جدول شماره ۴-۱۲ همبستگی بین کمال گرایی سازگارانه و اضطراب اجتماعی در دانشجویان را نشان می دهد. همان طور که جدول فوق نشان می دهد بین کمال گرایی سازگارانه و اضطراب اجتماعی ضریب همبستگی به میزان ۰۸/۰– =r وجود دارد این همبستگی از نظر آماری معنی دار نیست.( ۰۵/۰<p) براین اساس می توان گفت بین کمال گرایی سازگارانه و اضطراب اجتماعی همبستگی معنی دار وجود ندارد. بنابراین فرضیه ششم پژوهش رد می شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فرضیه هفتم : بین کمال گرایی نا سازگارانه و اضطراب اجتماعی در دانشجویان رابطه وجود دارد.
جدول شماره ۴-۱۳ : نتایج آزمون همبستگی پیرسون در خصوص رابطه بین کمال گرایی نا سازگارانه و اضطراب اجتماعی

متغیرها

اضطراب اجتماعی

کمال گرایی نا سازگارانه

**۴۲/۰ r =
۰۱/۰=sig
۳۲۲=n

** معنی داری در سطح ۹۹/ ۰ اطمینان (P<0/01)

جدول شماره ۴-۱۳همبستگی بین کمال گرایی ناسازگارانه و اضطراب اجتماعی در دانشجویان را نشان می دهد. همان طور که جدول فوق نشان می دهد بین کمال گرایی ناسازگارانه و اضطراب اجتماعی ضریب همبستگی به میزان ۴۲/۰ r = وجود دارد. این همبستگی در سطح اطمینان ۹۹/۰ معنی دار است ­­(۰۱/۰ >p) براین اساس می توان گفت بین کمال گرایی ناسازگارانه و اضطراب اجتماعی همبستگی منفی معنی دار وجود دارد. بنابراین فرضیه هفتم پژوهش پذیرفته می شود.
فرضیه هشتم : بین خودکارآمدی و اضطراب اجتماعی در دانشجویان رابطه وجود دارد.
جدول شماره ۴-۱۴ : نتایج آزمون همبستگی پیرسون در خصوص رابطه بین خودکارآمدی و اضطراب اجتماعی

متغیرها

اضطراب اجتماعی

خودکارآمدی

**۵۴/۰ – r =
۰۱/۰=sig
۳۲۲=n

** معنی داری در سطح ۹۹/ ۰ اطمینان (P<0/01)

جدول شماره ۴-۱۴ همبستگی بین خودکارآمدی و اضطراب اجتماعی در دانشجویان را نشان می دهد. همان طور که جدول فوق نشان می دهد بین خودکارآمدی و اضطراب اجتماعی ضریب همبستگی به میزان ۵۴/۰– r = وجود دارد. این همبستگی در سطح اطمینان ۹۹/۰ معنی دار است ­­(۰۱/۰ >p) براین اساس می توان گفت بین خودکارآمدی و اضطراب اجتماعی همبستگی منفی معنی دار وجود دارد. بنابراین فرضیه هشتم پژوهش پذیرفته می شود.
جدول ۴-۱۵ : ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش

جدول ۴-۴: نتایج آزمون تحلیل واریانس بین آزمودنیها و درون آزمودنیها برای بررسی دو بار اندازه گیری نمره افسردگی در گروه های مورد مطالعه ۴۸

