ب- شیرینی‌ها و مواد قندی (مثل انواع مربا، شربت، قند و شکر، انواع شیرینی‌های خشک و تر، انواع پیراشکی، آب نبات و شکلات)
پ- ترشی‌ها، شورها و چاشنی‌ها (انواع ترشی و شور، فلفل، نمک، زردچوبه، دارچین و غیره).
ت- نوشیدنی‌ها (نوشابه‌های گازدار، چای، قهوه، انواع آب میوه‌های صنعتی و پودرهای آماده مثل پودر پرتقال و غیره) (رابینسون^[۱۲] و همکاران، ۱۳۸۶).
۲-۱-۴ الگوهای غذایی
بیشتر مطالعات انجام شده در زمینه ارتباط رژیم غذایی با بیماری‌ها، به بررسی ارتباط مواد مغذی با خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن اشاره نموده‌اند و مطالعات محدودی، به بررسی ارتباط الگوهای غذایی در خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن پرداخته‌اند. امروزه متخصصان علوم تغذیه به منظور بررسی تأثیر کلی رژیم غذایی بر پیامدهای سلامتی از دیدگاه الگوهای غذایی استفاده می‌کنند و چنین تحلیلی را به سایر تحلیل‌های سنتی در این زمینه می‌افزایند. با توجه به ارتباط بالایی که دریافت غذاها و مواد مغذی با هم دارند، به کارگیری دیدگاه چند متغیره‌ای مثل الگوهای غذایی در این زمینه می‌تواند مسائل مربوط به کنترل عوامل تغذیه‌ای مخدوش کننده و هم‌چنین تداخل بین غذاها و مواد مغذی را تا حدودی رفع کند (هو^[۱۳]، ۲۰۰۲).
هم‌چنین تحلیل بر مبنای الگوهای غذایی می‌تواند با در برگرفتن رفتارهای تغذیه‌ای افراد اطلاعات بیشتری را در زمینه اتیولوژی تغذیه‌ای بیماری‌ها در اختیار محققان قرار دهد. از نظر مفهومی نیز بررسی الگوهای غذایی به واقعیت نزدیک‌تر است، زیرا مردم مواد مغذی را به صورت تفکیک شده دریافت نمی کنند و تغذیه آن‌ها از غذاهای مختلف با ترکیب متفاوتی از مواد مغذی تشکیل شده است که می‌توانند با هم تداخل داشته یا اثر سینرژیستیک روی یکدیگر داشته باشند (رندال^[۱۴] و همکاران، ۱۹۹۲).
آنالیز الگوهای غذایی به ما کمک می‌کند که برای مردم توصیه‌های غذایی داشته باشیم، زیرا درک الگوهای غذایی برای مردم آسان‌تر از آن است که آن را به مواد مغذی ترجمه کنیم.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۱-۵ الگوهای غذایی غالب در ایران
به طور کلی مطالعات انجام شده در زمینه الگوهای غذایی در کشورهای در حال توسعه نادر هستند. تاکنون فقط یک مطالعه در کشور انجام شده است که به بررسی الگوهای غذایی غالب در زنان معلم تهرانی پرداخته است. در این مطالعه، اسماعیل‌زاده و همکاران (۱۳۸۶) الگوهای غذایی غالب را با به کارگیری روش تحلیل عاملی در زنان معلم تهرانی شناسایی کردند. در مطالعه مذکور، سه الگوی غذایی غالب به دست آمد: الگوی غذایی سالم حاوی مقدار فراوانی میوه، سبزی، به ویژه سبزی‌های برگ سبز و کلمی شکل، گوجه فرنگی، طیور، چای، آبمیوه و غلات کامل بود. در الگوی غذایی غربی، غلات تصفیه شده، گوشت قرمز، کره، فراورده‌های گوشتی، فراورده‌های لبنی پرچرب، پیتزا، سیب‌زمینی، روغن‌های نباتی جامد، نوشابه‌ها، شیرینی‌جات و دسرها به مقدار فراوان و سبزی‌ها و لبنیات کم چرب به مقدار کم خورده می‌شد. الگوی غذایی سنتی شامل مقادیر بالایی غلات تصفیه شده، سیب زمینی، غلات کامل، چای، روغن نباتی جامد، حبوبات و آبگوشت بود. تجزیه و تحلیل بیشتر داده‌ها نشان داد که این الگوهای غذایی با سندرم متابولیک و اجزای تشکیل‌دهنده آن و همچنین با برخی از بیومارکرهای التهابی رابطه دارند.
الگوهای غذایی به دست آمده در مطالعه اسماعیل‌زاده و همکاران تا حدودی شبیه الگوهای غذایی در مطالعات پیشین بود. هو و همکاران (۱۹۹۹) در مطالعه‌ای در قالب مطالعه پیگیری متخصصان بهداشتی، الگوی غذایی سالم (غنی از سبزی‌ها، میوه‌ها، حبوبات، غلات کامل و ماهی) و غربی (غنی از فراورده‌های گوشتی، گوشت قرمز، کره، لبنیات پرچرب، تخم مرغ و غلات تصفیه شده) را بدست آوردند. الگوهای غذایی مشابهی نیز در مطالعه سلامت پرستاران (لوپز^[۱۵] و همکاران، ۲۰۰۴) و مطالعات دیگر روی زنان آمریکایی (اسلاتری^[۱۶] و همکاران، ۱۹۹۸) یافت شد. الگوهای غذایی سالم و غربی که در ایران شناخته شد، تا حدودی شبیه الگوهای غذایی سالم و غربیِ به دست آمده در مطالعه هو و همکاران و قابل مقایسه با الگوهای غذایی سالم و غربی گزارش شده توسط رشیدخانی و همکاران (۱۳۸۳) بود (به نقل از اسماعیل‌زاده و همکاران، ۱۳۸۶). البته باید در نظر داشت که الگوها، زمانی قابل مقایسه (یا به عبارتی شبیه هم) هستند که طبقه‌بندی گروه‌های غذایی، مثل هم صورت گرفته و همچنین بار عاملی آن‌ها در یک الگوی معین با هم برابر باشند، چون الگوهای غذایی در مطالعه مذکور از داده‌های جمع‌ آوری شده در جمعیت زنان معلم تهرانی به دست آمده‌اند، انتظار نمی‌رود که این الگوها در جمعیتی که عادات غذایی متفاوتی دارند، هم صادق باشند. از آنجا که الگوهای غذایی غالب در جنس‌ها، نژادها و فرهنگ‌ها و مناطق جغرافیایی مختلف با هم متفاوتند (ویلت^[۱۷]، ۱۹۹۸) و با توجه به محدود بودن اطلاعات ما، در زمینه الگوهای غذایی غالب در کشور، پیشنهاد می‌شود که محققان تغذیه در هر منطقه از کشور، الگوهای غذایی غالب آن منطقه را شناسایی کنند تا هنگام آموزش افراد برای تغییر شیوه زندگی به منظور کاهش عوامل خطر بیماری‌های مزمن، بر همان الگوها تأکید کنند.
۲-۱-۶ فواید ارزیابی الگوهای غذایی
ارزیابی الگوهای غذایی، مزیت‌های متعددی بر ارزیابی مواد مغذی یا غذاهای دریافتی دارد. تداخل‌های موجود بین مواد مغذی (مثلا افزایش جذب کلسیم در حضور ویتامین D) می‌تواند ارتباط آن‌ها را با بیماری‌ها پیچیده‌تر کند. به علاوه، ارزیابی دریافت‌های غذایی به خودی خود موضوع پیچیده‌ای است. چون بسیاری از اجزای غذایی که ممکن است با مواد مغذی شناخته شده تداخل داشته باشند، هنوز شناخته نشده‌اند. در ضمن، اثر ناشی از مواد مغذی در برخی مواقع، آن قدر اندک است که به آسانی قابل شناسایی نیست، در حالی که اثر تجمعی آن‌ها در قالب یک الگوی غذایی بر سلامتی یا بیماری ‌می‌تواند مشهودتر باشد. با آنالیز الگوهای غذایی، تمامی تداخل‌های موجود بین مواد مغذی (شناخته شده و شناخته نشده) در نظر گرفته می‌شود و این امر باعث می‌شود که ارتباط بین رژیم غذایی با بیماری‌ها بهتر شناسایی شود. به علاوه، چون بسیاری از مواد مغذی با همدیگر مرتبط هستند، شناسایی اثرات مستقل آن‌ها بسیار سخت است، مثلا سایر اجزای غذایی که در غذاهای پرفیبر وجود دارند (مثل آنتی اکسیدان‌ها و سایر فیتوکمیکال‌ها) می‌توانند ارتباط بین فیبر دریافتی با بیماری‌ها را مخدوش کنند. به همین ترتیب، اثر دریافت مواد مغذی می‌تواند توسط کل الگوهای غذایی مخدوش شود. مثلا اثرات مفید مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها (غذاهای حاوی بتاکاروتن) در پیشگیری از بروز بیماری‌های مزمن باعث شد تا محققان در کارآزمایی‌های طولانی به دنبال بررسی اثرات بتاکاروتن باشند، اما در این کارآزمایی‌ها، مکمل یاری با بتاکاروتن نتوانست از بیماری‌های مزمن پیشگیری کند (وودساید^[۱۸] و همکاران، ۲۰۰۵).
