این پژوهش از روایی محتوا استفاده شده است. به این منظور، پرسشنامه روایی محتوایی پژوهش به گونه ­ای طراحی گردید که سوالات آن مبهم و چندپهلو نباشد. سپس پرسشنامه تهیه شده در اختیار اساتید محترم راهنما و مشاور قرار گرفت و با کسب نظرات و پیشنهادات آن­ها بازبینی و اصلاح گردید. پس از نهایی شدن پرسش نامه روایی (پرسشنامه شماره (آ-۱)) جهت اعمال نظر و قضاوت در اختیار ۱۵نفر از متخصصان و خبرگان آشنا به مسائل آموزشی قرار گرفت. در نهایت پس از جمع­آوری پرسشنامه ­ها با ارائه نتایج بررسی پرسشنامه ­ها به اساتید محترم راهنما ، عواملی که با بهره گرفتن از روش لاشه طبق رابطه (۳-۱) از مقبولیت زیادی برخوردار نبودند، با نقطه برش ۶۰ درصد آرای مثبت، از پرسشنامه حذف و یا اصلاح شد و یا عوامل دیگری به آن اضافه گردید. نتیجه تغییرات آنها در فصل بعد ارائه شده است.

رابطه (۳-۱)

CV: ضریب روایی پرسشنامه (نقطه برش) که در این تحقیق طبق رابطه بالا بیشتر از ۶۰ درصد می­باشد.
Ne: تعداد افرادی که جواب مثبت به پرسشنامه داده­اند.
N : تعداد کل افراد خبره که پرسشنامه را پر می­ کنند.
ضمنا روایی کل مدل نیز از طریق مصاحبه با خبرگان از طریق سوال مورد پرسش قرار گرفت:
آیا مراحل انجام پژوهش و روش‌های استخراج داده ­ها صحیح است؟
۳-۷-۲- پایایی ابزار گردآوری اطلاعات
قابلیت اعتماد ابزار اندازه‌گیری (پایایی) یکی از ویژگی‌های فنی ابزار اندازه‌گیری است. پایایی در واقع همبستگی میان یک مجموعه از نمرات و مجموعه دیگری از نمرات در یک آزمون معادل که به صورت مستقل بر یک گروه آزمودنی بدست آمده است را نشان می‌دهد [۷]. منظور از پایایی یک پرسشنامه این است که اگر خصیصه مورد سنجش را با همان پرسشنامه در شرایط مشابه دوباره اندازه‌گیری کنیم، نتایج حاصل تا چه حد مشابه، دقیق و قابل اعتماد است [۱۵۶]. پایایی یک سنجه، ثبات و هماهنگی منطقی پاسخ‌ها را در ابزار اندازه‌گیری نشان میدهد و به ارزیابی درستی و خوب بودن یک سنجه کمک می‌کند. برای تعیین ضریب پایایی یک ابزار اندازه‌گیری روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌توان به اهم آنها همچون؛ پایایی باز آزمون، پایایی به شکل موازی، پایایی دو نیمه کردن سوال‌ها یا بندهای پرسشنامه، پایایی سازگاری منطقی درونی سنجه‌ها و پایایی سازگاری منطقی بین سوال‌ها، اشاره کرد [۱۵۵].
در محاسبه پایایی پرسشنامه روش­های متعددی وجود دارد که در این تحقیق از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. این روش برای محاسبه هماهنگی درون ابزار اندازه‌گیری و برای سوال­های چند گزینه­ای به کار می‌رود. این پایایی، نوعی آزمون از سازگاری منطقی پاسخ­های پاسخ ­دهندگان به همه سوال­ها در یک سنجه یا یک پرسشنامه است. هرچه آلفای به دست آمده به ۱۰۰ درصد نزدیکتر باشد، بیانگر قابلیت اعتماد بیشتر پرسشنامه است. قابل ذکر است که ضریب آلفای کمتر از ۶۰ درصد به طور معمول ضعیف تلقی می‌شود، دامنه ۷۰ درصد قابل قبول و بیش از ۸۰ درصد خوب تلقی می‌گردد والبته هر چقدر ضریب­اعتماد به عدد یک نزدیک‌تر باشد، بهتر است [۱۴۳].
در این روش اگر انحراف معیار سوالات یک باشد، این روش بر مبنای متوسط همبستگی میان سوالات پرسشنامه مقایسات را انجام می­دهد و در غیر این صورت بر مبنای متوسط کوواریانس بین سوالات، تصمیم ­گیری می­ کند. اگر سوالات موجود با یکدیگر همبستگی مثبتی نداشته باشند، انتظار نمی­رود که در صورت تکرار پرسش­نامه بر روی افراد نمونه دیگر، نتایج مشابهی به دست آید و در واقع اعتبار پرسش نامه (آزمون) کاهش می­یابد. اگر امتیاز واقعی به سوالات داده نشده باشد و پاسخ های افراد کاملاً به یکدیگر بی­ربط باشد، آلفا به سمت صفر میل می کند. اگر تمام سوالات قابل اعتماد باشند و یک نتیجه را نشان دهند، ضریب آلفا یک خواهد بود ]۱۵۷[.

رابطه (۳-۳)

در این فرمول، k تعداد سوالات، واریانس همه آزمودنی ها مربوط به سوال k و واریانس مجموع نمرات هر آزمودنی می باشد..
پس از جمع‌ آوری پرسشنامه ­ها برای تعیین اعتبار پرسشنامه ­ها و تحلیل داده‌های بدست آمده از نرم­فزار “SPS” تحت ویندوز استفاده شده است، در حوزه آموزش از تعداد ۲۷۰پرسشنامه توزیع شده، ۲۴۲مورد به صورت درست تکمیل و جمع­آوری شد. میزان آلفای کرونباخ برای پرسشنامه مربوط به حوزه آموزش برابر ۸۱/۰ بدست آمده است. با توجه به اینکه مقدار آلفای کرونباخ بالاتر از ۷/۰است پرسشنامه از ضریب پایایی مناسب و بالایی برخوردار می­باشند.
در فصل بعدی به تجزیه و تحلیل توصیفی جمعیت شناختی پرسشنامه ­ها پرداخته می­ شود و با تحلیل داده ­ها به ارائه مدل و تجزیه و تحلیل آن خواهیم پرداخت.
فصل چهارم
ارائه مدل و
تجزیه و تحلیل اطلاعات
۴-۱ مقدمه
با توجه به ادبیات پژوهش در فصل دو و معرفی نگاشت ادراکی فازی و روش یادگیری آن، همچنین با توجه به عوامل شناسایی شده موثر بر حوزه آموزش و تولید علم از ادبیات موضوع، به محیط نگاری پرداخته شد. پرسشنامه­هایی طراحی شد و عوامل موثر در موفقیت در این حوزه در دانشگاه شناسایی شدند. در فصل سه روش و مراحل پژوهش بیان شد و روایی و پایایی پرسشنامه ­ها نیز سنجیده شد. در ادامه پژوهش و در این فصل به ارائه مدل و تجزیه و تحلیل اطلاعات خواهیم پرداخت. در ابتدا به تجزیه و تحلیل اطلاعات جمعیت شناختی و سپس به ارائه مدل­ها و تجزیه و تحلیل آنها خواهیم پرداخت.
۴-۲- تجزیه و تحلیل توصیفی
۴-۲-۱- تجزیه و تحلیل توصیفی جمعیت شناختی
در این بخش ابتدا ویژگی­های جمعیت­شناختی خبرگان و نمونه آماری پرسشنامه ­های حوزه آموزش بررسی می­ شود.
۴-۲-۱-۱ بررسی ویژگی­های جمعیت­شناختی پاسخ ­دهندگان پرسشنامه (آ-۲) حوزه آموزش: با توجه به جامعه آماری و روش نمونه گیری، تعداد ۲۷۰ پرسشنامه در حوزه آموزش بین جامعه توزیع شد که در نهایت ۲۴۲ مورد از آن به درستی تکمیل و در اختیار پژوهشگر قرار گرفت. ویژگی­های جمعیت­شناختی پاسخ ­دهندگان به صورت زیر است :
الف) میزان تحصیلات پاسخ ­دهندگان: مطابق جدول (۴-۱) و شکل (۴-۱)، از ۲۴۲ نفر پاسخ­دهنده ۳۲ نفر معادل ۱۳ درصد پاسخ ­دهندگان دارای مدرک دکتری و ۲۱۰ نفر معادل ۸۷ درصد دارای مدرک کارشناسی ارشد می­باشند. لذا ۱۰۰ درصد افراد دارای مدرک تحصیلی فوق لیسانس به بالاتر می­باشند.
جدول (۴-۱): توزیع فراوانی میزان تحصیلات پاسخ ­دهندگان به پرسشنامه (آ-۲) حوزه آموزش