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جدول ۵-۴: آزمون های اثر چند متغیری برای اثرات کلی زمان و زمان*گروه بر نمره های نشخوار فکری ۵۰
جدول ۶-۴: نتایج آزمون تحیل واریانس بین آزمودنی ها و درون آزمودنی ها برای بررسی دوبار اندازه گیری نمره نشخوار فکری در گروه های موزرد مطالعه ۵۱
جدول ۷-۴: آزمون های اثر چند متغیری برای اثرات کلی زمان و زمان*گروه بر نمره های سوگیری توجه منفی ۵۳
جدول ۸-۴: نتایج آزمون تحلیل واریانس بین آزمودنی ها و درون آزمودنی ها برای بررسی دو بار اندازه گیری نمره سوگیری توجه منفی در گروه های مورد مطالعه ۵۴
جدول ۹-۴: آزمون های اثر چند متغیری برای اثرات کلی زمان و زمان*گروه بر نمره های سوگیری توجه مثبت ۵۶
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار ۱-۴: میانگین نمرات افسردگی گروه های مداخله و کنترل در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون ۴۹
نمودار ۲-۴: میانگین نمرات نشخوار فکری در گروه های مداخله و کنترل در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون ۵۲
نمودار ۳-۴: میانگین نمرات زمان واکنش برای پاسخ به محرک منفی در گروه های مداخله و کنترل در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون ۵۵
نمودار ۴-۴: میانگین نمرات زمان واکنش برای پاسخ به محرک مثبت در گروه های مداخله و کنترل در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون ۵۷
فصل اول
طرح پژوهش
۱-۱-مقدمه
یکی از شایع ترین اختلالات روانپزشکی که اکثر جوامع با آن مواجه اند اختلال افسردگی است (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۰۰، ترجمه نیکخو و آوادیس یانس، ۱۳۸۱). در هر مقطع معینی از زمان ۲۰-۱۵ درصد افراد بزرگسال، در سطح قابل توجهی از افسردگی رنج میبرند و حدس زده میشود که حدود ۷۵ درصد موارد بستری در بیمارستان روانی را موارد افسردگی تشکیل میدهند (هاوتون^[۱]، کرک^[۲]، سالکووس کیس^[۳] و کلارک^[۴]، ۱۹۸۹، ترجمه قاسم زاده، ۱۳۸۵). بر این اساس میتوان افسردگی را به عنوان یک مشکل جدی در حوزه بهداشت روان به شمار آورد.
شروع و سیر افسردگی به متغیرهای مختلف زیست شناختی، سابقه بیماری، محیطی و روانی-اجتماعی مربوط میشود (همان). افسردگی را میتوان نتیجه عوامل متقابل گوناگونی در نظر گرفت. بر این اساس تفاسیر زیست شناسی، مبین جنبه های جسمی افسردگی در نظر گرفته میشوند و تفاسیر روان شناختی، مبین آنند که چگونه افسردگی از نظر عاطفی، هیجانی، احساسی و خلقی روی افراد اثر میگذارد (بلاک برن^[۵]، ۱۹۸۷، ترجمه شمس، ۱۳۸۲).
افسردگی نه تنها به دلیل شیوع نسبتا بالا، بلکه به دلیل پیامدهای زیان بار آن، مورد توجه بسیاری از پژوهشگران است. مشخص شده است که افسردگی اعتماد به نفس افراد را کاهش میدهد، روابط خانوادگی و زناشویی را آشفته میسازد، انگیزه کار و پیشرفت را مختل میسازد و رسیدن به زندگی سازگارانه قبلی را مشکل میسازد (آزاد، ۱۳۷۹). نشانه های کلیدی افسردگی دربردارنده خلق افسرده و احساس عدم لذت میباشد. کاهش اشتها، عدم تمرکز، احساس بی ارزشی، بلا تصمیمی، افکار مرتبط با مرگ یا تمایلات خودکشی نیز در بین افراد افسرده شیوع بالایی دارد (طلایی و همکاران، ۱۳۸۴). برای بیش از دو دهه تلاشهای قابل توجهی برای شناسایی عوامل آسیب پذیری در بیماران افسرده انجام شده است (ویلیامز^[۶]، مک لئود^[۷] و متیوس^[۸]،۱۹۹۶). مطالعات نشان داده است که شروع وسیر افسردگی به متغیرهای مختلف مربوط میشود (هاوتون و همکاران، ۱۹۸۹، ترجمه قاسم زاده، ۱۳۸۵). بسیاری از این مطالعات که در چارچوب نظریه شناختی به انجام رسیده است، دلالت بر این دارد که ساختار شناختی ناکارآمد^[۹] و پردازش سوگیرانه^[۱۰] اطلاعات نقش بسزایی در شروع، نگهداری و عود افسردگی ایفا میکند (گاتلیب^[۱۱]، یو^[۱۲] و یورمن^[۱۳]، ۲۰۰۴). در واقع بهتر است بگوییم در بیماران افسرده علاوه بر نشانه های هیجانی و خلقی، نشانه هایی در زمینه شناختی، انگیزشی و جسمی مشاهده میشود. نشانه های شناختی به صورت افکار منفی ظاهر میشود (کاپلان^[۱۴] و سادوک^[۱۵]، ۱۳۸۹؛ ترجمه رضاعی). بر این اساس بسیاری از صا حب نظران بر این باورند که الگوی تفکر افراد و افکار نا خواستهی آنها در شروع و تداوم افسردگی نقش دارند. نشخوار فکری^[۱۶] به عنوان تفکر ناخواسته در اختلالات هیجانی (دیویس ^[۱۷]و نولن- هوکسما^[۱۸]،۲۰۰۰) جزء مولفه های مهم افسردگی در نظر گرفته میشود و از دیگر فرایند و فرآوردههای شناختی از جمله افکار خودآیند منفی^[۱۹]، توجه متمرکز ^[۲۰]بر خود، خودآگاهی شخصی و نگرانی قابل تمییز است (پاپاجئورجیو^[۲۱] و ولز^[۲۲]، ۲۰۰۴). این افکار مقاوم و عود کننده بوده و حول یک موضوع معمول دور میزنند، و به صورت غیر ارادی به حیطه آگاهی وارد میشوند و توجه فرد را از هدف مورد نظر منحرف میسازند (یورمن، ۲۰۰۶). این چنین افکاری تکرار شونده بوده و در ارتباط با علائم افسردگی، علل احتمالی و پیامدهای این علائم میباشند. ارزیابی فرد از علائم افسردگیاش به این طریق بر شدت و سیر افسردگی اثر گذار خواهد بود. علاوه بر این، نشخوار فکری افسردگی را به واسطه افزایش تفکر منفی، حل مسئله ناکارآمد، تداخل رفتار هدفمند و کاهش حمایت اجتماعی تشدید میکند و تداوم میبخشد (نولن هوکسما، ویسکو^[۲۳] و لایوبومیرسکی^[۲۴]، ۲۰۰۸).
در سالهای اخیر به مشکلات بهداشتی، به ویژه بهداشت روان دانشجویان، توجه زیادی شده است. علت این توجه آن است که گزارشهای بدست آمده نشان میدهد که تعداد دانشجویانی که به مشکلات روانی مبتلا هستند و نیز شدت و وخامت مشکلات آنها رو به افزایش است. بررسیها نشان میدهد که تعداد زیادی از دانشجویان به افسردگی مبتلا هستند و افسردگی از جمله شایع ترین مشکلات مربوط به سازگاری با محیط دانشگاهی به شمار میرود (جزایری و قهاری، ۱۳۸۲). مطالعات امینی (۱۳۸۰) در مورد گروه های دانشجویی نشان داد که حدود ۷۸ درصد از دانشجویان از بعضی نشانه های افسردگی رنج میبرند. از این میان شدت علائم ۴۵ درصد از دانشجویان به گونهایست که آنها را نیازمند بعضی کمکهای تخصصی میکند. بر این اساس پرداختن به مسئله درمان افسردگی این قشر از اهمیت ویژهای برخوردار است. ذهن آگاهی از جمله شیوه های درمانی بوده است که در سال های اخیر مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته و مطالعات وسیعی در این راستا صورت گرفته است. بررسی ها متعدد حاکی از مفید بودن ذهن آگاهی در موقعیت های بالینی است (اوکانل^[۲۵]، ۲۰۰۹). از جمله در درمان استرس، اضطراب و افسردگی (لی^[۲۶]، باون^[۲۷] و مارلات^[۲۸]، ۲۰۰۵) مفید واقع شده است. بر مبنای مطالعات انجام شده ذهن آگاهی دست کم از دو طریق مقابله با نشخوارهای فکری و کاهش پاسخ دهی خودکار هیجانی (پاول^[۲۹]، استنتون^[۳۰]، گریسون^[۳۱]، اسموسکی^[۳۲] و وانگ^[۳۳]، ۲۰۱۲) بر افسردگی اثر می گذارد.
۲-۱-بیان مسئله
نشانه های شناختی، همچون اشکال در تصمیم گیری، تمرکز ضعیف جزء معیارهای تشخیصی DSM-IV برای اختلال افسردگی است. همچنین اخیرا نیز مشخص شده است که در حافظه کاری^[۳۴]، توجه^[۳۵]، عملکرد اجرایی و سرعت پردازش^[۳۶] بیماران افسرده اختلال وجود دارد (ویدر-فیلند^[۳۷] و همکاران، ۲۰۰۴؛ روزنبرگ^[۳۸] و همکاران، ۲۰۱۰). در واقع بررسی ها مشخص کرده که اختلال در کارکرد شناختی و وجود افکار منفی میتواند جزء علل عود نیز بشمار بیاید (سگال^[۳۹]، ویلیامز^[۴۰] و تیزدل^[۴۱]، ۲۰۰۲).
