۲-۲-۱۰ ) فاوا و ارتقاء یادگیری دانش آموزان

برخی ادعا می‌کنند که فاوا نه تنها از توانایی بالقوه حمایت از برنامه درسی رسمی مدارس برخوردار است ، بلکه می‌تواند تجربه و فهم برنامه درسی را نیز ارتقا بخشد و حتی تفکر و یادگیری به شیوه های جدید را نیز گسترش بدهد . هنگامی که تعامل پیچیده بین دانش آموزان در حین فعالیت های کلاسی منابع فاوا معلم و ماهیت وظایف محوله مورد توجه و ارزیابی قرار گیرد تاثیر مثبت فاوا بر یادگیری دانش آموزان کاملا آشکار می شود . یادگیری اثر بخشی هنگامی تحقق می‌یابد که موضوع درس جالب ، مرتبط و هدفمند باشد و علاقه دانش آموزان را برانگیزد . ‌بنابرین‏ بررسی آن دسته از ویژگی های فاوا که می‌تواند در ایجاد محیط های یادگیری فعال نقش داشته باشد شایان اهمیت است . یکی از ویژگی های بارزی که اساس ایجاد انگیزه در کودکان برای استفاده از فاوا است ویژگی تعاملی آن است . دانش آموزان بازخورد مستقیم پویا و به ظاهر صبورانه دریافت می‌کنند که فرصت لازم را در اختیار آنان می‌گذارد تا امکانات متعدد را امتحان کنند ، پیامدهای تصمیمات واکنش های خود را ملاحضه کنند و بر اساس آن ها برای اقدامات بعدی برنامه ریزی کنند . برخورداری فاوا از قابلیت ذخیره سازی ، مرتب کردن و بازیابی مقادیر زیادی از اطلاعات منابع از پایگاه های اطلاعات را در اختیار دانش آموزان قرار می‌دهد . با بهره گرفتن از اینترنت و دیسک های فشرده دانش آموزان می‌توانند به منابعی نظیر ( تصاویر آثار هنری موجود در موزه های سراسر دنیا ، آرشیو روزنامه ها ، سخنرانی ها یا فیلم های متحرک ضبط شده ) دسترسی داشته باشند که ضرورتا در کلاس های معمولی و یا کتابخانه مدرسه موجود نیستند .

یکی از نقش های مهیج فاوا در محیط های یادگیری کودکان ، برخورداری از قابلیت ارائه اطلاعات به شیوه های متفاوت و پویا شامل استفاده از تصاویر ، صدا و حرکت است . ارائه داده و روابط بین آن ها به صورت تصاویر و نمودار ها نمونه ای بارز از تسهیل درک و فهم تفسیر و تجزیه و تحلیل اطلاعات است. با بهره گرفتن از تصاویر متحرک می توان تاثیر کودهای متفاوت را بر روی رشد گل‌ها و سایر گیاهان در شرایط متفاوت نشان داد . یکی دیگر از ویژگی های مهم فاوا موقتی بودن آن است بدین معنی که کاربران می‌توانند در کارهایی که انجام داده‌اند تغییراتی را اعمال کنند . از موقتی بودن منابع فاوا می توان در اصلاح متون با بهره گرفتن از واژه پرداز ، دستکاری تصاویر گرافیک دیجیتالی ، طراحی و ترکیب بازنمایی های چند رسانه ای و تدوین صدا و … استفاده کرد ( نجفی و محمدی ، ۱۳۸۰ : ۱۷ ) . از طرفی ناگفته نماند که ، اثر به کارگیری فاوا بر دانش آموزان بسیار زیاد به شیوه های یاددهی ، و مهارت کامل‌تر یاددهنده هنگامی که آموزش ، دانش آموز محور ، کار گروهی همراه با پرسش و پاسخو باشد ، وابسته می‌باشد ( لاو و همکاران^[۲۹] ، ۲۰۰۸ ) .

۲-۲-۱۱ ) نقش های یاددهی – یادگیری فاوا

استفاده و بهره گیری از فاوا و فرایند یاددهی و یادگیری در زمینه‌های تسهیل فرایند یاددهی – یادگیری، انگیزش یادگیری، یادگیری شاگرد محور، ارزیابی یادگیری و ارتقای مهارت تفکر صورت می‌گیرد . درباره ی هر یک از این نقش‌ها در ادامه به طور جداگانه و مشروح توضیح داده می شود .

شکل ۲-۱ ) نقش های فاو در فرایند یاددهی – یادگیری

نقش های یاددهی – یادگیری

تسهیل یادگیری

انگیزش یادگیری

یادگیری شاگرد محور

ارزیابی یادگیری

ارتقاء مهارت تفکر

۲-۲-۱۱-۱ ) نقش فاوا در تسهیل یاددهی – یادگیری

فناوری های جدید اطلاعاتی و ارتباطاتی به دلیل قابلیت ها و ویژگی هایی که دارند مهمترین نقش خود را در تسهیل و آسان سازی یادگیری ایفا می نمایند . از فاوا می توان به عنوان یک ابزار قدرتمند در فرایند تدریس و یادگیری استفاده کرد. نقش های ابزاری در تسهیل فرایند یاد دهی – یادگیری در شکل ۲-۲ نشان داده شده است .