میزان تحصیلات
فراوانی
درصد فراوانی

محمد سیدحسینی در پایان نامه کارشناسی ارشد خود در سال ۱۳۸۱ در دانشگاه علم و صنعت با عنوان شناسایی عوامل و شاخصهای اولویت دار جهت دستیابی به سازمانهای کارآفرین در کشور، عوامل و شاخصهایی که در صورت وجود در سازمانها به تقویت فضای نوآوری و افزایش انجام فعالیتهای کارآفرینانه در سازمان منجر می شو‌‌د مورد بررسی قرار داده است که این عوامل در پنج دسته مطالعه شده اند که عبارتند از: ۱- حمایت مدیریت.۲- فرهنگ.۳- ساختار.۴- سیستمها.۵- اهداف و استراتژیها.
بررسی موانع کارآفرین سازمانی در دانشگاه مازندران نیز از جمله دیگر تحقیقاتی است که با هدف شناسایی موانع محیطی، ‌داخلی و منتجی موثر بر کارآفرینی سازمانی در دانشگاه مذکور، توسط غلامرضا بخشی در سال ۱۳۸۱ صورت گرفته است. موانع محیطی شامل فقدان متعدد و پاسخگو بودن به عموم مردم، موانع داخلی شامل تصمیمات مدیریت عالی در انتصاب و بکارگیری مدیران زیردست، عدم تفویض اختیار کافی، و پیچیدگی و تعدد اهداف، و موانع منتجی نیز در برگیرنده موانع فرهنگی اجتماعی، تعریف سنتی از موفقیت، امکان ادامه فعالیت سازمان با وجود کارآمد نبودن و تغییرات مکرر مدیریت در دوره های زمانی کوتاه میباشد. براساس نتایج بدست آمده، موانع داخلی مهمترین عامل بازدارنده کارآفرینی سازمانی در دانشگاه مازندران میباشد. پس از آن به ترتیب، موانع منتجی و موانع محیطی دراین زمینه نقش بازدارنده داشتهاند. از بین موانع داخلی، تصمیمات نامناسب مدیران عالی در انتصاب و بکارگیری مدیران زیردست، از بین موانع منتجی، موانع فرهنگی- اجتماعی و از بین موانع محیطی، فقدان رقابت، بیشترین نقش بازدارندگی را بر کارآفرینی دانشگاه داشته اند. در این تحقیق پیشنهاد شده است تحقیق وسیعتری در مورد سایر دانشگاهها، صورت گیرد تا ضمن تعمیم نتایج تحقیقات، بتوان از آن به صورت عملی در سیاستگذاریها استفاده نمود.
طراحی و تبیین مدل عوامل پیشبرنده های کارآفرینی سازمانی با ابعاد گرایشات کارآفرینانه سازمانی در سازمان تربیت بدنی جمهوری اسلامی ایران، عنوان کار پژوهشی است که توسط سیده طاهره موسوی راد به عنوان پایان نامه دکترا دانشکده علوم انسانی و تربیت بدنی در سال ۱۳۸۹ انجام شده است. در این پژوهش، مدل های مفهومی کارآفرینی سازمانی که به وسیله محققین طراحی شده اند، استراتژی سازمانی، فرهنگ کارآفرینانه سازمانی، ساختار سازمانی، حمایت سازمانی و منابع سازمانی به عنوان عوامل اصلی پیشبرنده های کارآفرینی سازمانی مطرح شده است و نیز کارآفرینی سازمانی را از طریق پنج ویژگی اساسی گرایشات کارآفرینانه ( نوآوری ، استقلال طلبی، پیشتازی در بازار ، رقابت تهاجمی و ریسک پذیری) بررسی و مفهوم‌سازی کرده اند، این عوامل اغلب با هم عملکرد یک سازمان را بهبود یا افزایش می دهند.
طراحی و تبیین الگوی ارتباطات سازمانی در فرایند کارآفرینی سازمانی با تاکید برشرکتهای پخش سراسری در ایران، عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد حسین صفرزاده در سال ۱۳۸۹ در دانشگاه تهران است. در این پژوهش، ارائه الگویی برای تبیین نقش مؤلفه‌های ارتباطات سازمانی، شامل سبک ارتباطات، کانال ارتباطات، مسیر ارتباطات و محتوای ارتباطات، در فرایند کارآفرینی سازمانی در شرکت‌های پخش سراسری (جامعه آماری تحقیق که مشتمل بر ۸۳۶ نفر بوده و از این تعداد ۱۹۱ نفر نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌بندی شده‌اند) هدف اصلی مقاله حاضر بوده است. مدل مفهومی نیز با بهره گرفتن از روش تحقیق توصیفی ـ همبستگی و به کارگیری ابزار‌های مختلفی همچون پرسشنامه و مصاحبه و در قالب آزمون‌های آماری کای‌دو، تحلیل عاملی، کولموگروف ـ اسمیرنوف، تحلیل معادلات ساختاری و کرویت بارتلت مورد تأیید قرار گرفت.مدل ارائه شده، مدلی است که به ارتباطات سازمانی در فرایند کارآفرینی سازمانی توجه کرده و بر همین اساس نیز در راستای نتایج به‌دست آمده بر مبنای مدل مفهومی، برخی از سازه‌ها تأیید شده‌اند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بررسی رابطه بین فرهنگ سازمانی با کارآفرینی سازمانی و خلاقیت در سازمان فنی و حرفه ای شهرستان گچساران در سال ۱۳۸۹ توسط سهیلا ترابی به عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد در دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه خوارزمی انجام شده است. هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه کارآفرینی سازمانی و خلاقیت از دیدگاه کارکنان سازمان فنی و حرفه ای شهرستان گچساران در نیمسال دوم تحصیلی ۱۳۸۸-۱۳۸۹ که دارای مدرک تحصیلی (دیپلم، فوق دیپلم، لیسانس و فوق لیسانس) است، میباشند. جامعه آماری در این پژوهش کلیه کارکنان رسمی، قراردادی و حقالتدریس سازمان فوق می باشد. بدین منظور تعداد ۱۰۰ پرسشنامه برای کارکنان ارسال گردید که تعداد ۹۶ پرسشنامه تکمیل گردیده و برگشت داده شد، ابزار گرد آوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته ۱۲۱ سوالی کارآفرینی سازمانی دکتر هومن و پرسشنامه استاندارد ۲۸ سوالی خلاقیت رندسپیت است. که با بهره گرفتن از آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار، درصد فراوانی) و آمار استنباطی (ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیره و ضریب همبستگی ماتریس) استفاده و داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت در استفاده از این فنون از نرم افزار SPSS بهرهگیری شد، نتایج تجزیه و تحلیل داده ها از این قرار است: در فرضیه اول بین کارآفرینی سازمانی و خلاقیت رابطه معناداری وجود دارد. درفرضیه دوم بین ابعاد کارآفرینی سازمانی که شامل: (سختکوشی، مسؤلیتپذیری، موفقیت، ریسکپذیری، انعطافپذیری، کنترل درونی، روایی کلامی و خلاقیت و تحمل ابهام) با خلاقیت رابطه معناداری وجود دارد، نتایج تجزیه و تحلیل داده ها از این قرار است که بین کارآفرینی سازمانی با خلاقیت و ابعاد کارآفرینی سازمانی با خلاقیت در سازمان فنی و حرفه ای رابطه معناداری وجود دارد. نتایج پژوهش حاضر با تحقیقات انجام شده پیشین رابطه معنا داری وجود دارد.
مطالعه عوامل تاثیرگذار بر نهادینه سازی کارآفرینی سازمانی (مطالعه موردی: شرکت مخابرات شهرستان همدان) توسط اشکان الیاس کردی به عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد در سال ۱۳۸۹ در دانشگاه سیستان و بلوچستان انجام شده است. هدف از نگارش این پژوهش، بررسی عوامل تاثیرگذار بر کارآفرینی سازمانی بر اساس مدل کورتکو و همچنین بررسی نقش کارآفرینان سازمانی در استراتژی کارآفرینی است. به این منظور ۱۱۵ پرسشنامه بین کارکنان شرکت مخابرات توزیع شد و اطلاعات بدست آمده با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج بدست آمده حاکی ازآن است که بین ویژگی های فردی و سازمانی و نهادینه سازی کارآفرینی سازمانی در سازمان ارتباط مثبتی وجود دارد. در انتها نیز مدلی جهت پیاده سازی استراتژی کارآفرینی ارائه شده است.