توجه اصل اساسی در تعامل موفقیت آمیز با محیط است، تا آنجا که به نظام شناختی مربوط میشود توجه به افراد اجازه میدهد که وقایع محیط را غربالگری کنند (مکلئود ومک دونالد^[۴۲]، ۲۰۰۰). طبق دیدگاه صاحبنظران هر گونه فعالیت خودکار از طریق دروازه توجه نقل و انتقال مییابد. این نقل و انتقال اطلاعاتی میتواند به شکل گیری انحراف توجه نسبت به محرک برجسته هیجانی در محیط بیانجامد یعنی منجر به سو گیری توجه^[۴۳] در فرد شود. در سوگیری توجه با وجود تلاش فرد برای نادیده گرفتن محرک، تمام نیروی توجه به سمت آن سوق مییابد (ویلیامز، مک لئود و متیوس، ۱۹۹۶). سوگیری توجه در بسیاری از آسیب شناسی های روانی از جمله افسردگی نقش مهمی را ایفا میکند. بررسی ها نشان داد که افراد افسرده در تمام جنبه های پردازش اطلاعات از جمله در ادراک^[۴۴]، حافظه و توجه از خود سوگیری نشان میدهند (تیزدل، ۱۹۸۸). بسیاری از مطالعات وجود سوگیری حافظه را در بیماران افسرده مورد تایید و پذیرش قرار داده اند، اما در رابطه با ارتباط سوگیری توجه و افسردگی بین صاحب نظران اختلاف نظر وجود دارد. برخی بر این باورند که افراد افسرده سوگیری توجه به محرک منفی از خود نشان میدهند، با این وجود برخی هم چنین میپندارند که افراد افسرده سوگیری توجه مثبت خود را از دست داده اند درحالی که این سوگیری توجه مثبت مشخصه افراد غیر افسرده است (گاتلیب، مک لاکلان^[۴۵] و کاتز^[۴۶]، ۱۹۸۸). این بدین معنی است که افراد غیر افسرده سوگیری مثبت از خود نشان میدهند، در حالی که افراد با خلق غمگین پردازش یکسان و بدون سوگیری دارند. بر این اساس گیلبوا، رابرتس^[۴۷] و گاتلیب (۱۹۹۷) بیان میدارند که خلق غمگین به تنهایی مسئول تحلیل سوگیری مثبت در افراد افسرده نیست.
توجه به عنوان یکی از مولفه های بنیادی ذهن آگاهی بشمار میرود (شاپیرو^[۴۸] و همکاران، ۲۰۰۶) که با بکارگیری هدفمند آن به عنوان کارکرد عالی ذهن، ذهن آگاهی میتواند به طور موثر بر واکنش های هیجانی کنترل اعمال کند (کابات-زین^[۴۹]، ۲۰۰۲).
مطالعات بیانگر این است که سوگیری توجه در شروع، نگهداری و عود اختلال افسردگی نقش اساسی را ایفا میکند (گیلبوآ^[۵۰]، گاتلیب، ۱۹۹۷؛ تیزدل، برنارد^[۵۱]، ۱۹۹۳). بررسی ها نشان داده است که اختلال در عملکرد شناختی^[۵۲] حتی پس از بهبود علائم افسردگی حل نشده باقی میماند (ریپرموند^[۵۳] و همکاران، ۲۰۰۹؛ ویلند-فیدلر و همکاران، ۲۰۰۴). با توجه به آنچه که تاکنون بیان شد ما باید علاوه بر درمان نشانگان افسردگی به صورت مستقیم به درمان کارکرد شناختی مختل شده بالاخص سوگیری توجه و نشخوار فکری که نقش قابل توجهی در شروع، نگهداری و تداوم و عود افسردگی در بیماران دارد، بپردازیم. و همچنین با در نظر گرفتن تاثیرات سوء افسردگی بر تمامی جنبه های زندگی افراد، لازم است که روش درمانی سریع، ایمن وموثری جهت درمان مورد استفاده قرار گیرد. تاکنون روش های درمانی مختلفی جهت درمان افسردگی در کشور ما مورد استفاده قرار گرفته است (کاویانی، جواهری و بحیرانی، ۱۳۸۴). در این میان ذهن آگاهی^[۵۴] از جمله رویکردهای جدیدی است که جهت درمان و جلوگیری از عود افسردگی کاربرد دارد (تیزدل، سگال و ویلیامز، ۲۰۰۰). ذهن آگاهی یک روش درمانی کوتاه مدت و ساختار یافته است. در این روش به افراد افسرده آموزش داده میشود که به افکار و احساس خود بدون قضاوت توجه کنند و آنها را وقایع سادهای ببینند که میآیند و میروند، به جای آن که آنها را به عنوان قسمتی از خودشان یا انعکاسی از واقعیت در نظر بگیرند (همان).
ذهن آگاهی مستلزم راهبرد های رفتاری، شناختی و فراشناختی ویژه برای متمرکز کردن فرایند توجه است که به نوبه خود به جلوگیری از تفکر منفی و گرایش به پاسخ های نگران کننده و گسترش افکار جدید و کاهش هیجان ناخوشایند منجر میشود (سگال، ویلیامز و تیزدل، ۲۰۰۲). علاوه بر این مشخص شده است که ذهن آگاهی با سه بخش عمده کارکرد توجهی که عبارتند از: توجه پایدار، توجه انتخابی و انتقال توجه در ارتباط است (بیشاب^[۵۵] و همکاران،۲۰۰۳). در واقع مهارت های آموخته شده کنترل توجه در ذهن آگاهی عامل مهمی در جلوگیری از عود افسردگی میباشد (تیزدل و همکاران، ۲۰۰۰).به این ترتیب فرض می شود که ذهن آگاهی از طریق مهارت آموخته شده کنترل توجه قادر به اصلاح سوگیری توجه و نشخوار فکری در افراد افسرده خواهد بود.
بنابراین براساس آنچه که بیان شد در این پژوهش محقق به دنبال پاسخ گویی به این سوال است که آیا روش درمانی ذهن آگاهی در بهبود نشانگان افسردگی، سوگیری توجه و نشخوار فکری بیماران افسرده موثر است یا خیر؟
۳-۱-اهداف پژوهش
تعیین اثربخشی آموزش ذهن آگاهی (MBSR) بر کاهش افسردگی.
تعیین اثربخشی آموزش ذهن آگاهی (MBSR) بر کاهش سوگیری توجه منفی در افراد افسرده.
.تعیین اثربخشی آموزش ذهن آگاهی (MBSR) بر کاهش نشخوار فکری افراد افسرده.
تعیین اثر بخشی آموزش ذهن آگاهی (MBSR) بر افزایش سوگیری توجه مثبت در افراد افسرده.
۴-۱-ضرورت انجام پژوهش
آنچنان که شواهد نشان میدهد هر انسانی در هر مقطع سنی ممکن است افسردگی را تجربه کند. در ارتباط با افسردگی افراد به طور اعم و افسردگی در میان دانشجویان به طور اخص مطالعات متعددی به انجام رسیده است. آمار بدست آمده از برخی پژوهش ها در جوامع دانشجویی بیانگر شیوع قابل توجه افسردگی در بین این افراد است. مشخص شده است که میزان خود کشی در بین دانشجویان در هر سال دو برابر افراد غیر دانشجوی همسال آنهاست (آزاد، ۱۳۷۹). با توجه به اینکه اغلب افراد در جریان سال های مولد زندگی به افسردگی مبتلا میشوند و همچنین تغییراتی که این اختلال از لحاظ رفتاری، شناختی، هیجانی و جسمانی به وجود میآورد و آثار منفی ای که بر زمینه های دیگر زندگی (تحصیلی، حرفه ای، اجتماعی) بر جا مینهد، پرداختن به این اختلال بسیار مهم و ضروری به نظر می رسد. هر چند افسردگی از لحاظ زمانی محدود است و دوره های درمان نشده معمولا پس از ۶-۳ ماه از بین میرود، اما احتمال عود بسیار زیاد است و حدود ۲۰-۱۵ درصد بیماران، سیر مزمنی را طی میکنند. بنابراین ضرورت دارد که روش درمانی به گونهای باشد که نه تنها در تسریع در بهبود دوره فعلی، بلکه در ایجاد تداوم در بهبود و در صورت امکان، کاستن از احتمال عود بیماری موثر واقع شود (هاوتون و همکاران ،۱۹۸۹، ترجمه قاسم زاده، ۱۳۸۵ ). بر این اساس از روش درمانی ذهن آگاهی در این پژوهش استفاده شده است. همچنین از آن جهت که سوگیری توجه (گاتلیب، یو و یورمن، ۲۰۰۴) و نشخوار فکری (دیویس و نولن- هوکسما، ۲۰۰۰؛ سگال، ویلیامز و تیزدل، ۲۰۰۲) نقش قابل توجهی در شروع، نگهداری و تداوم و عود افسردگی در بیماران افسرده دارند ضرورت دارد که در فرایند درمان مورد توجه واقع شوند.
۵-۱-فرضیه های پژوهش
برنامه آموزشی ذهن آگاهی (MBSR) بر کاهش افسردگی افراد افسرده اثرگذار است.
برنامه آموزشی ذهن آگاهی (MBSR) بر کاهش نشخوار فکری افراد افسرده اثرگذار است.
برنامه آموزشی ذهن آگاهی (MBSR) بر کاهش زمان واکنش نسبت به محرک های منفی (کاهش سوگیری توجه منفی) افراد افسرده اثرگذار است.
برنامه آموزشی ذهن آگاهی (MBSR) بر افزایش زمان واکنش نسبت به محرک های مثبت (افزایش سوگیری توجه مثبت) افراد افسرده اثرگذار است.
۶-۱-تعریف نظری مفاهیم مطرح شده در فرضیه های پژوهش
۱-۶-۱-اختلال افسردگی
منظور از افسردگی حالتی است که انسان به طور دراز مدت احساس ناراحتی، غمگینی و یا دلمردگی می کند، به گونه ای که منجر به کاهش انرژی و فعالیت های جسمانی و روانی میشود (کاپلان و سادوک، ۱۳۸۹، ترجمه رضاعی)
۲-۶-۱-سوگیری توجه
پدیده ایست که در طی آن با وجود تلاش های فرد برای نادیده گرفتن محرک هیجانی، تمام نیروی توجه به سمت آن محرک سوق مییابد (ویلیامز و همکاران،۱۹۹۶). به این شکل که توجه انتخابی به اطلاعات مرتبط شخصی در کنار اطلاعات خنثی سوق پیدا میکند (اسمیتز^[۵۶]، روفز ^[۵۷]و جنسن^[۵۸]، ۲۰۰۹).
۳-۶-۱-نشخوار فکری
به عنوان تفکر تکرار شونده درباره علائم افسردگی، علل احتمالی آن و پیامدهای این علائم تعریف شده است (نولن هوکسما، ۲۰۰۰).
۷-۱-تعریف عملیاتی
۱-۷-۱-افسردگی
نمره ایست که فرد در آزمون افسردگی بک II کسب میکند. بدین معنی که نمره بین ۱۳-۲۸ در آزمون افسردگی بک بیانگر افسردگی است (گراث^[۵۹] و مارنات^[۶۰]، ۲۰۰۳؛ ترجمه پاشا شریفی و نیکخو، ۱۳۸۷).
۲-۷-۱-سوگیری توجه

