رسانه‌ها دربردارنده پیام‌های ایدئولوژیکی و ارزشی هستند: پیام‌های رسانه‌ای تا اندازه زیادی تبلیغاتی بوده و ارزش ها و باورهای اساسی معینی را بصورت مداوم، ساخته و یا منتقل می‌کنند. روند کلی رسانه‌ها، تصریحاً یا تلویحاً پیام‌های ایدئولوژیکی؛ مثل روح مصرف‌گرایی، نقش زنان و وطن‌پرستی بی‌ چون و چرا را منتقل می‌کند.
رسانه‌ها بار سیاسی و اجتماعی دارند: رسانه‌ها بر مسائل سیاسی و تغییرات اجتماعی تأثیر زیادی دارند و در پس نقاب آزادی‌گرایی، منافع سیاسی اجتماعی دولت های صاحب سلطه را تأمین می‌نمایند.
هر رسانه شکل زیباشناختی خاصی دارد: اصل سواد رسانه‌ای ما را قادر به درک ویژگی‌ها و مشخصات منحصر به فرد هر رسانه می‌کند. به این ترتیب می‌توانیم نحوه ارتباط شکل و محتوا را جستجو و درک کرده و علاوه‌بر درک مفهومی پیام رسانه، نحوۀ گفتن و بیان رسانه را نیز دریابیم.»( قاسمی۱۳۶۸: ۹۳- ۹۰وکانسیداین،۱۳۷۹: ۱۳-۱۰).
در واقع رسانه های جمعی آن طور که می خواهند از مسائل زندگی و دنیا پیام هایی را برای مخاطبان خود تولید می کنند، بر اساس این پیام ها و تولیدات مخاطبان دنیای خود را می سازند. در واقع مخاطب با توجه به پیام هایی که رسانه جمعی تولید می کنند، برنامه های خود را انتخاب می کنند، و بر اساس این امر رسانه های جمعی به پالایش مخاطب خود می پردازند. همچنین این تولیدات و پیام ها در بردارنده بینش و نگرشی است که بر ساختار رسانه حاکم است، و این نگرش و چشم انداز از طریق پیام ها و برنامه های خاص به مخاطب آموزش می دهد، و به نوعی این فرایند با کارکرد اقناع و ترغیب رسانه های جمعی همراه است. با توجه به چنین اصولی می توان پیوند تنگاتنگی بین ساختار رسانه جمعی و حاکمیت برقرار کرد؛ که رهبران و کارگزاران رسانه ای از این بینش حاکم برای تولیدات سواد رسانه ای استفاده می کنند، این بینش و نگرش شکل زیبا شناختی معناداری را به مخاطبان القاء می کند، که بر ساختار رسانه حاکم است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۱-۸ سطوح سواد رسانه ای:

سواد رسانه‌ای قدرت درک نحوه کارکرد رسانه‌ها و معنی سازی در آنهاست. سواد رسانه‌ای را می‌توان دسترسی، تجزیه و تحلیل و تولید ارتباط در شکل های گوناگون رسانه‌ای و مصرف انتقادی محتوا دانست مهمترین سطوح سواد رسانه ای عبارتند از:
الف) ارتقای آگاهی نسبت به رژیم مصرف رسانه ای و یا به عبارت بهتر، تعیین میزان و نحوه مصرف غذای رسانه ای از منابع رسانه ای گوناگون.
ب) آموزش مهارت های مطالعه یا تماشای انتقادی.
ج) تجزیه و تحلیل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی رسانه ها که در نگاه اول قابل مشاهده نیست. در واقع سواد رسانه ای امروزی تر، به دنبال مقابله با کارکردهای رسانه های بزرگ غالب است که هدف آن ها تأمین هژمونی فرهنگی، تعمیم فلسفه سیاسی و حفظ قدرت هایی است که خود این رسانه ها محصول آن ها هستند» ( شکرخواه : ۲۹ و ۳۰)
به نظر می‌رسد که سواد رسانه‌ای به عنوان دافعه این فضا و در ستیز با گفتمان غالب رسانه‌های بزرگ در شرایط اشباع رسانه‌ای، در اینترنت نسبت به سایر رسانه‌ها سریع‌تر رشد کرده و به نوعی می‌توان آن را نوه دیجیتال نقد رسانه‌ای کلاسیک به حساب آورد.البته تسلط به یک زبان خارجی، مهارت استفاده از کامپیوتر و مهارت های استفاده از فضای سایبرنتیک می‌توانند هم به بهره‌وری مناسب‌تر از مباحث سواد‌ رسانه‌ای در اینترنت منجر شوند و هم به طور کلی خودشان جزو مهارت های سوادرسانه‌ای به شمار می‌آیند. از آن‌جا که بدون سواد رسانه‌ای، نمی‌توان گزینش های صحیح از پیام های رسانه‌ای داشت، به گمان من نهادهای آموزشی، مدنی و انتشاراتی باید به این امر کمک کنند.
نهادهای آموزشی مثل آموزش و پرورش، دانشکده‌ها و آموزشگاه های مختلف می‌توانند مفهوم سواد رسانه‌ای را در کتب درسی ارائه کنند و نهادهای انتشاراتی هم می‌توانند مفاهیم ساده شده‌ای از این بحثها را در دستور کار خود قرار دهند. نهادهای مدنی و صنفی که هر یک جمعی تخصصی را نمایندگی می‌کنند نیز می‌توانند اعضای خود را تحت آموزش مستمر در زمینه سواد رسانه‌ای قرار دهند. به عنوان نمونه روزنامه‌نگاری که از راه تجربی این حرفه را آموخته با روزنامه‌نگاری که آموزش آکادمیک را نیز به این تجربه اضافه کرده، از جنبه سواد رسانه‌ای و مقهور‌سازی مخاطب، تفاوت های عمده‌ای با یکدیگر دارند.
پس بین فردی که مسلح به مطالعات سواد رسانه‌ای است با فردی که بهره‌ای از سواد رسانه‌ای نبرده، تفاوت زیادی وجود دارد به نظر دکتر شکرخواه. «سواد رسانه‌ای همچنین کمک می‌کند تا قضاوتهای صحیح‌تری از محیط پیرامون خود داشته باشیم.پارامترهایی که سواد رسانه‌ای در اختیار می‌گذارد باعث می‌شود تا درک عمیق‌تری از آنچه می‌بینیم، می‌شنویم و می‌خوانیم داشته باشیم. به‌طوری‌که افراد بی‌بهره از سوادرسانه‌ای را می‌توان طعمه‌های اصلی در فضاهای رسانه‌ای به شمار آورد. یکی دیگر از اهداف سواد رسانه‌ای نشان دادن اضافه بار اطلاعاتی است. در شرایط اشباع رسانه‌ای و در فضای موجود افراد در معرض حجم بالایی از اطلاعاتی هستند که به هیچ وجه به برخی از آنها نیازی ندارند. به عنوان مثال امروزه بسیاری از نوجوانان مارک ها و علائم تجاری جهان را به خوبی می‌شناسند، اما این اطلاعات در هیچ زمینه‌ای به کار آنها نمی‌آید؛ نه قدرت خرید دارند و نه قدرت مصرف ولی چون در معرض آگهی های پیاپی قرار دارند، در این زمینه اطلاعات دارند. پس باید از پیام ها و اطلاعات اطرافمان براساس نیازهایمان استفاده کنیم تا دچار سردرگمی نشویم. سوادرسانه‌ای این امکان را هم در اختیار می‌گذارد.»( www.tebyan.net)

۲-۱-۹ اهداف سواد رسانه ای:

به نظر دکتر شکرخواه، هدف اصلی سواد رسانه ای می تواند این باشد که براساس آن بتوان به نوعی شناخت از محصول نهایی یک رسانه از این جنبه رسید که آیا بین محتوای یک رسانه به مثابه یک محصول نهایی با عدالت اجتماعی رابطه ای وجود دارد یا خیر.بدین ترتیب، اگر زمانی به نقطه ای از تعارض با یک رسانه برسیم، سواد رسانه ای می تواند مانع قطع ارتباطی با رسانه شود و ارتباط با رسانه های متفاوت و تبدیل رابطه یکسویه و انفعالی به رابطه فعال تر را توصیه کند. اصلی ترین هدف سواد رسانه ای این است که نوعی استفاده مبتنی براگاهی و فایده مندی از سپهر اطلاعاتی اطراف داشته باشیم و اضافه بار اطلاعاتی را در شرایط اشباع رسانه ای تشخیص دهیم.(شکرخواه، ۱۳۸۵: ۲۹ به نقل از ایرانپور)
کارشناسان مهم ترین هدف سواد رسانه ای را رشد و گسترش تفکر انتقادی و دادن قدرت کنترل به افراد در استفاده از برنامه های رسانه، فهم و تفسیر صحیح پیام های رسانه ای، تجزیه و تحلیل آن ها و آماده سازی افراد برای زندگی در جوامع دموکراتیک و کمترین توجه سواد رسانه ای را یادگیری در باره تاریخ رسانه می دانند.(Fedorov.2003:17) نظام رسانه ای دارای ساسله مراتب است و اجزای آن قابلیت تعقیب و شناسایی دارد. همچنین، هر رسانه ای دارای محصول نهایی است؛ یعنی مانند یک کارخانه تمام اجزای آن اعم از زیر ساخت ها، نرم افزارها، نیروهای انسانی و غیره دست به دست هم می دهند تا یک تولید و محصول نهایی را با اهداف از پیش تعیین شده، تحویل مصرف کننده دهند. محصول نهایی یک رسانه می تواند در خدمت تثبیت یک طبقه یا در خدمت قدرت حاکمه باشد؛ طبقه و قدرتی که رهایی بخش و آزادی بخش نیست. بنابراین، محصول نهایی رسانه ای نمی تواند در خدمت عدالت اجتماعی قرار گیرد، بلکه در خدمت نیروهایی است که درصدد کمرنگ کردن عدالت اجتماعی هستند. به بیان دیگر(به واسطه سواد رسانه ای) می توان پرسید که ایا آگاهی و اطلاعاتی که از رسانه ها به دست می اوریم، صلاح اجتماع را دارد یا اینکه صرفا در خدمت یک طبقه است. بنابراین، هدف سواد رسانه ای این است که به مردم کمک کند تا به جای انکه مصرف کنندگانی فرهیخته باشند، شهروندانی فرهیخته شوند. سواد رسانه ای، به دنبال راهی به سوی گسترش مردم سالاری در جامعه است که مفهوم مردم سالاری در آن جامعه به طور مبسوط، تعریف و نوشته شده باشد. به طور خلاصه سواد رسانه ای چیزی بیش از تجربه و تحلیل صرف پیام هاست: یعنی شناخت و درک چرایی پیام های خاص، برای درک اهمیت رسانه های کنونی، باید فلسفه تولید هر پیام، شرایط و محدودیت های حاکم بر انها و حتی سازنده هر کدام از پیام ها را بشناسیم. اما اهداف رسانه های جمعی و بویژه رسنه های تله ماتیک که زیر ساخت های گسترده تر ماهواره ای و شبکه های رایانه ای را برای مخاطبان خود دسترس پذیر کرده اند، همیشه شفاف و روشن نیست!
در واقع کانال های ارتباط جمعی، دو جنبه متفاوت دارند. آن ها یک ورودی متغیر دارند که بدین وسیله حتی فرایند تصمیم گیری سیاست خارجی را تحت نفوذ قرار می دهند و همزمان به محیط رسانه به مثابه یک خروجی، خدمات رسانی می کنند. یک “وسیله پخش”، از این نظر سخنگوی کار دولت هاست که رهبران را وادار می سازد تا تصمیماتشان را در آن بازگو کنند. شاید به همین دلیل است که سواد رسانه ای، در تحلیل نقش های رسانه، اهمیتی دو چندان می یابد؛ زیرا این تاثیرات دوگانه و همزمان عمدتا از برجسته سازی و شکل گیری دیدگاه های سیاسی در رسانه ها ناشی می شوند که د درک ان ها برای مخاطبی که به سواد رسانه ای مجهز نیست، ناممکن به نظر می رسد. همچنین، در شرایط اشباع رسانه ای، برای مثال زمانی که در بزرگراه های اطلاعاتی حرکت می کنیم، سواد رسانه ای می تواند به ما بگوید چه مقدار از وقتمان را در چه سایت هایی_ اعم شناخته شده و نا شناخته_ و چه مقدار از آن را به فرض در چت روم ها بگذرانیم. بنابراین می توان گفت، هدف سواد رسانه ای تنظیم یک رابطه منطقی و مبتنی بر هزینه_ فایده است: در برابر رسانه ها چه چیزهایی را از دست می دهیم و چه چیزهایی را به دست می آوریم و به عبارت بهتر؛ در مقابل زمان و هزینه ای که صرف می کنیم، چه منافعی در نهایت به دست می آوریم. شاید بتوان گفت، اصلی ترین هدف سواد رسانه ای این است که نوعی استفاده آگاهانه و مبتنی بر فایده مندی از سپهر اطلاعاتی اطراف داشته باشیم. درست مثل غذذایی که مراقب کلسترول، ویتامین و مواد دیگر موجود در آن ها هستیم، در فضای رسانه ای هم باید دانست چه مقدار باید در معرض رسانه های مختلف اعم از دیداری، شنیداری و نوشتاری بود و چه چیزهایی از آنها فرا گرفت. (پاتر، جیمز، ۲۰۰۵: ۲۸-۲۵)
هدف اصلی سواد رسانه ای این است که به ما قدرت کنترل بیشتری نسبت به تعابیر پیام ها می بخشد. واقعیت این است که همه پیام های رسانه ای، تعابیر و تفاسیر مختلفی دارند. روزنامه نگاران به ما تعابیر خودشان را از این که چه چیزی و چه کسی مهم است، ارائه می دهند، برنامه سازان برنامه های سرگرمی نیز تعابیر خود را از مفاهیمی چون انسانیت، آشتی، جنگ و خوشبختی نشان می دهند. صاحبان آگهی نیز سعی می کنند ما را متقاعد سازند که مشکلاتی داریم و این که کالاهای آنها است که می تواند ما را در غلبه بر این مشکل یاری کند(نصیری،۱۳۸۸: ۲۸). البته ما نیز به عنوان مخاطب می توانیم تعابیر خودمان را از این پیام ها داشته باشیم. چه ما آگاهی لازم را کسب کنیم یا نه، فرایند تاثیر رسانه ها ادامه دارد. زمانی که ما بتوانیم کنترل بیشتری نسبت به رسانه ها و تعابیر آنها داشته باشیم، می توانیم به تاثیرات مثبت ناشی از آنها قوت بخشیده و از تاثیرات منفی آنها بکاهیم.
به عبارتی سواد رسانه ای پاسخی ضروری، غیر قابل اجتناب و واقع نگر نسبت به محیط الکترونیکی پیچیده و دائما در حال تغییر و تحول اطراف ما است. با وجودی که سواد رسانه ای پرسش های انتقادی را در خصوص تاثیرات رسانه ها مطرح می سازد، اما باید گفت که این فرایند یک جنبش ضد رسانه ای نیست. بلکه هدف اصلی آن این است که از طریق مهارت هایش به همه افراد به ویژه کودکان و نوجوانان که در برابر محیط خشونت بار رسانه ای عصر حاضر بسیار آسیب پذیر هستند کمک کند تا در خصوص انواع رسانه ها حالتی کار آمد، دقیق و با سواد پیدا کنند به طوری که بتوانند کنترل تعبیر آنچه را که می خوانند، می شنوند و می بینند در دست گیرند نه این بگذارند این تعبیر، کنترل آنها را در اختیار گیرد.(ببران، ۱۳۸۲:۱۱)
در هر حال هر چه مخاطب آگاه تر باشد، امکان تاثیر پذیری کورکورانه او از رسانه کاهش بیشتری می یابد. سواد رسانه ای مبحث جذابی در ارتباطات است که می کوشد خواندن سطرهای نانوشته رسانه های نوشتاری، تماشای پلان های به نمایش در نیامده و یا شنیده صداهای پخش نشده از رسانه های الکترونیک را به مخاطبان بیاموزد. سواد رسانه ای قدرت درک نحوه کار رسانه و معنی سازی در آنها است. این که چگونه سازماندهی می شوند و چگونه از آنها استفاده می شود. به عنوان مثال، مخاطبی که دارای سواد رسانه ای است، از اهداف و میثاق های رسانه های مختلف خبر دارد و از آنها به طرزی آگاهانه ( و نه انفعالی) استفاده می کند. به فرض او از نقش صدا، موسیقی و سایر جلوه های ویژه برای القای فضا و معنی در تلویزیون و سینما با خبر است و می داند که چرا و چه طور یک پیام واحد در تلویزیون، سینما، روزنامه ها، مجلات، رادیو، ویدئو، تابلوهای بزرگ تبلیغاتی( بیلبورد) یا بازی های رایانه ای می تواند تاثیرات متفاوتی از خود به جا بگذارد.( نصیری،۱۳۸۳: ۳۰)
علاوه بر اهدافی که برای سواد رسانه ای در بالا بیان شد می توان اهداف سواد رسانه ای را از دیدگاه جیمز پاتر نیز عنوان کرد: هدف سواد رسانه ای دادن قدرت کنترل برنامه های رسانه به افراد است. تک تک افراد به خودی خود تاثیر زیادی بر تغییر روش رسانه های جمعی در ساخت پیام هایشان ندارند. تک تک افراد هرگز نمی توانند بر آن چه به علوم عرضه می شود کنترل زیادی داشته باشند، اما می توانند اعمال کنترل به روش برنامه ریزی ذهن خود را بیاموزند. بنابراین هدف سواد رسانه ای این است که به مردم نشان دهد چگونه کنترل را از رسانه ها به خود معطوف کنند. اولین گام در تغییر کنترل رسانه ها به شخص این است که دریابند چگونه رسانه ها آنان را برنامه ریزی می کنند. برنامه سازی رسانه ای دائما در قالب چرخه ای دو مرحله ای که مدام تکرار می شود، انجام می گیرد. یکی از مراحل چرخه مذکور محدود کردن انتخاب ها است و مرحله دوم تحکیم تجربه است. (پاتر، ۲۰۰۵:۲۲)
محدود کردن انتخاب ها رسانه ها چنان برای ما برنامه ریزی می کنند که باور کنیم که انتخابهای زیادی پیش رو داریم. اما می دانیم که گستره این انتخابها بسیار محدود است. با آن که ظاهرا تفاوت هایی میان انتخابهای پیام ها وجود دارد، این تفاوت ها در مقایسه با شباهتها بی اهمیت است. رسانه ها چنان برنامه ریزی می کنند که فکر می کنیم حق انتخاب داریم حال آنکه در واقع دایره انتخابمان به شدت محدود است. اگر در گستره بالقوه علایق مخاطبان تعادلی در انتخاب وجود داشت این محدود سازی انتخاب کم خطرتر می شد. اما دست اندرکاران حرفه رسانه، این محدودیتها را می سازند تا به اهداف اقتصادی خود دست یابند. یعنی آنها تنها خدماتی را فراهم می کنند که بیشترین درآمد را ایجاد می کند و در عین حال هزینه هایشان را تا حد ممکن پایین نگه می دارد.( پاتر، ۲۰۰۵:۲۲)
تحکیم تجربه الگوهایی که انسان بر اساس آنها در معرض رسانه ها قرار می گیرد به تدریج در جریان تجارب گذشته وی با رسانه برنامه ریزی می شود. تا وقتی که تجارب مذکور رضایت بخش و عاری از احساس منفی، شکست یا نفرت بوده باشند، قرار گیری در معرض رسانه ها تقویت می شود. آدمی دائم به همان نوع پیام ها رجوع می کند که مطمئن است باز هم تجارب رضایت بخشی مشابه تجارب گذشته اش خواهد داشت. به راحتی می شود به وضعیت غیر ارادی لغزید و به اطمینان رسید که انتخاب های از پیش تعیین شده، انتخاب هایی قابل قبول هستند. با گذشت زمان عادات قوی تر و آزمودن چیزهای تازه بسیار دشوارتر می شود.( پاتر، ۲۰۰۵: ۲۳)