۲-۱۲-۲ تحقیقات خارجی
مطالعهای با عنوان «کارآفرینی در بخش دولتی» توسط زربیناتی^[۱۶۸] و سوتاریس^[۱۶۹] در سال ۲۰۰۴ انجام شد. هدف این تحقیق، توسعه نقش بالقوه کارآفرینی در سازمانهای دولتی بود که نشان میداد که چگونه چارچوب استیونسون درباره فرایند کارآفرینی میتواند در یک سازمان دولتی اروپایی بکار رفته و ابتکاراتی را برای بهرهگیری از سرمایه های ساختاری اتحادیه اروپا، ارائه دهد. مبنای پژوهش شامل ده مطالعه موردی از سازمانهای دولتی بود که پنج تا در انگلستان و پنج تای دیگر در ایتالیا مستقر بودند. در نهایت نتایج بدست آمده، حاکی از مناسب بودن مدل استیونسون در سنجش فرایند کارآفرینی در بخش دولتی بود.
در تحقیقی دیگر که توسط گورول و آستان (۲۰۰۶) با هدف گسترش مقوله کارآفرینی دانشجویان ترکیه انجام شد، شش متغیر با عناوین نیاز به پیشرفت، کانون کنترل، ریسکپذیری، تحمل ابهام، نوآوری و اطمینان به خود برای تعریف کارآفرینی دانشجویان استفاده شد. به همین منظور پرسشنامه ۴۰ گویهای با سؤالاتی در رابطه با متغیرهای جمعیتشناختی، تمایل به کارآفرینی و شش متغیر نامبرده استفاده شد. نتایج حاصل از آزمون تی نشان داد که به جز تحمل ابهام و اطمینان به خود، تمام متغیرهای در دانشجویان متمایل به کارآفرینی، بالاست. این امر نشان میدهد که این دانشجویان از ریسکپذیری بالا، کانون کنترل درونی، نیاز به موفقیت زیاد و نوآوری بالایی برخوردارند. بنابراین تحقیق نشان داد که کارآفرینان، ویژگیها، نگرشها و ارزشهای منحصربفردی دارند که محرکی برای آنان بوده و آنها را از دیگران مجزا میکند.
اسمیت^[۱۷۰] و همکاران در سال ۲۰۰۶ تحقیقی دیگر را با هدف درک چالشها و چگونگی برنامههای آموزش کارآفرینی در مؤسسات آموزش عالی انجام دادند. پژوهش، رویکردی عملی نسبت به ارائه دیدگاههایی در آموزش کارآفرینی و ارزیابی موفقیت چنین برنامههایی و همچنین بحث در مورد نقاط ضعف و چالشهای موجود فراروی اجرای چنین برنامههایی در دانشگاه داشت. نتایج مطالعه، حاکی از اثربخش بودن برنامههای کارآفرینانه دارد. اما مبین این واقعیت بود که اجرای چنین برنامههایی در دانشگاه به دلیل محدودیت منابع، فقدان آموزش و یافتن کارآفرینان شایسته، کاری مشکل است. علاوه بر تحقیقات فوقالذکر، مطالعات زیر نیز در زمینه کارآفرینی در دانشگاهها صورت گرفته است:
«کارآفرینی در دانشگاههای فنلاند»، محققان: نورمی و پاسیو^[۱۷۱]، زمان پژوهش: ۲۰۰۷
«رویکرد مبتنی بر کارآفرینی به منظور تدریس کارآفرینی در سطح دانشگاههای فنلاند»، محقق: هینونن^[۱۷۲]، زمان پژوهش: ۲۰۰۷
«کارآفرینی آکادمیک»، محققان: برنان و مکگوان^[۱۷۳] ، زمان: ۲۰۰۶
«ارتقاء کارآفرینی در دانشگاه گلامورگان^[۱۷۴] از طریق یادگیری رسمی و غیررسمی»، محققان: ادواردز و مایر^[۱۷۵] ، زمان: ۲۰۰۵
واگنر و استرنبرگ(۲۰۰۸) عوامل مؤثر بر فرایند توسعه فرهنگ کارآفرینی سازمانی و تأسیس شرکتهای جدید را به سه گروه عوامل کلان، خرد و ویژگیهای شخصی کارآفرینان تقسیم کرده و نتیجه گرفته‌اند که در سطح منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی، هر کدام آنها و متغیرهای فرعی مربوط به آنها اثرگذاری مختلفی بر فرایند کارآفرینی داشته‌اند.
کیگوندو(۲۰۰۹) عامل ویژگیهای شخصیتی فرد کارآفرین را که بر موفقیت و شکست فرایند توسعه فرهنگ کارآفرینی سازمانی مؤثر هستند می‌توان به چهار زیرگروه شامل ویژگیهای جمعیت‌شناختی( با متغیرهای سن(+)، جنسیت(+)، وضعیت تأهل(+)، موقعیت اجتماعی(+)، تحصیلات(+)، تجربه(-)، نژاد(+/-)،)، ویژگیهای روانشناختی(با متغیرهای توفیق‌طلبی(+)، خطر‌پذیری(+)، اعتماد به نفس(+)، عمل‌گرا بودن(+)، استقلال(+)، کانون کنترل درونی(+))، ویژگیهای رفتارکاری(با متغیرهای سخت‌کوشی(+)، پرانرژی بودن(+)، پشتکار داشتن(+)، رهبر بودن و در دیگران نفوذ داشتن(+/-)، استراتژیک عمل کردن(+))، و شایستگیهای اساسی(با متغیرهای مهارتهای فنی(+)، هنری(+)، سیاسی(+)، اجتماعی(+)، روابط انسانی(+)، تیزهوشی و شم تجاری(+)، خلاقیت و نوآوری(+)، وظایف هفت‌گانه مدیریتی^[۱۷۶] (+))، تقسیم کرد. هر کدام از این متغیرها بر حسب دو محدودیت زمان و مکان، دارای اثرات مثبت(+)، منفی(+) و مثبت/منفی(+/-) توأمان بر موفقیت و شکست فرایند کارآفرینی هستند.
لرنر و هابر(۲۰۱۰) عوامل مؤثر بر فرایند توسعه فرهنگ کارآفرینی سازمانی و موفقیت شرکتهای کارآفرینانه را به چهار گروه ویژگیهای شخصی و روانشناختی کارآفرینان، حمایتهای مالی و مشورتی دولتی، جذابیتهای محیطی محل فعالیت شرکت، و تنوع خدمات قابل ارائه تقسیم کرده‌اند.
۱۳-۲ چارچوب نظری و مدل مفهومی تحقیق
فرآیندی که بتواند با بهره گرفتن از خلاقیت، چیز نویی را همراه با ارزش جدید با بهره گرفتن از زمان، منابع، ریسک و به کارگیری همراهان بوجود آورد کارآفرینی گویند. کارآفرینی فقط فردی نیست. سازمانی هم می‌تواند باشد حتی شرکت‌های بزرگ اعم از دولتی و خصوصی هم می‌توانند به کارآفرینی دست زنند. امروزه حتی صحبت از دولت کارآفرین به میان آمده است. به عقیده «آرتورکول» کارآفرینی عبارت است از فعالیت هدفمند که شامل یک سری تصمیمات منسجم فرد یا گروهی از افراد برای ایجاد، توسعه یا حفظ واحد اقتصادی است. از دیگر سو «روبرت نشتات» فرهنگ کارآفرینی را قبول مخاطره، تعقیب فرصت‌ها، ارضای نیازها از طریق نوآوری و تأسیس یک کسب ‌و ‌کار می‌داند(داریانی، ۱۳۸۰: ۱۱۲).
کارآفرینی به عنوان یک الزام و رویکرد نوین و تدبیر جدید اقتصادی در پاسخ به واقعیتها و شرایط جدید محیطی، یکی از راهکارهای ارزشمند در رویارویی و تقابل با ناکارآمدی اقتصادی و جلوگیری از پدیده های منفی اقتصادی مانند: بیکاری، محسوب میگردد. امروزه با به بنبست رسیدن بسیاری از روش های سنتی و عدم پاسخگویی مناسب آن در رویارویی با مشکلات و معضلات علت و معلولی در اقتصاد ملی و اقتصاد جهانی، لاجرم به تعریف مفاهیم و چارچوبهای جدیدی هستیم که در دنیای رقابتی و اقتصاد بدون مرز و آزاد بتواند جایگاه قابل قبول و رتبه مناسبی در بین اقتصادهای جهان برای کشور به ارمغان آورده و از بسیاری از هزینه های گزاف بکاهد. این راهحل و راهکار چیزی نیست مگر بکارگیری تمام ظرفیتها و قابلیت‌های موجود و طرح و اجرای روش های نوآورانه و خلاق مبتنی بر دانش و متکی بر امکانات ناشی از فناوری نوین؛ که آن عنصر مترقی، کارآفرینی سازمانی است که در آن کارآفرینان از هر قشر و رده و هر گروهی با تمام وجود و با برخورداری از کمترین امکانات و توقعات در بستر سازمانهای کوچک و بزرگ ظهور و بروز می یابند. بنابراین ناشناخته بودن مقوله کارآفرینی، ارزش نداشتن سرمایه در کشور، عدم امنیت، منزلت اجتماعی و وجود موانع امنیتی و اطلاعاتی از جمله موانع موجود در راه گسترش کارآفرینی سازمانی در کشور می باشد. جامعهشناسان و روانشناسان، ابعاد فرهنگی و اجتماعی تأثیرات محیط بر فرد و ویژگیهای شخصیتی آن را بررسی کرده اند. بی شک در بسط و گسترش کارآفرینی سازمانی نیز عوامل متعددی دخیل هستند که ضروری است احصاء و درجه تاثیرگذاری هر یک از آنان، مشخص شود.