تحلیل برنامه اول توسعه نشانمی‏دهد، که حول دال مرکزی “پشتوانه تولید بودن” سایر نشانه‏هاگرد آمده، و مفصل‏بندی معنایی را شکل داده است. در توضیح نشانه‏هاباید گفت که برخی از نشانه‏هامثل حمایت از روستائیان و عشایربا توجه به این که جمعیت روستایی و عشایر نقش مهمی و اساسی درتامین مواد غذایی، مواد خام و اولیه مورد نیاز کشور را بر عهده دارند، حمایت از آنها به نوعی حمایت از پتانسیل‏های بالقوه طبیعی کشور، و حمایت از تولید است. از طرف دیگر حمایت از اقشار آسیب‏پذیر را می‏توان نوعی پاسخ‏گویی به مطالبات مردمی و اقشار مستضعف تعبیر کرد که ریشه در گفتمان انقلاب اسلامی و میراث سیاستی دارد. نشانه‏های حمایتی در گفتمان سازندگی یا بطور مستقیم از تولید و توسعه اقتصادی پشتیبانی می‏کند، و یا این که این حمایت‏هاسبب کاهش فشار‏هاو انتقادات بر دولت می‏شود و فضای سیاسیو اجتماعی به نفع توسعه اقتصادی و تولید تلطیفمی‏گردد. در راستای تبیین این متن باید گفت که این متن از شرایط سیاسی – اجتماعی و گفتمانی حاکم بر کشور در دولت پنجم، با گفتمانی موسوم به”گفتمان سازندگی” تاثیر پذیرفته است.در برنامه دوم توسعه، در واکنش به انتقادات در زمینه کمبودهای حمایت‏های اجتماعی، و با توجه به بهبود بودجه دولتی، تلاش شده است تا دال‏های خالی برنامه اول، در زمینه حمایت از جانبازان، ایثارگران، شاغلین مشاغل سخت و زیان‏آور، آموزگاران و فرهنگیان، و صندوق‏های بازنشستگی جبران گردد. متن برنامه دوم نیز با توجه تأکید آن بر مقولاتی از قبیل بهبود وضعیت رفاهی آحاد جامعه، گسترش شمول بازنشستگی، ایجاد صندوق‏های خاص و غیرهدر پاسخ‏گویی به مطالبات رفاهی پس از پایان جنگ،و سرمایه‏گذاری در بازنشستگی؛ از شرایط اجتماعی و سیاسی و گفتمان حاکم در آن برهه زمانی تاثیر پذیرفته است. باید اظهار داشت، در گفتمان متن برنامه دوم توسعه، برغم پایبندی به اصول و باورهایی از قبیل اصل ۲۹ قانون اساسی، بر اساس شرایط و فضای پس از جنگو استیلای گفتمان سازندگی، رویکردی اصلاحی در جهت‏گیری‏های بازنشستگی از قبیلتمرکز بر اقشار خاص، به جای آحاد همه جامعه، سرمایه‏گذاری و غیره قابل تعریف است.
در توضیح شکل نگرفتن نشانه‏های اقتصادی-بیمه‏ای در این گفتمان، می‏توان به عواملی از قبیل جوان بودن هرم سنی جمعیت، مطرح نبودن بحران پیری و نبود بحران‏های مالی صندوق‏های بازنشستگی، پایین بودن سهم هزینه بازنشستگان در بودجه کشور و غیره اشاره کرد.
اما در خصوص گفتمان حاکم بر مجلس در این دوره، با توجه به اهتمام ویژه مجلس سوم به مقوله سازندگی و بازسازی ویرانه‏های جنگ، و از همه مهمتر، اهتمام ویژه مجلس به توسعه اقتصادی در کشور و دغدغه بودن این قبیل مسائل و موضوعات برای آن و همچنین، تحکیم زیر ساخت‏های اقتصادی کشور، در چهارچوب برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می‏توان این ادعا رامطرح نمود که گفتمان حاکم بر مجلس سوم، همان گفتمان حاکم بر دولت پنجم، “گفتمان سازندگی” بوده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در توضیح نشانه‏هایی که در مصوبات مجلس سوم نمود پیدا کرده است، باید گفت که در این مصوبات تلاش شده است تا دال‏های خالی مصوبات پیشین در زمینه حمایت از بازنشستگان جبران گردد. بر همین اساس، حول ” پشتوانه بودن برای تولید و توسعه اقتصادی”، سایر نشانه‏های حمایتی مفصل‏بندی معنایی مورد نظر را شکل داده است.مدلول‏های سازگار با ابعاد حمایتی در مصوبات سوم، عبارتند «کاهش سن بازنشستگی جانبازان جنگ تحمیلی، معلولین و شاغلین در مشاغل سخت و زیان‏آور»، «اعطای حقوق بازنشستگی به والدین شهدا، جانبازان و مفقودین جنگ تحمیلی»، «اصلاح قانون بازنشستگی»، «اصلاح پایه حقوق اعضاء رسمی هیأت علمی(آموزشی و پژوهشی) شاغل و بازنشسته دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی» و «تمدید قانون بازنشستگی پیش از موعد بیمه شدگانتامین اجتماعی»، در قالب حمایت‏های اجتماعی دولت از اقشار خاص و «فراهم نمودن امکان تداوم همکاری برای معلمان بازنشسته»، به منظور کاهش تنش‏های سیاسی و انتقادی و ایجاد شرایط آرام و مطمئن جهت توسعه اقتصادی و تولید، به عنوان نشانه‏های مهم، مفصل‏بندی این گفتمان را سامانداده‏اند. این متن از شرایط اجتماعی وسیاسی کشور در سال‏های پایانی جنگ تحمیلی تاثیر پذیرفته است. چراکه ازطریق حمایت‏های اجتماعی از اقشار جامعه (مستخدم و بازنشسته) تلاش می‏شود تا فضای جامعه برای توسعه اقتصادی گفتمان سازندگی مساعد گردد.
اما در خصوص مجلس چهارم، شایان ذکر است با توجه به تداوم هژمونی گفتمان سازندگی بر فضای سیاسی و اجتماعی جامعه ایران، قوه مقننه همگام با قوه مجریه و در راستای گفتمان سازندگی، تداوم سازندگی و آبادانی کشور را در دستور کار داشته و با برگزیدن گفتمان حاکم به عنوان گفتمان مجلس چهارم، به همراه دولت مردان، در تلاش به منظور سیاست‏گذاری و قانونگذاری در این خصوص بوده‏اند.
در این برهه زمانی با به اجرا درآمدن برنامه‏های دولت و مصوبات مجلس سوم، بخش بسیار زیادی از ویرانه‏های هشت سال جنگ تحمیلی بازسازی شده بود. بر این اساس، برای تحقق توسعه اقتصادی و گردش چرخ‏های تولید در راستای تداوم گفتمان سازندگی، نیاز به نیروهای فعال و متخصص احساس می‏گردید، که نتیجه آن، اصلاح برخی از قوانین بازنشستگی بود. بررسی‏ها و تحلیل گفتمان مصوبات مجلس چهارم پیرامون بازنشستگی حاکی از آن است که در این دوره از مجلس نیز همانند دوره قبل، تلاش شده است تا دال‏های خالی ناشی از توسعه اقتصادی که این دال‏هابه صورت نیازها و مطالبات رفاهی بوده است، و در مصوبات پیشین به عنوان کمبود احساس می‏شد، جبران گردد. بر این اساس، از اقشار مختلف از طریق مصوبات بازنشستگی حمایت به عمل آمده است.
در مصوبات مجلس چهارم، برخی از نشانه‏هامثل ممنوعیت بازنشستگی فرهنگیان، و بکارگیری مجدد بازنشستگان با توجه به نیاز کشور به نیروی متخصص برای توسعه اقتصادی و تولید، و د یگر نشانه‏های حمایتی برای حمایت از اقشار و بستر‏سازی فضا برای توسعه اقتصادی معنایابی شده است. در راستای تبیین این متن،باید گفت که مجلس چهارم نیز تحت تاثیرگفتمان سازندگی، تلاش می‏کند که روند سازندگی و توسعه اقتصادی تداوم یابد. بنابراین جهت اجرایی نمودن توسعه اقتصادی و تولید،ایجاد زیر ساخت‏هاو سازوکار‏های توسعهدر قالب مصوبات،بسترسازی می‏کند.