۲-۱-۱۰ مراحل کسب سواد رسانه ای:

تومن (۱۹۹۵) برای کسب سواد رسانه ای کافی به چهار مرحله اساسی اشاره کرده است:
داشتن آگاهی کامل در خصوص استفاده از رسانه ها در این مرحله سواد رسانه ای شامل کسب هوشیاری و حساسیت نسبت به میزان و شرایط مواجهه افراد با انواع پیام های رسانه ای است. فعالیت های مورد نظر در این مرحله عبارتند از: اندازه گیری میزان استفاده افراد از رسانه ها، کشف رضامندی های کسب شده از پیام های رسانه ای و یادگیری راهبردهای لازم برای مدیریت استفاده از رسانه ها.
برخورد منتقدانه با محتوای رسانه ها در این مرحله فرد می آموزد که با پیام های رسانه ای برخورد انتقادی داشته باشد و مهارتهای لازم را برای تماشای منتقدانه کسب کند. تحلیل انتقادی، از طریق کشف لایه های درونی پیام های رسانه ای، مجموعه مهارت ها و توانایی های فرد را برای مفهوم پردازی اطلاعات و پیام های ارائه شده به چالش فرا می خواند. نحوه بازنمایی واقعیت های اجتماعی در رسانه های مختلف می تواند تاثیر زیادی بر شکل گیری مفهوم شهروندی و رفتارهای مدنی داشته باشد. کشف لایه های درونی پیام های رسانه ای و جهت دهی آنها به ادراک مخاطبان، فرد را یاری می دهد تا از اغراض و اهداف پنهان، انگیزه ها، نگرش ها، ساز و کارهای تاثیر گذاری و نحوه استفاده پیام رسان از امکانات و تمهیدات رسانه ای، آگاهی یابد(رضایی بایندر، ۱۳۸۲:۱۳۹). تحلیل زمینه های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، و سیاسی محیط رسانه این مرحله در برگیرنده کسب دانش کافی درباره زمینه های تاریخی،اقتصادی و سیاسی رسانه ها و منافع و علایق آنها در این حوزه هاست. بی تردید رسانه های مختلف، اهداف، سیاست ها و برنامه های خود را بر حسب منافع و اولویت های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و بویژه اقتصادی تدوین و اجرا می کنند. این مسئله در حوزه رفتارهای مدنی و ارزش های سیاسی مانند دموکراسی اهمیت فراوانی پیدا می کند. اگر بینندگان دانش و مهارت کافی برای کشف و پیگیری زمینه های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی پیام های رسانه ای داشته باشند، به گونه ای فعال آنها را پردازش کرده و از پذیرنده منفعل به گزینش گر فعال تبدیل می شوند.
جانبداری از رسانه و استفاده از آن برای تغییرات اجتماعی این مرحله از سواد رسانه ای شامل مشارکت فعال افراد در بسیج افکار عمومی برای تدوین سیاست ها و خط مشی های کلی اصلاح رسانه ها و استفاده از راهبردهای رسانه ای ویزه برای تاثیر گذاری بر مسائل و مشکلات اجتماعی است. در این مرحله فرد به حدی از مهارت می رسد که می تواند در سیاست گذاری های رسانه ای فعالانه شرکت جوید. یکی از نمونه های شاخص در این گستره، اقدام دو هزار و پانصد نفر از معلمان و دانش آموزان دبیرستان ها و کالج های ماساچوست در استفاده از ظرفیت و توانایی رسانه های گروهی برای مبارزه با مصرف دخانیات بود که در سال ۱۹۹۴ صورت گرفت. این عمل را می توان در حوزه های مختلف فرهنگ شهر نشینی و رفتارهای مدنی نیز به کار بست(همان منبع: ۱۴۰).

۲-۱-۱۱ سواد رسانه ای؛ تفکر انتقادی:

تفکر انتقادی عبارت است از تصمیم گیری عاقلانه مبنی بر این که چه کاری انجام دهیم یا چه باوری داشته باشیم.(نوریس، ۱۹۸۵:۴۰) تعریف دانشگاهی و جامع تر نیز، تفکر انتقادی را چنین تعریف می کند:«فرایند نظام مند ذهنی مربوط به مفهوم آفرینی، کاربرد، تحلیل، ترکیب و ارزیابی فعالانه و ماهرانه اطلاعات جمع آوری شده یا تولید شده از طریق مشاهد، تجربه، تامل، استدلال یا ارتباطات به عنوان راهنمایی برای باور و عمل». همزمان با ورود به قرن ۲۱، سیستم های اطلاعاتی و ارتباطاتی به طور فزاینده ای دچار پیچیدگی و همه جانبه گرایی شده اند. این پیچیدگی ها موجب شده اند تا پیام های تولید شده توسط رسانه ها، مخاطبان خود را در گوشه و کنار جهان دچار نوعی سردرگمی و تردید در انتخاب پیام ها کنند.(بصیریان، ۱۳۸۵:۳۴) به عبارت دیگر، در عصر ارتباطات و فن آوری های اطلاعاتی، تلفیق عمودی سیستم های بین المللی رسانه ای، همگرایی رسانه ها، ارتباطات متقابل فرهنگی، و افزایش خروجی های رسانه ای از مباحثات جدی پیرامون گسترش مهارت های مدیریت و مهارت های اطلاعاتی مطرح شده است. آگاهی یافتن درباره استفاده ها و سوء استفاده های ممکن، مزایا و مشکلات مربوط به رسانه ها می تواند به مخاطبان در تعیین تاثیر پیام های رسانه ای یاری رساند. (همان منبع:۳۵) در واقع در دنیای امروز که رسانه ها یکی از اجزای اصلی جوامع بشری هستند، لذا سواد رسانه ای به معنای تحقیق، تحلیل، آموزش و آگاهی از تاثیرات رسانه ها(رادیو، تلویزیون، فیلم و سینما، موسیقی، نشریات ادواری و اینترنت) بر افراد و جوامع است(کمالی پور،۱۳۸۵:۴۷).
هدف اصلی از آموزش سواد رسانه ای کسب مهارت در مدیریت اطلاعات، شناخت تاثیرات ممکن در استفاده از رسانه ها، افزایش پتانسیل جهت انجام گفتمان دموکراتیک است(بصیریان، ۱۳۸۵:۳۴). همر تاکید می کند که «رسانه ها، روابط اجتماعی را تولید و باز تولید می کنند؛ بنابراین شناخت رسانه ها و داشتن سواد رسانه ای به مخاطبان کمک می کند تا محیط پیرامون خود را رمز گشایی کنند»(همان منبع:۴۶).
می توان گفت، افراد با سواد رسانه ای، در برابر اطلاعات رسانه ای، آسیب پذیری کم تری دارند زیرا پیام هایی را که به منظور تاثیرگذاری بر آنها طراحی و ارسال شده -در سطوح مختلف- مورد شناسایی قرار دهند. با آگاهی یافتن نسبت به چگونگی ایجاد اطلاعات توسط رسانه ها، حتی کودکان نیز قادر خواهند بود خودمختاری بیشتری داشته باشند. به علاوه معلمان و استادانی که مهارت های سواد رسانه ای را کسب می کنند، می توانند به اشاعه دهندگان اطلاعاتی تاثیر گذاری تبدیل شده و فاصله میان برنامه های آموزشی و برنامه های اجتماعی را بردارند تا نهایتا به مصرف کنندگان(مخاطبان) منتقد و تیز بینی با تفکر انتقادی تبدیل شوند
بر این اساس، تفکر انتقادی به عنوان یکی از اجزای اساسی در موضوع سواد رسانه ای مطرح می شود. تفکر انتقادی به تمامی اشکال ارتباطی توجه دارد. براون معتقد است اشکال اولیه ارتباطات چاپی(مثل کتاب)، اشکال گوناگون رسانه های جمعی ارتباطات چاپی(مثل روزنامه و مجله) و ارتباطات تصویری( مثل تصاویر متحرک)، طی سال ها مورد مطالعه و بررسی منتقدانه قرار گرفته تا از این رهگذر شناخت بهتر و کامل تری نسبت به محتوای پیام آنها و چگونگی آفرینش شان فراهم شود(براون، ۱۹۹۱:۵۲).

بخش دوم: سبک زندگی:

۲-۲-۱ تاریخچه سبک و سبک شناسی: “سبک^[۲۰]” در لغت عربی به معنی گداختن و ریختن زر و نقره است و سبیکه پاره نقره گداخته را گویند، ولی ادبای قرن اخیر سبک را به معنی « طرز خاصی از نظم و نثر» استفاده کرده اند و تقریباً آن را در برابر ستیل (style) اروپائیان نهاده اند. ستیل (style) در زبانهای اروپایی از لغت «ستیلوس» یونانی گرفته شده است
(stylus) در یونانی قدیم به “آلتی فلزین یا چوبین یا عاج” گفته می شده که به وسیله آن در زمان های قدیم حروف و کلمات را بر روی الواح مومی نقش می کرده اند، ولی در لاتین معنی آن گسترش یافت و از آن هنگام تا چندی پیش، به معنی ویژگی خاص یک نوشته است از نظر خوبی و بدی آن. به این مناسبت به تعبیراتی مانند سبک خوب یا بد و سبک عالی یا نازل زیاد برمی خوریم. در فارسی هم وقتی می گوییم قلم کسی خوبست به همان معنی لاتین «استیلوس» است. برای سبک تعریف های بسیاری است؛
سبک انحرافی است از کلام منطقی (شارل بالی)
سبک انحرافی است از زبان معیار.
سبک آرایش روی اندیشه است که قابل تفکیک میباشد.
سبک امور اظهاری زبان است از نظر محتوای عاطفی آن و سبک شناسی مطالعه این امور است.
سبک عبارتست از انتخابی از منابع مختلف زبان
سبک چهره بیرونی ذوق و قریحه شاعر است (شوپنهاور)
سبک خود انسان است (بوفن)
سبک چهره روح است.
سبک تداوم است.
سبک مجموعه جریان هایی است که نویسنده ای برای بیان فکر و اندیشه خود بکار می بندد.

برای جلوگیری از رشد قارچ و جلبک، استوک­ها در یخچال و در دمای ۴ درجه سانتی ­گراد نگهداری شدند. طی دوره رشد گیاه، برای جلوگیری از ظهور جلبک بر روی پرلیت و محلول غذایی که یکی از مشکلات کشت­های هیدروپونیک است، اطراف ریشه دانه­رست­ها و روی محلول غذایی، نایلون­های مشکی کشیده شد. با بزرگتر شدن گیاه این مشکل از بین می­رود و نیازی به استفاده از این نایلون­ها نیست.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

شکل ۲-۲٫ استفاده از نایلون­های مشکی در اطراف ریشه­ گیاه و محلول غذایی برای جلوگیری از رشد جلبک

اعمال تنش خشکی
تنش خشکی توسط پلی اتیلن گلیکول ۶۰۰۰ در غلظت ۲۰% به مدت ۴۸ ساعت اعمال شد.