بخشی از این موضوع به وجود سایر اجزای مفید رژیم‌های غذایی غنی از میوه و سبزی (مثل فیبر، منیزیم، پتاسیم، فلاونوئیدها و استرول‌های گیاهی) نسبت داده شده است (چریستن^[۱۹] و همکاران، ۲۰۰۷).
مشاهده شده که مداخله‌های بر مبنای تغییرِ الگوی غذایی، در اجرا آسان‌تر و در عمل، موفق‌تر بوده‌اند. انجمن رژیم شناسان آمریکا نیز پیشنهاد می‌کند که پیام‌های تغذیه سالم برای مردم به جای تأکید بر غذاها یا وعده‌های غذایی باید بر الگوهای غذایی تأکید کنند (فری‌لند گراوس و نیتزک^[۲۰]، ۲۰۰۲). ارزیابی الگوهای غذایی که بیانگر مصرف واقعی افراد است، می‌تواند راه را برای شناسایی تغییرات دریافت‌های غذایی در طول زمان هموار سازد و انتقال یافته‌های تحقیقات را به عموم جامعه در قالب توصیه‌های غذایی تسهیل می‌کند. دو کارآزمایی بالینی که الگوهای غذایی را برای مداخلات خود انتخاب کرده‌اند، نشان داده‌اند که الگوهای غذایی نه تنها اثرات مفیدی روی عوامل خطر بیماری‌های قلبی عروقی دارند، بلکه قانع کردن افراد برای پذیرش آن‌ها و تطبیق با عادات جدید غذایی آسان‌تر است (ساکس^[۲۱] و همکاران، ۱۹۹۴؛ دی لورجری^[۲۲]، ۱۹۹۸).
شناسایی الگوهای غذایی، این امکان را فراهم می‌کند که رژیم غذایی را به صورت کلی (نه به تفکیک اجزای آن) نگاه کنیم. این امر باعث می‌شود که در بررسی ارتباط رژیم غذایی با بیماری‌ها، ارتباطاتی را فراتر از آنچه توسط مواد مغذی یا غذاها توصیف می‌شوند، پیدا کنیم .الگوهای به دست آمده همچنین می‌توانند به عنوان کوواریانت در بررسی ارتباط مواد مغذی و بیماری‌ها به کار روند تا معلوم شود که آیا اثر یک ماده مغذی خاص روی بیماری‌ها مستقل از الگوی غذایی است یا نه؟ تحلیل بر مبنای الگوهای غذایی، هم‌چنین می‌تواند زمانی مفید واقع شود که در تحلیل‌های سنتی در زمینه ارتباط رژیم غذایی با بیماری‌ها که بر پایه غذاها یا مواد مغذی صورت می‌گیرد، ارتباط‌های ضعیفی گزارش می‌شود. به این ترتیب که چون الگوهای غذایی، کل رژیم غذایی را در بر می‌گیرند، در صورت وجود ارتباط بین رژیم غذایی با بیماری‌ها، الگوهای غذایی این ارتباط را بهتر و ملموس‌تر نشان خواهند داد تا یک غذا یا ماده مغذی خاص. زیرا گاهی اوقات، اثرات حاصل از مواد مغذی روی بیماری‌ها آن قدر اندک است که نمی‌توان آن را شناسایی کرد، اما چون در تحلیل‌های مبتنی بر الگوهای غذایی، کل مواد مغذی و غذاها یکجا در نظر گرفته می‌شوند، اثرات آن‌ها روی بیماری نیز بزرگتر بوده و قابل شناسایی خواهد بود.
۲-۱-۷ نیازهای تغذیه‌‌ای در سنین دبستان
توسعه و رشد کشورها بیش از هر چیز به نیروی انسانی ماهر و توانمند وابسته است، نسلی که بتواند دانش فنی منطبق با زمان و مکان را ابداع کند. نسلی که توانمندی کار فکری و بدنی را داشته باشد. نیروی کار سالم و ماهر از مزرعه و معدن و کارخانه تا حضور در صحنه‌های علمی و دانشگاه‌ها ضامن بقا و توسعه هر کشور است. دانش‌آموزان در سنینی هستند که دوران خردسالی را گذرانده‌اند و از نظر وضعیت تغذیه‌ای یکی از مهم‌ترین دوران زندگی خود را پشت سر گذاشته‌اند. دوران جنینی و سال‌های اول تولد مهم‌ترین دوران رشد یک کودک است و رسیدن مواد مغذی اعم از پروتئین، انرژی و ریز مغذی‌ها نقش بسیار مهم و اساسی در رشد او تا قبل از مدرسه داشته است. عوارض بعضی از این کمبودها اگر کودک با آن روبرو شده باشد در سنین مدرسه غیرقابل جبران است.عمده‌ترین مشکلات تغذیه‌ای در این گروه سنی سوء تغذیه ناشی از کمی دریافت پروتئین و انرژی، کمبود ید، کمبود روی، کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن می‌باشد. سایر کمبودها شامل کمبود ویتامین‌های گروه B به ویژه ویتامین B2 و ویتامینD نیز در کودکان گزارش شده است. بعضی از این کمبودها به دلیل فقر مواد مغذی در غذاهای منطقه گروه‌های سنی را درگیر می‌کند ولی کودکان به دلیل افزایش نیاز در دوران رشد بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرند. افزایش نیاز در این دوران قابل توجه است و خصوصا کودکان در جهش‌های رشد نیاز بیشتری به مواد مغذی و ریز مغذی‌هایی همچون ید، آهن و روی دارند. کودکان در این گروه سنی لازم است از کلیه مواد غذایی به شکل متنوع و متعادل استفاده نمایند (ماهان^[۲۳] و همکاران، ۲۰۰۴).
مهم‌ترین نیازهای تغذیه‌ای این گروه سنی به شرح زیر است:
۱- انرژی
در دوران دبستان رشد کودکان به صورت نسبتاً یکنواخت ادامه دارد و سال‌های آخر دبستان مقارن با شروع جهش رشد به ویژه در دختران است. بنابراین، تأمین انرژی مورد نیاز در این سال‌ها بسیار ضروری است. میزان انرژی موردنیاز کودکان مدرسه‌ای، به دلیل تفاوت در اندازه بدن، میزان تحرک و سرعت رشد آن‌ها متفاوت است و هر چه میزان تحرک و فعالیت بدنی دانش‌آموز بیشتر باشد، طبعاً به انرژی بیشتری نیاز دارد، کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها منابع تأمین‌کننده انرژی در تمام سنین از جمله سنین مدرسه هستند. در صورتی که انرژی مورد نیاز از این منابع تأمین نشود، پروتئین مصرفی که باید صرف رشد و ترمیم بافت‌های بدن شود صرف تولید انرژی می‌شود و نهایتاً رشد کودک مختل می‌گردد.
۲- پروتئین
پروتئین برای ساخت سلول‌ها و بافت‌ها و نگهداری و ترمیم آن‌ها مورد نیاز است. برای افزایش ارزش غذایی بهتر است پروتئین‌های حیوانی و گیاهی به همراه یکدیگر مصرف شود: مثل ترکیب نان و تخم مرغ، نان و شیر، شیر برنج، ماکارونی با پنیر، نان و پنیر، نان و ماست. هم‌چنین می‌توان دو نوع پروتئین گیاهی را با هم مصرف کرد مثل عدس پلو، لوبیا پلو، عدسی با نان و لوبیا با نان.
۳- ویتامین‌ها و املاح