– فرهنگ درک تغییر و کشف فرصت
برای ترقی و پیشرفت باید همیشه مراقب تحولات و تغییرات جدید بود و همچون یک صیاد به کمین فرصت های مناسب نشست. مدیران خلاق و کارآفرین به آینده توجه دارند و خود و کارکنان را به شکار فرصت های «طلایی» ترغیب می کنند. آن ها در به نتیجه رساندن فرصت ها و طرح های ابتکاری نیز حوصله و تحمل فراوانی دارند و با علاقه به پی گیری آن ها می پردازند. بنابراین کارآفرینان و شرکت‌های کارآفرین همگام با تغییرات گام برمی‌دارند و می‌کوشند فرصت‌های ایجاد‌شده در جریان این تغییرات را کشف و از آن‌ ها بهره‌برداری کنند. همگامی با تغییرات مستلزم بستری فرهنگی است که به تغییر بها می‌دهد و به استقبال آن می‌رود. بستری که می‌تواند در صورت لزوم, رهیافت‌ها و عملکردهای سنتی و قدیمی را کنار گذاشته و رهیافت‌های نوینی را برگزیند.
در عمیق‌ترین لایه‌های فرهنگ کارآفرینی یک باور اساسی نهفته است و آن اینکه:
”نمی‌توان در امواج سهمگین تحولات, جزیره‌ای کوچک و باثبات ساخت و با قراردادن حصارهای به‌ظاهر مستحکم, جامعه را از تبعات مثبت و منفی تحولات مصون نگاه داشت“.
یکی از ویژگی های افراد خلاق و کارآفرین این است که به تغییر و تحول ارزشها و هنجارهای نامناسب و نامساعد در کار و تولید کمک می کنند. ایجاد فرصت کار و تلاش نیازمند به اصلاح مقررات، نگرشها و محدودیتهای دست و پا گیر است که کارکنان و مدیران کارآفرین به خوبی از عهده آن بر میآیند. بنابراین، کارآفرین را می توان فردی دانست که توانایی سازماندهی مدیریت کار را به نحو شایسته دارد و از فرصت ها و موقعیت ها خوب استفاده می کند و با اعمال طرح های ابتکاری و نوآورانه به رشد افراد و تغییرات جدید یاری می رساند.
این باور اساسی در جوامعی که به تعمیق و گسترش مبانی فرهنگی خود اهتمام ویژه‌ای دارند، باوری ارزشمند و سرنوشت‌ساز است. دنیا به سوی جهان‌شدن پیش می‌رود. با گسترش سیستم‌های اطلاعاتی و ارتباطی, مرزهای فرهنگی میان ملت‌ها روزبه‌روز کمرنگ‌تر می‌شود. فرهنگ‌ها در دنیای آینده تعاملی نزدیک و گسترده دارند. فرهنگ کشورهای پیشرفته و ارزش‌های حاکم بر آن‌ ها، چه درست و چه نادرست, همچون سیل عظیمی موجودیت فرهنگی سایر ملت‌ها را به خطر خواهد افکند. بنای یک سد عظیم، راه رویارویی با این سیل نیست. بلکه شناخت مسیر و پی‌ریزی آب‌راه‌های مناسب بر سر راه آن است که میتواند آن را به سمت و سویی مناسب رهنمون شود. اگر می‌خواهیم در مسیر تحولات فرهنگی جهان آینده نقشی فعال و مثبت ایفا کنیم، باید این تحولات را بشناسیم، موجودیت آنها را بپذیریم و فرصت‌های موجود در آنها را تشخیص دهیم و به‌موقع از این فرصت‌ها بهره‌برداری کنیم.
– فرهنگ تحریک و پرورش انگیزه‌ها
یکی از اهداف در آموزش و ترویج کارآفرینی، تحریک انگیزه‌ها در افرادی است که دارای خصوصیات کارآفرینانه می‌باشد. تحریک انگیزه‌ها از قبیل: میل به کسب ثروت، توفیق‌طلبی و استقلال‌طلبی و … که موجب می‌شود فرد را در مسیر کارآفرینی قرار دهد. برخی از افراد در محیط‌هایی پرورش می‌یابند که زمینه برای تحریک انگیزه‌ها و پرورش ویژگی‌ها آنان فراهم است؛ اما بیشتر مردم در چنین محیط‌هایی قرار ندارند. لذا ایجاد انگیزش و پرورش ویژگی‌های کارافرینانه از طریق برنامه‌های آموزشی برای آنها لازم است.
این ویژگی‌ها شامل مواردی همچون آموزش تفکر خلاق، بالابردن ریسک‌پذیری، بالابردن قدرت تحمل انجام، دادن اعتماد به نفس، فرصت‌شناسی، دادن اطلاعات آموزش نسبت به خصوصیات روانی شخصی از قبیل مرکز کنترل می‌باشد.
– فرهنگ خلاقیت
برای موفقیت در کار و حرفه نیاز به طرح ها و اندیشه های نو و بکر است. مدیران خلاق و کارآفرین از این ویژگی، در خود و کارکنان، به نحو درست و مناسب استفاده می کنند. رقابت با سایر مدیران، کسب درآمد بیشتر، توسعه مکان و فضای کار، به کارگیری بهره ورانه نیروی کار، تولید محصولات با کیفیت بالا و افزایش بازدهی سازمانی، جملگی نیازمند روش های نو و جدیدند که محیط کار را با شرایط و نیازهای زمان هماهنگ سازد. .
فرهنگ کارآفرینی بر بهادادن به خلاقیت و نوآوری استوار است. کارآفرینان افراد خلاقی هستند که ایده‌های نو تولید کرده و آن را در قالب یک شرکت به سرانجام می‌رسانند. بعلاوه در شرکت‌های کارآفرین, کارکنان می‌توانند به دنبال ناشناخته‌ها بروند و روش‌های جدید را به محک تجربه بگذارند. در این شرکت‌ها افراد به خلاقیت و ابتکار عمل تشویق می‌شوند. بها دادان به خلاقیت نه‌تنها در درازمدت باعث رشد و توسعه شرکت‌ها می‌شود،‌ بلکه زمینه مناسبی را برای رشد و شکوفایی استعدادها و ظرفیت‌های انسانی فراهم می‌کند. و این شکوفایی خود بستر مناسبی برای رشد فضایل اخلاقی و معنوی در انسان‌هاست. علاوه براین ویژگی‌ها، تعمیق و گسترش فرهنگ کارآفرینی، بستری مناسب برای بسط عدالت در جامعه است. در یک جامعه کارآفرین، همه انسان‌ها فرصت‌های یکسانی پیش روی خود دارند. در این جامعه، سرمایه یا زمین منشأ تولید ثروت نیست و در چنین جامعه‌ای افراد هوشمند، خلاق و صاحب‌اندیشه و نیز پرتلاش و مصمم، شانس بیشتری برای موفقیت دارند و صاحبان سرمایه‌های کلان نمی‌توانند ثروت را در انحصار خود نگه‌دارند. تمام این‌ها در کنار هم یک زمینه مناسب برای بسط عدالت در سطح اجتماع است.
– فرهنگ استقلال‌طلبی و مسؤولیتپذیری
کارکنان و مدیران خلاق و کارآفرین خود تصمیم گیرنده هستند و کمتر تحت ثأثیر القائات دیگرانند. آنها متکی به نفس و دارای روحیه ای کاملاً مستقل هستند. به عبارت دیگر، اراده قوی از آنان شخصیتی می سازد که می توانند در برابر ناملایمات مقاومت کنند. آغاز تصمیمات همراه با ریسک و پذیرش طرح های نو و بکر نیازمند استقلال در اندیشه و عمل است. آنان همین روحیه را در کارکنان و عوامل انسانی خود نیز ترغیب می کنند. کارآفرینان افرادی هستند که روحیه استقلال‌طلبی (روی پای خود ایستادن) را دارند و حاضرند مسؤولیت کار و اشتغال خود (و حتی دیگران) را برعهده گیرند. این افراد معتقدند باید برپایه توانایی‌ها, شایستگی‌ها و فکرهای خود, امرار معاش کنند و اساساً روحیه ”کارمندی“ ندارند. در ساختار سازمان‌های گسترده و سنتی ”امنیت شغلی“ بهایی بود که در مقابل ”اطاعت“ به کارکنان پرداخت می‌شد. اما در شرکت‌های کوچکِ کارآفرینی نه ”امنیت شغلی“ به معنای فراگیر آن وجود دارد و نه ”اطاعت“. در چنین شرکتی کارکنان, خودگردان، خطرپذیر و مسؤولیت‌پذیرند و همه خود را در برابر منافع خود و شرکت و جلب رضایت مشتری مسؤول و پاسخگو می‌دانند. افراد در حیطه کاری خود تصمیم می‌گیرند و مسؤولیت تصمیمات خود را بر دوش مدیران خود نمی‌گذارند.
– نظریه فرهنگ کارآفرینی سازمانی تالکوت پارسنز