تیماردهی
پس از ۴۸ ساعت تنش خشکی به مدت ۹ روز تیماردهی به گلدان­ها آغاز شد. به این صورت که به گلدان­های شاهد محلول هوگلند و به سایر گلدان­ها نانوکلات پتاسیم در سه غلظت ۱۵- ۲۵ و ۳۵ ppm به­ صورت محلول دهی داده شد.

نمونه­برداری
اولین نمونه برداری قبل از اعمال تنش خشکی صورت گرفت. پس از اتمام تنش، دومین نمونه­برداری انجام شد. سایر نمونه­برداری­ها پس از تنش در انتهای روزهای سوم، ششم و نهم از هر یک از تیمارها صورت گرفت. برگ­ها به­ صورت تصادفی در فاصله میان ­گره­های دوم و سوم چیده شدند و داخل فویل قرار داده شدند. نمونه­ها پس از فریز شدن داخل ازت مایع، به فریزر ۷۰- منتقل و تا زمان آنالیز نگهداری شدند.
۲-۹ سنجش پرولین
جهت اندازه ­گیری پرولین مطابق روش بتس و همکاران Bates, et al. 1973)) انجام شد. این روش بر اساس تشکیل یک ترکیب رنگی در اثر واکنش میان اسید آمینه پرولین آزاد و معرفی به نام ناین هیدرین (با فرمول C₉H₆O₄ و جرم مولکولی ۱۵/۱۷۸ گرم بر مول) در شرایط اسیدی و دمای ۱۰۰ درجه سانتی ­گراد و سپس تخلیص این ترکیب رنگی به کمک یک حلال آلی غیر قطبی مانند تولوئن استوار است. در اثر ترکیب پرولین و ناین هیدرین، ماده­ای رنگی به نام دی کتوهیدرین دیلیدین ایجاد می­ شود. شدت رنگ این ترکیب وابسته به مقدار پرولین می­باشد و با اندازه ­گیری جذب نوری می­توان به مقدار پرولین پی برد. در این آزمایش ابتدا ۵/۰ گرم ماده تر گیاهی در ۵ میلی لیتر محلول ۳ درصد سولفوسالیسیلیک اسید ساییده شد. پس از صاف نمودن مخلوط با کاغذ صافی واتمن شماره ۲، ۲ میلی لیتر از آن در لوله آزمایش ریخته و ۲ میلی لیتر معرف اسید نین هیدرین (۲۵/۱گرم نین هیدرین در اسید استیک۲۰درصد) و ۲ میلی لیتر اسید استیک خالص به آن اضافه گردید. لوله­ها به مدت یک ساعت در بن ماری دمای۱۰۰ درجه قرار گرفتند و سپس به حمام یخ منتقل شدند. آنگاه ۴ میلی لیتر تولوئن به هر لوله اضافه شد و پس از تکان دادن لوله­ها، مدت ۲۰ ثانیه ثابت نگه داشته شدند تا اینکه دو لایه مجزا تشکیل شد. سرانجام جذب لایه فوقانی (حاوی تولوئن و پرولین) در طول موج ۵۲۰ نانومتر خوانده شد و مقدار پرولین با بهره گرفتن از منحنی استاندارد تعیین شد.
منحنی استاندارد با در دست داشتن غلظت­های مختلف پرولین و جذب هر کدام از غلظت­ها رسم و معادله منحنی استاندارد به­دست آمد.
منحنی استاندارد پرولین
۲-۱۰ سنجش پروتئین کل به روش برادفورد
۲-۱۰-۱ تهیه معرف^[۱] برادفورد:
معرف برادفورد شامل۱۰۰میلی گرم پودر کوماسی بریلیانت بلو G-250 ،۵۰ میلی گرم اتانول ۹۶%. ۱۰۰میلی لیتر اسید فسفریک (w/w)85 درصد می باشد. این سه ماده را با هم مخلوط کرده و به حجم ml 200 می­رسانیم. به این ترتیب محلول x5 به­دست می ­آید که باید در ظرف تیره نگهداری شود. در زمان آزمایش، محلول فوق را ۵ بار رقیق می­کنیم تا محلول x1 به­دست آید.
برای تهیه محلول استوک mg/ml1 آلبومین سرم گاوی (BSA)، مقدار معینی (۱میلی گرم) از این پروتئین را در ۱ میلی لیتر آب مقطر حل کرده و در زمان استفاده آن را ده برابر رقیق می­کنیم. حال از این غلظت در لوله‏های آزمایش به­ترتیب۰، ۵، ۱۰، ۱۵، ۲۰، ۲۵، ۳۰ و ۳۵ و۴۰و ۴۵ ماکرولیتر BSA می­ریزیم و با آب مقطر به حجم ۵۰ می­رسانیم و به هر کدام ml 5/2 محلول برادفورد x1 با رعایت فاصله­ی زمانی ۲ دقیقه اضافه می‏کنیم و به مدت ۲۵-۳۰ ثانیه لوله­ها را ورتکس می­کنیم. بعد از ۱۵ دقیقه جذب لوله­ها در طول موج ۵۹۵ نانومتر با ر عایت همان مقدار فاصله­ی زمانی با اسپکتروفتومتر می­خوانیم. به این ترتیب منحنی استاندارد (جذب علیه (mg/ml)BSA)رسم شده و به کمک آن و با بهره گرفتن از شیب خط منحنی، غلظت پروتئین کل محاسبه شد.
۲-۱۱ سنجش کلروفیل و کاروتنوئید
۵/۰ گرم برگ تر از هر تکرار توزین شده و توسط نیتروژن مایع در داخل هاون چینی آسیاب شد و به آن ۵ میلی­لیتر استون ۸۰ درصد (۲۰ آب مقطر: ۸۰ استون) اضافه گردید. مخلوط به دست آمده به مدت ۱۵ دقیقه با دور (rpm)3000 در دمای ۴ درجه سلسیوس سانتریفیوژ گردید. در نهایت عصاره استونی شفاف جدا شده و حجم آن با استون خالص به ۵ میلی لیتر (حجم اولیه) رسانده شد. سپس شدت جذب محلول در طول موج­های ۴۷۰، ۶۴۶ و ۶۶۳ با بهره گرفتن از دستگاه اسپکتروفتومتر (CamSpec M501 UV/Visible) در مقابل شاهد قرائت شد. در نهایت برای تعیین مقدار کلروفیل و همچنین کاروتنوئید کل از فرمول­های زیر استفاده شد (Lichtenthaler, 1987).
Chl.a= (12.25 A₆₆₃–۲٫۷۹ A₆₄₆) ×V/W
Ch1.b=(21.50 A₆₄₆–۵٫۱ A₆₆₃)×V/W
Chl.T= Chl.a + Chl.b
Car.=(1000 A₄₇₀ – ۱٫۸۲ Chl.a – ۸۵٫۰۲ Chl.b)/198×V/W
که در روابط بالا V حجم استن به میلی لیتر و W وزن تر برگ بر حسب گرم می‌باشد. غلظت کلروفیل و کاروتنوئید کل برحسب میلی‌گرم بر گرم وزن تر برگ می­باشد.
۲-۱۲ اندازه ­گیری مالون دی آلدهید
برای این منظور ۵/۰ گرم از بافت برگ در هر تکرار با ml5 تری کلرواستیک اسید ۵% ساییده شد. عصاره حاصل، به مدت ۱۵ دقیقه، در دمای اتاق و با دور rpm)) 14000 سانتریفیوژ شده و سپس محلول رویی توسط سمپلر جدا شد. پس از آن به حجم مساوی از محلول رویی (سوپرناتانت) TCA20درصد حاوی۵/۰ درصد TBA افزوده گردید. مخلوط حاصل به مدت ۳۰ دقیقه در حمام آب جوش با دمای ۱۰۰ درجه سانتی ­گراد قرار داده و بلافاصله درظرف یخ سرد شد؛ سپس ۲۰۰۰ میکرولیتر از سوپرناتانت به میکرتیوپ منتقل و به مدت ۵ دقیقه در دور rpm)) 7500 سانتریفیوژ شد. سپس جذب کمپلکس MDA+TBA در nm 532 قرائت شد. جذب بقیه رنگیزه­های غیراختصاصی در nm 600 تعیین شد و از میزان جذب در nm 532 کسر گردید. برای محاسبه غلظتMDA از ضریب خاموشی mM^-1cm^–1155 استفاده شد و در نهایت مقدار مالون دی آلدهید که محصول واکنش پراکسیداسیون لیپیدهاست، بر اساس نانو مول در گرم وزن تر محاسبه شد.
۲-۱۳ استخراج آنتی اکسیدان­های غیرآنزیمی
به منظور استخراج عصاره آنتی اکسیدان­های غیر آنزیمی مثل فنل از متانول ۸۰% استفاده شد. ابتدا برگ توتون را به مدت ۲۴ ساعت در دمای ۳۸ درجه سانتی ­گراد در آون قرار داده تا نمونه­ها کاملا خشک شوند. سپس نمونه­ها را در هاون چینی ریخته و به خوبی کوبیده شد تا کاملا خرد شوند. سپس ۵/۰ گرم از هر نمونه آسیاب شده وزن شده و به لوله­های شیشه ­ای دارای برچسب با ذکر مشخصات انتقال داده شد. سپس به لوله­ها ۵ میلی لیتر متانول ۸۰% اضافه و به­آرامی مخلوط شد. نمونه­ها ۲۴ ساعت در دمای ۲۵ درجه شیک شدند. بعد از سپری شدن این زمان، عصاره­ها با بهره گرفتن از کاغذ صافی واتمن، صاف شده و عصاره­های صاف شده به مدت ده دقیقه در دور (rpm) 1500 سانتریفیوژ شدند. بعد از سانتریفیوژ، محلول رویی با دقت برداشته شده و به لوله­های شیشه ­ای با ذکر مشخصات انتقال داده شدند. سپس در یخچال با دمای ۴ درجه سانتی ­گراد برای مراحل بعدی نگهداری شدند.
۲-۱۳-۱ سنجش آنتی اکسیدان­های غیرآنزیمی
از بین آنتی اکسیدان­های غیر آنزیمی، سنجش غلظت فنل نمونه­ها با روش رنگ­سنجی و با بهره گرفتن از دستگاه اسپکتروفتومتر انجام شد.
۲-۱۳-۱-۱ سنجش فنل تام
سنجش مقدار فنل تام با بهره گرفتن از روش Gaoو همکاران انجام شد که نیازمند استفاده از معرف Folin-Ciocalteu و استاندارد گالیک اسید است. برای این منظور ۱۰۰ میکرولیتر عصاره در داخل لوله شیشه ­ای ریخته شد. سپس ۲۰۰ میکرولیتر حلال فولین و ۲۰۰۰ میکرولیتر آب مقطر به آن اضافه شد. پس از گذشت ۳ دقیقه، ۱۰۰۰ میکرولیتر کربنات سدیم ۲۰% در غیاب نور اضافه شد. در نهایت نمونه­ها به مدت یک ساعت در تاریکی و در دمای اتاق گذاشته شدند. بلانک نیز به همین ترتیب با ۱۰۰ میکرولیتر حلال به­جای عصاره آماده شد. بعد از صفر کردن دستگاه اسپکتروفتومتر با بلانک، جذب نمونه­ها در طول موج ۷۶۵ نانومتر خوانده شد.
۲-۱۳-۱-۲ رسم منحنی استاندارد گالیک اسید
جهت به­دست آوردن غلظت فنل تام نمونه، از منحنی استاندارد گالیک اسید استفاده شد. غلظت­های مختلف گالیک اسید شامل: ۲۵، ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰ میلی گرم بر لیتر تهیه شد. به این ترتیب که غلظت گالیک اسید ۱۰۰ میلی گرم بر لیتر را با متانول ۵۰% تهیه کرده و سایر غلظت­ها مطابق جدول (۲-۴) آماده شدند.
جدول ۲-۴