بنابراین در راستای پاسخ به سئوال تحقیق، که مفهوم بازنشستگی در گفتمان‏های پس از انقلاب چگونه بازنمایی شده است؟ یافته‏های تحلیل متون گفتمانی حاکی از این است که بازنشستگی در دوره گفتمان سازندگی با توجه مهمترین دغدغه و نشانه این دوره یعنی ” تولید و توسعه اقتصادی”، مفهوم بازنشستگی نیز، به معنای ” پشتوانه بودن برای تولید و توسعه اقتصادی ” بازنمایی شده است، که مدلول‏های سازگار با این معنا از قبیل” چهارچوب بندی”،”تامین نیروی برای توسعه اقتصادی”، ” تداوم خدمت بازنشستگان”، ” حمایت از صندوق‏های بازنشستگی” از طریقتامین بودجه، حمایت از اقشار انقلابی وایثارگر” از طریق کاهش سن بازنشستگی و اعطای بازنشستگی، ” حمایت از اقشار محروم و مستضعف” از طریق گسترش بازنشستگی، و حمایت از بازنشستگان از طریق تمدید بازنشستگی پیش از موعد،حول دال مرکزیپشتوانه بودن برای تولید و توسعه اقتصادی، مفصل‏بندی بازنشستگی را شکل می‏دهد.
این گفتمان برخاسته از مدرنیته است، بنابراین با تسلط این گفتمان انتظار این است که الگوهای سنتی و بومی متناسب با زیست جهان ایران پیرامون مراقبت از سالمندان مثل خانواده، گروه‏های محلی، خودیاری و همیاری به حداقل برسد. چراکه با تسلط گفتمان مدرنیته، گفتمان‏های سنتی هماهنگ با زیست جهان، بتدریج عقب نشینیمی‏کند، و سیستم‏هاجایگزین الگوهای سنتی، مذهبی می‏شوند. اما در گفتمان،نسبت به رفاه دیدگاه حداقلی وجود دارد، چراکه هدف این گفتمان تولید و توسعه است. بنابراین جنبه‏ه ای اقتصادیبیمه‏ای در سطح حداکثر و جنبه‏ه ای حمایتی در سطح حداقل است. براین اساس، افزایش جنبه‏ه ای حمایتی معمولاً به صورت واکنشی برای اهدافی مانند تلطیف فضای سیاسی و کاهش انتقادات اقشار فقیر صورت می‏گیرد.
در ارزیابی انتقادی گفتمان سازندگی،باید گفت که توسعه اقتصادی در این گفتمان دولت محور بوده است. در واقع توسعه اقتصادی در این گفتمان یک فرایند طبیعی نبوده، بلکه یک برنامه وپروژه‏ای دولتی محسوب می‏شود. اگرچه دولت دال‏های و مفاهیمی از قبیل “خصوصی‏سازی”، رشد اقتصادی”، “تمرکززدایی”، ” تعدیل اقتصادی”، ” کاهش کسری بودجه” راحول ” تولید و توسعه اقتصادی” گرد می‏آورد، اما به دلیل این کهسرشت این توسعه دولت محور است، بین دال‏هایی مثل تمرکز‏گرایی در مقابل تمرکز زایی، حمایت از اقشار محروم در مقابل رشد اقتصادی تناقض ایجاد می‏شود. “دولت محور بودن” با” تمرکز‏گرایی مدیریت دولتی” همراه است، از طرف دیگر، خصوصی‏سازی و تعدیل اقتصادی با برداشت از بانک جهانی وصندوق بین المللی پول که با گفتمان نئولیبرال نزدیکی دارد، بر حذف و یا حداقل‏سازی دولت تکیه دارد. تاثیر “تمرکز‏گرایی مدیریت دولتی” بر بازنشستگی را باید در عدم شکل‏گیری بخش خصوصی برایتامین منابع بازنشستگیجستجو کرد. در واقع سیاست‏های مالی دولت درقبال صندوق‏های بازنشستگی با توجه به تمرکز‏گرایی دولتی، در افق زمانی بلندمدت موجب وابستگی صندوق‏هابه دولت، و انباشت تعهدات برای نسل‏های آینده شده است. از منظر دیگر علاوه بر تمرکز‏گرایی دولتی، تاثیرانباشت تعهدات بر طرف دیگرمساله یعنی نسل‏های آینده مورد توجه قرار گرفته نشده است.بنابرمی توان مدعی شد که مفاهیم اساسی در این گفتمان از قبیل توسعه اقتصادی تک سویه دیده شده است. یعنی این که درامر توسعه اقتصادی و سیاست‏های حمایتی به منظور تلطیف فضای کشور، نسل آینده متاثر از سیاست‏های بازنشستگی نادیده گرفته شده‏اند.در واقعمفاهیم به معناهای زمان حال و کوتاه مدت تقلیل یافته، و معناهای بلندمدت به حاشیه رانده شده است، و تغییرات و تحولات و روندهای آینده مد نظر قرار گرفته نشده است.
۴-۴- بازنشستگی در گفتمان اصلاح طلبی
۴-۴-۱- ریشه‏یابیشکل‏گیری و ترسیم فضای گفتمانی
در دولت هاشمی، پی‏گیری روند اصلاحات اقتصادی منجر به افزایش تقاضا برای آزادی‏های سیاسی گردید، و فضای سیاسی و اجتماعی کشور به سمتی رفت که دال مرکزی گفتمان سازندگی دچار از جاشدگی، و سرانجام زمینه برای هژمونیک شدن گفتمان جدید اصلاحات فراهم شد(سلطانی، ۱۳۸۴:۱۱۳).
دوره اصلاحات از خرداد ۱۳۷۶ آغاز و تا سال ۱۳۸۴ ادامه یافت. این دوره مصادف است با ریاست جمهوری هشت ساله سید محمد خاتمی است. طبقات متوسط جدید و مدرن از قبیل دانشجویان و دانشگاهیان و…پایگاه اجتماعی دولت خاتمی را تشکیل می‏دادند، و روشنفکران و اصلاح طلبان از نیروی سنتی (مجمع روحانیون و…) و نیروهای جدید(جبهه مشارکت و…) و کارگزاران سازندگیکه در درون دولت خاتمی بودند، نیروهای حامی گفتمان اصلاحات محسوب می‏شدند، در این دوره بر مشارکت قانونی تأکیدمی‏شد(حسین زاده، ۱۳۸۲:۲۵۴).
در طول این دوره تغییرات جدیدی و در عین حال بنیادینی در گفتمان سیاسی نظام در عرصه داخلی و خارجی ایجاد شد. در بعد داخلی، تئوری جامعه مدنی و حقوق شهروندی به رویکرد مسلط تبدیل شد، ودر بعد خارجی، گفتمان تنش‏زدایی، گفت و گوی تمدن‏ها جایگزین گفتمان قبلی شد(صالحی امیری، ۱۳۸۸: ۴۲۳).
ریشه شکل‏گیری گفتمان اصلاح طلبی، این بود که طبقات جدید و شهری، روشنفکران، دانشگاهیان، زنان و جوانان از دال‏های و نشانه‏هایی از قبیل آزادی، حاکمیت قانون، دفاع از نهادهای مدنی، نفی خشونت، وفاق حول قانون اساسی، استقبال وسیعی کردند(غلامی، ۱۳۹۱: ۲۵۰).
تحلیل سخنرانی‏های خاتمی(به عنوان ریس دولت در زمان اصلاحات) نشان می‏دهد، که مقوله توسعه سیاسی اولین اولویت ایشان از بین اهداف چندگانه بوده است، بیشترین تأکید روی شاخصه‏های قانون‏گرایی، مردم گرایی، تکثرگرایی، آزادی بیانو حق رای بوده است.. از مجموع مضامین گفتارهای خاتمی(۱۴۵۱ مضمون)، ۵۰ درصد مضامین به مقوله توسعه سیاسی اختصاص دارد که مرتبه اول و مهمترین هدف ایشان را تشکیل می‏دهد. به این ترتیب می‏توان گفت که مهمترینمساله اجتماعی خاتمی، بحران مشارکت و مشروعیت نظام است، ایشان بر تقدمتوسعه سیاسی بر توسعه اقتصادی اعتقاد دارند. وضعیت آسیب اصلی در این گفتمان زمانی است که وجه مردم سالاری نظام لطمه خورده و بحران مشارکت و فقدان آزادی بوجود آید(حسین زاده، ۱۳۸۲:۲۳۹).
جدول (۴-۲۳) اولویت‏بندی موضوعات مورد نظر دولت خاتمی(حسین زاده، ۱۳۸۲: ۲۳۹)