پارسنز، جامعه شناس شهیر آمریکایی که تئوریهای خود را در چهار نظام زیستی، فرهنگی، نظام اجتماعی و دینی بیان نموده است، توسعه فرهنگ کارآفرینی و خلاقیت و ابتکار را محصول نظام اجتماعی و تحت تاثیر نهاد خانواده و مدرسه می داند که در پرتو آن انگیزه کنشگران برای به عهده گرفتن نقشهای تولیدی در جامعه و سازمانها بالا میرود. در همین خصوص به خطرپذیری، توفیقطلبی، رویاپردازی، عملگرایی و چالشطلبی به عنوان عوامل و مولفه های موثر بر توسعه فرهنگ کارآفرینی اشاره نموده است. مدل علی عوامل موثر بر توسعه فرهنگ کارآفرینی از دیدگاه پارسنز را میتوان در مدل ذیل خلاصه کرد:
شکل (۱۷-۲). مدل مفهومی عوامل موثر بر توسعه فرهنگ کارآفرینی سازمانی از دیدگاه پارسونز
(Thompson & Et al, 2005)
۱۴-۲ معرفی گروه صنعتی زرماکارون
گروه صنعتی زر شامل شرکتهای آرد زر کرج و زرماکارون و نوشین ساز در سال ۱۳۷۲ با تأسیس شرکت آرد زر کرج فعالیت خود را آغاز و در سال ۱۳۷۷ کارخانه خود را راه اندازی نمود. پس از آنکه توانست به عنوان نخستین کارخانه ایرانی، آرد مخصوص ماکارونی (سمولینا) را تولید نماید. در سال ۱۳۸۲ شرکت زرماکارون را تأسیس کرد که این واحد نیز در سال ۱۳۸۴به بهره برداری رسید. این دو مجموعه با بهرهگیری از ماشینآلات روز اروپا گستره کاملی از صنایع غذایی را به نحو مطلوبی در کنار هم جمعآوری نمود تا بتواند محصولی با کیفیت بسیار بالا و کاملاً طبیعی به هموطنان عزیز عرضه نماید. تاریخچه گروه صنعتی زر: گروه صنعتی زر شامـل شرکت های آرد زر، زرماکارون و نـوشیـن ساز فعالیت خود را در سـال ۱۳۷۲ با تأسیس شرکت آرد زر ‏آغاز و در سـال۱۳۷۷ کارخانه خود را راهاندازی نمود‏‎.‎ از آنجایی که انجام طرح های غیر قابل رقابت و در نوع خود بهترین، همواره سرلوحه تفکر مدیریت گروه صنعتی زر بوده است و نیز به ‏منظور کمک به کیفیت و صنعت ماکارونی این مرز و بوم، کارخانه آرد زر در سال۱۳۸۱پروژه خط تولید آرد سمولینا را برای اولین ‏بار در ایران شروع نمود و در سـال۱۳۸۲به کمک متخصصین داخلی و خارجی و با بهره گرفتن از ماشین آلات شرکت بولـر به بهرهبرداری ‏رسانید. پس از آن با در دست داشتن مواد اولیه مطلوب یعنی آرد سِمولینا در سال ۱۳۸۲گروه صنعتی زرماکارون بر آن شد که در راستـای ‏اهـداف بلند مـدت خود، اقدام به تأسیس و راه اندازی کارخانه زرماکارون نماید.در واقع این گروه صنعتی که در حال حاضر بزرگترین صادرکننده ایرانی انواع ماکارونی می‏باشد، در سکوی نخست صنعت ماکارونی ایران قرار دارد و توانسته است با ایجاد فضای رقابتی در صنعت، به عنوان اولین تولیدکننده انواع ماکارونی و پاستا با آرد سِمولینا در ایران، نقش مهمی را در ارتقاء کیفیت تولیدات داخلی به عهده بگیرد. به نحوی که همکنون محصولات ماکارونی ایران قادرند همطراز با برندهای معتبر جهان در رقابت‏های بین‏المللی موفق و سربلند وارد شوند. از سوی دیگر این گروه توانسته است با افزایش تعداد سیلوهای غلات خود، بالاترین توان ذخیره‏سازی یکجا در کشور را کسب کرده و با راه‏اندازی ۵ خط تولیدی آرد نیز در مقام نخست بیشترین ظرفیت تولید یکجا انواع آرد ایران قرار گیرد. مدیران و کارکنان جوان این گروه صنعتی در راستای اجرای برنامه‏های توسعه‏ای خود برای دستیابی ایران به جایگاهی شایسته‏تر در صنعت و تجارت غذای جهان، پروژه احداث و راه‏اندازی بزرگترین مجتمع کارخانجات فرآوری عمیق غلات کشور با قابلیت منحصر به فرد دسترسی به شبکه حمل و نقل ریلی را با ظرفیت ۴میلیون تن در سال آغاز نموده‏اند که شامل مجموعه‏های تولیدی انواع نشاسته، آرد، گلوتن، نان صنعتی، قند مایع، ماکارونی، کیک، کلوچه، بیسکوئیت، شیرینی، شکلات، غذای کودک، غلات پرک‏شده، کورن فلکس و خوراک دام همراه با سیلوهای بزرگ ذخیره‏سازی خواهد بود.این گروه در راستای ایفای نقش‏های مسئولیت‏پذیرانه اجتماعی خود و با توجه خاص به ضرورت و اهمیت پرورش نیروهای انسانی با تجربه و دانش بنیان، در تحقق اهداف توسعه پایدار و تأمین پشتوانه‏هایی استوار برای صنعت غذا، مرکز آموزش‏های علمی و کاربردی را تأسیس نموده‏است که دانشجویان این مرکز می‏توانند ضمن فراگیری دانش تئوری، از امکانات و توانمندی‏های مجموعه کارخانجات گروه برای افزایش توان مهارتی و کاربردی خود استفاده نمایند. مسلماً اینان پس از فارغ‏التحصیلی ‏قادرند با بهترین کارایی در صنایع تولیدی مرتبط مشغول به کار شود. در این میان نیز گروه صنعتی و پژوهشی زر در جهت توسعه دامنه بهداشت عمومی، پروژه احداث و تجهیز بیمارستانی را در روستای قاهان از بخش خلجستان به اتمام رسانده است.
فصل سوم:
روش اجرای تحقیق
۱-۳ مقدمه
مبحث روش‌شناسی محتوای فصل حاضر را تشکیل می‌دهد. به واقع، روش‌شناسی فصلی است که به موضوع چگونگی حرکت از مجهولات به معلومات در حین تحقیق اشاره دارد. در این فصل، به مواردی همچون نوع روش تحقیق، جامعه آماری، تعیین حجم نمونه و روش نمونه‌گیری، ابزار تحقیق، روش های جمع‌ آوری داده‌ها و اطلاعات، روایی و پایایی ابزار تحقیق و نهایتاً تکنیکها و روش های تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها و اطلاعات پرداخته شده است.
۲-۳ روش تحقیق
پژوهش حاضر از لحاظ ماهیت، غیرتجربی و از نظر هدف، کاربردی؛ از نظر نحوه گردآوری داده‌ها نیز به روش، پیمایشی و از نوع تحقیقات اکتشافی- توصیفی و در عین حال همبستگی است. زیرا به دنبال شناسایی، تعیین، کشف و دستهبندی یکسری از عوامل موثر بر توسعه فرهنگ کارآفرینی سازمانی در بین کارکنان شرکت زرماکارون و در ادامه تعیین رابطه عوامل موثر و توسعه فرهنگ کارآفرینی سازمانی میباشد. در این نوع تحقیق به منظور توصیف جامعه‏ای که نمونه از آن انتخاب شده است اطلاعات در مقطع زمانی معینی از نمونه جمعآوری می‏شود. همچنین، با توجه به موضوع مورد مطالعه که نتایج آن بلافاصله جهت حل مسایل و مشکلات مورد استفاده قرار خواهد گرفت، تحقیق حاضر از نوع مطالعات کاربردی می‌باشد.
۳-۳ جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونهگیری
جامعه آماری عبارت است از مجموعه‌ای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. معمولاً در هر پژوهش، جامعه مورد بررسی یک جامعه آماری است که پژوهشگر مایل است درباره صفت یا صفتهای واحدهای آن به مطالعه بپردازد؛ یا به عبارت دیگر، به آن دسته از افرادی که به عنوان گروه هدف تحقیق انتخاب می‌شوند؛ جامعه آماری گویند(بازرگان، ۱۳۸۰: ۲۵).
جامعه آماری پژوهش حاضر، تمامی کارکنان دارای حداقل مدرک لیسانس گروه صنعتی زرماکارون هستند که تعداد آنها برابر با ۱۳۰۰ نفر میباشند. با بهره گرفتن از فرمول کوکران و جدول مورگان، تعداد ۳۰۰ نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شده است. نحوه انتخاب افراد نیز به روش نمونهگیری خوشه ای چند مرحلهای و نهایتاٌ تصادفی ساده میباشد. بدین ترتیب که حوزه ها و بخشهای اداری در گروه صنعتی زرماکارون به عنوان خوشههایی در نظر گرفته شده و در هر یک از این حوزه ها و بخشهای اداری، تعدادی از کارشناسان به صورت کاملاً تصادفی، انتخاب، شدهاند. حجم نمونه نیز از طریق فرمول کوکران محاسبه شده است که شرح آن، در زیر آمده است:
فرمول تعیین حجم نمونه
n= حجم نمونه
N= تعداد کل جامعه آماری