C₄

C₃

C₂

C₁

C₀

۳-۹-۳- ارتفاعات
استان تهران در امتداد دامنه‌های جنوبی بخش مرکزی سلسله جبال البرز قرارگرفته است. این بخش از ارتفاعات البرز مرتفع‌ترین قلل را به خود اختصاص داده است به‌گونه‌ای که ارتفاع کوه‌ها به سمت شرق افزایش می‌یابد و نهایتا در قله دماوند به مرز ارتفاعی ۵۶۷۱ متر می‌رسد. از قلل دیگر این کوه‌ها قله پالان گردن و چیگرد است. این دیواره عظیم کوهستانی مهم‌ترین مانع در برابر نفوذ رطوبت دریای خزر به استان تهران است به‌صورت رشته‌کوه قرارگرفته است. در قسمت شرقی این دیوار رشته ارتفاعات فیروزکوه و سوادکوه تا دره رود فیروزکوه امتداد می‌یابد. در شرق دره فیروزکوه که پس از دریافت شعباتی، حبله رود نامیده می‌شود از رشته ارتفاعات شهمیرزاد شروع می‌شود که سیستم چین‌خوردگی آن با ارتفاعات البرز مرکزی تفاوت دارد و می‌توان آن را به‌عنوان بخش غربی رشته کوهه‌ای البرز شرقی معرفی نمود.
دیواره جنوبی البرز بخشی از ارتفاعات البرز مرکزی است که رودخانه‌های جاجرود و کرج آن‌ ها را بریده و به سه قسمت جداگانه تقسیم می‌نمایند.
این سه قسمت عبارت‌اند از:
الف) کوه‌های لواسان که بین دره‌های رود دماوند و جاجرود قرار دارد و در شمال به دره رود لار محدود می‌شود، دنباله این کوه‌ها در شرق جاده آبعلی بانام قره داغ و دماوند تا دره حبله رود امتدادیافته است.
ب) کوه‌های کهار که از غرب در رودخانه کرج شروع‌شده و در جنوب طالقان رود و به‌موازات آن ادامه می‌یابد و سرانجام از شمال غربی استان خارج می‌شود.
ج) کوه‌های شمیرانات که بین سرچشمه‌های جاجرود و کرج قرار دارد و بلندترین نقطه آن‌ ها قله توچال با ارتفاع ۳۹۳۳ متر است. شهرستان پاکدشت ازنظر موقعیت قرارگیری در ارتفاعات استان در محدوده دیوار میانی و دیواره جنوبی البرز قرارگرفته است که شامل بخشی از کوه‌های لواسان در محدوده جاده آبعلی و سرچشمه رودخانه جاجرود است. مهم‌ترین ارتفاعات شهرستان شامل کوه پارچین و ارتفاعات حاشیه آن است که جملگی در شمال شهرستان واقع گردیده‌اند. (طرح هادی ۱۳۸۵)
۳-۹-۴- شیب
بر اساس نوع استقرار ارتفاعات منطقه، دشت پاکدشت در فاصله ۱۰ کیلومتری شمال شرق روستای فیلستان به ارتفاعات بیش از ۱۰ درصد ختم می‌شود که با جهت شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده است و در این فاصله یعنی ابتدای اتصال این ارتفاعات به دشت، شیب‌های بین ۵ تا ۱۰ درصد به میزان محدود قرارگرفته است. همچنین در فاصله ۷ کیلومتری شمال غرب فیلستان شیب‌های بین ۲ تا ۵ درصد نیز به‌طرف شمال غرب (تهران) واقع‌شده است. از ابتدای شروع دشت به‌طرف جنوب، مناطق دارای شیب کمتر از ۲ درصد بوده و از ۱ کیلومتری جنوب فیلستان، دشت دارای شیب کمتر از ۱ درصد می‌شود که شهر پاکدشت را نیز دربر می‌گیرد. (طرح هادی ۱۳۸۵)
۳-۹-۵- آب‌وهوا
اقلیم منطقه: ازنظر آب‌وهوایی این شهرستان در منطقه گرم و نیمه‌ خشک واقع گردیده ولی قسمت‌های شمالی شهرستان به لحاظ وجود ارتفاعات نسبتا مرتفع، آب‌وهوای معتدل‌تری نسبت به سایر نقاط شهرستان دارد و متوسط بارندگی سالیانه دران ۵۱۰ میلی‌متر است. ازنظر تقسیمات اقلیمی، این منطقه با توجه به متوسط درجه حرارت سالانه و بارندگی سالیانه در آن ۵۱۰ میلی‌متر است. ازنظر تقسیمات اقلیمی، این منطقه با توجه به متوسط درجه حرارت سالانه و میزان بارندگی در تقسیم دو مارتن، جز اقلیم خشک و در تقسیم‌بندی آمیرژه خشک و سرد است. ضریب خشکی بر اساس طبقه‌بندی دو مارتن برابر ۶/۴ بوده که از رقم ۱۰ که مرز اقلیم‌های خشک و نیمه‌ خشک است بسیار کمتر است.
جبهه‌هایی که این منطقه و اطراف آن را تحت تاثیر قرار می‌دهند (مانند اکثر نقاط فلات مرکزی ایران) جبهه هوای مدیترانه‌ای بوده که از غرب و شمال غرب کشور واردشده و معمولا با سرما و ریزش‌های جوی به‌صورت باران همراه بوده که مدت آن نیز بستگی به‌شدت و دامنه جبهه دارد.
جبهه دیگری که گاها به این منطقه می‌رسد، جبهه هوای سیبری و استپ‌های شمالی در روسیه بوده که جهت آن از شمال به جنوب و در بعضی‌اوقات شمال شرقی به جنوب غربی است و معمولا با سرمای شدید و خشک همراه است. (طرح هادی ۱۳۸۵)
۳-۹-۶- منابع آب
آب‌های سطحی، زیرزمینی و مسیل‌ها در حوزه نفوذ
اصولا اقتصاد دشت پاکدشت، اقتصاد صرفا کشاورزی است و این استعداد شامل دو عامل عمده کمیت آب و کیفیت خاک است که هر دو در منطقه دارای استعداد بالاست.
منابع آب منطقه شامل و نوع آب‌های سطحی و زیرزمینی است که آب‌های زیرزمینی برپایه ی قرار گرفتن دشت در پای ارتفاعات سلسله جبال البرز است؛ اما آب‌های سطحی دشت کلاً وابسته به یک رودخانه مهم بنام جاجرود است که پس از رودخانه کرج، بزرگ‌ترین رودخانه استان تهران است. به عبارتی حوزه آبریز رودخانه جاجرود را دشت پاکدشت تشکیل می‌دهد. دهانه خروجی این رودخانه در فاصله ۱۰ کیلومتری شمال شرقی روستای فیلستان واقع‌شده بطوریکه پس از ورود به دشت تقریبا به‌
طور مساوی در جهت‌های جنوب شرقی، جنوب و جنوب غربی توزیع می‌شود.
نظر به میزان آب این رودخانه و وسعت حوزه نفوذ و نیز کیفیت خاک منطقه، سیستم‌های آبیاری مکانیزه در منطقه به وجود آمده و از طریق احداث کانال‌های متعدد، آبیاری منطقه بر اساس این کانال‌ها شکل یافته است. یکی از این کانال‌ها نیز دقیقا از روستای فیلستان گذشته و اراضی این روستا را آبیاری می‌کند. (طرح هادی ۱۳۸۵)
۳-۹-۷- پوشش گیاهی
ایجاد پوشش گیاهی روستای فیلستان کشاورزی و گلخانه‌ای است که ازنظر کشاورزی عمدتا کشت غلات از قبیل: گندم، جو و ذرت است و تعداد بسیار زیادی گلخانه جهت پرورش انواع گیاهان زینتی، آپارتمانی و گل‌های شاخه بریده، پرورش توت‌فرنگی، خیار و … در این منطقه وجود دارد. (طرح هادی ۱۳۸۵)
۳-۱۰- ویژگی‌های اجتماعی – فرهنگی
۳-۱۰-۱- ویژگی‌های جمعیتی
طبق سرشماری سال ۱۳۷۵، جمعیت روستای فیلستان ۳۳۲۶ نفر بوده است. (مرد: ۱۶۹۸، زن: ۱۶۲۸) و تعداد ۷۱۳ خانوار بوده است. (سرشماری نفوس و مسکن ۱۳۷۵).
همچنین این سکونتگاه روستایی دارای ۴۴۸۳ نفر جمعیت در سال ۱۳۸۵ بوده است. (مرد: ۲۳۳۶، زن:۲۱۴۷) و تعداد ۱۱۲۱ خانوار بوده است. (سرشماری نفوس و مسکن ۱۳۸۵).
سکونتگاه روستایی فیلستان در سال ۱۳۹۰، دارای ۴۷۲۵ نفر جمعیت و ۱۲۰۱ خانوار بوده است. (دهیاری فیلستان)
بررسی تعداد و بعد خانوار در روستای فیلستان در طی دوره ۷۵ – ۱۳۴۵ نشان می‌دهد که روستا با افزایش بعد خانوار روبه‌رو بوده اما در طی دوره ۹۰ – ۱۳۷۵ باوجود افزایش جمعیت با کاهش بعد خانوار مواجه شده است.
جدول شماره (۳-۳): تغییرات بعد خانوار روستای فیلستان ۹۰ – ۱۳۴۵

ردیف

شاخص

۱۳۴۵

۱۳۵۵

۱۳۶۵

۱۳۷۵

۱۳۸۵

۱۳۹۰

۱

تعداد جمعیت

۸۷۰

۱۴۶۶

۱۸۵۳

۳۳۲۶

۴۴۸۳

۴۷۲۵

کلینتون قانون تحریم شرکت‌های مظنون به کمک به توسعه برنامه موشکی ایران را وتو کرد و به برقراری آشتی واقعی با ایران ابراز امیدواری کرد. اظهار‌نظر مقامات سعودی دال بر عدم دست داشتن ایران در انفجارات الخبر مورد اعتراض آمریکا واقع نشد. شرکت توتال استراتژی هوشمندانه در مقابل تحریم آمریکا به کار بست. این شرکت تمام کارگاه‌ها و طرح‌های خود را در آمریکا به یک شرکت آمریکایی فروخت. گازپروم و پتروناس مالزی را وارد بازی خود کرد و اتحادیه اروپا روسیه و مالزی را با خود همراه کرد. آمریکا از یک طرف در مقابل متحدین خود قرار گرفته بود و با اعتراض در سازمان تجارت جهانی روبه‌رو ‌شد. از سوی دیگر با اعتراض نمایندگان کنگره برای اعمال سخت گیری بیشتر با ایران روبه‌رو بود. آمریکا به همکاری متحدین خود در بوسنی احتیاج داشت. پس از مصاحبه خاتمی با سی ان ان در حالی که محافظه‌کاران و اصول‌گرایان در دو کشور مخالف روند کاهش تنش میان دو کشور بودند، در آمریکا با تیم کشتی برخورد نامناسب شد، ایران به حمایت از تروریسم متهم شد، در ایران نیز به عبور از خط قرمزها اشاره می‌شد، در نهایت البرایت اقدام شرکت توتال در لغو تحریم را در چارچوب منافع آمریکا دانست. لذا زمینه برای فعالیت شرکت‌های دیگر چون شل و الف اکتیال که در حال مذاکره با ایران بودند فراهم آمد^[۱۱۹۸].