ریزمغذی‌ها در واکنش‌های متابولیک نقش حیاتی دارند و لازم است از طریق برنامه غذایی روزانه به بدن برسند. نیاز به ویتامین‌ها و املاح اغلب متناسب با انرژی دریافتی و یا سایر مواد مغذی است. برخی از ویتامین‌ها و املاح در دوران رشد نقش اساسی دارند و کمبود آن‌ها موجب اختلال رشد کودکان می‌شود. شایع‌ترین کمبود ویتامین‌ها در این سنین کمبود ویتامین‌هایA و D و شایع‌ترین کمبود املاح کمبود ید، آهن، کلسیم و روی می‌باشد.
– ویتامین A
به علت نقش ویتامین A در رشد، مقاومت بدن در مقابل بیماری‌ها و حفظ قدرت بینایی، توجه به دریافت کافی آن در برنامه غذایی کودکان سنین مدرسه حائز اهمیت است.
– ویتامین D
این ویتامین در جذب و متابولیسم کلسیم نقش حیاتی دارد. کمبود ویتامین D در دانش‌آموزان، به علت اختلال در جذب کلسیم، می‌تواند رشد استخوانی آن‌ها را مختل کند. مهم‌ترین منبع تأمین ویتامین D نور مستقیم خورشید است.
– ید
ید ماده اصلی در ساختمان هورمون‌های تیروئید است که تنظیم متابولیسم مواد در بدن را برعهده دارد. نیاز به ید در دوران رشد (کودکی، سنین مدرسه و بلوغ) حیاتی است. کمبود ید در دوران جنینی موجب ناهنجاری‌های مادرزادی مانند ناشنوایی، لالی، عقب ماندگی مغزی و جسمی می‌شود. کمبود خفیف ید می‌تواند موجب کاهش بهره هوشی و قدرت یادگیری کودکان شود. بهترین راه پیشگیری از کمبود ید، مصرف نمک یددار تصفیه شده است. باید توجه داشت نمک باید کم مصرف شود ولی همان مقدار کم باید از نوع یددار و تصفیه شده باشد.
– آهن
نیاز به آهن در دوران رشد افزایش می‌یابد. آهن مورد نیاز روزانه یک کودک ۱۰ ساله برای تأمین ذخایر و متابولیسم بدن، به اندازه نیاز یک مرد بالغ است. در صورتی که منبع عمده آهن دریافتی روزانه غذاهای گیاهی باشد باید به دریافت کافی ویتامین Cبه عنوان افزایش دهنده جذب آهن توجه شود. انواع میوه‌های تازه به خصوص مرکبات، سبزی‌های تازه، فلفل سبز دلمه‌‌ا‌ی، کلم و گل کلم از منابع ویتامین ‌C می‌باشند. مصرف سالاد به همراه غذا و مصرف میوه یا آب میوه پس از غذا جذب آهن غذا را افزایش می‌دهد.
– کلسیم
کلسیم علاوه بر تأثیر مستقیم بر استحکام دندان‌ها و استخوان‌ها برای رشد استخوان‌های جدید نیز ضروری است. برای حفظ تراکم طبیعی استخوان‌ها و جلوگیری از پوکی استخوان در میانسالی و سالمندی لازم است در سنین مدرسه و بلوغ، مقدار کافی کلسیم، از برنامه غذایی روزانه دریافت شود. مهم‌ترین منبع تأمین کلسیم، شیر و فرآورده‌های آن مثل ماست، پنیر و کشک می‌باشد. بنابراین، کودکان و دانش‌آموزانی که از این مواد به مقدار کافی استفاده نمی‌کنند در معرض خطر کمبود کلسیم قرار دارند.
به خصوص اگر وجود عادات بد غذایی از جمله نوشیدن نوشابه‌های گازدار نیز به آن افزوده شود. نوشابه‌های گازدار به دلیل وجود فسفر زیاد در جذب کلسیم اختلال ایجاد می‌کنند.
– روی
روی در ساختن پروتئین نقش مهمی داشته و به همین دلیل در دوران کودکی و بلوغ که سرعت رشد افزایش می‌یابد، نیاز به پروتئین‌ها و روی نیز بالا می‌رود، بنابراین باید در برنامه غذایی روزانه کودکان و نوجوانان منابع غذایی حاوی روی مانند جگر، ماهی، حبوبات، گوشت، تخم مرغ و مغزها گنجانده شود. کمبود روی سبب کاهش سرعت رشد، کاهش ایمنی و مقاومت در برابر بیماری‌ها و تأخیر در بهبود زخم‌ها می‌شود (مولوی و ثمر، ۱۳۶۷).
۲-۱-۸ رفتارهای تغذیه‌ای نامطلوب در کودکان سنین مدرسه
۱- خودداری از مصرف گوشت
برخی از کودکان سنین مدرسه از خوردن گوشت امتناع می‌ورزند در حالی که مصرف گوشت به عنوان منبع عمده پروتئین با کیفیت خوب، آهن و روی حائز اهمیت است. لازم است به مادران توصیه شود در غذاهایی که مورد علاقه کودک است از گوشت چرخ شده استفاده کنند مانند ماکارونی، املت گوشت، کتلت، همبرگر و کباب که در منزل تهیه می‌شود.
۲- خودداری از مصرف گروه شیر و لبنیات
میزان نیاز به گروه شیر و لبنیات در سنین مدرسه ۲-۳ واحد می‌باشد. اگر دانش‌آموز علاقه‌ای به خوردن شیر ساده ندارد می‌توان شیر طعم‌دار را به او توصیه کرد. مثلاً مقدار کمی پودر کاکائو و یا عسل به شیر اضافه نمود تا طعم آن تغییر کند. مقدار زیاد کاکائو به علت داشتن اگزالات از جذب کلسیم شیر جلوگیری می‌کند. می‌توان شیر را در قالب غذاهایی مثل فرنی، شیر برنج، سوپ و … به کودکان داد و یا از فرآورده‌های شیر مانند ماست، پنیر و کشک در وعده صبحانه، ناهار و شام یا بستنی در میان وعده استفاده نمود. افراط بیش از حد در خوردن شیر نیز به این دلیل که جایگزین سایر غذاهای اصلی می‌شود، کودک را در معرض خطر کمبودهای تغذیه‌ای به خصوص کمبود آهن قرار می‌دهد.
۳- خودداری از مصرف سبزی‌ها
معمولاً کودکان در این سنین تمایلی به مصرف سبزی‌های تازه ندارند. به مادران توصیه می‌شود که سبزی‌های خام مثل هویج، گوجه فرنگی، کاهو، گل کلم و سبزی‌های پخته مثل چغندر پخته، نخود فرنگی، لوبیا سبز، کدو حلوایی را به عنوان میان وعده به کودکان بدهند.
۴- افراط در مصرف شکلات و شیرینی
مصرف بی‌رویه شکلات و شیرینی موجب بی‌اشتهایی و سیری کاذب در کودکان شده، آن‌ها را از مصرف وعده‌های اصلی غذایی باز می‌دارد، در نتیجه موجب اختلال رشد آن‌ها خواهد شد. به والدین توصیه می‌شود حداقل، در منزل از نگهداشتن شکلات و شیرینی خودداری کنند و به این ترتیب، دسترسی دائمی کودکان به این خوراکی‌ها را کاهش دهند. از دادن شکلات و شیرینی به عنوان جایزه خودداری کنند و با تنظیم یک برنامه منظم، تعداد شکلات و شیرینی که دانش‌آموز در طول روز مصرف می‌کند را کنترل نمایند. برای جلوگیری از خراب شدن دندان‌ها باید به کودکان آموزش داد که پس از خوردن مواد قندی و شیرینی به ویژه شکلات‌ها و آب نبات‌هایی که به سطح دندان می‌چسبند، دهان و دندان‌های خود را با آب و حتی الامکان مسواک شستشو دهند.
۵- مصرف بی‌رویه تنقلات غذایی کم ارزش
متاسفانه برخی از تنقلات تجاری مثل انواع پفک و چیپس به طور بی‌رویه توسط کودکان و دانش‌آموزان مصرف می‌شود. خوردن پفک به خصوص قبل از وعده‌های غذایی به دلیل ایجاد سیری کاذب کودکان را از خوردن وعده‌های اصلی که باید مواد مغذی موردنیاز برای رشد را تأمین کند باز می‌دارد. از سوی دیگر نمک زیاد این مواد، ذائقه کودک را به خوردن غذاهای شور عادت می‌دهد. انواع چیپس‌ها علاوه بر شور بودن، به دلیل چربی زیادی که دارند موجب چاقی بی‌رویه کودکان می‌شوند. مطالعات متعددی رابطه بین خوردن مواد شور در کودکی و افزایش فشار خون در دوران بزرگسالی را به اثبات رسانده است. نوشیدن بی‌رویه نوشابه‌های گازدار نیز علاوه بر ایجاد سیری کاذب، موجب اختلال در جذب مواد مغذی مانند کلسیم می‌شود (ترابی و همکاران، ۱۳۹۲).