“۱.هر گونه اختلافی که میان سرمایه‌گذار یکی از طرف های متعاهد با دیگر طرف های متعاهد در رابطه با سرمایه‌گذاری رخ دهد، بایستی تابع مذاکرات میان طرفین اختلاف باشد.

1. 1. چنان چه اختلاف حادث شده ظرف ۶ ماه از تاریخ اعلام کتبی دعوا نتواند حل و فصل شود، سرمایه‌گذار باید بتواند دعوای خود را : الف) به یک داور منفرد یا یک دیوان داوری adhoc که مطابق قواعد داوری آنسیترال تأسیس می شود یا ب) انستیتوی داوری اتاق بازرگانی در استکهلم ارجاع نماید.”

در این قضیه هیچ اختلافی میان طرفین وجود نداشت و دیوان موافق بود که صلاحیت بر موضوعاتی نظیر این که سرمایه در معرض خطر است و عمل دولت میزبان سلب مالکیت محسوب می شود یا خیر و آیا مطابق معاهده سرمایه‌گذاری عمل دولت میزبان قانونی هست یا خیر، خواهد داشت. مطابق ماده ۳ معاهده “انگلستان و اتحاد جماهیر شوروی”: ۱. هیچ یک از طرفین متعاهد نبایستی در سرزمین خود، سرمایه گذاری ها یا عواید حاصله از سرمایه گذاری های طرف دیگر را از رفتاری بهره مند نماید که از نظر مطلوبیت کمتر از رفتار اعطا شده به سرمایه گذاری ها یا عواید سرمایه‌گذاران کشورهای ثالث می‌باشد.

1. 1. هیچ یک از طرفین متعاهد نباید در سرزمین خود سرمایه‌گذاران طرف دیگر را در رابطه با مدیریت، حمایت، کاربری، بهره برداری یا انتقال سرمایه هایشان از رفتاری برخوردار نمایند که از رفتار اعطا شده به سرمایه‌گذاران هر دولت ثالثی کمتر باشد.”

همان طور که ملاحظه می شود بند ۱، سرمایه گذاری ها را بررسی می کند و بند ۲ سرمایه‌گذاران را. هر دو بند حمایت ملت کامله‌الوداد را با عبارت پردازی‌های مشابه ولی با یک قلمرو متفاوت، مقرر نموده اند. بنابراین، دیوان آن ها را جداگانه بررسی می کند:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بند ۱ ماده ۳، حمایت ملت کامله‌الوداد را به سرمایه گذاری ها اعطا کرده است به این ترتیب که نباید از رفتاری که کمتر از رفتار اعطا شده به هر دولت ثالثی است، بهره مند شوند.^[۱۰۹۹]
سؤال این است که آیا می‌توان واژه رفتار را شامل حمایت از طریق شرط ارجاع به داوری دانست؟
دیوان درمی یابد که بخاطر اهداف این رأی مجبور نیست به این سوال کلی پاسخ دهد، اما تنها به این سؤال فرعی می‌پردازد که آیا شرط داوری شامل سلب مالکیت هم می شود یا خیر. به نظر دیوان، اولاً، این که در حوزه سرمایه‌گذاری سلب مالکیت در واقع یک رفتار از ناحیه دولت میزبان محسوب می شود، هیچ تردیدی نیست. ثانیاً، اگر قرار باشد حمایت از طریق شرط رجوع به داوری، سلب مالکیت را در برگیرد، این یکی از جنبه‌های مرتبط با رفتار محسوب می شود. در صورتی که سلب مالکیت تنها نزد دادگاه های داخلی دولت میزبان اقامه شود، مستقیماً اثری بر سرمایه‌گذاری نخواهد گذاشت و به حقوق شکلی سرمایه‌گذار مربوط خواهد شد که بند ۲ ماده ۳ قاعده مجزایی در این خصوص دارد. بنابراین دیوان بدون ورود به سوال کلی مطروحه که آیا شرط ملت کامله‌الوداد می‌تواند برای توسل به شرط داوری مندرج در یک معاهده دیگر به کار رود نتیجه می‌گیرد که با توجه به عبارت پردازی خاص ماده (۱)۳ معاهده انگلیس و روسیه و هدف خاص داوری در آن معاهده، عبارت موسع ماده ۱معاهده دانمارک و روسیه در رابطه با سلب مالکیت قابل اعمال نیست.^[۱۱۰۰]
سپس دیوان بررسی کرد که آیا مطابق بند ۲ ماده ۳ صلاحیت دارد یا خیر؟ این مقرره حمایت ملت کامله‌الوداد از سرمایه‌گذاران را با عباراتی متفاوت با بند ۱، اعطا نموده است، یعنی در رابطه با “مدیریت، حفظ، کاربری، بهره برداری یا انتقال سرمایه ها”. واژه‌های “استفاده و بهره برداری” در بند ۲، دیوان را به نتایج متفاوتی از بند ۱ می‌رساند. لذا نمی‌توان تردید کرد که مصادره، مانع استفاده و بهره برداری سرمایه‌گذار شده و لذا رجوع به داوری بخشی از حمایت مرتبط با سرمایه‌گذار را تشکیل می دهد.^[۱۱۰۱]
انتخاب‌های شکلی متعدد در قیاس با یک انتخاب به هنگام به چالش کشیدن موضوع ممانعت از استفاده و بهره برداری نزد محاکم داخلی دولت میزبان، دارای اهمیت بزرگ و واضحی است.
آیا این نتیجه گیری در پرتو نتیجه گیری قبلی دیوان مبنی بر این که ماده ۸ معاهده سرمایه‌گذاری روسیه – انگلستان، صراحتاً صلاحیت دیوان را محدود کرده و هیچ صلاحیتی در رابطه با مصادره اعطا نکرده است، بایستی تغییر کند یا خیر؟
از نظر دیوان، این طور نیست. هرچند در واقع امر، شرط ملت کامله‌الوداد مندرج در ماده ۳، قلمرو ماده ۸ را گسترده‌تر کرده است و در تعارض با آن محدودیت است، اما ویژگی و هدف شرط ملت کامله‌الوداد مذکور این بوده است که حمایت نمی‌تواند از طریق انتقال حمایت اعطا شده در یک معاهده دیگر، توسعه یابد.
و اگر چنین چیزی در زمینه حمایت ماهوی پذیرفته شود، دلیلی وجود ندارد که در زمینه شروط شکلی نظیر شروط داوری هم پذیرفته شود.
از طرف دیگر، می‌توان گفت که اگر شرط نسبت به حمایت ماهوی قابل اعمال باشد، به طریق اولی نسبت به حمایت شکلی هم قابل اعمال است. اما دیوان بیان می کند که این استدلال دوم نمی‌تواند قطعی باشد. زیرا همان طور که قبلاً بیان شد شرط داوری حداقل در زمینه سلب مالکیت دارای همان ارزش حمایتی ماهوی است که از طریق مقرراتی نظیر ماده ۵ معاهده قابل حصول است. در پرتو این ملاحظات دیوان نتیجه می‌گیرد که بر مبنای شرط ملت کامله‌الوداد مندرج در ماده (۲)۳ معاهده سرمایه‌گذاری روسیه و دانمارک و نیز ماده ۸ معاهده سرمایه‌گذاری دانمارک و روسیه، بر آن چه که مطابق ماده ۸ معاهده سرمایه‌گذاری روسیه و انگلستان اعطا شده است، صلاحیت رسیدگی دارد و لذا این صلاحیت به موضوعاتی نظیر این که آیا عملکرد خوانده مصادره تلقی می شود یا خیر و آیا عملکرد وی معتبر و قانونی بوده است یا نه، تسری می‌یابد.^[۱۱۰۲]
ماده ۷ معاهده سرمایه‌گذاری نیز تفسیر فوق را تأیید می کند به این نحو: ماده ۷ تحت عنوان “استثنائات” بیان می کند که “مقررات ماده ۳ و ۴ این موافقتنامه نباید به نحوی تفسیر شود که یک طرف متعاهد را وادار سازد تا به سرمایه‌گذاران طرف دیگر هر گونه نفع، ترجیح یا مزیتی را که ناشی از: الف) هر گونه اتحادیه گمرکی موجود یا غیر موجود، سازمان همکاری اقتصادی متقابل یا هر موافقتنامه بین‌المللی مشابه اعم از دو یا چندجانبه، صرف نظر از عضویت یا عدم عضویت اعضا متعاهد دیگر،
ب) هر موافقتنامه بین‌المللی یا ترتیبی که در رابطه با کل یا بخش عمده‌ای از مالیات یا هر نوع قانون داخلی که به نحو کلی یا عمده‌ای به مالیات مربوط می شود، اعطا نماید”.
ماده ۷ صراحتاً حمایت ملت کامله‌الوداد را در رابطه با زمینه‌های ذکر شده در بندهای الف و ب ماده ۷ استثنا نموده است.
هرچند می‌توان گفت که تعهدات چندجانبه مذکور در بند الف ماده ۷ کاملاً از لحاظ ویژگی متفاوت هستند و استثنائات آشکاری به حساب می‌آیند و علت وجودی آن ها این است که دولت های منعقد کننده معاهدات سرمایه‌گذاری نتوانند منافع ترتیبات چندجانبه بین‌المللی را بدون الحاق به آن ها بدست آورند، اما استثنا مندرج در بند ۲ دارای چنین پس زمینه آشکاری نیست. این بند حاکی از آن است که دولت ها، هنگام انعقاد معاهده، نمی‌خواسته‌اند که شروط ملت کامله‌الوداد نسبت به موضوعات مالیاتی اعمال شود. بنابراین نیاز به توضیح بیشتری نیست. مالیات موضوع بسیار مهمی برای یک سرمایه‌گذار است و لذا مسأله رجوع به داوری که منجر به حمایت از سرمایه‌گذار می شود اختلافی است که با دولت میزبان پیش آمده و با محاکم داخلی آن در ارتباط است. اگر به عبارت پردازی مضیق ماده ۸ با دقت نگاه شود، مطمئناً می‌توان گفت که طرفین داوری را فراموش کرده بودند، چرا که در زمان تهیه پیش نویس ماده ۷ طرفین توافق کرده بودند که شروط ملت کامله‌الوداد نباید نسبت به داوری اعمال شود.^[۱۱۰۳]
در غیر این صورت بسیار آسان بود که طرفین بندی را در این خصوص به ماده ۷ اضافه می‌کردند، در حالی که این کار صورت نگرفت. به نظر دیوان این خود تأکیدی است بر این که شروط ملت کامله‌الوداد در ماده ۳ نسبت به داوری در دیگر معاهدات قابل اعمال نیست.
دیوان به آرا و تصمیمات دیگر دیوان های ایکسید در رابطه با شروط ملت کامله‌الوداد و داوری درمعاهدات دیگر اشاره می کند، از قبیل:
رای دیوان ایکسید در قضیه “تلنور علیه مجارستان”، ۱۲سپتامبر ۲۰۰۶،
“سوئز و ویوندی علیه آرژانتین”، رأی صلاحیتی ایکسید در ۳ آگوست ۲۰۰۶، “نشنال گرید علیه آرژانتین”، تصمیم صلاحیتی داوری آنسیترال ۲۰ ژوئن ۲۰۰۶،
“سوئز و اینتر آگواس علیه آرژانتین”، تصمیم صلاحیتی ۱۶ مه ۲۰۰۶،
“پلاما علیه بلغارستان”، رأی صلاحیتی ایکسید در ۸ فوریه ۲۰۰۵،
“زیمنس علیه آرژانتین”، رای صلاحیتی ایکسید در ۳ اگوست ۲۰۰۴،
“سالینی علیه اردن”، رای صلاحیتی ایکسید د ر۲۳ ژوئیه ۲۰۰۱،
“مافزینی علیه اسپانیا”، رای صلاحیتی ایکسید در ۲۵ ژانویه ۲۰۰۰،
“گاز طبیعی SDG علیه آرژانتین”، رای صلاحیتی ایکسید در ۱۷ ژوئن ۲۰۰۵،
بعد از بررسی این آراء دیوان دریافت که هیچ لزومی به وارد شدن در جزئیات بحث‌های راجع به این تصمیمات نیست.
دیوان با نتیجه گیری طرفین در این که نتایج مختلفی را می‌توان از تصمیمات دیوان ها گرفت و این بستگی دارد به این که چگونه مفسر عبارات گوناگون را هم در رابطه با شروط داوری و هم شروط ملت کامله‌الوداد ارزیابی و تفسیر می کند، موافق بود. اما از آن جا که وظیفه اصلی دیوان اتخاذ تصمیم در خصوص قضیه مطروحه نزد آن است و نه ارائه‌ بحث‌های مکفی راجع به قابلیت اعمال شروط ملت کامله‌الوداد به مقررات حل و فصل اختلاف، اشاره می کند که ترکیب عبارات مندرج درمواد ۳ و ۷ معاهده روسیه و دانمارک با عبارات مشابه آن در دیگر معاهدات که در تصمیمات دیوان ها مطرح بودند، یکسان نیست. بنابراین، این عبارات بایستی توسط طرفین تفسیر شوند و لذا تصمیمات دیگر تغییری در تفسیر فوق ایجاد نخواهد کرد.
نهایتاً دیوان به این نتیجه می رسد که بر مبنای شروط ملت کامله‌الوداد مندرج در ماده (۲)۳ معاهده روسیه و انگلستان و نیز ماده ۸ معاهده دانمارک و روسیه صلاحیت رسیدگی به حوزه‌ای فراتر از قلمرو ماده ۸ معاهده انگلستان و شوروی را خواهد داشت و لذا شرط شامل این موضوع که آیا عملکرد خوانده سلب مالکیت تلقی می شود یا نه و آیا معتبر و قانونی بوده است یا خیر را، دربر می‌گیرد.^[۱۱۰۴]
مبحث دوم : عدم شمول شرط ملت کامله‌الوداد نسبت به روش‌های حل و فصل اختلافات بین‌المللی
بند اول : عدم شمول شرط نسبت به دعاوی مبتنی بر قرارداد