شکل ۲-۲ ) نقش های فاوا در تسهیل یادگیری

تسهیل یادگیری

ابزار ارائه اطلاعات

ابزار موقعیت ساز

ابزار سازندگی

ابزار برقراری ارتباط

متن ، صوت ، تصویر ، فیلم و… ارائه اطلاعات

بازی آموزشی ، شبیه سازی ، واقعیت مجازی و …

نامه الکترونیکی ، گفتگوی اینترنتی ، تله کنفرانس

لایم و چای^[۳۰] ( ۲۰۰۳ ) چهار نقش ابزاری فاوا و امکانات مربوط به آن را به شرح زیر متمایز کرده‌اند :

1. 1. ابزارهای اطلاعاتی : کاربردهایی از فاوا هستند که اطلاعات بسیار زیادی را در فرمت ها و شکل های مختلف از قبیل متنی، صوتی، گرافیگی یا ویدیویی ارائه می‌کنند. دایره المعارف های چند رسانه ای یا منابع اطلاعاتی موجود در اینترنت از این مقوله هستند.

1. 1. ابزارهای موقعیت ساز : ابزارهایی که دانش آموزان را در محیطی قرار می‌دهند که می‌توانند دست به تجربه ی عملی بزنند. محیط های یاد گیری شبیه سازی شده ، بازی‌های آموزشی و واقعیت مجازی مثال هایی از این مورد است. فاوا قابلیتی دارد که می‌تواند موارد غیرقابل مشاهده را مشاهده پذیر سازد ، برای مثال انجام واکنش های شیمیایی غیرممکن در آزمایشگاه مدرسه را برای دانش آموزان امکان پذیر می‌سازد ( ممتاز^[۳۱] ، ۲۰۰۰ ) .

1. 1. ابزارهای سازندگی : ابزارهایی هستند که به منطوز پردازش اطلاعات ، ساختن دانش یا برای عینیت دادن به ادراک فرد مورد استفاده قرار می‌گیرد . برای مثال نرم افزار وب سازی به دانش آموزان این امکان را می‌دهد که صفحات وب مخموص خودشان ایجاد کنند و ایده های خود را به جهان عرضه نمایند.

1. ابزارهای ارتباطی : ابزارهای ارتباطی سیستم هایی هستند که برقراری ارتباط آسان بین معلم و دانش آموزان ، یا دانش آموزان با یکدیگر ورای موانع فیزیکی ( موانع مربوط به فضا و مکان ، موانع مربوط به زمان ) که به طور معمول در کلاس وجود دارد ، میسر می‌سازند . نمونه هایی از ابزارهای ارتباطی عبارت اند از: پست الکترویکی، بولتن ها و وایت بردهای الکترویکی، چت یا گفت وگوی زنده ی اینترنتی و کنفرانس از راه دور که به کمک آن ها یادگیرندگان می‌توانند با منابع مختلفی از قبیل متخصصان، صاحب‌نظران ، معلمان و سایر دانش آموزان ارتباط برقرار نمایند.

۲-۲-۱۱-۲ ) نقش فاوا در انگیزش یادگیری

۳- خیال پردازی^[۸۷]

بحرانی ترین عامل برای قاتلان سریالی، خیال پردازی خشونت آمیز می‌باشد. بسیاری از خیالاتی که در قاتلان سریالی یافت شده است، خیالات جنسی سادیستیک هستند. طبق دیدگاه مک کولاچ^[۸۸] و دیگران، تخیلات جنسی سادیستیک منشاء حوادث آسیب زا دارد، مثل آزار جنسی یا فیزیکی در اوان دوران کودکی. در تحقیق رابرت پرنتکی و همکارانش، تخیلات تجاوز جنسی و قتل در ۸۶% از قاتلان جنسی مشاهده شده است(انجمن روانپزشکی آمریکا، ۱۹۸۹).

۴- آسیب سوء استفاده در دوران کودکی

هر سوء رفتاری، صرف نظر از میزان و درجه ی آن، پیشینه ی قابل جستجویی در گذشته فاعل آن دارد. این دیدگاه روان کاوانه آلیس میلر، بیانگر دیدگاهی است که بر اساس آن، هر مرتکب خشونتی، زمانی خود قربانی یک خشونت بوده است. آلیس میلر روان کاوی است که این ایده را نظریه پردازی ‌کرده‌است که رفتار فرد بزرگسال، ریشه در آسیب دوره ی کودکی وی دارد(میلر^[۸۹]، ۱۹۸۷).

میلر به نحو شدیدی اعتبار مدل روان کاوانه فروید و بحث کانونی اش که کودک تحت کنترل دنیای اطرافیانش و عزیزانش، کنترل و هدایت می شود را مورد سؤال و بحث قرار می‌دهد. هرچند او با موضع اخیر فروید که درمان شامل تخلیه ی هیجانی (روان پاکسازی) حافظه واپس رانده می شود، موافق است اما او مخالف نظریه ی هدایت جنسی فروید است(رابرت سون، ۲۰۰۴).

مطالعه ی هیکی بر روی قاتلین سریالی و قربانیانشان بر مبنای اطلاعات جمع‌ آوری شده از ۲۰۳ قاتل سریالی ۱۶۹ نفر مرد و ۳۴ نفر زن در زمان ارتکاب ۱۹۸۸- ۱۷۹۵ جامع ترین تحقیق در حوزه ی قتل سریالی است. هیکی که مدل خود را مدل آسیب- کنترل نامید، معتقد است: که مکانیزم های رها سازی در قاتل سریالی می‌تواند برخی از اشکال آسیبی باشد که فرد را عاجز از تحمل فشار ناشی از حوادث آسیب زا می‌سازد. شایع ترین آسیب های دوره ی کودکی در جمعیت قاتلین مورد مطالعه اش، طرد از ناحیه ی والدین و خویشاوندان بود(هیکی،۱۹۹۷).