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اصول‌گرایان خواهان عذر خواهی آمریکا به خاطر کودتای ۱۳۳۲ و سرنگونی هواپیمای مسافربری بودند^[۱۱۹۹]. آلبرایت از ایران به خاطر کودتا عذرخواهی کرد. واردات قطعات بوئینگ آزاد شد. آمریکا با خط لوله ترکمنستان، ایران و ترکیه مخالفت نکرد و به شرکت‌های غربی اجازه سرمایه‌گذاری محدود در صنایع نفت ایران را داد^[۱۲۰۰]. همزمان در ایران علاوه بر تعیین جایزه ۵/۲ میلیون دلاری توسط بنیاد پانزده خرداد، انصار حزب‌الله یک جایزه ۳۳۳ میلیون دلاری برای به هلاکت رساندن سلمان رشدی تعیین کرد^[۱۲۰۱]. تندروها در آمریکا غیرمستقیم مواضع اصول‌گرایان ایران را تشدید می‌کردند. فرمانده نیروی آمریکا در خلیج فارس ایران را تهدید بلندمدت هسته‌ای و نظامی خواند^[۱۲۰۲]. این موضع‌گیری‌ها موجب تشدید مخالفت گروه‌های اصول‌گرا و مذهبی می‌شد.
همزمان با آزمایش موشک شهاب ۳ در سال ۱۹۹۷ توسط ایران، استنباط آمریکاییان این بود که در ارزیابی توانایی موشکی ایران اشتباه کرده‌اند. از همان زمان همکاری امنیتی بریتانیا و اسرائیل برای نظارت بر توانایی موشکی ایران آغاز شد^[۱۲۰۳]. به نظر می‌رسید کشورهای خارجی نزاع میان گروه‌های اجتماعی ایران را تشدید می‌کردند. یک هفته قبل از به قتل رسیدن فروهر و همسرش، اتوبوس حامل جهانگردان در شمال تهران هدف پرتاب سنگ قرار گرفت. رسانه‌های خارجی این دو واقعه را دلیل محدودیت قدرت خاتمی اعلام کردند^[۱۲۰۴].
کلینتون با درک رقابت میان نیروهای اجتماعی ایران برای کاهش فشار بر اصلاح‌طلبان با ارسال پیام‌های مثبت از طریق سوئیس و عربستان، قرار دادن سازمان منافقین در لیست گروه تروریست‌ها، خارج کردن نام ایران از کشورهای مسیر مواد مخدر، آسان کردن مقررات روادید، کاهش تحریم‌ها سعی کرد در جهت تقویت روابط گام بردارد^[۱۲۰۵]. آزمایش موشک شهاب روابط دو کشور را دوباره بحرانی کرد. آمریکا سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز ایران را محدود کرد. چشم‌انداز منافع ایران در زمینه انرژی سخت شد^[۱۲۰۶]. کلینتون در اسفند ۱۳۷۸ تحریم‌های ایران را تمدید و سیاست‌ها ایران را تهدیدکننده منافع، آمریکا دانست. ژاپن از اعطای وام به ایران خودداری کرد^[۱۲۰۷]. در چنین شرایطی آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب تجدید رابطه را به مصلحت ندانستند. ایشان اعلام کردند که آمریکا از اساس با جمهوری اسلامی ایران مخالف است و حرکت آن تاکتیکی و فریبکارانه است^[۱۲۰۸].
با انتخاب بوش به‌دلیل پیوند‌های او با شرکت‌های نفتی به نظر می‌رسید که روابط دو کشور دچار تحول شود^[۱۲۰۹]. به مناسب سال نو هجری کالین پاول وزیر امور خارجه آمریکا برای مردم ایران آرزوی خوشبختی کرد. وی گفت «امیدوارم سال جدید شاهد نزدیکی بین آمریکاییان و ایرانیان پس از دو دهه بیگانگی باشد» باب لی نماینده جمهوری‌خواه در مجلس نمایندگان گفت «ایران یک کشور بسیار مهم در خاورمیانه است. بازگشت شرکت‌های آمریکا به سود دو کشور است. تحریم‌های آمریکا به نفع رقبای شرکت‌ها آمریکایی است».انجمن تجاری آمریکا نیز متشکل از پانصد شرکت خواستار لغو تحریم ایران شدند^[۱۲۱۰].
واشنگتن پست با اشاره به تحقیقی که دیک چینی مسؤول آن است، نوشت، «امکان دارد آمریکا در تحریم ایران، عراق و لیبی تجدیدنظر کند»^[۱۲۱۱]. گری سیک گفت «مقام‌های دولت آمریکا در حال بازنگری در سیاست خارجی این کشور ارتباط با ایران هستند^[۱۲۱۲]». مؤسسه مطالعات نفتی ای‌‌جی‌اس در آمریکا «تصمیم‌گیری در بخش صنعت نفت ایران تحت کنترل عناصر نسبتاً میانه رو با گرایش‌های فن‌سالارانه و تخت نظارت محمد خاتمی رییس‌جمهوری ایران دانست که مشتاق سرمایه و فن‌آوری شرکت‌های غربی هستند^[۱۲۱۳]». اعضای بلندپایه دولت بوش چون دیک چنی، کالین پاول بر این اعتقاد بودند که آمریکا باید اندکی در تصویب قوانین یک‌جانبه نسبت به سایر کشورها تأمل کند^[۱۲۱۴]. نمایندگان شرکت‌های نفتی در جریان انتخابات آمریکا و روی کار آمدن بوش با وزیر امور خارجه ایران دیدار کردند^[۱۲۱۵].
در همین راستا مؤسسه سیاست خارجی خاورمیانه واشنگتن، در گزارش خود به بوش اعلام کرد بهترین چشم‌انداز منافع آمریکا در قبال ایران را تغییر ریشه‌ای حکومت در این کشور دانست. از نظر این مؤسسه دولت آمریکا باید از اصلاح‌طلبان حمایت کند، ولی به‌طور علنی از اصلاح‌طلبان حمایت نشود. دولت آمریکا باید از دستیابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای جلوگیری کند و مانع از سرمایه‌گذاری در صنایع نفت شود. آنتونی کودزمن اصلاح‌طلبان حامی محمد خاتمی رییس‌جمهوری را امیدی برای تغییر در ایران ‌دانست تا به نقطه‌ای برسد. که در آن منطقه نقش سازنده ایفا کند^[۱۲۱۶].
در مقابل وزارت امور خارجه ایران اعلام کرد «آنچه برای ما ملاک است سیاست‌های عملی است. مبانی ارزشی اساس انقلاب هستند و صرف‌نظر کردن از آنها نیز غیرممکن است. هنر دیپلماسی باید این باشد که مبانی را در تطبیق با سیاست‌های روز بین‌الملل به پیش برد^[۱۲۱۷]. تنش‌زدایی، مشارکت‌‌پذیری و اعتماد آفرینی از شاخص‌های سیاست خارجی و ابزارهای مورد استفاده وزارت امور خارجه بود. سیاست تنش‌زدایی حراست از امنیت ملی در فرایند جهانی شدن، همراه داشتن افکار عمومی جهانیان، حمایت از اتباع ایران در سراسر جهان، مشارکت خارجی برای سرمایه‌گذاری در ایران، و بالاخره ایجاد آرامش و امنیت در مرزها از مهم‌ترین اولویت‌های وزارت خارجه بود. وزارت خارجه با اشاره به تأکید مقام معظم رهبری نسبت به سیاست‌های کلان، روابط ایران و عربستان و اروپا را نمونه موفقی از تنش‌زدایی و اعتمادسازی دانست^[۱۲۱۸]».
رسانه‌های غربی با اشاره به بازداشت‌های ملی ـ مذهبی‌ها بر نقش آنها در باز کردن فضای سیاسی ایران تأکید و ناتوانی محمد خاتمی در جلوگیری از چنین اقداماتی و برقراری رابطه با آمریکا را نشانه ضعف رییس‌جمهوری اعلام کردند. آنها با انعکاس اعتراض ۱۵۰ نماینده مجلس، دستگیری‌ها را با انتخابات مجلس مربوط دانستند^[۱۲۱۹]. رسانه‌های غربی تصویر نامناسبی از ایران در عرصه جهانی ترسیم کردند. معاون وزیر امور خارجه در این زمینه اعلام کرد که «ما نمی‌توانیم راه قضاوت دیگران را ببندیم. من وقتی نگرانی دوستان انقلاب اسلامی به خصوص در کشورهای مسلمان را می‌بینم، بیشتر نگران تأثیر تحولات داخلی بر وجاهت و عزت نظام اسلامی می‌شوم»^[۱۲۲۰].
مواضع ایران و آمریکا بعد از ۱۱سپتامبر
بلافاصله بعد از ۱۱ سپتامبر ایران خواهان برگزاری کنفرانس اسلامی برای محکوم کردن تروریسم شد. با وجود تغییر سیاست‌های ایران، نه تنها نقش مناسب و لازم از سوی نظام بین‌الملل و آمریکا به ایران داده نشد. آمریکا با اعمال سیاست‌های خصمانه امنیت ملی ایران را به خطر انداخت^[۱۲۲۱]. دولت بوش با اینکه ایران را محور شرارت نامید، نیاز به یک رهیافت مذاکره‌ای چند‌جانبه و تحکیم روابط دیپلماتیک مستقیم با ایران برای ثبات خاورمیانه داشت. هدف بوش به انقیاد درآوردن کشورهایی بود که به دنبال سلاح هسته‌ای هستند و تهدیدی برای آمریکا محسوب می‌شوند^[۱۲۲۲].
در طرح خاورمیانه بزرگ تأکید عمده بر اصلاحات اقتصاد و اجتماعی در خاورمیانه از طریق افزایش سطح سواد، آزادی، اصلاح ساختار اقتصادی^[۱۲۲۳] و بررسی ریشه‌های عقب ماندگی بود. با تأکید برنارد لوییس بر تروریسم اسلامی تاکید بر تغییرات از بیرون و با قدرت سخت و دموکراتیک‌سازی، بخشی از مبارزه با تروریسم جهانی محسوب می‌شد^[۱۲۲۴]. رییس سازمان سیا اعلام کرد «ما باید عربستان سعودی را تشویق به تغییر کنیم»^[۱۲۲۵]. اسلام و سیاست در بخش‌های زیادی از افریقا و خاورمیانه به هم در آمیخته و پیروزی بوش در مبارزه با تروریسم به آن بستگی داشت. آمریکا به دنبال ایجاد الگویی از تعامل اسلام و مردم‌سالاری بود^[۱۲۲۶]. نگاه آمریکا به طرح خاور میانه بزرگ سیاسی و امنیتی و دیکته کردن اصلاحات از بیرون بود و اروپا یک نگاه اقتصادی و اجتماعی داشت و بر نیروهای اجتماعی بومی تأکید داشت^[۱۲۲۷].
در ایران با اصلاحاتی که از سال ۱۹۹۰بر روی تغییر ساختار اقتصادی و سیاسی، توسعه همکاری منطقه‌ای مانند اکو صورت گرفته بود فشار و ترکیب بیشتر بر کشور برای تغییر را افزایش داد^[۱۲۲۸]. این موضوع و مخالفت اروپا باعث شد تا آمریکا با وجود تداوم سیاست مهار دو‌جانبه و طرح محور شرارت خواهان گفتگو با ایران شود و براندازی در ایران را تکذیب کند. آمریکا از تلاش‌های اتحادیه اروپا برای مذاکره با ایران حمایت کرد. در این زمان تحولات داخلی ایران باعث ایجاد سه گروه متمایز در دستگاه حاکمه آمریکا شد. یک گروه خواهان برداشتن تحریم و ایجاد زمینه برای حضور ایران در اقتصاد جهانی بودند^[۱۲۲۹]. کسانی مانند برژینسکی و رابرت گیتس به تغییرات اقتصادی و اجتماعی به وجود آمده در ایران و تأثیر‌گذاری آن بر سیاست خارجی اعتقاد داشتند^[۱۲۳۰].
دو گروه دیگر بر برخورد نظامی یا اعمال فشارهای سیاسی و اقتصادی تأکید می‌کردند. اقلیتی که تأثیر‌گذار نبودند طرفدار مذاکره بودند و اکثریت مخالف آن و لذا طرح ارائه شده از سوی ایران که باب مذاکره را باز می‌کرد، معلق گذاشته شد. بازها به دنبال تغییر نظام بودند^[۱۲۳۱]. این رویکردها همزمان که چالش پیچیده‌ای برای سیاست خارجی آمریکا محسوب می‌شد مکمل یکدیگر نیز به حساب می‌آمدند.
اسلام تندرو در قالب طالبان و حمله آمریکا به افغانستان و عراق فرصت جدید برای ایران بود. منافع دو کشور به هم نزدیک شد^[۱۲۳۲]. از نظر اصلاح‌طلبان دولت آمریکا به این جمع بندی رسیده بود که ابزار نظامی می‌تواند مسایل سیاست خارجی آمریکا را حل کند. لذا جلوگیری از حمله نظامی یک قاعده بازی برای ایران بود. ایران با ابتکار ائتلاف برای صلح ظرفیت قابل ملاحظه‌ای برای تحرک دیپلماتیک فراهم آورد^[۱۲۳۳]. ایران علاوه بر کمک‌های مادی نقش تعیین‌کننده در پیروزی آمریکا در افغانستان بازی کرد. کالین پاول نقش ایران در اجلاس بن و توکیو و برقراری دولت موقت را ستود. تونی بلر آن را نشانه‌ای از قدرت‌گیری اصلاح‌طلبان در ایران دانست. توقیف کشتی «کارین ای» که حامل اسلحه برای کمک به گروه‌های فلسطینی بود ایران را در مظان اتهام قرار داد^[۱۲۳۴]. مقامات امنیتی آمریکا اعلام کردند که رد عوامل بمب‌گذار در عربستان را در ایران به دست آورده‌اند.
بلر ایران را به ایجاد حکومت اسلامی در عراق متهم کرد و برنامه‌های هسته‌ای و روابط ایران را با القاعده و سازمان‌های تروریست مبهم خواند. رامسفلد گفت، «در مورد رابطه ایران با القاعده شکی وجود ندارد، نوع رابطه مبهم است. آمریکا معتقد بود که مقامات القاعده، با موافقت بخشی از گروه‌های سیاسی در ایران به سر می‌برند»^[۱۲۳۵]. این در حالی بود که سیاست دولت ایران ثبات در عراق و دوری از ناآرامی بود. ایران طرفدار عراق یکپارچه بود. بی ثباتی در عراق برای ایران بدترین سناریو بود^[۱۲۳۶].
گروهای مذهبی و نظامی ایران نگران نفوذ آمریکا در عراق بودند و آمریکا را غیرقابل اعتماد می‌دانستند. این موضوع واقعی و یک تهدید جدی بود. آمریکا به دنبال استفاده از منافقین به عنوان یک ابزار بر علیه ایران بود. در نهایت خاتمی آمادگی ایران را برای تحویل ۱۳۰عضو القاعده که به صورت غیرقانونی وارد ایران شده بودند اعلام کرد^[۱۲۳۷]. آمریکاییان ایران را عامل قاچاق ۳۵۰ هزار قبضه سلاح به عراق می‌دانستند. آمریکا نوسان مواضع ایران در عراق و افغانستان را ناشی از اختلاف میان طبقات اجتماعی می‌دانست. آنها تندروی ایدئولوژیک را به طبقه مسلط تجاری و روحانیون و سپاه پاسداران نسبت می‌دادند و طبقات متوسط و روشنفکران را عامل واقع‌گرایی در سیاست خارجی می‌دانستند^[۱۲۳۸].