1. 1. قضیه سالینی^[۱۱۰۵]

خواهان ها در این قضیه به دنبال این بودند که دعاوی ناشی از قراداد را نزد دیوان ایکسید اقامه کنند، بدون این که مطابق قرارداد قبلی دعاوی خود را براساس قواعد حل و فصل اختلاف در نظام قضایی اردن اقامه کرده باشند.
قرارداد سرمایه‌گذاری میان طرفین مقرر می داشت که اختلافات قراردادی بایستی از طریق مذاکرات دوستانه حل و فصل شود و در صورت لزوم، با توسل به محاکم داخلی یا نهاد داوری داخلی، دنبال شود. ماده (۲)۹ معاهده سرمایه‌گذاری میان ایتالیا – اردن بیان می داشت:” در جایی که سرمایه‌گذار و نهاد اعضا متعاهد، یک موافقتنامه سرمایه‌گذاری را بنا می‌نهند، آئین رسیدگی پیش بینی شده در چنین موافقتنامه‌ای بایستی اعمال و اجرا شود.
“اردن” معتقد بود که چون موافقتنامه سرمایه‌گذاری با مجوز والی اردنی (یک نهاد اردنی محسوب می شود) لازم الاجرا شده است، لذا طرق قراردادی مربوط به اقامه دعوا محدود به روش‌های حل و فصل اختلاف در معاهده سرمایه‌گذاری است.
خواهان ها مدعی بودند که شرط ملت کامله‌الوداد مندرج در معاهده سرمایه‌گذاری اردن – ایتالیا به آن ها حق می دهد تا با استناد به ترتیبات حل و فصل مطلوب تر اختلاف که در دیگر معاهدات امضا شده اردن، آمده است، خواستار رفتار مطلوب تر شوند.
شرط ملت کامله‌الوداد در ماده ۳ معاهده سرمایه‌گذاری اردن – ایتالیا بیان می‌کند:
“هر یک از طرفین متعاهد بایستی با سرمایه گذاری های آن جام شده در داخل سرزمینش و درآمد افزوده آن ها، رفتاری را داشته باشد که از نظر مطلوبیت کمتر از رفتار اعطا شده به سرمایه گذاری های اتباع خودشان یا سرمایه‌گذاران کشورهای ثالث و درآمد افزوده آن ها، نباشد.”
از نظر خواهان ها معاهدات سرمایه‌گذاری که اردن امضا کرده بود از قبیل معاهدات سرمایه‌گذاری با ایالات متحده و انگلستان که لازم الاجرا شده بودند، به سرمایه‌گذاران حق می­داد تا هر گونه اختلافی را که ناشی از قراردادهای ساخت و ساز است را به ایکسید ارجاع نمایند، علی رغم ماده (۲)۹ معاهده سرمایه‌گذاری ایتالیا – اردن و بدون این که نیازی به اقامه دعوا نزد محاکم داخلی اردن، مطابق با روش حل و فصل اختلافات داخلی در اردن باشد.
اردن نیز متقابلاً با همان استدلالاتی که آرژانتین در قضیه زیمنس مطرح کرده بود، آغاز کرد: “اولاً، شرط ملت کامله‌الوداد نمی‌تواند نسبت به تعهدات شکلی اعمال شود، ثانیاً رأی مافزینی نباید تکرار شود، ثالثاً، حتی اگر رأی مافزینی قابل اعمال باشد، ملاحظات مربوط به سیاست کلان دولت، اعمال شرط ملت کامله‌الوداد را استثنا می‌کند و رابعاً، شرط ملت کامله‌الوداد نمی‌تواند انتخاب صریح روش حل و فصل اختلاف را که در ماده (۲)۹ معاهده سرمایه‌گذاری مربوطه آمده است، را به کنار‌گذارد.”^[۱۱۰۶]
دیوان در این قضیه ضمن بر شمردن نگرانی‌های خود در رابطه با راه حلی که در قضیه مافزینی به کار گرفته شد، چنین می گوید:
“نگرانی دیوان از این است که نکند محافظ کاریها و احتیاط کاریهای نویسندگان رأی، منجر به ایجاد مشکلاتی در عمل شود و موجبات سلب اطمینان و اعتماد را فراهم آورد و خطر «خرید معاهده‌ای» را بالا ببرد.”^[۱۱۰۷]
دیوان بیان می‌کند که معاهدات سرمایه‌گذاری دوجانبه حاوی مقررات گوناگونی در این باره هستند. بعضی از این معاهدات صراحتاً مقرر داشته‌اند که رفتار ملت کامله‌الوداد نسبت به مقررات راجع به حل و فصل اختلاف قابل تسری است. در معاهدات دیگر، هر چند شرط ملت کامله‌الوداد حاوی چنین مقرره‌ای نیست اما اشاره به «تمامی حقوق» یا «همه موضوعات» مشمول در موافقتنامه می‌کند.^[۱۱۰۸]
دیوان سالینی اشاره می‌کند که اوضاع و احوال این قضیه متفاوت از اوضاع و احوال قضیه مافزینی و آمباتیلوس است^[۱۱۰۹] زیرا در این قضایا شروط ملت کامله‌الوداد اشاره به «کلیه حقوق» یا «کلیه موضوعاتی» که در معاهده آمده است، می‌کند.^[۱۱۱۰]