۱۰-۲ گونه شناسی قتل های سریالی

با به وجود آمدن علم طبقه بندی و تقسیم آن به مقولات و مباحث منطقی ، ادعا می شود که عملکرد هر یک از قاتلان سریالی را می توان به یکی از روش های تفکیک شده توسط محققین نسبت داد.

هولمزودبورگر، چهارگونه از قاتلان سریالی را از نظر شخصیتی از هم متمایز کرده و انگیزه های مطرح شده برای قتل و تأثیر آن ها بر روی قاتل را مورد بررسی قرار داده‌اند. شکل گیری این نوع گونه شناسی بر مبنای فرضیات ویژه ای درباره پدید قاتلان سریالی صورت گرفته. این فرضیات شامل این باور می شود که چنین جنایاتی در اکثریت قریب به اتفاق موارد، تحت اثر محرکات ذهنی اتفاق می افتند. بدین معنی که انگیزه و محرک چنین رفتارهایی نه شرایط بهداشتی و یا اقتصادی ناسالم ، بلکه رفتارهای «پاداش و مجازات» می‌باشد. دومین فرضیه حاکی از آن است که یک امکان انگیزش ذاتی در نزد هر مهاجم وجود دارد که به موجب آن هر انگیزه ای تنها می‌تواند به وسیله خود شخص تفسیر و تحسین شود، زیرا این انگیزه تنها در ذهن او به تمام و کمال نمود پیدا ‌کرده‌است.(هیکی ۲۰۰۶، ترجمه سیف الهی ، ۱۳۸۵).

در فرضیه نهایی ، هولمزودبورگر توضیح می‌دهند که پاداش قتل برای قاتل، محتوای یک پاداش روانی است هرچند بعضی از قاتلان ممکن است سود مادی نیز عایدشان شود(هیکی، ۲۰۰۶).

هولمزودبورگر بر مبنای این شخصیت پردازی گروهی چهارگونه زیر را برای قاتلان سریالی مشخص کرده‌اند:

۱- گونه الهام شده:

اقدام به قتل در نزد این گونه قاتلان، جوابی است در برابر دستورات صادر شده از ناحیه صداها و یا الهام هایی با منشأ خیر یا شر. این باور وجود دارد که اینگونه از مهاجمان از برخی از اشکال بیماری جنون رنج می‌برند.

1. گونه مأموریت یافته:

این گونه از قاتلان بر این باورند که مأموریتی در زندگی دارند، مبنی بر اینکه اجتماع و جامعه را از شر بعضی از ‌گروه‌های خاص مردمی خلاص نمایند. هدف برخی از قاتلان افراد مسن جامعه است، در حالی که دیگران ممکن است در جستجوی فواحش، کودکان و یا ‌گروه‌های خاص نژادی – قومی باشند.

1. گونه لذت پرست:

قاتلانی که در این گروه جای می گیرند معمولاً به عنوان «جستجوگران هیجان» طبقه بندی می‌شوند. ارتکاب قتل در نزد این افراد باعث ایجاد خشنودی و رضایت به اشکال مختلف آن می شود.

هولفرودبورگر برای این گونه ، زیرگروههایی را نیزمشخص نموده اند که شامل گروه هایی می شود که ارتکاب قتل در نزد آنان به دلیل «آسایش عالم هستی» و یا « لذت از زندگی» انجام می شود.

زیرگروه دیگری را که هولمرودبورگر به آن اشاره می‌کنند، «قاتلان شهوانی» است که شامل مهاجمانی می شود که با قربانیان خود اعمال جنسی انجام می‌دهند و در خیلی مواقع پس از مرگ قربانیان ، اقدام به مثله کردن آنان می‌کنند.برخی از محققین، قاتلان جنسی را از قاتلان شهوانی متمایز می‌کنند. قاتلان جنسی معمولاً قربانی خود را بدون ترس و واهمه و با اشتیاقی برای ساکت کردن او به قتل می رسانند، در حالی که قاتلان شهوانی در مخفی گاه اوهام و تخیلات عمیق خود لانه کرده‌اند، قبلاً طرح قتل های خود را ریخته اند، و تجاوز جنسی تنها راه رسیدن به تخیلات جنسی آن ها‌ است و رفتارهایی که در نهایت منجر به قتل می شود و پس از قتل اقدام به مثله کردن قربانیان می‌کنند و با عمل کشتن و وقع قتل تحریک می‌شوند.

1. گونه تفوق طلب:

هولمز مدعی است که در این گونه مسائل جنسی سرچشمه اصلی لذت نیست بلکه لذت واقعی در توانایی قاتل در تفوق و برتری قدرت او بر مقتول نهفته است. برخی از قاتلان از مشاهده ترس، وحشت و التماس و زاری قربانیان لذت وافری می‌برند( هولفرودبورگر، ۱۹۸۵).

در سال (۱۹۸۵) فوکس و لوین طبقه بندی را از قاتلان سریالی ارائه داده‌اند:

1. 1. قاتلان جنسی یا سادیستیک که دقیقاً همانند زیرگروه قاتلان شهوانی در رده بندی هولفرودبورگر است.

1. 1. قتل یا انگیزه شخصی و یا منافع مالی که بسیار مشابه زیرگروه گونه لذت پرستی است.

1. قتل های خانوادگی که به عنوان یک طبقه بندی اصلی در قتل های فوکس و لوین محسوب می شود(فوکس و لوین^[۹۰] ، ۱۹۹۴).