شیعیان و حضور شیعیان در حکومت، قانون اساسی و مهم‌تر از همه فرآیندهای امنیتی عراق، تهران و واشیگنتن را به ایجاد هماهنگی میان اهداف و منافع متمایل کرد^[۱۲۳۹]. سقوط حزب بعث، از دستاوردهای راهبردی ایران محسوب می‌شد. آمریکا به دنبال ایجاد طرح دومینوی دموکراتیک بود که تبدیل به رویای محافظه‌کاران شد. مهندسی اجتماعی آمریکا را در عراق مشغول کرد. از نظر اصلاح‌طلبان ایران به‌دلیل عدم نگاه سیاه و سفید در سیاست خارجی دستاوردهای مهمی را به دست آورد^[۱۲۴۰]. حتی مطبوعات آمریکا اعلام کردند که ایران می‌تواند از عراق غرامت جنگی دریافت کند. نیوزویک نوشت ایران می‌تواند هواپیماهای فرود آمده در خاک خود را به عنوان غرامت جنگی توقیف کند^[۱۲۴۱]. جنگ باعث بر هم خوردن توازن قوا به نفع ایران شد. حضور آمریکا در پایگاه‌های کشورهای منطقه باعث تقویت مشروعیت ایران شد.
از سوی دیگر و در موضوع هسته‌ای بسیاری از گروه‌های مذهبی و اصول گر امضای پروتکل را شکست به حساب می‌آوردند. از نظر اصلاح‌طلبان با وجود احتمال وقوع حمله آمریکا پذیرش پروتکل خلع سلاح گرفتن فرصت از آمریکا بود. هرچند که احتمال حمله آمریکا به ایران با وجود جنگ عراق بعید به نظر می‌رسید ولی بر اساس راهبرد محافظه‌کاران جدید جناح راست افراطی قرن بیست و یکم را قرن آمریکایی می‌دانست. کشورها باید با آمریکا همراه یا حذف می‌شدند. نخستین هدف عراق سپس ایران سوریه، لیبی و کره شمالی بود^[۱۲۴۲]. تمام مراکز مخالف آمریکا باید منهدم می‌شدند. آمریکا با حضور در ازبکستان قرقیزستان و گرجستان پایگاه به دست آورد^[۱۲۴۳]. خاتمی در داخل با فشار اصول‌گرایان و گروه‌های رادیکال دوم خردادی و در خارج با فشار نئومحافظه‌کاران روبه‌رو بود. اما سیاست خارجی وی تا حدودی سبب سردرگمی بوش شد^[۱۲۴۴].
از نظر اصول‌گرایان قرار دادن خط قرمز بر روی عدم ارسال پرونده ایران به شورای امنیت و یا حمله آمریکا، یک علامت کاملاً اشتباه به طرف‌های مقابل بود، که ایران را با ارجاع پرونده به شورای امنیت، تحریم اقتصادی و حمله نظامی می‌ترساندند^[۱۲۴۵]. از نظر اصلاح‌طلبان در فضای جدید بین‌المللی نمی‌توان از ناکامی مطلق و یا پیروز واقعی صحبت کرد موفقیت در سیاست خارجی در گرو همکاری است و نه تعارض به جای مدل عقلایی بر مدل رضایت‌مندانه تأکید می‌شد^[۱۲۴۶]. خاتمی بلافاصله اعلام کرد که ایران قصد دستیابی به سلاح هسته‌ای را ندارد و ظرفیت هسته‌ای را برای مقاصد صلح‌آمیز می‌خواهد. ایران اجازه نظارت به آژانس را برای دسترسی به تأسیسات هسته‌ای خود را داد. آژانس بین‌المللی انرژی صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های ایران را تأیید می‌کرد. ایران شعار خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای را مطرح کرد. هدف ایران کسب اعتبار، کاهش ریسک‌پذیری و دوری از افتادن در تله‌ای بود که آمریکاییان ایجاد کرده بودند^[۱۲۴۷].
اصلاح‌طلبان معتقد بودند آمریکا باید تمامی منابع و توانش را در کنار مردم خوب خاورمیانه برای ایجاد تجربه جدید در راستای مردم‌سالاری و پیشرفت و از طریق غیرزبان تهدید به کار گیرد^[۱۲۴۸]. از نظر آنها خاتمی در چارچوب سیاست خارجی خود علاوه بر خنثی کردن فشارها بر مواضع اصولی نیز پای می‌فشرد. خاتمی در اجلاس داووس یا مجمع جهانی اقتصاد تنها راه‌حل منازعات بین‌المللی را گفتگو دانست. ولی تا وقتی که آمریکا برای دولت ایران ارزش قایل نیست نمی‌توان انتظار گفتگوی سیاسی میان طرفین را داشت. وی اعلام کرد فرصت صلح با وجود آریل شارون از بین رفته است^[۱۲۴۹]». خاتمی هرگونه تغییر در مواضع ایران را منوط به تغییر جدی در مواضع آمریکا دانست^[۱۲۵۰].
ایران قبل از حمله آمریکا به افغانستان این کشور را با وجود طالبان یک تهدید عمده به حساب می‌آورد. ایران و پاکستان بر سر افغانستان دچار اختلاف شدند، ایران به هند متمایل شد. نقل و انتقال مواد مخدر، حضور طالبان در افغانستان و ۱۱سپتامبر باعث ایجاد منافع مشترک میان ایران و آمریکا بود. ایران با افغانستان در مورد مشکل آب هیرمند که توسط طالبان بسته شده بود به توافق رسید. ایران بر امنیت اقتصادی، بازسازی افغانستان و حل مشکل مواد مخدر تأکید کرد^[۱۲۵۱]. از دیدگاه دولت اصلاحات ایران در افغانستان با یک بازی حساب شده و دیپلماتیک، به تامین منافع خود با هزینه آمریکا اقدام کرد^[۱۲۵۲].
از نظر آنها سیاست خارجی دولت مطلوبیت محور، خرد‌گرا و تعامل محور بود. یعنی رفتار خردمندانه در عین حال تظاهر به رفتار غیرخردمندانه^[۱۲۵۳]. طالبان یک تفسیر رادیکال و ارتجاعی از اسلام پشتون‌گرا ارائه و منطقه را به آشوب کشیده بود^[۱۲۵۴]. بعد از حضور آمریکا در افغانستان این کشور انحصار تولید و فروش مواد مخدر را به دست گرفت. نزدیک به سه هزار نفر در ایران در مبارزه با قاچاق مواد مخدر به شهادت رسیدند. ولی آمریکا درخواست خاتمی را برای کنترل قاچاق مواد مخدر از طریق ماهواره‌های آمریکایی نپذیرفت ولی ردپای طالبان را در ایران از طرق ماهواره دنبال می‌کرد^[۱۲۵۵]. از نظر گروهای روشنفکری دوم خرداد آمریکا در ایران به دنبال ثبات، جلوگیری از رفتار غیرقابل پیش‌بینی، عدم تقویت بنیادگرایی بود. پیروزی اصلاح‌طلبان قدرت چانه‌زنی کشور را افزایش می‌داد ولی تغییر اصولی در شرایط ایجاد نکرد. اصول‌گرایان تصویری از یک کشور مردد را نمایش می‌دادند^[۱۲۵۶].
روابط جمهوری اسلامی ایران با اروپا
سیاست خارجی ایران با اروپا متأثر از دو گروه بود. یکی بهبود جایگاه بین‌المللی ایران را از طریق توسعه روابط با اروپا، دنبال می‌کرد. دومی از تضعیف جایگاه مذهبی ایران به عنوان ام‌القرا و مظهر ارزش‌های اسلامی نگران بود^[۱۲۵۷]. با این وجود در این دوره شرایط اضطراری اقتصادی توسعه روابط را با اروپا ناگزیر می‌کرد. بر اساس آمار در ۱۳۷۶ در آینده بیکاری به اوج خود می‌رسید. هر ساله ۸۰۰ هزار نفر وارد بازار کار می‌شدند. دولت برای اشتغال‌زایی تنها ۳/۲میلیارد دلار می‌توانست هزینه ‌کند^[۱۲۵۸].
برای حفظ سطح اشتغال در وضع مناسب به یک سرمایه‌گذاری ۱۰۰ میلیارد دلاری نیاز بود. سالانه دولت ۱۶ میلیارد دلار یارانه برای سوخت و مواد غذایی پرداخت می‌کرد. ساختار معیوب اقتصادی دولت را به انجام اصلاحات بازار برای جذب سرمایه‌گذاری و فن‌آوری خارجی واداشت. دولت متأثر از سرمایه‌داری تجاری جدید، روشنفکران، فن‌سالاران و روحانیون اصلاح‌طلب با به‌کارگیری مطبوعات، تشکل‌ها، سیاست خارجی و اصلاح نهادی سعی در ایجاد زمینه لازم برای توسعه اقتصادی داشت. لایحه بازسازی کامل صنعت نفت در مجلس تصویب شد که بر اساس آن تولید نفت به ۶ میلیون بشکه در سال می‌رسید. این مسئله به ۱۲۰میلیارد دلار سرمایه خارجی نیاز داشت. توسعه صنایع پتروشیمی در ۵ فاز با تولید ۸/۱۶ میلیون تن با مشارکت بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری دولت در سال ۱۹۹۷به تصویب رسید این طرح ۸/۱۱میلیارد دلار درآمد داشت. شرکت سرمایه‌گذاری پتروشیمی تاسیس شده و شروع به فروش اوراق کرد. ایران با توجه به ضعف فن‌آوری و نیاز به بازار فروش و جذب سرمایه، ایران باید از امپریالیست خواندن سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی خودداری می‌کرد^[۱۲۵۹]. باید روابط خارجی متناسب با این نیازها هماهنگ می‌شد.
با اتخاذ سیاست عمل‌گرایی از سوی ایران و نزدیک‌تر شدن سیاست خارجی به اروپا اتحادیه اروپا نگاهی تازه‌ای به مناسبات خود با ایران افکند. از منظر اتحادیه اروپا روابط با ایران مستلزم یک رهیافت پیچیده و متفاوت از آن بود، که آمریکا دنبال می‌کرد. تحولات داخلی ایران از سوی اروپا تهدیدی جدی تلقی نمی‌شد. تحریم اقتصادی نیز ابزار سودمندی برای تغییر رفتار ایران نبود. تحولات اجتماعی گروه‌ها و طبقات را به نفع این دولت ایران بسیج کرده بود. مواضع عمل‌گرایانه ایران باعث شد تا در سازمان ملل نیز از تحریم ایران حمایت نشود. در چنین شرایطی سیاست خارجی اروپا در قبال ایران به صورت «سازنده‌گرا» تغییر یافت.
موضوع حقوق بشر مورد تأکید اروپا بود. پیوند دستور کار سیاسی و اقتصادی مورد مخالفت اعضای محور جنوبی اتحادیه اروپا قرار گرفت. آلمان به عنوان اعضای جناح شمالی روابط ممتاز بازرگانی با ایران داشت و پرچم‌ دار گفتگوی سازنده بود^[۱۲۶۰]. اختلاف اعضای شمالی و جنوبی اتحادیه اروپا به خاطر حفظ توازن میان جناح‌های داخلی و کنترل جناح تندرو در ایران و همین‌طور تأمین منافع اقتصادی بود. دوم خرداد نظرات محور جنوبی و شمالی اروپا را به هم نزدیک کرد. موضوع روشنفکران و مسایلی مانند فرج سرکوهی و میکونوس به عنوان اهرم فشاری برعلیه جمهوری اسلامی ایران مورد استفاده بود. پس از آزادی سرکوهی رسانه‌های غربی تلاش‌های بین‌المللی و تحولات اجتماعی ایران بعد از دوم خرداد و روی کار آمدن دولت خاتمی را عامل آزادی وی ذکر کردند^[۱۲۶۱]. بعد از دوم خرداد از نظر رسانه‌های غربی خواسته‌های رییس جمهور جدید شامل برکناری آیت‌الله محمد یزدی رییس قوه قضائیه، آزاد گذاردن دولت در تنظیم سیاست خارجی بر اساس منافع ملی، جلوگیری از اقدامات نیروهای تندرو، کنترل بر دستگاه‌های امنیتی، آزادی مطبوعات و فعالیت احزاب^[۱۲۶۲] تحولات مثبتی به نظر می‌رسید.
از این رو در راستای تشویق تحولات اقتصادی ـ اجتماعی ایران بعد از انتخابات نمایندگان عالیرتبه اتحادیه اروپا به تهران سفر کردند آنها اعلام کردند که روی کار آمدن خاتمی باعث روی کار آمدن عناصر عمل‌گرا شده است. مبارزه برای قانون‌گرایی آغاز و جایی برای خودسری اسلام گرایان وجود ندارد. اروپا به دنبال حفظ منافع تجاری خود نیز بود. آنها معتقد بودند خاتمی راه درازی در پیش دارد. مذاکره میان تروئیکای اروپا با وزیر امور خارجه ایران حکایت از دیدگاه‌های یکسان در مورد مسایل منطقه‌ای و روابط اقتصادی داشت. لذا به جای گفتگوی انتقادی گفتگوی فراگیر و سازنده باب شد^[۱۲۶۳].
با توجه اهمیت موقعیت سیاسی ایران و منابع انرژی، ناکارآمدی مهار دو‌جانبه و طرح شعار گفتگوی تمدن‌ها، لحن گفتگو اروپا تغییر کرد. گفتگوها دستور کاری گسترده ‌تری پیدا کرد. هدف ورود ایران در روابط وابستگی متقابل و تجدید نظر در سیاست‌های آتی بود. ابتدا در قالب گفتگوی انتقادی با طرح مسئله سلمان رشدی، حقوق بشر و سلاح‌های کشتار جمعی، مسعود رجوی از فرانسه اخراج شد. با تحریم داماتو مخالفت شد. از دید شیراک «گفتگوی انتقادی گفتگوی محدود در مورد حقوق بشر است و لزوماً خوشایند نیست، ولی توانایی گفتگو با ایران را حفظ می‌کند»^[۱۲۶۴].
گفتگوی انتقادی سیاست هویج و چماق بود. گفتگوی سازنده چند گام جلوتر بود. موضوع گفتگو تروریسم، حقوق بشر، سلاح‌های کشتار جمعی، مسایل منطقه‌ای، همکاری در زمینه مواد مخدر، انرژی و سرمایه‌گذاری خارجی بود. اروپا اصلاح قوانین و ساختار اقتصادی را پیش شرط روابط خود می‌دانست. اروپا بر خلاف آمریکا روش ایجابی را در پیش می‌گرفت تا سلبی^[۱۲۶۵]. گفتگوی سازنده برای کسب نفوذ بیشتر اقتصادی با یک استراتژی دراز مدت پی‌ریزی شده بود. در مهر ۱۳۷۶ با تصویب سرمایه‌گذاری در صنایع نفت و گاز ایران توسط اتحادیه اروپا، آمریکا از اعمال تحریم بر علیه توتال و قرارداد ۲ میلیارد دلاری منع شد^[۱۲۶۶]. با قرارداد شرکت نفتی ایتالیایی انی با همکاری شرکت فرانسوی الف اکتین برای گسترش میدان درود، در سال ۱۹۹۹ حضور اروپاییان پر رنگ شد. قرارداد دیگری میان ایران و اتریش به ارزش ۱/۱ میلیارد دلار با حمایت رمانو پرودی رییس کمیسیون اروپا بسته شد^[۱۲۶۷]. در حالی که آمریکا این سیاست را شکست خورده توصیف می‌کرد. اروپا سیاست یک جانبه‌گرایی آمریکا را به عنوان یک سیاست خودکامه مورد حمله قرار می‌داد. آمریکا گفتگوی جامع و سازنده را سیاست مدارا و سازش ‌نامید^[۱۲۶۸].
کلاوس کینکل وزیر خارجه آلمان اعلام کرد که این سیاست باعث شد تا ایران کنوانسیون منع تکثیر سلاح‌های شیمیایی را بپذیرد و در موضوع سلمان رشدی از خود نرمش نشان دهد^[۱۲۶۹]. ژیسکاردستن در دیدار از ایران گفت «فرانسه سیاست خارجی ایران که انعکاس وسیعی در سطح جهان دارد با علاقه دنبال می‌کند و امیدوار است این روند حفظ شود. وی موقعیت ایران را به عنوان چهار راه انرژی ستود»^[۱۲۷۰]. استوارت هیوز سفیر استرالیا گفت «با انتخاب خاتمی نگاه دنیا به جمهوری اسلامی ایران تغییر کرد. وی تمایل شرکت‌های اروپایی و استرالیایی را برای سرمایه‌گذاری در ایران اعلام کرد^[۱۲۷۱]. همزمان چهارمین دور گفتگوی تمدنی با عنوان اروپا و اسلام در لندن با حضور محمد شبستری و فائزه هاشمی نماینده مجلس شورای اسلامی و نماینده مجلس لردها به ابتکار یونسکو برگزار شد^[۱۲۷۲]. هشت کشور صنعتی جهان با صدور بیانیه‌ای از تحولات سیاسی دلگرم‌کننده در ایران اظهار خشنودی کردند و از تصویب کنوانسیون منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی در ایران و اعلام پایبندی ایران به توسعه جامعه مدنی استقبال کردند. آنها خواهان ایفای نقش سازنده ایران در پیمان صلح خاورمیانه بودند^[۱۲۷۳].