آرایه‌های ادبی: میدان، گوی، چوگان باهم مراعات نظیر دارند. شبرنگ استعاره از اسب سیاه.
۶- بر چوگان او چــون گـوی گردون گَرد سـرگردان
چو با غیری رسی ساکن‌تر از گوی گریبان شو
واژگان: گوی گریبان: تکمه‌ی گریبان است که در حلقه اندازند تا بسته شود. (دهخدا) گردون: آسمان، فلک.(دهخدا)
شاهد: زری کـــه گــوی گریبــان جـبرئیــل ســـزد
رکـاب پای شیــاطین مکــن که نیســت ســــزا
(خاقانی، ۱۳۸۸: ۱۱)
معنی و مفهوم: در مقابل چوگان معشوق همچون گوی متحیّر و سرگردان باش و به هر سویی که او ضربه می‌زند و اراده می‌کند برو و چون با کس دیگری غیر معشوق برخورد کردی، مانند تکمه‌ی گریبان بی حرکت و ساکن باش .
آرایه‌های ادبی: گوی گردون استعاره‌ی مصرّحه از خورشید. گردون و گرد وگردان با هم جناس افزایشی و اختلاف دارند. واج آرایی در حرف« گ ». گوی و گوی جناس تام .
۷ – تو را یـک زخم پیـکانـش ز بنـد تـو بـرون آرد
به صد فرسنگ استقبال آن یک زخم پیکان شو
واژگان: زخم [ زَ ]: زخم و زخمه در اصل لغت پارسی به معنی زدن است نه به معنی جراحت و ریش و چون حاصل زدن شمشیر و سایر حربه ها جراحت است مجازاً به جراحت اطلاق کرده‌اند.(آنندراج)، جراحت و ریش.(ناظم) پیکان: آهن سر تیر و نیزه‌، فلزی نوک‌دار که به سر تیر و نیزه نصب کنند.(معین)
معنی و مفهوم: یک ضربه‌ی تیر معشوق تو را از بند خودخواهی بیرون می‌آورد برای دریافت آن یک زخم تیر، از صد فرسنگی به پیشواز آن برو .

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

آرایه‌های ادبی : تقابل میان یک و صد . پیکان مجاز جزء از کل و منظور تیر است.
۸- چو در جایی همه او باش و چون از جای بگــذشتی
چه داری آرزو آن کن، چه خواهی خوبتر آن شو
معنی و مفهوم: تا در جای و مکان این جهانی قرار داری سراسر وجودت را وقف معشوق کن و به همه حال برای او باش و چون از این مکان گذشتی و به لامکان رسیدی، هر چه می‌خواهی آرزو کن و هر چیزی که در نگاهت نیکوتر است همان باش .
آرایه‌های ادبی : واج آرایی در حرف « چ » . در جا بودن کنایه از دربند متعلّقات زمان و مکان بودن. از جای گذشتن کنایه از ترک تعلق کردن و به مقام فنا رسیدن.
۹- تو آن مشنو که مرغ شوم خواهـد بـوم ویــران را
گرت گنج دل آباد است، سـوی گنج ویران شـو
واژگان: بوم: سرزمین، ناحیه.(معین) مرغ شوم: مرغ نحس، جغد، بوم.(فرهنگ لغات) معنی و مفهوم: تو به این سخن توجه نکن که جغد که پرنده‌ی شومی است در پی سرزمین‌های ویران است. اگر گنج دلت آباد و ارزشمند است به گوشه‌ی عزلت و ویرانی(که خود گنجی ارزشمند است) برو و عزلت بگزین.
آرایه‌های ادبی: مرغ شوم کنایه از جغد. مرغ شوم با بوم ایهام تناسب ایجاد کرده است. آباد و ویران با هم تضاد دارند . بوم و شوم، جناس اختلافی دارند. گنج ویران، اضافه‌ی تشبیهی و ایهام در دو معنی: ۱- ویرانی که خود گنج است ۲- گنج که در ویرانه قرار دارد. بوم، دارای ایهام تبادر است با وجود مرغ (جغد) معنای دیگر بوم که همان جغد است متبادر می شود.
۱۰- تو بیرون از حرم زآنی که خاقانی اســت بند تــو
ز خاقانی برون آی و ندیـم خاص خاقـان شـو
واژگان: حرم: گرداگرد سرای خانه، گرداگرد امکنه‌ی مقّدس مخصوصاً کعبه، حریم.(معین) خاقانی: تخلّص افضل‌الدین‌ بدیل‌ بن علی نجّار شروانی.(فرهنگ لغات)
معنی و مفهوم: تو به دلیل گرفتاری و تعلّق به جاه و مقام دنیوی و نام های فریبنده‌ی آن، از حریم حرم عشق دور مانده‌ای، از این ظواهر فریبنده بیرون بیا تا همنشین خاصّه‌ی سلطان عشق گردی .
آرایه‌های ادبی: خاقان و خاقانی جناس زاید دارند .
توضیحات:
خاقان: پادشاه بزرگ و از لغات ترکی است و در قدیم لقب پادشاهان چین و ترکستان بوده و حالا بر هر پادشاه اطلاق کنند. این لقب را به پادشاهان ترک داده‌اند چنان که پادشاهان عجم را « کسری » و پادشاهان چین را « فغفور » و سلاطین روم را « قیصر» و پادشاهان مصر قدیم را « فرعون » می‌گفتند … این کلمه ضبط عربی لقب پادشاهان ترک به معنی کاقان است ولی فعلاً بر شاهزادگان قدیم ترک اطلاق می‌شود بعدها بین « کان » و « خان » و « کاقان » و « خاقان » امتیاز قائل شده‌اند و خاقان معنای خان پیدا کرد که همان شاهنشاه است. ( فرهنگ لغات به نقل از دایره المعارف اسلامی )
۱۱- وگرخواهی کـزین منـزل امـان آن سـرا یــابی
امانـت دار یـزدان را نیابت دارِ حسان شـــو
شاهد: چــون به در مصطـفی نایــب حســان تویــی
فــرض بــود نعــــت او حـــرز امــم ساختـــن
(خاقانی، ۱۳۸۸: ۳۱۶)
معنی و مفهوم: اگر خواهان آن هستی که در این دنیا به امنیت و آسایش اخروی دست‌یابی، همچون حسان ثابت ستایشگر و مرید حضرت محمد امین باش .
آرایه‌های ادبی: امان وامانت جناس اشتقاق دارند. امانت‌دار یزدان کنایه از پیامبر اکرم (ص) و نیابت‌دار حسان به خود خاقانی تلمیح دارد که به حسان عجم معروف است .
توضیحات:
حسان: ابوالولید حسان ابن ثابت انصاری شاعر معروف زمان رسول اکرم ( ص ) و از شعرای مُخضرمین است که در سال ۵۴ ﻫ . ق زمان خلافت معاویه وفات یافت. ( فرهنگ لغات به نقل از الوسیط فی الادب العربیه )
۱۲- رسول کائنات احمد، شفیع خلق ابوالقاسم
جمـال جوهـر آدم، کمـال گوهـر هاشـم
واژگان: کائنات: جمع کائنه، موجودات جهان(عموماً) مبدعات(خصوصاً). (معین) ابوالقاسم: کنیه‌ی حضرت محمّد بن عبداللّه (ص). (فرهنگ لغات) جوهر: اصل و خلاصه‌ی هر چیز.(معین)
معنی و مفهوم: احمد فرستاده و رسول خداوند به موجودات عالم و شفاعت‌گر مردمان است، او زینت فرزندان آدم و کامل کننده‌ی اصل و فراترین شخص از خاندان هاشم است.
توضیحات:
هاشم: هاشم بن عبدالمناف بن قصی بن کلاب بن مره، جدّ پیامبر اسلام که از بزرگان و رؤسای قریش بود، نامش عمرو بود و هاشم لقب اوست و بدان جهت به او هاشم گفتند که در هنگام قحط سال ، نان به دست خود در کاسه خورد می‌کرد و به فقرا می‌داد. واژه‌ی هاشم از « هشم » به معنی شکستن و خرد کردن نان در کاسه برای ترید است. عبدالمناف پدر هاشم را چهار پسر بود، هاشم پدر عبدالمطلب بود. (فرهنگ لغات)
بند دوم:
کلمات قافیه : پیشوا ، فنا ، پادشا و …
حروف اصلی قافیه : ا
حرف روی : ا
حروف الحاقی : ندارد
ردیف : رفتن
۱۳- به راه عاشـقی شـرط اسـت راه عـقل نـارفتـن
چو درد عشق پیش آید به صد جان پیشوا رفتن