زیستگاه‌های ارائه شده در رتبه ۱ در بر دارنده:
-A زیستگاه‌های دریایی (Marine habitat)، -B.زیستگاه‌های ساحلی (Coastal habitat)
-C آب‌های سطحی (Inland surface water)، -D مرداب‌ها، باتلاق‌ها و لجنزار‌ها (Mires, bogs and fen)، -Eچمنزار‌ها و زمین‌هایی با غالبیت علف‌های پهن برگ، گلسنگ و خزه ها (Grassland and lands dominated by forb, moss or lichens)، -Fخلنگ‌زار، بوته‌زار و توندرا (Heathland scrub and tundra)، -G جنگل‌های فشرده، جنگل‌های تنک و سایر زمین‌های پوشیده شده توسط درخت (Woodland, forest and other wooded land)، -H زمین‌های بدون پوشش یا با پوشش اندک (Inland unvegetated and sparsely vegetated habitat)، -I زیستگاه‌هایی که به طور منظم یا نا منظم باغبانی و کشاورزی درآن‌ها صورت می‌گیرد (Regularly or recently cultivated or agricultural, horticultural and domestic habitat)، -Jزیستگاه‌های صنعتی، ساختمانی و دیگر زیستگاه‌های مصنوعی(۴۱).

شکل شماره ۱-۲: کلید شناسایی زیستگاه‌های رتبه ۱ بر اساس طبقه بندی EUNIS

۲-۲-۵- تعیین پوشش گیاهی منطقه

گونه های گیاهی در منطقه به تنهایی زندگی نمی‌کنند. آن‌ها همواره به طور جمعی، منطقه‌ای را اشغال می‌کنند. جامعه گیاهی (plant community) مجموعه ای از گونه‌های گیاهی است که با هم در محل ویژه ای رشد می‌کنند. واژه جامعه جنبه‌ی عمومی دارد و می‌تواند هر اندازه و مساحتی داشته باشد (۳۳).
در منطقه مورد مطالعه جامعه گیاهی براساس گونه غالب که بیشترین درصد تاج‌پوش را به خود اختصاص می‌دادند تعیین شد.

۲-۲-۶- تهیه بانک اطلاعات

در نهایت تمام مشخصات نمونه‌های شناسایی شده در یک بانک اطلاعات وارد شد. اطلاعات بدست آمده شامل: نام تیره، جنس، گونه، نام جمع‌ آوری‌کننده، تاریخ جمع‌ آوری، ارتفاع و طول وعرض جغرافیایی، جهت شیب و نوع زیستگاه وریززیستگاه، شکل زندگی، کرولوژی وغیره در بانک اطلاعات Access ثبت شد. مختصات جغرافیایی نمونه‌های جمع‌ آوری شده در بانک اطلاعات به کمک برنامه ۱۱.۵ Mapinfo به فرمت KML تبدیل شد تا بتوان نقاط جمع آوری را در برنامه Google earth نشان داد. با این کار جهت شیب دقیق‌ترمشخص شد.