در اکتبر ۱۹۹۸ شورای وزیران اتحادیه اروپا از کمیسیون اتحادیه درخواست کرد که نسبت به برقراری روابط با ایران اقدام کند. دو طرف در مورد همکاری در زمینه‌هایی چون محیط زیست، حمل‌ونقل، کشاورزی، کنترل مواد مخدر، آوارگان و حقوق بشر توافق کردند. به دنبال آن در سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۱ ایران به عضویت ناظر در برنامه اینوگیت که در زمینه مسایل انرژی تشکیل می‌شد، درآمد علاوه بر این ایران عضو ناظر برنامه حمل‌ونقل زمینی میان شرق و غرب نیز شد^[۱۲۷۴].در سال ۱۹۹۷ میزان صادرات اتحادیه اروپا به ایران ۱/۶ میلیارد دلار بود. آلمان با صادراتی بین ۸/۱ تا ۴ میلیارد دلار بزرگترین صادرکننده محسوب می‌شد^[۱۲۷۵]. ایران چهارمین عرضه‌کننده عمده نفت به اتحادیه اروپا شد^[۱۲۷۶].
نتایج حاصل از مطالعات کمیته صنعت، تجارت و انرژی به اتحادیه اروپا باعث شد پس از یازده سپتامبر در جهت مبارزه با تروریسم بر حمایت و تشویق اصلاحات سیاسی و اقتصادی تأکید شود. اروپاییان پیشرفت در مذاکرات اقتصادی را منوط به پیشرفت در مذاکرات سیاسی می‌دانستند. اصلاحات ارزی و تصویب لایحه سرمایه‌گذاری خارجی، برداشتن موانع غیرتعرفه‌ای و حرکت در جهت آزادسازی مورد ستایش پارلمان اروپا قرار گرفت. اروپا وضعیت ایران در زمینه حقوق بشر، حقوق اقلیت‌ها و آزادی بیان را دنبال می‌کرد^[۱۲۷۷]. به دنبال تمایل کمیسیون اروپا به گسترش روابط با ایران و سفر خاتمی به پنج کشور اروپایی و امضاء تفاهم‌نامه به ارزش یک میلیارد یورو میان بخش خصوصی ایران و اطریش برای نوسازی فرودگاه مشهد، ساخت خط متروی ۲۰ کیلومتری در تهران، همچنین توسعه روابط در زمینه صنایع و معادن فصل جدیدی در روابط ایران با اتحادیه اروپا گشوده شد^[۱۲۷۸]. کمیته صنعت، تجارت خارجی و انرژی پارلمان اروپا تصویب لایحه سرمایه‌گذاری خارجی را در ایجاد اعتماد برای سرمایه‌گذاری و پیوستن ایران به کنوانسیون داوری نیویورک تأثیر‌گذار دانست^[۱۲۷۹].
در سال ۲۰۰۱ کمیسیون اروپا نسبت به عدم وجود هرگونه همکاری مالی ارزشمند با ایران به اتحادیه هشدار داد و خواهان گسترش روابط در زمینه انرژی و تجارت شد. مبادلات میان دو طرف در حدود ۷/۳ تا ۷/۵ میلیارد یورو بود. صادرات ایران عمدتاً شامل نفت و صادرات غیرنفتی سنتی چون فرش پسته، و خاویار بود. واردات ایران از اروپا ۴۰ درصد کل واردات ایران را تشکیل می‌داد^[۱۲۸۰]. در سال ۲۰۰۰ ارزش صادرات ایران به اتحادیه اروپا به ۲/۵ میلیارد دلار و صادرات اروپا به ایران به ۴/۸ میلیارد یورو رسید^[۱۲۸۱].
ایران علاوه بر تأکید بر موضوع اصولی خود یعنی شناسایی حق تعیین سرنوشت مردم فلسطین، سعی کرد تا فرایند صلح خاورمیانه با فرایند کاری سازمان کنفرانس اسلامی متصل شود، تا جمهوری اسلامی خود به عنوان منشا بحران به حساب نیاید. ایران این امکان را می‌یافت تا موضوعات منطقه‌ای را از طریق یک دیپلماسی چند‌جانبه به پیش ببرد، این موضوع با خواسته‌های اروپا مبنی بر تأثیری‌گذاری بر تحولات خاورمیانه همخوانی داشت. سفر جک استرو وزیر خارجه پیشین انگلیس به ایران، در چارچوب تعریف مشترک طرفین از تروریسم و ائتلاف جهانی بر علیه تروریسم و افزایش نقش اروپا در تحولات جهانی صورت گرفت^[۱۲۸۲]. بنابراین تحولات اجتماعی و روی کار آمدن گروه‌های جدید علاوه بر تغییر در الگوی سیاست و روابط خارجی ایران زمینه نزدیکی به اروپا و گسترش روابط اقتصادی با اروپا و تعدیل موضع گیری نسب به مسایل خاورمیانه و همراهی با اروپا و افزایش اختلاف میان اروپا و آمریکا بر سر ایران را به دنبال داشت.
بعد حوادث ۱۱ سپتامبر اتحادیه اروپا مخالفت خود در مقابل اظهارات بوش را پنهان نکرد^[۱۲۸۳]. به دنبال طرح محوریت شرارت از سوی رییس‌جمهور آمریکا اروپا پس از نشست وزاری خارجه خود در اسپانیا، مخالفت خود را با آن اعلام کرد و بر تداوم مذاکرات اقتصادی برای رسیدن به یک راه‌حل مناسب تأکید کرد^[۱۲۸۴]. ژوزف پیکه رییس شورای وزیران اتحادیه اروپا بر همکاری حداکثری اروپا با ایران در زمینه تجارت، حقوق بشر و مبارزه با تروریسم تأکید کرد. وی به وجود اختلافات در حوزه آتلانتیک نیز اشاره کرد. رییس‌جمهور آلمان نسبت به یک‌جانبه‌گری آمریکا هشدار داد. کریس پاتن وسولانا نیز به عنوان کمیسر روابط خارجی و نماینده عالی و رییس سیاست خارجی مشترک اروپا انتقاداتی را بر بوش وارد کردند^[۱۲۸۵].
پیترهین معاون وزارت خارجه انگلیس در اکتبر ۱۹۹۹ حمایت این کشور از شاه را اشتباه خواند وی قصد دلجویی از ایران را داشت. در سال ۱۹۹۷ هلنی معاون وزارت خارجه بریتانیا در خلال دیدار خود از امارت متحده عربی، ایران را به حمایت از تروریسم و بی‌ثباتی در منطقه متهم کرد. با روی کار آمدن خاتمی و برگشت سفرای اروپا به ایران بریتاینا در اکتبر ۱۹۹۷ روند گذشته برای صدور ویزا برای منافقین را لغو کرد^[۱۲۸۶]. حضور شرکت‌های نفتی چون شل وبریتیش پترولیوم نشانه‌های مثبت از روابط بود. این امر فشارهای آمریکا را برای محدود نمودن ایران خنثی کرد. در سال ۱۹۹۸ بریتانیا به اعمال تحریم داماتو بر علیه ایران مخالفت کرد^[۱۲۸۷].
در سال ۱۹۹۷خاتمی به عنوان اولین رییس دولت ایران از ایتالیا دیدار کرد. هدف در واقع بهبود همکاری اقتصادی و بی‌اثر ساختن سیاست مهار دوجانبه بود^[۱۲۸۸]. همکاری ایتالیا با ایران که فقط در زمینه نفت و ماشین آلات بود، به فولاد پتروشیمی، صنایع تبدیلی کشاورزی، حمل و نقل و ارتباطات کشیده شد. ایتالیا از موضع ایران برای عضویت در سازمان تجارت جهانی حمایت می‌کرد ولی آن را با پذیرش ان پی تی پیوند زد^[۱۲۸۹]. رمانو پرودی در دیدار خود از ایران در ۱۹۹۸ از اعلام کرد که «فصل تازه‌ای در روابط ایران و اتحادیه اروپا باز شده است. اروپا باید درک کند که امنیت منطقه‌ای بدون ایران حل نخواهد شد».
نروژ خواهان همکاری با ایران در زمینه نفت شد. وزیر نفت ایران میزان سرمایه‌گذاری در صنعت نفت را ۳۰ میلیارد دلار اعلام کرد، که تا ۱۰ سال آینده باید به ۸۰ میلیارد دلار می‌رسید. احداث خط لوله گاز ایران با اتریش که تا سال ۲۰۰۹ آماده می‌شد، آغاز شد. سرمایه‌گذاری در منابع گاز با تزریق گاز، ذخایر نفت ایران را تا ۱۵میلیارد بشکه به ارزش ۴۰۰میلیارد دلار افزایش می‌داد^[۱۲۹۰].
درگیری و رویارویی نیروهای اجتماعی به روابط با اروپا نیز کشیده شد. با دستگیری‌ ملی مذهبی‌ها در فروردین ۱۳۸۰ اتحادیه اروپا تهدید کرد روابط خود را به حالت تعلیق در خواهد آورد^[۱۲۹۱]. مجله اکونومیست اعلام کرد ایران به لحاظ خطرپذیری سرمایه‌گذاری در در انتهای فهرست کشورها قرار دارد. خطرپذیری سرمایه‌گذاری در ایران فقط از عراق کمتر نبود. مشکل جذب سرمایه‌گذاری در ایران در نهایت به مشکل سرمایه‌گذاری به معنای عام بر می‌گشت^[۱۲۹۲]. کمیسیون روابط خارجی اروپا اعلام کرد ایران به سرعت بخشیدن به روند اصلاحات احتیاج دارد. بهبود شاخص‌های اقتصادی ایران در درازمدت نیازمند حرکت این کشور به سوی اقتصاد آزاد و باز شدن فضای سیاسی بود^[۱۲۹۳]. رقابت نیروهای اجتماعی برای اصلاح ساختار اقتصادی و سیاسی، ایجاد تشکیلات مدنی و اصلاحات بازار و تبدیل آن به برخوردهای سیاسی به‌سرعت بر سیاست خارجی تأثیر می‌گذاشت و ابزاری برای اعمال فشار می‌شد.
اروپاییان برای باز شدن فضای سیاسی و سیاست خارجی ایران سرمایه‌گذاری خود را در ایران بهبود بخشیدند. در سال ۱۳۸۰ بانک و دو شرکت بیمه خصوصی در مناطق آزاد تجاری شروع به کار ‌کردند^[۱۲۹۴]. کنسرسیومی متشکل سه شرکت اروپایی برای ایجاد قطار سریع‌السیر اصفهان راه‌اندازی شد، برای نخستین بار در حدود ۳۱۳ میلیارد تومان توسط بخش خصوصی در این زمینه سرمایه‌گذاری شد. کشورهایی اروپایی برای سرمایه‌گذاری در تولید واگن اعلام آمادگی کردند^[۱۲۹۵].
شرکت ژاپنی اپمپکس و رویال داچ‌‌شل برای سرمایه‌گذاری در بزرگترین میدان نفتی ایران یعنی آزادگان به توافق رسیدند. میزان سرمایه‌گذاری حدود ۲/۴ میلیارد دلار و بزرگترین سرمایه‌گذاری ژاپن در ایران بود^[۱۲۹۶]. برای اولین بار بانک‌های اروپایی بدون اخذ تضمین به ایران وام پرداخت کردند. دلیل این امر بازپرداخت بدهی‌های کشور، افزایش اعتبار جهانی ایران اعلام شد بود. این وام توسط یک کنسرسیوم متشکل از ۲۰ بانک اروپایی به مبلغ ۷۵۰ میلیون دلار به شرکت صنایع پتروشیمی ایران اعطا شد^[۱۲۹۷]. روابط ایران در دو سال آخر ریاست جمهوری خاتمی به خاطر مسایل هسته‌ای و اختلافات گروه‌های داخلی، با فراز نشیب زیادی همراه بود. اروپا و آمریکا نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران دچار شک و تردید شدند. عدم تعلیق از سوی ایران با تحریم‌های سخت روبه‌رو بود. آمریکا تهدید کرد موضوع را به شورای امنیت خواهد کشید، ژاپن همکاری خود را در زمینه نفت به حالت تعلیق درآورد^[۱۲۹۸]. روسیه تهدید کرد در صورت نپذیرفتن ان پی تی و بازرسی‌های سرزده از تحویل سوخت هسته‌ای به ایران خودداری خواهد کرد^[۱۲۹۹].
ایران در ۲۹ آبان ۱۳۸۲ برابر مذاکرات سعدآباد پروتکل الحاقی، ان پی تی، پذیرفت. در مرحله دوم تمام فعالیت‌های خود را در زمینه غنی‌سازی اورانیم و باز فرآوری به حالت تعلیق درآورد. کشورهای اروپایی اعلام کردند حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را برابر با پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای به رسمیت خواهند شناخت و به محض رفع نگرانیهای جامعه بین‌المللی ایران می‌تواند به‌طور آسان تری به فن آوری مدرن و سایر اقلام مورد نیازش دست یابد. جرج بوش از تصمیم ایران استقبال کرد و آن را نشانه‌ای از پذیرش خواسته‌های دنیا از سوی تهران دانست^[۱۳۰۰]. از نگاه گروه‌های مذهبی خوشبینی به وعده‌های غرب اشتباه بزرگ اصلاح‌طلبان بود. غرب و اروپا در مقابل امتیازات اندک به تغییر ماهوی در ساختار اقتصادی و اجتماعی و به دنبال آن ساختار سیاسی ایران می‌اندیشیدند.
بحران هسته‌ای جدی‌ترین بحران دولت بود. دستیابی به تکنولوژی هسته‌ای یکی از مهم‌ترین تصمیمات این دوره بود. خاتمی تعهد به معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را پذیرفت و کنوانسیون ممنوعیت سلاح‌های شیمیایی را به تصویب رساند. ایران در تدوین پروتکل الحاقی کنوانسیون سلاح‌های بیولوژیک یکی از گروه کارهای مهم برای تدوین پروتکل را هدایت می‌کرد. دولت برای حل بحران رهیافت همکاری با آژانس و اتحادیه اروپا را همزمان پیش برد^[۱۳۰۱]. این امر به تغییر رفتار آمریکا منجر نشد. این رویه از سوی گروه‌های اصول‌گرا به عنوان یک عقب‌نشینی به شدت مورد انتقاد بود. این توافق دستاوردی برای ایران دربرنداشت و نشان داد اروپاییان غیرقابل اعتمادند.
ایران ماجرای سلمان رشدی را به سکوت واگذار کرد و آن را دیدگاه شخصی یک فقیه اسلامی دانست^[۱۳۰۲]. در مقابل انگلیس در سال ۱۹۹۸ بزرگترین غرفه نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران را از آن خود کرد. پس از مذاکره خرازی و رابین کوک مسئله سلمان رشدی حل شد. دو کشور بر سر توسعه روابط تا سطح سفارت به توافق رسیدند. این روابط با توسعه ضمانت‌های صادراتی در خصوص ایران و تروریستی خواندن سازمان «منافقین» گسترش یافت. در سال ۱۹۹۹ جمعی از نمایندگان مجلس عوام و شماری از لردها و قبل از آن یکی از معاونان وزارت خارجه خواهان گسترش روابط دیپلماتیک با تهران و تجدید در نظر نقش‌آفرینی سیاسی ایران در منطقه شدند^[۱۳۰۳]. رابین کوک از ایده گفتگوی تمدن‌ها استقبال کرد و گروهی سی نفره از مدیران اقتصادی بریتانیا از ایران دیدار کردند.