۱۱-۲ انگیزه شناسی قتل های سریالی

انگیزه، حالت برانگیختگی که ارگانیسم را به عمل وا می‌دارد و در اصل دلیل تراشی ، توجیه یا بهانه ای که فرد به عنوان دلیل رفتار خود ارائه می‌کند.

در سال ۱۹۸۸ لی قاتلان را بر حسب انگیزه آنان برای قتل به یازده گروه به قرار زیر تقسیم کرد:

۱- منافع مالی و مادی

۲- شهوت

۳- دشمنی و عداوت

۴- قدرت و تسلط

۵- انتقام جویی

۶- کسب شانس و موفقیت

۷- ترس

۸- اجیر شدن برای ارتکاب قتل (اجبار از درون)

۹- ناامیدی

۱۰- احساس ترحم و همدردی

۱۱- شعایر دینی

(هیکی ،۲۰۰۶، ترجمه سیف الهی ، ۱۳۸۵)

بند سوم : وجود تعدی و تفریط متولی و ناظر

از دیگر موارد لزوم دخالت سازمان اوقاف در امور موقوفات اعم از خاص یا عام وجود تعدی و تفریط متولی یا ناظر نسبت به عین موقوفه می‌باشد. حال این سؤال مطرح است تعدی و تفریط چه می‌باشد و ملاک و معیار کدام است؟

تعدی عبارت است از تجاوز متولی یا ناظر یا امین موقوفه یا امناء موقوفه از حدود مفاد وقفنامه ، قانون یا متعارف نسبت به عین موقوفه یا حقوق آن می‌باشد^[۱۸۱]. قانون مدنی در ماده ۹۵۱ تعدی را به «تجاوز نمودن از حدود اذن یا متعارف نسبت به مال یا حق دیگری» تعریف نموده است.

تفریط عبارت است از ترک عملی از سوی متولی یا ناظر یا امین‌که به موجب وقفنامه یا قانون متعارف، برای حفظ عین یا منافع موقوفه که اقدام آن لازم و ضروری است^[۱۸۲] . قانون مدنی در ماده ۹۵۲ تفریط را به «ترک عملی که به موجب قرارداد یا متعارف برای حفظ مال غیر لازم است». تعریف ‌کرده‌است^[۱۸۳].

پس می‌توان گفت: ملاک تعدی و تفریط متولی وناظر تجاوز و تخطی یا کوتاه و مسامحه آن ها نسبت به اجرای مفاد وقفنامه است. در صورت عدم وجود وقفنامه یا سکوت آن نسبت به اجرای تکلیف ، قانون و عرف ملاک عمل خواهد بود. مثلاً در صورتی که واقف راجع به نحوه نگهداری ، ایجاد و شرایط آن یا استفاده ازعین موقوفه ، ضوابط و شرایطی را بیان نموده باشد ، ‌بنابرین‏ اجاره دادن و استفاده از عین موقوفه بدون رعایت آن شرایط تعدی و تجاوز نسبت به آن تلقی می‌شود .

حال این سؤال مطرح است که نظارت و دخالت سازمان اوقاف و امور خیریه چگونه است ؟ به موجب ماده ۷ قانون تشکیلات اوقاف و امور خیریه هر گاه متولی یا ناظر نسبت به عین موقوفه تعدی و تفریط نماید و در انجام وظایف مقرر در وقفنامه و قانون و آیین نامه و مقررات مربوط مسامحه و اهمال ورزد با رسیدگی شعبه تحقیق و حکم دادگاه حسب مورد معزول یا ممنوع المداخله یا ضم امین خواهد شد.

لفظ حسب مورد معزول یا ممنوع المداخله یا ضم امین نمودن متولی در ماده ۷ فوق الذکر، اشاره ‌به این موضوع دارد که هرگاه متولی منصوب التولیه باشد و حق عزل وی شرط نشده باشد، در صورت تعدی و تفریط نسبت به عین موقوفه ، ضم امین خواهد شد که امین منضم در معیت وی، موقوفه را اداره نماید.

در صورتی که متولی غیر منصوص باشد یا حق عزل وی با تعدی و تفریط و خیانت شرط شده باشد شعبه تحقیق و دادگاه می‌تواند با احراز و اثبات تعدی و تفریط وی را معزول یا ممنوع المداخله نماید. مفاد این ماده با ماده ۷۹ قانون مدنی که در صورت خیانت در امانت نمودن متولی منصوص ، حاکم ضم امین می‌کند کاملاً‌ تطبیق دارد. همچنین ماده ۵ آیین نامه اجرای قانون تشکیلات اوقاف در خصوص تعدی و تفریط متولی و ناظر اشعار می‌دارد که «در این مورد باید موضوع توسط اداره اوقاف و امور خیریه محل سازمان مرکزی اوقاف گزارش تا با تأیید سرپرست سازمان حسب مورد نظارت یا امور موقوفه موقتا ً‌و تا رفع مانع به وسیله اداره اوقاف و امور خیریه محل یا امین یا هیات امنا منتخب سازمان با رعایت مفاد وقفنامه ‌نظیر‌موقوفات ‌متصرفی ‌اداره شود. »‌ پس‌در صورت تعدی ‌و‌تفریط متولی ‌منصوص ‌از جانب واقف سازمان اوقاف و امور خیریه با تعیین امین یا امنا به عنوان ناظر ، بر اقدامات متولی نظارت خواهد داشت . ولی در خصوص امین یا امنای منصوب از جانب ازسازمان اواقاف با تأیید سرپرست سازمان موقتاً از تولیت موقوفه ممنوع المداخله و اداره موقوفه با اداره اوقاف محل یا امین یا هیات امنا منتخب دیگر سازمان خواهد بود. ضمناً‌ لازم به ذکر است که در صورت تعدی و تفریط که منجر به خسارت گردد ، متولی و ناظر ملزم به جبران آن خواهند بود و هر گاه عمل آن مشمول عناوین کیفری از جمله خیانت ‌در امانت باشد به مجازات مقرره نیز محکوم می‌گردند^[۱۸۴].