۲-۲-۷- تهیه برچسب‌های شناسایی نمونه‌ها

سپس با بهره گرفتن از نرم افزار Word برچسب‌هایی برای هر نمونه تهیه گردید که دارای اطلاعاتی از قبیل: شماره گونه، نام تیره، جنس، موقعیت جغرافیایی (شامل طول، عرض و ارتفاع)، جهت شیب، نوع زیستگاه و ریز زیستگاه، نام علمی صحیح برای گونه، نام محلی گونه، نام شناسایی کننده، نام جمع‌ آوری‌کننده بود. تمام نمونه‌ها و دوبلیکیت‌های(مضاعف) آن‌ها پس از تنظیم نهایی و چسابانده شدن بر روی مقوای مخصوص و نصب برچسب‌های شناسایی برآن‌ها، تحویل هرباریوم دانشگاه شیراز گردید.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

بعد از شناسایی گیاهان و تهیه بانک اطلاعات، فهرستی از گونه‌های گیاهی منطقه همراه با فرم رویشی و کرولوژی آن‌ها تهیه شد.
هم چنین جهت تهیه نمودار‌های مختلف از نرم افزار Excel استفاده شد.
فصل سوم

نتایج

در این مطالعه در مجموع ۴۹۹ نمونه گیاهی در ۱۰۳ ایستگاه جمع‌ آوری گردید. بیشترین جمع‌ آوری‌ها در فصل بهار انجام شد چرا که بیشترین میزان گلدهی گیاهان در فصل بهار می باشد(شکل ۲-۳).
شکل ۱-۳: تصویر ماهواره‌ای از منطقه مورد مطالعه همرا با موقعیت و شماره‌ی ایستگاه‌های جمع‌ آوری نمونه‌ها
(برگرفته از Google earth)(57)
شکل ۲-۳: نمودار میزان گلدهی گیاهان منطقه در فصول مختلف (برحسب درصد)
نمونه‌های جمع‌ آوری شده، مورد شناسایی قرار گرفتند (جدول ۱پیوست). نهایتا تعداد ۳۱۵ گونه گیاهی متعلق به ۶۵ تیره و۲۳۷ جنس در منطقه شناسایی گردید. گیاهان گلدار در منطقه غالب بودند که گیاهان دولپه با ۵۴ تیره ۲۰۱ جنس و۲۷۳ گونه (%۶/۸۶)، متنوع‌ترین بوده و پس از آن گیاهان تک لپه ای با ۸ تیره، ۳۳ جنس و ۳۹ گونه (%۴/۱۲) قرار می‌گیرد. نهانزادان آوندی با ۲ گونه (%۷/۰) و بازدانگان با ۱ گونه (%۳/۰) بین نمونه‌های جمع‌ آوری شده حضوردارند(جدول۳-۱).
جدول شماره ۱-۳: تعداد تیره، جنس و گونه‌ی مربوط به هر کدام از گروه‌های گیاهی

گروه گیاهی

تیره

جنس

گونه

دو لپه

۵۴

۲۰۱

۲۷۳

تک لپه

۸

۳۳

۳۹

نهانزاد آوندی

۲

۲

۲

بازدانه

۱

۱

۱

مجموع

۶۵

مشکلات زناشویی خود با آنها
۵.رابطه با خویشاوندان همسر: عبارت است از قهر و قطع رابطه ، بد رفتاری و اهانت به خانواده اصلی و اقوام همسر
۶.جداسازی امور مالی از یکدیگر: عبارت است از توافق در نحوه توزیع و مصرف پولی ، در مضیقه قرار دادن همسر ، بی مبالاتی در خرج کردن و تلاش برای اختصاص حساب مالی جداگانه برای خود.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۷.افزایش جلب حمایت از فرزندان: عبارت است ازتلاش هر یک از زوجین برای نزدیک شدن به فرزندان و جلب حمایت آنان بر علیه زوج دیگر

1. 1. اختلال در روابط:عبارت است از ایجاد هرگونه مشکل در روابط زوجین که باعث ایجاد فاصله و عدم صمیمیت در آنها می گردد.(ثنایی ۱۳۸۷)