ردیف
مقوله
درصد
فراوانی

۱

عدالت اجتماعی

۱

۴۸

۲

توسعه اقتصادی

۹

۱۳۰

۳

توسعه سیاسی

۵۰

۷۳۱

۴

• • در جامعه داخلی دولت مرکزی تکالیف و تعهدات را بر افراد حقیقی و حقوقی تحمیل می کند اما در جامعه جهانی اساساً مرکزیتی برای قوانین و تکالیف وجود ندارد. در جامعه جهانی، توافق، رضایت و همکاری تنها ضمانت اجرای تعهدات است.

  (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• در جامعه داخلی، دولت به خاطر دارا بودن حاکمیت خود، خود را دارای صلاحیت تام و تمام در کلیه امور می داند. صلاحیت گروه ها و احزاب از جانب دولت اعطا و یا سلب می شود. اما در جامعه جهانی صلاحیت های موردی از خود اعضا کسب می شود. از این رو تام و تمام نبوده، مشروط به رضایت واحدهای جامعه جهانی است. (پورقلی و نظرزاده، ۱۳۸۹: ۳۶)

۲-۵-۲) منشأ فرامین حکومتی
حکومت ها از هر نوعی که باشند، تمایل به کنترل کامل قلمرو حاکمیتی خود (اعم از فضا، مردم، سیستم ها و فرآیندها) دارند و هیج نافرمانی و عدم اطاعت را بر نمی تایند. همه چیز در اختیار حکومت ها قرار ندارد و همیشه نیروهایی چه در درون فضای جغرافیایی (تحت امر) و چه در برون آن (خارج از تحت امر) وجود داشته و دارند که فرمان ها، سیاست ها و نرم افزارهای مدیریت امور عمومی قلمرو حاکمیت را به چالش می کشند و از آنها نافرمانی می کنند و بر خلاف میل حکومت ها عمل می نمایند. حکومت ها نیز این گونه اعمال را جرم تلقی نموده، عاملان آن را مستوجب عقوبت و مجازات دانسته و انواع مجازات ها را از خفیف ترین سطح تا شدیدترین سطح و متناسب با نوع جرم و مجرم با عاملان آنها روا می دارند؛ با این امید که هر نوع مانع را از سر راه اجرای فرامین و دستورات حکومتی بر دارند و فضا، مردم و سیستم ها را کاملاً اطاعت پذیر و کنترل شدنی نمایند. فرمان های حکومتی برای مدیریت وکنترل قلمرو آن بسته به نوع حکومت در فضای جغرافیایی از ماهیت و سرچشمه خاصی تولید، صادر و اجرا می شود. از این حیث نظام های حکومتی را می توان به سه دسته کلی تقسیم کرد:
۲-۵-۲-۱) حکومت های فرمانروایی فردی
در این حکومت ها، فرمان ها مستقیم و غیر مستقیم از سوی شخص فرمانروا به عنوان حاکم، پادشاه، سلطان، امیر، امپراطور وغیره صادر می شود و او سرچشمه قدرت و محور اصلی مدیریت امور عمومی قلمرو یا فضای جغرافیایی حاکمیت شناخته می شود. این گونه حکومت ها در گذشته زیاد بودند و امروزه به ندرت مشاهده می شوند.
۲-۵-۲-۲) حکومت های مبتنی بر دموکراسی
این حکومت ها را مردم و ساکنان فضای جغرافیایی مشخص، ایجاد می کنند و فرمان های حکومتی در قالب قوانین و سیاست ها از سوی مجالس قانون گذاری به عنوان نمایندگان مردم تولید و تصویب و به وسیله رئیس کشور و حکومت و سازمان مربوطه به مورد اجرا گذاشته می شود. در این نوع حکومت ها که الگوی رایج در اکثر کشورهای جهان است، نقض فرمان های حکومتی، جرم و قانون شکنی تلقی می شود و تنبیه و مجازات حکومت اعم از جریمه، زندان و اعدام را به همراه دارد.
۲-۵-۲-۳) حکومت های ترکیبی
در این نوع حکومت ها، سرچشمه فرمان های حکومتی دوگانه یا چندگانه است. یعنی مردم (از طریق مجالس قانون گذاری) ایدئولوژی ها، اراده فرمانروای غیر منتخب از سوی مردم، باورهای دینی و غیره در شکل گیری، تأسیس و اجرای فرمان های حکومتی نقش دارند. به هر صورت مهم این است که در همه الگوهای حکومتی مزبور، فرمان های تأسیس شده و تولید شده با هر ماهیت و سرچشمه ای که باشد، اصالت دارد و از سوی حکومت با قدرت اعمال می شود و نیروهای چالش گر فرمان ها را تعقیب و مجازات می کنند. نیروهای چالش گر ممکن است در اشکال گوناگون وجود داشته باشند.
یک سری از این نیروها آن دسته از فرمان ها، سیاست ها و معیارها را به چالش می کشند که به موجودیت، ایدئولوژی، ارکان و کارکردهای حکومت مربوط باشد و با هدف سرنگون کردن حکومت و کنترل قدرت سیاسی و تأسیس حکومت دیگری تلاش می کنند. چالش گرهایی از این دسته به جرایم سیاسی و امنیتی معروفند و معمولاً حکومت ها آنها را بر نمی تابند و در برخورد با آنها شدت عمل از خود نشان می دهند. دسته دوم آن نوع چالش گرهایی هستند که ناظر بر حقوق شهروندان و افراد ملت نسبت به یکدیگر بوده و یا امور را که به موجودیت حکومت مربوط نباشند، هدف قرار می دهند و از آنها معمولأ به جرایم عمومی تعبیر می شود که حکومت مسئول و متکفل حفاظت از آنهاست؛ مثل کلاهبرداری و قتل. (حافظ نیا، ۱۳۹۰: ۱۷۷-۱۷۹)
۲-۵-۳) حاکمیت دولت ها و حقوق بشر
این واقعیت که دولت ها باید به حقوق بشر احترام بگذارند، ایده ای است قدیمی و حداقل در آثار لاک، روسو و یا اعلامیه حقوق بشر آمریکا یا اعلامیه حقوق بشر و شهروندی فرانسه که می توان آن را دید. آنچه اخیراً ذهن دولت ها را به خود مشغول داشته است این ایده است که حقوق بشر باید بخش جدایی ناشدنی از سیاست خارجی دولت و روابط بین الملل باشد. تا حداقل دو دهه قبل اغلب سیاست گذاران معتقد بودند پیشبرد حقوق بشر یک اقدام اخلاقی است و دولت ها باید تنها از جهت هنجاری آن را پیش ببرند، نه به عنوان یک اصل کلی در سیاست خارجی و روابط بین الملل. اما امروزه نه تنها حقوق بشر و هنجارهای آن از اهمیت فزاینده ای برخوردار شده اند بلکه به تدریج ارزش های آن جنبه جهانی به خود گرفته است. به همان نسبت تعرض به ارزش های حقوق بشر با واکنش های جهانی و بعضاً اقدامات مبتنی بر کاربرد زور همراه می شود. دولت ها بر اساس نوع مظام سیاسی و درجه اقتدارگرایی آن، سطح توسعه سیاسی و اقتصادی و تعاملات امنیتی خود با محیط های گوناگون تعریف شد، حقوق بشر را مورد تعریف و پیاده سازی قرار می دهند. امروزه بسیاری از دولت ها بدون قید و شرط اعلامیه حقوق بشر ۱۹۴۸ و دو کنوانسیون حقوق سیاسی، مدنی و کنوانسیون اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی را پذیرفته اند. آنچه مشکل ساز است وضعیت درونی سازی این کنوانسیون های والحاقیه های آنان و تعهدات اجرایی دولت ها در پیاده کردن مفاد سندهای مذکور مطابق با روح آنان است..
تردیدی در این واقعیت وجود ندارد که حقوق بشر امروزه یک فرهنگ جهانی و ساخت اجتماعی است اما این ساخت اجتماعی در بسیاری از مناطق جهان هنوز ساختی ذهنی و توسعه نیافته است. اگرچه تسلط این فرهنگ جهانی بر رفتار و اعمال دولت ها کاملاً مشهود است اما همچنان این دولت ها هستند که با رفتار خود به آن جنبه عینی می بخشند. به عبارت بهتر، مرجع تصمیم گیرنده در مورد حقوق بشر همچنان دولت ها هستند.