گفتار دوم: اقدامات نظارتی اداره اوقاف بر موقوفات

بند نخست: بررسی و تصویب بودجه موقوفه

یکی از طرق رسیدگی و نظارت بر موقوفات بررسی و رسیدگی به بودجه سالیانه موقوفات توسط سازمان است.

متولیان موقوفات باید حداکثر در سه ماه آخر سال بودجه موقوفات را که حاوی مشخصات رقبات، ریز ارقام در آمدها ، هزینه ها ، موجودی و بدهی و مطالبات می‌باشد در لیست های مخصوصی که سازمان اوقاف در اختیار آن ها قرار داده در پنج نسخه تنظیم و به اداره اوقاف محل موقوفه تحویل نمایند .

ادرات اوقاف نیزظرف مدت ‌یک‌ماه از تاریخ تنظیم و تحویل اوراق بودجه موقوفات متصرفی برای تأیید و تصویب به اداره کل اوقاف استان ارسال دارد .

اداره کل اوقاف استان در صورتی که بودجه تنظیمی را مطابق مقررات و مدلول وقفنامه یا سیره جاریه تشخیص دهد آن را تصویب و الا جهت رفع نقص اعاده می کند. بررسی بودجه های موقوفات منصوص‌التولیه که متولیان آن ها در مظنه تعدی و تفریط متولی باشند توسط ادارات اوقاف محل موقوفه به عمل می‌آید در غیر اینصورت ( عدم مظنه تعدی و تفریط) اداره اوقاف بدون بررسی صرفاً وصول بودجه را به متولی منصوب اعلام خواهد کرد. پس ‌از تصویب بودجه یک نسخه از اوراق آن را در موقوفات غیر متصرفی به متولی، در موقوفات متصرفی به حسابدار موقوفه ،یک نسخه به اداره اواقاف محل، یک نسخه به اداره کل اوقاف استان مربوطه ، یک نسخه به اداره تحقیق مربوطه و یک نسخه به سازمان ارسال خواهد شد. سازمان نیز جهت کنترل و بازرسی، بودجه های واصله را مورد رسیدگی قرار داده و انطباق و عدم انطباق آن را با مقررات و دستور العمل های صادره ، به اداره اوقاف محل اعلام خواهد کرد.

ادارات تحقیق به موجب ماده ۱۴ قانون تشکیلات اوقاف و امور خیریه مکلفند هر ساله از متولیان و امناء وقف و ادارت اوقاف صورتحساب در آمد و هزینه موقوفات متصرفی را مطالبه نمایند . پس از رسیدگی در صورت صحت اسناد هزینه و عملکرد متولیان ، مفاصا‍ حساب صادر و به متولیان موقوفه مربوطه تسلیم نمایند . در صورت عدم صحت اسناد و عدم صدور مفاصا حساب ناشی از عمل متولی یا امین ، شعبه حسابرسی اداره ، موارد تخلف را جهت رسیدگی و عزل، ممنوعیت یا ضم امین ، به شعبه حقوقی تحقیق و اداره اوقاف محل اعلام می‌کند. ضمناً‌ ادارات تحقیق از متولیان منصوب واقف که در مظنه تعدی و تفریط نباشد صورت حساب هزینه بودجه را مطالبه نمی نمایند^[۱۸۵] .

بند دوم : تأیید صلاحیت وکیل متولی

یکی دیگر از موارد نظارت سازمان بر متولیان اعم از منصوب از جانب واقف یا سازمان اوقاف، تأیید صلاحیت وکلاء آن ها‌ است. به موجب قسمت اخیر ماده ۸۳ قانون مدنی، اگر در ضمن عقد وقف برای متولی شرط مباشرت نشده باشد وی می‌تواند برای بعضی از امور یا تمام امور مربوط به موقوفه وکیل بگیرد و این وکیل باید دارای اهلیت باشد و توانایی انجام امور موقوفه را به نحو احسن داشته باشد .

مرجع تشخیص اینکه وکیل مذبور دارای کفایت و توانایی لازمه می‌باشد یا خیر، سازمان ا وقاف و امور خیریه است ^[۱۸۶].

بر همین اساس در مطالعه انجام شده با تقاطع ابتدائی و راهنمائی شهر شیراز (رضائی، ١٣۸۰) نتیجه گرفتند که یک چهارم معلمان استرس شغلی بالا را تجربه می‌کنند و ‌معلم‌های مرد نیز نسبت به زنها استرس بالاتری داشتند. در مطالعه دیگری که ‌در مورد ‌معلم‌های مقاطع ابتدائی و متوسطه تهران صورت گرفت (وفائی ، ۱۳۷۹)، نشان داده شد که معلم های مقطع ابتدائی استرس بالاتری داشتند و منابع مهم استرس شامل:

عدم رسیدگی به شرایط اقتصادی و رفاهی فرهنگیان، برخوردار نبودن فرهنگیان ازشأن و منزلت اجتماعی لازم، تبعیض بین حرفه معلمی و سایر حرفه ها از لحاظ حقوق ماهیانه، و وجود شغل دوم در ‌معلم‌ها بوده است ، با توجه به مطالعات و نظریات محققین و کارشناسان مربوطه محیط کاری توام با آرامش، انگیزش و رفاه نسبی می‌تواند نقش به سزایی در سلامت روان و طول عمر بیشتر افراد، سازمان ها و جوامع داشته باشد که باید مورد توجه خاص قرار گیرد. هنگامی که کار بر اساس علاقه و از روی آگاهی و متناسب با شرایط روانی فرد انتخاب می شود بر کارایی و بهره وری وی می افزاید.رضایت از کار، رضایت از مدیریت و روابط حاکم، احساس امنیت شغلی، احساس مالکیت از جمله نیازهای روانی مؤثر در کیفیت روحی و روانی کارکنان است که وجود آن ها موجب بهره وری وارتقاء تولید و کیفیت می‌گردد.

همچنین پژوهشی نشان داد که ویژگی های کلی ای وجود دارند که افراد خاصی را نسبت به استرس در کار آسیب پذیر تر می‌سازند (دائم و وارما ، ۱۹۹۸:تراورز و کوپر ۱۹۹۶)

۲-۲-۱۱- سه خصلت شخصیتی افراد مستعد استرس

۱- شخصیت تیپ (آ) : پرستاران دارای شخصیت تیپ (آ) ،نا شکیبا و پرخاشگر هستند ،تمایل شدیدی به انجام شدن کارها و گرایش به قبول کار زیاد دارند . این پرستاران ،در تقابل با گروه دارای شخصیت تیپ (ب) هستند که نگرشی آسان گیر و راحت نسبت به زندگی دارند .

۲- شخصیت هایی که عوامل بیرونی بر آن ها کنترل دارند: این افراد ، به شدت بر این گمانند که نمی توانند بر مسائل مهمی که در زندگیشان رخ می‌دهد ،کنترل مناسبی داشته باشند . به همین دلیل وقتی با مشکلاتی روبه رو می‌شوند که باید به آن ها بپردازند ، احساس آسیب پذیری و عجز می‌کنند . این افراد بر خلاف معلمانی هستند که عوامل درونی بر آن ها ‌حاکم‌اند؛ یعنی افرادی که این اعتقاد را در خود تعمیم داده‌اند که دارای قدرتی درونی هستند که بر رویداد های مهمی که بر آن ها تأثیر می‌گذارد ،چیره می‌شوند . افرادی که عوامل بیرونی بر آن ها کنترل دارند ،مستعد استرسند ، چون احساس استرس در موقعیت هایی افزایش می‌یابد که از آن موقعیت ، نوعی تهدید استنباط می شود و شخص احساس می‌کند نمی تواند به درستی از عهده آن برآید. آن ها موقعیت را از آنچه که هست ، تهدید آمیزتر می بینند و به جای اینکه راهبردهایی اتخاذ کنند تا با موفقیت با آن موقعیت روبه رو شوند ،می‌گذارند تا منبع استرس تداوم یابد .

۳-شخصیت نوروتیک ؛ پرستارانی که شخصیت دارند ،شدیداً مستعد نگران شدن هستند .آن ها مدتی طولانی به مشکلاتی فکر می‌کنند که فرضی هستند و ممکن است با آن ها مواجه شوند . آنهایی که شخصیت نوروتیک دارند ، مستعد استرس هستند چون آستانه ی ذهنی آن ها در تهدید آمیز دیدن یک موقعیت ، پایین است . آن ها به ویژه تمایل دارند بدترین سناریو ها را در ذهن خود بسط دهند و فکر کنند که چطور به رویدادهای احتمالی و بعید خواهند پرداخت . در نتیجه ،بیشتر استرس آن ها از فکر کردن درباره ی موقعیت هایی که رخ نخواهند داد ،ناشی می شود .

۲-۲-۱۲- عوامل استرس شغلی در محیط کار

شرایط کاری ،تراکم کاری، ابهام نقش ، عدم امنیت شغلی، تعارض شغلی ، مسئولیت ، روابط با مافوق ، روابط با زیر دستان ، روابط با همکاران،تفاوت در روش های مدیریت منابع انسانی ،بدو ورود به محیط کار،ارزشیابی شدن به وسیله دیگران ، بازخورد عملکرد . (جمالفر ،۱۳۸۴)

۲-۲-۱۲-۱- شرایط کاری

عواملی چون شرایط نامطلوب کاری ، تند کارکردن ،تلاش طاقت فرسای فیزیکی ، ساعات بسیاری را در محیط کار گذراندن و پرکاری مفرط ، موجب اختلال در سلامت روانی می شود .کار خسته کننده و تکراری و محیط نامطلوب فیزیکی و روانی از جمله ، سروکار داشتن با افراد تندخو و همکاران پر خاشگر علاوه بر اختلال سلامت روانی موجب کاهش سلامت جسمانی نیز می شود . این افراد زودتر و بیشتر از افرادی دیگر به بیماری مبتلا می‌شوند و دیرتر بهبود می‌یابند.

۲-۲-۱۲-۲- تراکم کاری

بعضی افراد زمانی که خیلی نزدیک با دیگران کارمی کنند، احساس ناراحتی می‌کنند در حالی که اگر عده ای در کنار بقیه کار نکنند احساس تنهایی می‌کنند . در هر حالت تراکم (مثبت یا منفی ) می‌تواند باعث ایجاد استرس گردد.