نتایج حاصل از آزمون مانایی نشان میدهد که متغیرهای معدل و نسبت دانش آموز به کلاس و کمک مردمی در هر چهار روش مانا بوده است.
متغیر سرانه در همه روشها بجز روش فیشر مانا بوده و متغیرکمک دولت نیز در همه روشها بجز روش فیشر – فیلیپس مانا می‎باشد.
با توجه به نتایج بدست آمده فرضیه صفر مبنی بر عدم وجود ریشه واحد رد می شود.
۴-۵ خلاصه و نتیجه گیری
در این فصل پس از بیان اماره تو صیفی متغیر ها نسبت به محاسبه متغیر ها و انجام آزمون های اماری مورد نیاز برای سنجش فرضیات تحقیق اقدام شده است. سپس مجموع این روابط با ارائه جداول مربوط به نتایج حاصل از اجرای هر مدل و نتیجه گیری در خصوص رد یا تایید هر یک از فرضیات در طول فصل تشریح گردید. در یک جمع بندی از نتایج حاصل از آزمون های چاو، هاسمن، مانایی و تخمین مدل های مختلف میتوان نتیجه گرفت که تمامی فرضیات تایید شده است ولی در فرضیه سوم و چهارم ارتباط معنا داری بیشتر بوده، و مبنی بر اینکه کمک مردمی در عملکرد اموزشی موثرتر بوده و ارتباط معنی داری دارد.اما تاثیر سرانه و کمک دولت بر عملکرد اموزشی کمتر و ناچیز می باشد.در فصل بعد نتایج پژوهش بر اساس تجزیه و تحلیل های انجام شده ی این فصل به تفصیل پیشنهاد هایی ارائه می گردد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فصل پنجم
بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات
۵-۱ مقدمه
در این فصل نتایج حاصل ازتجزیه و تحلیل داده ها خلاصه شده وبا تحلیل آن ها سعی می شود تا به سوالاتی که در فصل اول از سوی محقق مطرح شده بود پاسخ داده شود. در بخش اول این فصل نتایج آمار توصیفی حاصل از اجرای طرح تحقیق و پاسخ به سوالات تحقیق به طور خلاصه ارائه شده ودر بخشهای بعدی خلاصه نتایج اماراستنباطی مربوط به تجزیه و تحلیل فرضیات نیز مطرح شده و سپس با توجه به اطلاعات به دست امده پیشنهاداتی از طرف محقق به مدیران و گردانندگان سازمان آموزش و پرورش استان گیلان ارائه شده، پیشنهاداتی هم برای محققان آتی بطور خلاصه مطرح شده و درنهایت محدودیت ها ی پژوهش نیز ارائه گردیده است.
۵-۲ نتایج امار توصیفی
داده های تحقیق شامل اطلاعات مربوط به عملکرد آموزشی در مدارس دولتی مناطق استان گیلان و برسی اثر شاخصهای منابع مالی (سرانه دولتی، کمک های مردمی، کمک بخش دولتی) بر عملکرد آموزشی در مرحله تجزیه تحلیل اطلاعات شاخصهای مرکزی، شاخصهای پراکندگی، انحراف از قرینگی، چولگی، کشیدگی که توزیع پسماندها را تایید می کند به شرح زیر ارائه می شود.
متغییر مستقل در سه بخش (سرانه دولتی، کمک های مردمی، کمک بخش دولتی) به شرح زیر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
مولفه سرانه همانطور که در جدول ۴-۲آمده است دارای کمینه ۲و بیشینه ۵/۴، میانگین برابر ۲۲/۳۸و میانه ۱۷، انحراف معیار ۰۹/۵۹، چولگی ۶۱۵/۳و کشیدگی ۵۲۳/۱۶ می باشد.
مولفه کمک مردمی دارای کمینه ۵و بیشینه ۹۴۶، میانگین ان برابر ۶۹/۱۲۱و میانه ۷۲، انحراف معیار ۶۷/۱۴۶، چولگی ۶۷۵/۲و کشیدگی ۵۴/۸ می باشد.
مولفه کمک بخش دولتی دارای کمینه ۵و بیشینه ۳۶۱، میانگین ان برابر ۱۷/۴۴و میانه ۲۸، انحراف معیار ۶/۵۰، چولگی ۹۱۹/۳و کشیدگی ۵۹/۱۸ می باشد.
مولفه معدل دارای کمینه ۴۱/۱۰و بیشینه ۸۷/۱۸، میانگین ان برابر ۷/۱۳و میانه ۵/۱۳، انحراف معیار ۱۲/۲، چولگی۶۵۷/۰و کشیدگی ۱۹۹/۰ می باشد .
مولفه نسبت دانش اموز به کلاس دارای کمینه ۱۱/۱و بیشینه ۵/۳۴، میانگین ان برابر ۰۹/۲۷و میانه ۲۲/۲۷، انحراف معیار ۶۶/۲، چولگی ۹۹۵/۳-و کشیدگی ۲۵/۳۵ می باشد.
کلیه مولفه های متغیر مستقل و وابسته در ۳۳ منطقه آموزش و پرورش استان گیلان در بین سالهای ۸۸-۹۲از طریق آرشیو اداره کل آموزش و پرورش استان گیلان جمع آوری شده است .با توجه به نتایج جدول مشاهده می شود که ضریب چولگی در رابطه با اغلب متغیرهای پژوهش به جزء نسبت دانش آموز به کلاس مثبت است.این موضوع بیانگر وجود چوله به راست و تمایل متغیرها به مقادیر کوچک است.اما در متغیر نسبت دانش اموز به کلاس چوله به چب بوده است و همچنین مثبت بودن ضریب کشیدگی نشانه این است که توزیع متغیرها از توزیع نرمال بلندتر است.و داده ها حول میانگین متمرکز شده اند.و چون در نهایت نتایج با توجه به سطح خطای محاسبه شده کوچکتر از ۰۵/۰ بدست امده نشان‌دهنده عدم توزیع نرمال برای کلیه متغیرهای پژوهش است. و لیکن با توجه به زیاد بودن داده های تلفیقی و با توجه به قضیه حد مرکزی عدم نرمال بودن توجیه می گردد.زیرا توزیع میانگین تعداد زیادی از متغیرهای تصادفی نرمال است حتی اگر توزیع خود متغیرها نرمال نباشد.
۵-۳ نتایج امار استنباطی
در تحقیق حاضر از روش رگرسیونی مدل داده های تلفیقی ایستا و روش حداقل مربعات تعمیم یافته برآوردی از جمله آزمون چاو-هاسمن و آزمون ریشه واحد دیکی فولر جهت مانایی متغیرها به کمک نرم‌افزارEviews8 برای آزمون فرضیات انجام شده است و در سری های زمانی و تحلیلی رگرسیون یک متغیر که تابعی از از متغیر دیگر باشد روش های کاربردی زیادی وجود دارد.جهت تخمین معادله رگرسیون ممکن است معادله خطی نباشد ولی به سادگی ان را خطی فرض کرده ایم که در صورت برقراری فرض نرمال بودن u_i (عوامل تصادفی–غیر قابل کنترل) به تبع آن y_i نیزتوزیع نرمال خواهد داشت وفرض خطی بودن می تواند واقعی باشد، از طرفی معادله رگرسیون+_x (E(y|x_iبیانگرمقدار انتظار y_i است نه مقدار دقیق آن. بنابراین مشکل تعیین و (ضرایب) هستند که در براورد آنها ممکن است دچار خطا شویم که آنرا با e_i نشان می دهیم یکی ا
ز معیارهای مناسب برای تعیین و این است که خطا را حداقل کنیم بدین منظور از روش حداقل مربعات معمولی (ols) استفاده شده است یعنی در تخمین و بایستی مجموع مربعات خطا حداقل شود بدین منظور موقعیت خط رگرسیون بستگی به عرض از مبداو شیب خط دارد. این تخمین زننده(ols ) بهترین تخمین خطی بدون تورش می باشد که انجام گردید.از فروض رگرسیون فرض عدم خود همبستگی است که مفهوم آن این است که خطاهای تصادفی مستقل هستند به عبارتی دیگر خطای امروز مستقل از خطای دیروز است به عبارت دیگر خطای یک ازمایش (مشاهده) مستقل از خطای در ازمایش دیگر است. خطاها باید واقعا تصادفی باشند و هیچ نظم و ترتیبی در ان مشاهده نشود اگر خطاها نظام مند باشند انگاه دچار خود همبستگی خواهد شد.
برای انجام این آزمون با بهره گرفتن از نرم افزار Eviews8 آماره دوربین واتسون محاسبه می گرددکه مقدار این اماره هر قدر به مقدارعدد ۲نزدیک باشد نشان عدم خود همبستگی و چنانچه به صفر نزدیک باشد همبستگی مثبت و چنانچه به عدد ۴ نزدیک باشد نشانه خود همبستگی منفی است.
پس از تخمین معادله رگرسیون می خواهیم بدانیم چقدر معادله رگرسیون تخمینی معادله خوبی است و می‎تواند تغییرات y متغییر وابسته را نشان دهد که برای آن از ضریب تعیین استفاده کردیم . هرقدر مقدار آن که همان مجذور ضریب همبستگی است بیشتر باشد نشانه معیاری برای قدرت توضیح دهندگی معادله رگرسیون و شدت رابطه xو yاست و سپس میانگین خطای تخمین با انحراف معیار میزان پراکندگی نیز در جدول محاسبه شده است.
جمع بندی و تحلیل جدول نتایج رگرسیون نشان خواهد داد که هر قدر مقدار احتمال Fاز مقدار اماره Fجدول بحرانی بیشتر باشد رابطه Xو Yمعنی دار و معادله رگرسیون کاملا معناداراست.مدل رگرسیون که دارای فرض واریانس ناهمسانی باشد جهت برطرف کردن واریانس ناهمسانی از روش حداقل مربعات تعمیم یافته (GLS) یا مربعات وزنی استفاده شده است.جهت آزمون ثبات ضرایب معادله رگرسیون از آزمون چاو استفاده شده است که خطای پیش بینی را کوچکتر کرده و باید ضرایب را در دو دوره مقایسه نموده و متوسط خطای پیش بینی با هم مقایسه شد و جهت آزمون فرضیات از روش داده ای تلفیقی ایستا استفاده شده است که در باره زمانی کوتاه مدت مورد بررسی قرار گرفته است یعنی یک نوع پیش بینی قدم به قدم (سال به سال). سپس بررسی مدلهای اثرات ثابت و اثرات تصادفی در آزمون فرضیات با آزمون چاو و آزمون هاسمن تجزیه و تحلیل قرار گرفت که مدل اثرات ثابت مدل ارجح آزمون تعیین گردیید. جهت تحلیل هر نوع سری زمانی داده های مربوط به متغیرها باید قبل از هرگونه براوردی مانایی متغیرهای الگو و سپس در صورت عدم مانایی (وجود همگرایی یا ارتباط بلند مدت آنها) آزمون شود. چون نتایج حاصل از ان قابل اعتماد نیست برای آزمون مانایی متغیرها از آزمون ریشه واحد تعمیم یافته دیکی فولر-فیشر فیلیپس-برون و لوین–لین–چو و پسران–شین استفاده شود ودر جدول ۴-۱۹ نتایج حاصل از آن بر اورده شده است.
که نتایج نشان دهنده ان است که در هر ۴ روش همه متغیرها مانا بودند به جزء متغیر سرانه و کمک بخش دولت که در آزمون فیشر فیلیپس برون نامانا می باشندبا توجه به نتایج بدست آمده فرضیه صفر مبتنی برعدم وجود ریشه واحد رد می شود . آزمون مانایی به منظور جلوگیری از رگرسیون کاذب و یافتن روابط تعادلی بین متغیرها می باشد.
نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل آزمون فرضیات به شرح زیر است:
۵-۳-۱ فرضیه فرعی اول
بین منابع مالی سرانه و معدل دانش اموزان رابطه معناداری وجود دارد.
خروجی جدول۴-۳ آزمون چاو نشان دهنده این است که P-valueبرابر صفر است و فرض صفر مبنی بر برابری عرض از مبدا رد می شود و مدل اثرات ثابت ارجح انتخاب گردید.و جدول ۴-۴ خروجی آزمون هاسمن۸۰۸/۰ p-value= فرض صفر مبنی بر مدل اثرات تصادفی رد نشده است . بنابر این بین مدل اثرات تصادفی استفاده گردید. جهت بر اورد ضرایب مدل از EGLSحداقل مربعات تعمیم یافته استفاده گردید.
نتایج خروجی جدول ۴-۵اماره دوربین واتسون ۹۵/۱نشانه عدم خود همبستگی است و احتمال اماره F58/0از اماره Fبحرانی جدول ۲۹/۰بیشتر است بنابر این متغیر مستقل سرانه و معدل دانش اموزان رابطه معناداری وجود دارد و این رابطه ممکن است خطی باشد چون مقدار ضریب تعیین برابر ۰۴۲/۰است نشانه رابطه ضعیف بین دو متغیر می باشد .
۵-۳-۲ فرضیه فرعی دوم
بین منابع مالی سرانه و نسبت دانش اموزبه کلاس رابطه معناداری وجود دارد.
خروجی آزمون چاو در جدول ۴-۶ نشان دهنده این است که P-value برابر صفر است یعنی فرض برابری عرض از مبدا ها رد می شود بنابر این مدل اثرات ثابت مد ارجح است جدول (۴-۷) خروجی آزمون هاسمن مقدار ۹۳/۰p-value= روش اثرات تصادفی انتخاب گردید و فرض صفر مبنی بر مدل اثرات تصادفی رد نشده است. سپس با بهره گرفتن از روش EGLS ضرایب مدل بر اور گردید و نتایج آن در جدول ۴-۸ خروجی اماره دوربین واتسون با مقدار ۰۵۵/۲ نشان عدم خود همبستگی و چون مقدار احتمال اماره Fبرابر ۸۷۱/۰از اماره F026/0بیشتر است و احتمال آن نیز صفر نیست بین متغیر مستقل و وابسته ارتباط معنادار وجود دارد وممکن است از نوع غیر خطی یا درجه ۲یا۳ باشد و چون مقدار ضریب تعیین ۰۱۳/۰ است نشا ندهنده رابطه ضعیف بین سرانه و نسبت دانش اموز به کلاس و جود دارد.
۵-۳-۳ فرضیه فرعی سوم
بین منابع مالی کمک مردمی و معدل دانش اموزان رابطه معناداری وجود دارد.
خروجی آزمون چاودر جدول(۴-۹) نشان دهنده این است که P-value برابر صفر است یعنی فرض برابری عرض از مبداها رد می شود و جدول ۴-۱
۰ خروجی آزمون هاسمن خروجی آزمون هاسمن مقدار ۷۶۵/۰p-value= روش اثرات تصادفی انتخاب گردید و فرض صفر مبنی بر مدل اثرات تصادفی رد نشده است. جهت براورد ضرایب مدل از EGLS حداقل مربعات تعمیم یافته استفاده گردید نتایج خروجی جدول ۴-۱۱آماره دوربین واتسون با مقدار ۹۱/۱ نشان عدم خود همبستگی بین متغیرها است احتمال اماره F572/0از آزمون Fبحرانی جدول ۲۹۵/۰ بیشتر است بنابراین بین متغیر مستقل و وابسته رابطه معناداری و جود دارد و این رابطه ممکن است خطی باشد چون مقدار ضریب تعیین برابر ۸۷/۰ می باشد نشانه رابطه قوی بین متغیرها بوده بنابر این رابطه بین کمک مردمی و معدل دانش اموزان معنی دار بوده و شدت همبستگی زیادی می باشد و نشانه رابطه قوی بین متغیرها است.
۵-۳-۴ فرضیه فرعی چهارم
بین منابع مالی کمک مردمی و نسبت دانش اموز به کلاس رابطه معناداری و جود دارد.
خروجی جدول۴-۱۲ آزمون چاو نشان دهنده این است که P-value برابر صفر است و فرض صفر مبنی بر برابری عرض از مبدا رد می شود و مدل اثرات ثابت ارجح انتخاب گردید.و جدول ۴-۱۳ خروجی آزمون هاسمن۸۳۲/۰ p-value= فرض صفر مبنی بر مدل اثرات تصادفی رد نشده است . بنابر این مدل اثر ات تصادفی استفاده گردید. جهت بر اورد ضرایب مدل از EGLS حداقل مربعات تعمیم یافته استفاده گردید.
نتایج خروجی جدول ۴-۱۴اماره دوربین واتسون ۹۰/۱نشانه عدم خود همبستگی است و احتمال اماره F551/0از اماره F بحرانی جدول ۰۲۱/۰بیشتر است بنابر این بین متغیر مستقل کمک مردمی و نسبت دانش‌آموز به کلاس رابطه معناداری وجود دارد واین رابطه ممکن است خطی باشد چون مقدار ضریب تعیین برابر ۶۵/۰است نشانه درابطه نسبتا قوی بین متغیرها بوده و بنابر این رابطه متغیر مستقل و وابسته معنی دار بوده و شدت همبستگی زیاد است.
۵-۳-۵ فرضیه فرعی پنجم
بین کمک بخش دولت و نسبت دانش اموز به کلاس رابطه معناداری وجود دارد
خروجی آزمون چاو در جدول(۴-۱۵) نشان دهنده این است که P-value برابر صفر است و فرض صفر مبنی بر برابری عرض از مبدا رد می شود و مدل اثرات ثابت ارجح انتخاب گردید.و جدول ۴-۱۶ خروجی آزمون هاسمن۸۵۴/۰ p-value= فرض صفر مبنی بر مدل اثرات تصادفی رد نشده است. بنابر این مدل اثرات تصادفی استفاده گردید. جهت بر اورد ضرایب مدل از EGLS حداقل مربعات تعمیم یافته استفاده گردید.
نتایج خروجی جدول ۴-۱۷اماره دوربین واتسون ۶۴/۱نشانه عدم خود همبستگی است و احتمال اماره F292/0 از اماره F بحرانی جدول ۰۹۸/۰ بیشتر است بنابراین بین متغیر مستقل کمک بخش دولت و نسبت دانش آموز به کلاس رابطه معناداری وجود دارد واین رابطه ممکن است خطی باشد چون مقدار ضریب تعین برابر۴۹۸/۰است نشان دهنده رابطه ضعیف بین متغیر مستقل و وابسته می باشد.
۵-۳-۶ فرضیه فرعی ششم
بین کمک بخش دولت و معدل دانش اموزان رابطه معناداری وجود دارد
خروجی آزمون چاودر جدول(۴-۱۸) نشان دهنده این است که P-value برابر صفر است و فرض صفر مبنی بر برابری عرض از مبدا رد می شود و مدل اثرات ثابت ارجح انتخاب گردید.ودر جدول ۴-۱۹ خروجی آزمون هاسمن۹۳۳/۰ p-value= فرض صفر مبنی بر مدل اثرات تصادفی متغیر توضیحی رد نشده است . بنابر این مدل اثر ات تصادفی استفاده گردید. جهت بر اورد ضرایب مدل از EGLS حداقل مربعات تعمیم یافته استفاده گردید .
نتایج خروجی جدول ۴-۲۰اماره دوربین واتسون ۰۳/۲نشانه عدم خود همبستگی است و احتمال اماره F961/0از اماره F بحرانی جدول ۰۸۵/۰بیشتر است بنابر این بین متغیر مستقل کمک بخش دولت و معدل دانش اموزان رابطه معناداری وجود دارد و واین رابطه ممکن است خطی باشد چون مقدار ضریب تعین برابر۰۱۵/۰است نشان دهنده رابطه ضعیف بین متغیر مستقل و وابسته می باشد.
۵-۴ محدودیت های پژوهش
دراین پژوهش محدودیت ها عبارتند از :
*عدم شناسایی منابع درامدی کمک های مردمی در تمامی بخشها و مناطق ۳۳ گانه شهرستانهای استان گیلان