دولت ها به شدت با هرگونه مقوله فاقد حاکمیت و اقتدار مقابله می کنند. همچنین آنها با هرگونه عاملی که حاکمیت و اقتدار مطلقه آنها را محدود نماید. اگرچه سازه انگاران قصد دارند با ایجاد هنجارها و قواعد از بازیگری انحصاری دولت جلوگیری کرده و رفتار دولت ها را سازماندهی کنند اما باز هم نتوانسته اند جایگزینی برای حاکمیت دولت در محیط پر هرج و مرج بین المللی پیدا کنند. اگر زمانی بتوان مشکل آنارشی را حل کرد، قطعاً می توان اعتبار جدیدی برای هنجارهایی نظیر حقوق بشر یافت. اما حل مشکل آنارشی خود نیازمند بازتعریف مقوله دولت است که اساساً باز تعریف حقوق بشر را نیز در بر خواهد داشت. به هر صورت به همان اندازه که دولت ها تحت تأثیر هنجارهای حقوق بشر در رفتار خود تغییر می دهند، با بهره گرفتن از عنصر اقتدار آن را پیش می برند. به هر اندازه که بازیگران فراملی و غیر دولتی قدرتمند شد و هنجارسازی کنند؛ اما باز دولت است که باعث پیشبرد مقوله ای به نام حقوق بشر، چه در غالب روند درونی سازی و چه در شکل بین المللی آن (فرهنگ جهانی) شود. (دربندی، ۱۳۸۷: ۴۵-۵۱)
۲-۵-۴) مؤلفه های تأثیرگذار شهروندی
۲-۵-۴-۱) دموکراسی
دموکراسی کلیه شهروندان را در برابر قانون یکی دانسته و هر گونه امتیازی را منتفی می داند. از این رو هرگونه صعود به پله ترقی از نربان اجتماعی تنها با لیاقت و شایستگی فردی ممکن می باشد. دموکراسی یعنی برابری ظرفیت ها برای افراد یک جامعه به منظور برخورداری از آزادی ها و ارزش های اجتماعی که در تعریف محدودتر منظور از آن شرکت آزادانه افراد در گرفتن تصمیمات سیاسی مهم جامعه است که این امر به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم انجام می شود. دموکراسی خود به معنی حکومت مستقیم و بدون واسطه از سوی مردم است. در یونان باستان مردم با حضور در میدان عمومی شهر در خصوص تصمیمات اساسی شور کرده و خود سرنوشت خویش و جامعه را تعیین می کردند اما با گسترش جمعیت کشور، محدودیت زمان و مکان و امکانات منجر به این شد که دموکراسی در عمل به صورت غیر مستقیم و از طریق انتخاب نمایندگان از سوی مردم تحقق یابد.
به عبارت دیگر از قرون اخیر تاکنون دموکراسی یعنی حکومت مردم به دست مردم، با اکثریت آراء و از طریق انتخاب نمایندگان مردم و تشکیل مجلس ملی اجرا می شود. در واقع نمایندگان مردم از طرف آنها تصمیم گیری و به اصطلاح در راستای منافعشان اقدام می کنند. با این حال در موارد مهم و حساس نیز مستقیماً به آراء عمومی مراجعه و به نظر اکثریت عمل می کنند که آنرا همه پرسی یا مراجعه به آراء عمومی می نامند. (دشتی، ۱۳۸۰: ۳۸)
دموکراسی به عنوان فلسفه سیاسی، مردم را در اداره امور خود و نظارت بر دولت شایسته، توانا و محق می شناسد و وجود دولت را ناشی از اراده مردم می داند. (طاهری، ۱۳۸۳: ۱۲)
از منظر جغرافیای سیاسی، دموکراسی به اصل جدایی ناپذیری سه پدیده به هم پیوسته به عنوان عناصر تشکیل دهنده کشور یعنی ملت، حکومت و سرزمین مربوط می شود. اصل جدایی ناپذیری این مثلث ناشی از رابطه ای است که اراده ملت را به حکومت منتقل می کند. به عبارت دیگر دموکراسی بهترین وسیله برای عملی کردن اثرگذاری اراده ملت بر شیوه حکومت در اداره سرزمین است. (حافظ نیا، ۱۳۸۳: ۲۱۸)
با تشکیل حکومت برای اداره امور، یک ملت رفتار یا شیوه زندگی سیاسی مورد نظر خود را در محیط جغرافیایی ویژه خود شکل می دهد. این تصمیم گیری ملت برای چگونه اداره شدن امور سیاسی اش معمولاً در نظام «حکومت ملتی» واقعیت می یابد و در مجموع در دو نوع شیوه حکومتی «قدرت متمرکز یا دیکتاتوری» و «قدرت تقسیم شده یا مردم سالاری و دموکراسی» خلاصه می شود. مردم سالاری یا دموکراسی، گونه ویژه ای از روش های حکومت است که بحث فلسفی آن در علوم سیاسی مطرح می باشد و بحث رفتاری آن به جغرافیای سیاسی مربوط می شود. (مجتهدزاده، ۱۳۸۱: ۸۱)
بر همین اساس انسان ها حق دارند صاحب وطن، خانه و کاشانه باشند و در سطح محلی به انتخاب دولت محلی و شوراها بپردازند و در تصمیم گیری ها مشارکت جویند. همچنین آنان حق دارند در فضای جغرافیایی کشور، شهروند ملی تلقی شوند و به عنوان عضوی از ملت به ایفای نقش سیاسی بپردازند. آنان حق دارند رژیم و نظام سیاسی تأسیس کنند و در فرآیندهای دموکراتیک نظیر انتخاب اعضای مجلس و رئیس جمهور مشارکت کنند و دولت و حکومت را مورد مؤاخذه قرار دهند. آنها حق دارند از ارکان حکومت نظیر دستگاه قضایی، نظامی وامنیتی تأمین حقوق خود را خواستار شوند و تقاضای امنیت جانی، مالی، ناموسی و حیثیتی بنمایند. بنابراین بر پایه تحلیل روابط اکولوژیک یک انسان با فضا و مکان و نقش آفرینی سیاسی انسان در یک فرایند دموکراتیک مفهوم فلسفی می یابد (حافظ نیا، ۱۳۸۵: ۱۷۴)
شهروندی به عنوان یک پدیده اجتماعی مدرن از مؤلفه های محوری نظام های سیاسی دموکراتیک شاخصی برای نشان دادن تحقق دموکراسی در یک جامعه مدرن است که برخوردار از حوزه عمومی و جامعه مدنی کارآمد و پویاست. (توسلی و نجاتی حسینی، ۱۳۸۳: ۳۲)
اگر چنین مفهومی از حقوق شهروندی انتشار و پذیرفته گردد، فضای مساعد برای احقاق حقوق بشر فراهم می شود؛ بطوریکه گاهی توصیه می شود که با بهره گرفتن از ابزارها و محیط های آموزشی از آگاه سازی و آموزش کودکان آغاز می شود تا جلوی شکل گیری تصورات کلیشه ای آنها درباره تفاوت جنسیت گرفته شود. تفاوت های نژادی، قومی و زبانی به طور معقول تری توسط آنها ادراک شود و امکان ترویج نگاهی جهان شمول به برابری انسان ها به مثابه شهروندان جهانی فراهم آید. (پورعزت و همگان، ۱۳۸۷: ۱۳۶)
تکوین شهروندی مدرن پیوند تنگاتنگی با سر بر آوردن دموکراسی مدرن و گسترش حق رأی عمومی دارد. بر این اساس می توان گفت که شهروندان اعضای دولت-ملت اند و حق رأی دارند.( رایلی، ۱۳۸۸: ۱۷)
تحقق حقوق شهروندی مستلزم برخورداری از حق احترام برابر، آزادی، امنیت، آسایش، آگاهی و حق پیشرفت است. البته در برابر این حقوق تکلیفی بسیار مهم بر عهده عناصر اجتماعی است که از تکلیف به مساعدت مسئولانه در سیستم اجتماعی یا حق جامعه در برخورداری از مساعدت مسئولانه اعضای خود؛ بنابراین در یک رویکرد منطقی به تحلیل حقوق فوق، می توان نظام منطقی را طراحی کرد که مهمترین اصول آن عبارتند از:

• همه افراد حق دارند از احترام برابر برخوردار باشند.

• همه افراد جامعه حق دارند از آزادی و اختیار برخوردار باشند.

• همه افراد جامعه حق دارند از امنیت کامل برخوردار باشند.

• همه افراد جامعه حق دارند از رفاه نسبی برخوردار باشند.

• همه افراد جامعه حق دارند از دانش، آگاهی و اطلاعات کافی برای مشارکت اجتماعی برخوردار باشند.

• همه افراد جامعه حق دارند برای پیشرفت و تعالی خود برنامه ریزی و اقدام کنند.

• همه افراد در برابر سعادت جمعی اعضای جامعه مسئول اند. (همان، ۱۵۷)

با در نظر گرفتن نکته که مشارکت حق شهروندان فعال تلقی می شود و در برابر آن مسئولتی بر عهده شهروندان خواهد بود، بنابراین در شش اصل اولیه قانون اساسی به حقوق افراد و در اصل هفتم به مسئولیت آنها اشاره شده است. در سیستم حق مدار، تأمین امنیت کامل، رفاه نسبی و آگاهی کافی برای همه آحاد جامعه برای تحقق عدالت اجتماعی ضرورت دارد. (پورعزت، ۱۳۸۵: ۱۹)
۲-۵-۴-۲) ایدئولوژی
ایدئولوژی به معنای مجموعه بایدها و نبایدهایی است که از جانب خداوند عالم برای انسان ها تنظیم کرده تا انسان ها بر اساس این بایدها و نبایدها مسیر زندگی خود را تشخیص داده و در آن مسیر حرکت کنند. منطقه خاورمیانه در مسیر پیدایش و تکامل ایدئولوژی های الهی قرار داشته، در قرن هفتم میلادی با ظهور پیامبر بزرگ آن، حضرت محمد (ص) در شبه جزیره عربستان و در حقیقت در سرزمینی که تا آن روزگار بستر مخاصمه ها و درگیری های بزرگ بود، به وجود آمده و این ایدئولوژی توانست در فاصله کوتاهی قلمرو عظیمی از اقیانوس اطلس تا کرانه های غربی اقیانوس آرام را در بر گیرد. در شرایطی که غرب و شرق، جهان را به دو نقطه بزرگ ژئواستراتژیک تقسیم کرده بودند و این دو منطقه با دو ایدئولوژی مارکسیسم به عنوان ایدئولوژی غالب در اردوگاه شرق و ایدئولوژی کاپیتالیسم به عنوان ایدئولوژی برتر غرب، انقلاب اسلامی ایران با محوریت ایدئولوژی اسلام و مذهب تشیع پا به عرصه وجود گذاشت و با طراح دیدگاه های نو در بحث نظام سیاسی و حکومت توانست تحولات عمیقی را در جهان معاصر به وجود آورد.
با پیروزی انقلاب اسلامی، تقابل جدید ایدئولوژیک در جهان به وجود آمده که از آن به عنوان نیروی سوم یاد می گردد. با قدرت یافتن اسلام و مذهب تشیع در ایران در سال ۱۹۷۹ میلادی و قدرت جدید ایدئولوژیکی در منطقه حساس و مهم خاورمیانه، رفته رفته قدرت سیاسی مارکسیسم رو به افول نهاده و در سال ۱۹۹۱ عملاً این اردوگاه به پایان راه خود می رسد. از این زمان است که ایدئولوژی اسلام با محوریت مذهب تشیع در ایران به عنوان یک قدرت به تنهایی در مقابل غرب قرار می گیرد. (متقی زاده، ۱۳۸۴: ۶۴)
زی بیگنیو برژنسکی از نظریه پردازان مسایل سیاسی درباره ایدئولوژی اسلامی می نویسد: « اسلام در مقابل یکی از مهمترین مذاهبی که گرایش به آن شدید است، اگرچه از دیرباز بیش از مسیحیت به تسلیم پذیری در برابر تقدیر متمایل بوده است ولی در عصر حاضر به نیروی محرکی تبدیل شده که نابرابری را از طریق انکار نوگرایی غربی طرد می کند؛ زیرا از نظر اسلام معاصر نوگرایی غربی اساساً فاسد است و از فرهنگ تسلیم سریع هوای نفس نشأت می گیرد. در عصر حاضر متفکران اسلامی از دست آوردهای تکنولوژی تمدن غربی منهای مفاسد فرهنگی آن بهره مند شدند. در این تلاش، اندیشندان اسلامی فصلی از تاریخ گذشته اسلامی را نجوا می کنند که در آن دوران جهان اسلام پیشروی علم و دانش خلاق در جهان بوده است. در این مسیر تلاش متفکران اسلامی در نوگرایی فلسفی، احتمالی، تلاش برای خنثی کردن چیزی که از نظر بسیاری از مسلمانان در مقایسه با برتری غرب شرایط نابرابر سیاسی و فرهنگی تلقی می شود، همراه است. در واقع در جهان اسلام که از گرایش های مذهبی جامع تر و قاطع تری برخوردار است، یک نظریه تدافعی در حال رشد است که نفوذ تباه کننده غرب را نفی می کند در حالیکه تجدید حیات و نوگرایی تمدن به خواب رفته مسلمانان را نیز ترغیب می نماید. بنابراین مذهب وسیاست هر دو برای فراهم ساختن یک راه حل اسلامی که در آن نوگرایی تکنولوژیکی و نه فرهنگی در داخل نظام ارزشی مبتنی بر معیارهای مذهبی، جذب شده، در آمیخته اند برای تحقق این هدف. اسلام شرایطی را که در آن حاکمیت فرهنگ بیگانه ای که از نظر فلسفی فاسد و از نظر اقتصادی مخرب و از نظر سیاسی امپریالیستی است را نفی می کند.» (برژنیسکی، ۱۳۷۲: ۲۵۵)
۲-۵-۴-۳) شهروندی و قومیت ها
مفهوم قومیت یکی از ویژگی های اساسی در ارتباط با زندگی بشر است. به نظر می آید که قومیت و گروه بندی قومی متکی بر تفاوت های فرهنگی میان افراد و بر ایجاد پیوندهای اجتماعی بین آنهایی است که دارای یک فرهنگ مشترک هستند. در یک وضعیت ایده آل احتمال استقرار جامعه ای که شامل چنین گروه هایی باشد و یا فقط متشکل از چنین گروه هایی باشد، وجود دارد. (توکلی، ۱۳۸۰: ۳)
ما در ایران با گروه های قومی مناطق مختلف جغرافیایی-فرهنگی، احساس هویتی خاص بر پایه مشترکات نژادی، زبانی، ادبیات و یا حداقل محل سکونت یا سرزمین که آنها را به مشابه یک گروه فرعی از یک جامعه بزرگتر مشخص می کند، روبه ررو هستیم؛ به نحوی که اعضای هر گروه قومی خود را از لحاظ ویژگی های خاص فرهنگی از سایر اعضای جامعه متمایز تلقی می کنند. بنابراین وجود گروه ها و مناطق فرهنگی مختلف در کشور که بر اساس تمایزات نژادی و زبانی خاصی شکل گرفته، قابل بازشناسی هستند. در این چارچوب باید پذیرفت ساکنان مختلف ایران امروزی مجموعه ناهماهنگی از اقوام هستند که در کمترین دوره ای از تاریخ مشترک خود در این سرزمین انسجام و همگونی اجتماعی لازم را داشته اند.
منشأ نخستین پیدایش اقلیت ها را باید در پویایی و در تحرک خارق العاده گروه های انسانی در گذشته ای دور و در جابجایی و دست به دست شدن عرصه قدرت و در واقعیت جدیدی باز جست که ناشی از وقوف بر پیدایش نوعی وضعیت ویژه و ظهور نوعی احساس فرودستی و انقیاد دوباره است که بر اثر بروز وقایع و یا پیدایش وضعیت های خاص پدید می آید. (ژرژ، ۱۳۷۴: ۷)
سرزمین ایران در مقوله تنوع زبانی و قومی در جهان با ۲۴ درصد همانندی در رتبه شانزدهم از همانندی است، به عبارت دیگر سطح هویت جمعی در جامعه ایران بسیار نازل، کوچک و خاص گرایانه است و هویت جمعی عام در سطح کشور و به طریق اولی در اقوام بسیار ضعیف است. به نحوی که افراد پایبند ارزش ها و هنجارهای خاص گرایانه فامیلی و قومی خود هستند و در زندگی و فعالیت های روزمره مصالح و منافع فامیلی و قومی خود را بر مصالح و منافع عام در سطح جامعه ترجیح می دهد. (حاجیانی، ۱۳۸۰: ۱۱۹)
ویژگی تنوع قومی در ایران در مقایسه با بیشتر کشورهای دیگر که آنها را نیز می توام ممالک کثیرالاقوام خواند، بومی بودن قومیت های متعدد و متنوع ایران و به عبارت دیگر ایرانی الاصل بودن آنهاست. حال آنکه در اغلب کشورهای برخوردار از تنواع قومی، این گوناگونی و تنوع بیشتر ناشی از مهاجرت اقوامی از کشورهای دور و نزدیک می باشد. (مدیر شانه چی، ۱۳۸۰: ۳۹)
۲-۵-۴-۴) ویژگی های فرهنگی و شهروندی

۳-۱۱- جمع بندی ۷۷

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده‌ها

مقدمه: ۷۹
۴-۱- یافته‌ها ۷۹
۴-۱-۱- تحلیل‌های آماری توصیفی ۷۹
۴-۱-۱-۱- جنسیت ۷۹
۴-۱-۱-۲- سن ۸۰
۴-۱-۱-۳- میزان تحصیلات ۸۱
۴-۱-۱-۴- سابقه خدمت ۸۲
۴-۱-۱-۵- نوع مشتری ۸۳
۴-۲-۲- تحلیل های آماری استنباطی ۸۴
۴-۲-۲-۱-بررسی فرض نرمال بودن داده‌ها با بهره گرفتن از آزمون کولموگرف- اسمیرنوف ۸۴
۴-۲-۲-۲- آزمون فرضیه‌های پژوهش ۸۵
۴-۲-۲-۲-۱- فرضیه اصلی ۸۵
۴-۲-۲-۲-۲- فرضیه فرعی اول. ۸۵
۴-۲-۲-۲-۳- فرضیه فرعی دوم. ۸۶
۴-۲-۲-۲-۴- فرضیه فرعی سوم. ۸۷
۴-۲-۲-۲-۵- تجزیه و تحلیل آزمون مربوط به فرضیه اصلی ۸۸
۴-۲-۲-۳-بررسی مقایسه ای اهمیت عوامل سه گانه فرهنگ کیفیت محوری تأثیرگذار در رضایت مشتریان بانک کشاورزی استان گیلان از دیدگاه نمونه تحت مطالعه: ۹۰
۴-۲-۲-۴- مقایسه فرضیات پژوهش بر اساس متغیرهای دموگرافیک ۹۱
۴-۲-۲-۴-۱- بررسی وجود تفاوت در فرهنگ کیفیت محوری و ابعاد آن بر اساس جنسیت ۹۱
۴-۲-۲-۴-۲- بررسی وجود تفاوت در بین فرهنگ کیفیت محوری و ابعاد آن افراد نمونه گیری شده بر اساس محدوده سنی ۹۲
۴-۲-۲-۴-۳- بررسی وجود تفاوت در فرهنگ کیفیت محوری و ابعاد آن افراد نمونه گیری شده بر اساس میزان تحصیلات ۹۳
۴-۲-۲-۴-۴- بررسی وجود تفاوت در فرهنگ کیفیت محوری و ابعاد آن افراد نمونه گیری شده بر اساس سابقه خدمت ۹۵
۴-۲-۲-۴-۵-بررسی وجود تفاوت در فرهنگ کیفیت محوری و ابعاد آن بر اساس نوع مشتری ۹۶

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادها

مقدمه ۹۹
۵-۱- نتایج حاصل از یافته های تحقیق ۱۰۰
۵-۱-۱- بحث درباره‏ی نتایج حاصل از آزمون کالموگروف-اسمیرنوف ۱۰۰
۵-۱-۲- بحث درباره‏ی نتایج حاصل از آزمون فرضیه های تحقیق ۱۰۰
۵-۱-۲-۱- نتایج حاصل از فرضیه اصلی ۱۰۰
۵-۱-۲-۲- نتایج حاصل از فرضیه فرعی اول ۱۰۱
۵-۱-۲-۳- نتایج حاصل از فرضیه فرعی دوم ۱۰۱
۵-۱-۲-۴- نتایج حاصل از فرضیه فرعی سوم ۱۰۲
۵-۲- نتیجه گیری کلی ۱۰۲
۵-۳- پیشنهادهای تحقیق ۱۰۳
۵-۳-۱- پیشنهادهای مبتنی بر نتایج فرضیه ها ۱۰۳
۵-۳-۲- پیشنهاد به محققان آینده ۱۰۵

پیوست‌ها

پیوست شماره ۱، پرسشنامه مورد استفاده ۱۰۸
پیوست شماره ۲، نتایج خروجی های نرم افزار spss 112

فهرست منابع

منابع فارسی : ۱۲۵
منابع لاتین ۱۲۸
چکیده انگلیسی ۱۳۰

فهرست جداول

جدول ۲-۱: ویژگی های کایزن و نوآوری ۴۲
جدول ۳-۱: مشخصات جامعه آماری ۷۱
جدول ۳-۲: مشخصات جمعیت نمونه ۷۳
جدول ۳-۳: اجزای پرسشنامه ۷۴