۲-۲-۱۲-۳- ابهام نقش

اگر شخص اطلاع کافی از شغل و کاری که برعهده گرفته نداشته باشد بدین معنی که اهداف کاری وی چنانچه باید و شاید واضح و صریح نباشد و او نتواند با این اهداف و انتظارات خود ، همکاران و مسئولیت‌های محوله ارتباط درستی برقرار سازد، این حالت موجب بروز افسردگی ، کاهش اعتماد به نفس ، عدم (هورمون مهم بدن که نقش اساسی در تسریع و بهبود آسیب دیدگی دارد) کاهش فشار خون و میزان مصرف دخانیات گردد.ازآنجا که معلمان نسبت به انتقاد حساس هستند ،تعارض در نقش یا ابهام در نقش می‌تواند منبع قوی برای استرس باشد .

۲-۲-۱۲-۴- عدم امنیت شغلی

در شرایط فعلی دنیا هیچ شغلی دائمی نیست و حفظ و بقا آن بستگی به میزان فعالیت خود فرد دارد ولی عدم آگاهی از این موضوع موجب ترس از کنار گذاشته شدن لغو یا اتمام قرارداد موقت و بازنشستگی یکی از فشار های روانی است .

چنین حالتی موجب می شود فرد قبل ازآنکه به طور طبیعی از کار بازنشسته شود،احساس فرسودگی و کسالت روحی کند . ترس از تنزل مقام یا کنار گذاشته شدن در افراد که می‌داند به مدارج بالا و بالاترین سطح پیشرفت در کار خود رسیده اند بسیار شدیدتر است. این افراد به پر کاری می پردازند تا همچنان خود را در اوج نگهدارند و در عین حال می کوشند عدم احساس امنیت شغلی را مخفی کنند و بدین ترتیب بیش از پیش در معرض استرس قرار می گیرند .(انصاری ،۱۳۸۴)

۲-۲-۱۲-۵- مسئولیت

مسئولیت موجب استرس می شود وبه نحو چشمگیری به افسردگی، اضطراب و روانپریشی منجر می شود ، هر چه میزان مسئولیت فرد در مقابل دیگران بیشتر شود وی باید دقت و زمان بیشتری را در واکنش و برخورد با سایرین صرف کند و در نتیجه استرس نیز بیشتر خواهد شد . اضطراب افراد به میزان قابل توجهی با سیگار کشیدن،فشار خون ومیزان کلسترول خون در ارتباط است. خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف جسمانی و روانی به افرادی که مسئولیتی را در قبال اشیاء بر عهده دارند به مراتب کمتر است . (جمالفر ،۱۳۸۴)

۲-۲-۱۲-۶- روابط با زیر دستان

دعوت به تقسیم کار و مشارکت می‌تواند در برخی از مدیران موجب بروز استرس از جمله احساس تنفر واضطراب گردد. برخی از عوامل در بروز این پدیده سهیم هستند که مهمترین آن ها عبارتند از :

۱- ناهماهنگی و ناهمسانی و ناتوانایی های فردی یا توقعاتی که از او می رود .

۲- ممکن است وی در معرض تعارض روانی قرار گیرد. مثلاَ در جزئی‌ترین کارها دخالت کند و هم انتظار ، مشارکت و تقسیم کار داشته باشند

این بند به وصف تعهدات ‌دولت‌های‌ عضو در تحقق حق‌های مندرج در میثاق می پردازد که فهم و شناخت آن، اهمیتی حیاتی برای محتوا و نیز اجرای میثاق به مثابه یک کل دارد.

کمیتۀ حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در تفسیر کلی شماره ۱۲ اعلام کرد با توجه به روح حاکم بر ماده ۵۶ منشور ملل متحد و مقررات خاص مواد (۲) و ۲۳ میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی « ‌دولت‌های‌ عضو باید نقش اساسی همکاری بین‌المللی را به رسمیت بشناسند و مطابق تعهداتشان نسبت به انجام اقدامات مشترک و مجزا برای دستیابی به تحقق کامل حق بر غذای مناسب عمل کنند. آنان باید هر زمان از تحریم های غذایی یا اقدامات مشابه که شرایط تهیه غذا و دسترسی به غذاهای دیگر کشورها را به خطر میاندازد اجتناب ورزند و غذا نباید به هیچ وجه به عنوان وسیله فشار اقتصادی و سیاسی استفاده شود.»^[۲۰۴]

همان‌ طور که قبلاً ذکر شد کمیتۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دو روش خاص در ارتباط با ماهیت کلی تعهدات در چارچوب میثاق اتخاذ ‌کرده‌است:

الف) شیوه متمرکز بر تعهدات به وسیله و تعهدات به نتیجه

ب) شیوه متمرکز بر تعهدات به احترام، حمایت و ایفاء.^[۲۰۵]

گفتار اول – تعهد به وسیله و نتیجه

تعهد به وسیله آن است که متعهد و مکلف در حد امکانات موجود و در حقیقت در حد توان، به تدارک حق ذی حق متعهد خواهد شد اما در تعهد به نتیجه، متعهد مکلف به تدارک حق ذی حق است. این تکلیف و تعهد، قطعی است و به امکانات موجود تقید ندارد. در مفهوم تعهد به نتیجه، سخن از مطلق بودن حق در مقایسه با امکانات موجود است : یعنی برخلاف « تعهد به وسیله»، این حق ها باید بدون لحاظ قید « امکانات موجود» تضمین شوند.^[۲۰۶]

گفتار دوم – تعهد به احترام، حمایت و ایفا

دومین شیوه تحلیل که اعضای کمیته اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برگزیدند نگریستن به تعهدات در قالب گونه شناسی سه وجهی است. مطابق این شیوه، تمام حقهای بشری متضمن سه شکل از تعهد برای دولت‌ها است یعنی تعهد به احترام، تعهد به حمایت و تعهد به ایفا. در تعهد به احترام، دولت به اجتناب از مداخله در آزادی شهروندان موظف می شود. حال آنکه در تعهد به حمایت، مکلف به بازداشتن دیگران در مداخله و در تعهد به ایفا، ملزم به انجام اقدامات ضروری در تأمین محتوای حق است.^[۲۰۷]

تعهد به ایفا یا اجرا نیز متشکل از تعهد به تسهیل و تعهد به فراهم کردن یا تأمین است.^[۲۰۸] نظر کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در تفسیر شماره ۱۲ در بند ۱۵ در این خصوص به شرح زیر اعلام شده است : « تعهد به رعایت برای دسترسی به غذای کافی مستلزم آن است که دولت های عضو از هر گونه اقدامی که به جلوگیری از دسترسی بی انجامد احتراز کنند. » تعهد به حمایت، مستلزم اتخاذ تدابیری است که تضمین می‌کند اشخاص و شرکت‌ها، دیگر افراد را از دسترسی به غذای کافی محروم نمی کنند. تعهد به ایفا بدین معنی است که اولاً دولت عضو باید به طور خودجوش، فعالانه در اقداماتی مشارکت کند که هدف از آن ها تقویت دسترسی اشخاص و بهره مندی از منابع و وسایل برای تضمین امرار معاش همچون امنیت غذایی است. ثانیاًٌ هنگامی که شخص یا گروهی به دلایل خارج از کنترل ایشان، قادر به بهره مندی از حق خویش بر غذای کافی یا وسایل موجود در اختیارشان نباشد، دولت ها ملزمند که آن حق را مستقیم تأمین کنند. این تعهد نسبت به قربانیان بلایای طبیعی یا سایر حوادث اعمال می شود.^[۲۰۹]

مبحث دوم – ماهیت تعهدات ناشی از حق بر غذا از منظر حقوق بین الملل بشردوستانه

حق رهایی از گرسنگی جزو حقوق بنیادین و تحت هر شرایطی حتی در بلایای طبیعی غیرقابل عدول است. این تعهدات سه وجهی حق غذا در حقوق بشردوستانه بین‌المللی نیز به شرح ذیل است:

گفتار اول – تعهد به احترام به حق غذا

بر تعهد به احترام در حق غذا در مخاصمات مسلحانه به وسیله مقررات حقوق بشردوستانه بین‌المللی از جمله منع استفاده از گرسنگی به عنوان روش جنگی تأکید شده است.

به علاوه محرومیت عمدی از غذا، تحت شرایطی خاص، جنایات تحت حقوق کیفری بین‌المللی را تشکیل می‌دهد (نسل زدایی، جنایات علیه بشریت و جنایات جنگی) جلوگیری از کمکهای غذایی، استفاده از مین های زمینی که منجر به عدم تولید مواد غذایی و ناتوانی در ارسال کمک های بشردوستانه می‌شوند و همچنین به کارگیری تحریمها علیه دولت دیگر، همگی از مصادیق بارز نقض حق تحقق غذا هستند.^[۲۱۰]

گفتار دوم – تعهد به حمایت از حق غذا

در مخاصمات مسلحانه، تعهد به حمایت، مستلزم آن است که دولت ها باید اقداماتی مناسب برای جلوگیری از غارت مواد غذایی و محروم کردن شهروندان از دسترسی به غذا توسط ‌گروه‌های مسلح و سایر بازیگران غیردولتی به کار بندند. عدم اقدام مناسب، تخطی از تعهد به حمایت محسوب می شود.

گفتار سوم – تعهد به تسهیل حق غذا

تعهد به تسهیل هم در شرایط اضطراری و هم در شرایط طبیعی به کار می رود. به عنوان مثال، بر اساس کنوانسیون چهارم ژنو ماده ۷۰ (۲) پروتکل اول الحاقی و ماده ۱۸ پروتکل دوم الحاقی با درنظرگرفتن تسهیلات عبور محموله های بشردوستانه در مخاصمات مسلحانه حقوق بشردوستانه بین‌المللی تعهد دولت‌ها به اجازه عبور آزادانه کمک های بشردوستانه و تسهیل کار نهادهای بشردوستانه و توزیع کمک‌‌های غذایی صراحتاً به رسمیت شناخته شده است. تخطی از این مواد، نقض حق غذا و تخلف از تعهد به تسهیل اعمال حق غذا محسوب می شود.

گفتار چهارم – تعهد به فراهم کردن حق غذا

این تعهد برای شرایط اشغال در ماده ۵۵ کنوانسیون چهارم ژنو مفصل بیان شده است. در ماده ۶۹ پروتکل اول الحاقی نیز این حق به تفصیل بیان و نیز تعهدات خاصی برای فراهم کردن غذای ‌گروه‌های خاص به ویژه زندانیان جنگی در مواد ۲۰، ۲۶، ۲۸ و ۴۶ کنوانسیون سوم ژنو و افراد بازداشتی در مواد۸۷ و ۸۹ کنوانسیون چهارم بیان شده است. در تعهد به فراهم کردن، زمانی که دولتی از اجرای تعهدات خود (تهیه غذا) ناتوان است کنوانسیون به آن دولت اجازه می‌دهد از جامعه بین‌المللی کمک بخواهد.

مبحث سوم – نقض حق بر غذا