۱-۶-۱-۴) مشاوره زوجی:
برگزاری جلسات درمانی مشترک با زوجین برای تغییر دادن روابط میان همسران را زوج درمانی می گویند. خیلی از رویکردهای رواندرمانی فردی با انواع زوج درمانی سازگار است و بعضی از رویکردهای روان درمانی مخصوص زوج درمانی است ( هالفورد ۲۰۰۱، ترجمه تبریزی ، ۱۳۸۴).
۱-۶-۲) تعاریف عملیاتی متغیرها:
۱-۶-۲-۱) نظریه عقلانی- عاطفی
محقق در این پژوهش از فنون مربوط به نظریه شناختی الیس در درمان زوجی بهره می برد که شامل آموزش اصول A-B-C ، استفاده از خود ابرازی مقابله ای منطقی ، استفاده از روش های معانی بیان، تصویر سازی ذهنی، استفاده از ضبط نوار و فیلم ، فنون هیجانی زنده ، پذیرش غیر مشروط، آموزش مهارتها، تحمل ناکامی ، تغییر زبان فرد می باشد.
۱-۶-۲-۲) نظریه واقعیت درمانی:
محقق در این پژوهش از فنون مربوط به نظریه واقعیت درمانی گلاسر در درمان زوجی بهره می برد که شامل ارتباط و درگیری عاطفی، پرسش، توجه و تاکید بر رفتار کنونی و نه بر احساسات و تاکید بر زمان حال، قضاوت ارزشی، طرح ریزی ، تعهد نسبت به طرح تهیه شده و نپذیرفتن هرگونه عذر و بهانه و استفاده از دایره مشکل گشا می باشد.
۱-۶-۲-۳) تعارضات زناشویی:
در تحقیق حاضر منظور از تعارضات زناشویی، آندسته از تعارضاتی است که به دلایل گوناگون خطر بروز جدایی را در زوجین افزایش میدهدو اثرات منفی آن بر سلامت روانی زوجین و فرزندان آنان تاثیر منفی می گذارد. این متغیرها از طریق پاسخگویی به پرسشنامه تعارضات زناشویی^[۲۰](MCQ) اندازه گیری می گردد. بالا بودن هرچه بیشتر نمره نشان دهنده تعارضات بیشتر می باشد که البته حداقل نمره در این پرسشنامه ۵۴ و حداکثرآن۲۷۰ می باشد.
۱-۶-۲-۴) مشاوره زوجی:
در پژوهش حاضر منظور از مشاوره زوجی حضور توأمان زن و مرد در هر یک از جلسات درمان و انجام تکنیکها در روش های عقلاعی- عاطفی و واقعیت درمانی است بصورتی که عدم حضور هر یک از زوجین بدون صلاحدید مشاور در جلسه مشاوره آنرا به مشاوره فردی تبدیل کرده و مشاوره خاتمه می یابد.
فصل دوم
ادبیات تحقیق
۲-۱) مقدمه
این فصل در دو بخش پیشینه نظری و پژوهشی تهیه شده است . در بخش پیشینه نظری ، ابتدا به مفهوم ازدواج و پس از آن علل تعارضات ، منابع عمده تعارض، مزایا و فرایند تعارض اشاره شده و در خصوص هر یک از موارد ذکر شده توضیح مختصری آورده شده است. در ادامه پس از مروری بر تاریخچه و زندگی آلبرت الیس و ویلیام گلاسر، تعارضات زناشویی ، مشاوره و راه های مقابله با آن از دیدگاه هر یک از این دو نظریه پرداز مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش پیشینه پژوهشی نیز به بررسی تحقیقات مرتبط با موضوع پژوهش اختصاص داده شده است.
۲-۱-۱) ازدواج:
ازدواج یکی از قدیمی ترین پیوندهای انسانی است که ارضا کننده و رشد دهنده شخصیت آدمی بوده است. ازدواج از همان اوایل مورد توجه نویسندگان، فلاسفه و بخصوص اخلاقیون و پیروان ادیان بزرگ قرار گرفته است ، چون می دانستند عوامل بسیاری خانواده را تهدید می کند توصیه هایی در حفظ بنیادهای آن داشته اند. اکثر آنها طلاق را منفور و گاهی ممنوع اعلام کرده اند.خانواده بعنوان یک گروه کوچک طبیعی در دهه ۵۰ مورد توجه روانشناسان و مشاوران واقع شد. برخی خانواده را کانون توجه خود قرار دادند و بر این عقیده بودند که ریشه تمام مشکلات روانی در خانواده است و بنابراین در درمان هر مشکل روانی خانواده باید آماج مداخله درمانی قرار گیرد.(گلدنبرگ و گلدنبرگ^[۲۱]، ۱۹۹۶)
از نظر تاریخی هدف از ازدواج ، در درجه اول ، شادمانی مردم نبوده است. ازدواج ابتدا یک وسیله اقتصادی برای تامین رفاه اقتصادی خانواده ها و راهی برای فراهم آوردن محیطی امن و با ثبات برای پرورش کودکان بود ،که به عنوان یک واحد مهم، مورد توجه کلیسا و نهادهای اجتماعی قرار گرفته بود. در چنین محیطی از سالمندان، درخانواده مراقبت می شد و این جریان تداوم داشت و از آنجا که همین مراقبت ها جلوی بسیاری از مرگ و میرها را می گرفت نهایت احساس ثبات و امنیت را در دنیای بسیار بی رحم و خشن بوجود می آورد(الیس، ۱۹۹۷).
گلاسر معتقد است که امکان فراهم شدن شرایطی که دو زوج در آغاز زندگی کاملا دنیای همدیگر را درک کنند خیلی زیاد نیست. هرگاه در آغاز زندگی زناشویی نوعی عدم توافق وجود داشته باشد و آنها فاقد نظریه انتخاب شوند بجای آنکه دریابند این عدم توافق به خاطر وجود تفاوتهای واقعی در دنیای کیفی آنهاست.ممکن است به روانشناسی کنترل خارجی روی آورند و بعد از آن بجای آنکه هرکس رفتار خود را کنترل کند، درصدد کنترل و تغییر افکار و رفتار طرف مقابل برمی آید.این تلاش و کوشش اولیه برای تغییر دیگری در گفته عامیانه خلاصه می شود که ماه عسل تمام شد.این سخن نشان دهنده این حقیقت است که در یک جامعه که فرهنگ کنترل خارجی بر آن حاکم است افراد کمی انتظار دارند که هر ازدواجی می تواند تاپایان همانند روزهای اول ادامه یابد.گلاسر اعتقاد دارد، در زندگی زناشویی برای آنکه عشق ادامه یابد باید هرکس بداند که فقط بر رفتار خود کنترل دارد نه بر رفتار همسر، هرکس قادر است فقط رفتار خودش را انتخاب کند و خودش مسئول آن است.در مشاوره زناشویی گلاسر مکرر تاکید دارد که تنها چیزی که هر زوج می تواند کنترل کند رفتار خودش است نه همسرش.هر زوج شاید از طریق انتخاب موثرتر رفتار برای کنترل خویش بتواند همسرش را در مسیری قرار دهد که او می خواهد(گلاسر، ۲۰۰۰ ؛ به نقل از فرحبخش،۱۳۸۳).
۲-۱-۲) مفهوم تعارضات زناشویی
زندگی زناشویی همواره با دورنمایی زیبا برای زوجین آغاز می شود. اما به دلیل تفاوت های بین زن و شوهرها که ناشی از تربیت در محیط متفاوت است و هم چنین عدم شناخت کافی، پس از چندی مشکلاتی بروز می کند که چنانچه با تدبیر و درایت با آنها برخورد نشود می تواند بنیان زندگی خانوادگی را به مخاطره بیندازد. با انتظارات سطح بالایی که افراد از ازدواج دارند، تقریبا همه زوجین در ابتدای ارتباطشان سطح بالایی از رضایت زناشویی را گزارش می کنند(مارکمن^[۲۲] و هالوگ^[۲۳]، ۱۹۹۸).
احتمالا همه در این امر اتفاق نظر دارند که در هنگام تعارض انسانها، بر سر یک دوراهی مبنی بر انجام یا عدم انجام کاری قرار می گیرند. چرا که تعارض زمانی به وجود می آید که از یک طرف یکسری مسایل ما را به طرف کاری می کشاند و مسایل دیگر باعث می شود از انجام آن کار منصرف شویم. این حالت تقریبا برای همه ما به وجود می آید. که ممکن است در شدت و دفعات با هم فرق داشته باشد، که اینها را می توان نتیجه ویژگی هایی از جمله میزان قدرت، تصمیم گیری، رشد فکری، موقعیت سنجی، آستانه تحمل، الویت سنجی، تعیین هدف زندگی و … دانست. به طور کلی انسان زمانی دچار تعارض می شود که دو نیرو در دو جهت مخالف به یک اندازه به انسان فشار می آورند. شاید علت اصلی تعارض همین یکسان بودن فشار این دو نیرو باشد، چرا که اگر یکی بر دیگری غلبه پیدا کند، به طور حتم انسان در جهت همان نیرو حرکت خواهد کرد و همین امر باعث حل تعارض می گردد(شاملو، ۱۳۸۴) .
تعارض محصول الزامی زندگی مشترک است. هنگامی که دو نفر، به عنوان یک زوج، با هم زندگی می کنند تعارض بروز خواهد کرد. به دلیل ماهیت تعارض زوج ها، اوقاتی پیش می آید که عدم توافق مشاهده می شود یا نیازها برآورده نمی شود در نتیجه همسران نسبت به یکدیگر احساس خشم، ناامیدی و نارضایتی می کنند. بنابراین وقتی قرار است که تعارض یا کشمکش بروز کند باید زوج ها را برای آن آماده کرد، نه فقط برحسب توانایی برقراری ارتباط بلکه با توجه به کاربرد یک راهبرد مشکل نظامدار که به جلسه های حل تعارض، نظم و سازمان می دهد (برنشتاین^[۲۴] و برنشتاین، ۱۹۸۶ ترجمه سهرابی، ۱۳۸۲).
گوردین^[۲۵]، فی^[۲۶]، بردن^[۲۷]، کوتو^[۲۸] (۱۹۸۷) معتقدند تعارض زناشویی در مورد هر زوج به طور معنی داری با زوج های دیگر متفاوت است. این تفاوت نه فقط در مورد مسایل ویژه بلکه مهمتر از آن از لحاظ طول مدت و شدت تعارض وجود دارد. بر این اساس، درمانی مناسب برای سطح بسیار شدید (یعنی شدت و طول مدت) اختلال زناشویی ارائه می گردد. آنها زوج ها را بر حسب چهار سطح اختلال زناشویی توصیف می کنند. سطح اول شامل زوج هایی است که تعارض زناشویی را در حداقل درجه و میزان، بروز داده اند. این تعارض اغلب کمتر از شش ماه به طول می انجامد و بیشتر اوقات شامل زوج های تازه ازدواج کرده می شود. سطح دوم شامل زوج هایی است که تعارض مهمی را تجربه می کنند که بیش از ۶ ماه به طول می انجامد هر چند الگوهای ارتباطی آنها باز و مناسب است، انتقاد و فرافکنی رو به افزایش می گذارد. زوج های سطح سوم با تعارض شدید زناشویی مواجه اند تعارض غالبا بیش از شش ماه به طول می انجامد و فرافکنی بسیار زیاد است. انگیختگی عاطفی و اضطراب و نیز شدت مثلث های محیطی بالاست و ارتباط همراه با تعارض مشخص، بسته و قطع است. درجه انتقاد کردن بالا و سرزنش کردن متداول است. بالاخره ویژگی سطح چهارم آن است که همه ملاک هایی که گوردین در ارزشیابی تعارض زناشویی به کار برده، در اوج خود و نقطه ی بی نهایت قرار دارند. ارتباط کاملا بسته است، تبادل اطلاعات بسیار ضعیف، انتقاد کردن بسیار بالا و درد دل کردن و همراهی در روابط اساسا وجود ندارد. زمان ارتباط و انجام فعالیت با هم وجود دارد و یا بسیار اندک است. مشخصه بارز این سطح، مذاکره با یک وکیل حقوقی توسط یکی یا هر دو آنهاست. چنین موقعیتی احتمالا جنبه خصومت دارد تا توافق و آشتی. در اکثر موارد تلاش ها برای حفظ ازدواج و از در هم پاشیدگی و جدایی است (کارلسون^[۲۹] و همکاران، ترجمه نوابی نژاد ۱۳۸۴).
– هالفورد (۱۹۹۱) به نقل از موری^[۳۰] (۲۰۰۱) بیان می کند که چهار طبقه اصلی از متغیرها بر روند رضایت زناشویی با گذشت زمان تاثیر می گذارد:

1. 1. فرآیندهای سازگاری در نظام زوجین

1. 1. رویدادهای زندگی تاثیرگذار بر زوجین

1. 1. مشخصه های تحمل فردی زوجین

1. 1. متغیرهای موقعیتی

فرآیندهای سازگاری عبارتند از فرآیندهای شناختی، رفتاری و عاطفی که در طی تعامل زوجین به وقوع می پیوندند. کمبودهای خاصی در این فرآیندهای سازگاری به نظر می رسند که باعث می شود زوجین دچار مشکلات زناشویی گردند. به طور اختصاصی، ضعف در مهارتهای ارتباطی و مدیریت نزاع و تعارض مشاهده شده در زوجین درگیر، پیش بینی کننده طلاق و عدم رضایت زناشویی در اولین سال ازدواج می باشند(گاتمن^[۳۱]، کوئن^[۳۲]، کاریو^[۳۳]، و اسوانسون^[۳۴]، ۱۹۸۸، مارکمن ۱۹۸۱، مارکمن و هالوگ ۱۹۹۳).
رویدادهای زندگی عبارتند از: مراحل گذر تکاملی و سایر شرایط حاد و قدیمی که بر زوجین یا هر کدام از آنها تاثیر می گذارند. مشکلات زناشویی اغلب در طی دوره های تحولات شدید و پیامدهای تنش زا گسترش بیشتری می یابد (کارنی^[۳۵] و برادبری^[۳۶] ۱۹۹۵).
مشخصه های فردی عبارتند از عوامل پیشینه ای، فردی و تجربه ای پایداری که هر کدام از زوجین در روابط زناشویی خود آنها را دخیل می کنند. متغیرهای موقعیتی عبارتند از شرایط فرهنگی، اجتماعی که روابط زوجین در آن شکل می گیرد (موری، ۲۰۰۱، به نقل از دهقان،۱۳۸۰).
فشارهای اقتصادی نخستین عامل در بروز ناهماهنگی های زناشویی است. زن و شوهری که تحت فشار روانی اقتصادی هستند با انواع مسایل در حال مبارزه اند. این عامل فشار تعارض زناشویی و یا مشکلات موجود زناشویی را آشکار می سازد در طول زمان موجود فشار مالی، ارتباط زن و شوهر به طور قابل ملاحظه ای تحت تاثیر قرار می گیرد (کارلسون و همکاران؛ ترجمه نوابی نژاد، ۱۳۷۸).
عقاید و انتظاراتی که افراد در زمان ورود به زندگی زناشویی و ازدواج دارند و الگوهای خاص بروز عواطف و احساسات پیش بینی کننده مشکلات زناشویی هستند. تحقیر، بی احترامی، نفرت، ترس یا طرد احساس زوجین در طی تعامل با یکدیگر، پیشگویی کننده تیرگی روابط و طی کردن مسیر متارکه می باشد (گاتمن، ۱۹۹۴؛ موری، ۲۰۰۱).
تعارض در موقعیتهای متنوع رخ می دهد و در جریان یک تعارض چندین موضوع مختلف ممکن است بوجود آید. وقتی بین زن و شوهر اختلافی پیش می آید، به نتایج خاصی می انجامد، سه نتیجه احتمالی تعارض به شرح زیر است:
۱- ناپدید شدن ۲- به بن بست رسیدن ۳- حل و فصل مشکل یا تعارض
در ناپدید شدن، موضوعی که موجب تعارض و اختلاف شده است، با گذشت زمان از بین می رود. در به بن بست رسیدن شرکای زندگی ،گیر می کنند و هیچ اقدامی نمی کنند. این وضعیت ممکن است مشمول توافق برای گذران موقت یا بی تصمیمی و بلاتکلیفی توافق برای مخالفت ورزی برای مدت طولانی تر، یا رسیدن به یک کناره گیری (بی تفاوتی) همراه با جبهه گیری واقعی گردد. در حل مشکل، زن و شوهر برای خاتمه دادن به تعارض دست به کار می شوند (میلر^[۳۷] و همکاران، ترجمه بهاری، ۱۳۸۱) .
۲-۱-۳) علل تعارضات زناشویی
گاه دیده می شود مرد یا زن دائما در صدد هستند خود را با رفتارها و انتظارات همسر، چه غلط و چه صحیح، سازش و تطبیق دهند. این حالت با وضعیت سازگاری مثبت، صبر و بردباری که لازمه هر زندگی جمعی و گروهی است، تفاوت دارد (کر^[۳۸] ، ۲۰۰۳، به نقل از لورانس لیتواک،۲۰۰۶) .
گاه دیده می شود در خانواده ای روابط بین اعضا نسبت به یکدیگر توام، با تحقیر و سرزنش و رفتارهای تند و خشن و اهانت آمیز است. بعضی اوقات در خانواده اشتباهات و خطاهایی از اعضا سر می زند و یا ما تصور می کنیم همسر و فرزندانمان آنگونه که مورد انتظارمان بوده رفتار نکرده اند، در چنین مواقعی سرزنش کردن فرد خاطی باعث می شو د که در اعضای خانواده احساس حقارت به وجود آید و این روند ایجاد شده باعث وجود جو تنش و جنجال در خانواده می شود (مانکینی^[۳۹]، ۲۰۰۱، به نقل از لورنز،۲۰۰۳).
از جمله موانع بر سر راه تغییر زندگی زناشویی این است که گرفتاری ها را به عنوان صفت و خصیصه همسر تلقی کرده و گناه را برگردن او می اندازیم. وقتی همسر خود را مسئله قلمداد می کنیم ممکن است که نتیجه گرفته شود که کاری از شما ساخته نیست و بعد برای آنکه وضع را از آنچه هست وخیم تر کنید، احتمالا مسئله را به قدری بزرگ می کنید که حتی فکر امکان اصلاح شرایط به نظر شما غیر ممکن می رسد (بک^[۴۰]، ترجمه قرچه داغی، ۱۳۸۵).
تعارض می تواند به علل زیر بوجود آید:

1. 1. تفاوت در تصور و برداشت از اطلاعات حسی

1. 1. مخالفت با باورها، تغییرها، توقعات و ارزشها

1. 1. آشفتگی احساسات، رقابت بین خواسته ها و رغبت ها

1. 1. تخطی رفتارها (میلر و همکاران، ترجمه بهاری ۱۳۸۵).

۲-۱-۴) منابع عمده تعارض عبارتند از:

چکیده:
امروزه اختلال وسواسی – جبری (OCD) بیماری روانپزشکی شایع و قابل درمان است که به شکلهای مختلف بالینی مانند وسواس شستوشو، وسواس فکری، وسواس وارسی و نظایر اینها مشاهده میشود. برای درمان این اختلال از شیوه های متعددی مثل رفتاردرمانی، شناختدرمانی و دارودرمانی استفاده میشود. با توجه به اثر مفید طرحوارهدرمانی در تخفیف علائم و بیماریهای مختلف مثل اضطراب، اختلالات خوردن و… بر آن شدیم تا اثر این مدل از درمان را در درمان مبتلایان به OCD مورد ارزیابی قرار دهیم.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

روش: این پژوهش نیمه تجربی با طرح پیشآزمون- پسآزمون در مبتلایان به OCD بدون اختلال همراه دیگر است که تعداد ۷ آزمودنی تحت طرحواردرمانی، ۷ آزمودنی دارودرمانی و ۶ آزمودنی تحت رفتاردرمانی قرار گرفتند. به کمک پرسشنامه های وسواس مادزلی و مقیاس Dass21 ، میزان وسواس، استرس، اضطراب و افسردگی آزمودنیها سنجیده شد. داده ها به کمک آزمون تحلیل واریانس چند متغییری و روش تحلیل کوواریانس مورد ارزیابی قرار گرفتند.
یافتهها: نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل داده ها نشان دادند که کاهش نمره ها در مبتلایان به OCD در متغییر وسواس در طرحوارهدرمانی، دارودرمانی و رفتاردرمانی معنیدار نمیباشد و هر سه به یک میزان اثربخش هستند ولی در متغییرهای استرس، اضطراب و افسردگی در گروه طرحوارهدرمانی نمره ها کاهش معنیدار نسبت به دارودرمانی و رفتاردرمانی در پسآزمون و پبگیری نشان دادند. (۰۵/۰ p <)
نتیجهگیری: نتایج بهطور کلی تفاوت معنیدار بین طرحوارهدرمانی، دارودرمانی و رفتاردرمانی در متغییرهای استرس، اضطراب و افسردگی نشان میدهند و این بیانگر آن است که طرحوارهدرمانی در کاهش استرس، اضطراب و افسردگی از کارایی لازم برخوردار است.
واژگان کلیدی: اختلال وسواسی – جبری، طرحوارهدرمانی، رفتاردرمانی، دارودرمانی
۱-۱مقدمه:
آرون تی بک^[۱](۱۹۷۶-۱۹۶۷) بیش از ۳۰ سال در نظریه خود درباره اختلالات هیجانی، بر عملکرد طرحوارههای شناختی به عنوان اساسیترین عامل تأکید کرد. بر اساس این نظریه، طرحوارهها در ایجاد و تداوم مشکلات روانی و همچنین عود دوباره بیماری نقش اساسی بازی میکنند.
در سالیان اخیر نظریههای شناختدرمانی به طور خاص و درمان های شناختی – رفتاری در بعد گسترده سرنوشت تازهای را برای رواندرمانی رقم زدند. به طوری که در ۶ دهه گذشته همواره شاهد تحولات عظیم در نظریه شناختی – رفتاری بودیم که به رشد این نظریه در درون خود و بالندگی رواندرمانی در ابعاد گستردهتر منجر شده است.
رویکرد طرحوارهدرمانی در قالب جنبش سازندهگرایی^[۲] میگنجد که صاحب نظرانی چون لیتویی^[۳]، شفران^[۴] در این گروه جای میگیرند.در جنبش سازندهگرایی بر نقش عواطف در فرایند تغییر، به کارگیری تکنیکهای تجربی^[۵]، دلبستگیهای اولیه و رفتارهای بین فردی تأکید میشود.
یکی از دلایل روی کار آمدن سازندهگرایی عدم موفقیت در درمان بسیاری از مشکلات روانشناختی بود که اختلال وسواسی – جبری(OCD)^[6]در زمره این مشکلات قرار می گیرد. تاریخچه رواندرمانی حاکی از آن است که درمان OCD کاری سخت و طاقت فرسا بوده است.
اختلال وسواسی جبری بیماری جدی، ناتوان کننده ولی قابل درمان است .این بیماری از دو جزء وسواس^[۷] و اجبار^[۸] تشکیل شده است. جزء وسواسی عبارت از افکار^[۹]، احساس^[۱۰]، انگارهها یا حسهاو تصورات ذهنی است که ناخواسته و به طور مکرر وارد ذهن بیمار میشود و جزء اجباری الگوی رفتاری تکرار شونده ویژه ای است که به طور معمول درپاسخ به فکر یا انگاره وسواسی و برای کاهش اضطراب ناشی از آن انجام میشود و حالتی اجباری دارد و مقاومت در برابر انجام آن نیزباعث پیدایش اضطراب میشود.
الگوهای رفتاری اجباری متعدد هستند که شایع ترین آنها عبارتنداز: وسواس شستشو^[۱۱] ، وسواس وارسی^[۱۲] وسواس شمارش ^[۱۳]، اما شایع ترین الگوی افکار وسواسی، رسوخ افکار نگران کننده در مورد آلودگی، تردیدهای وسواسی، انگاره های جنسی و پرخاشگرانه است که، درمجموع، با عنوان فکر وسواسی طبقهبندی میشوند.
اختلال وسواسی – جبری تا قبل از دهه ۱۹۷۰ یک اختلال مقاوم به درمان قلمداد میشد که نیازمند درمان مادامالعمر بود. وسواس اختلال ناهمگنی است و شیوه های درمانی متنوعی را به خود دیده است. با وجود موفقیتآمیز بودن نسبی این درمانها به ویژه درمان شناختی رفتاری، در اکثر افراد تحت درمان نشانههایی از وسواس باقی مانده و یا در دوره پیگیری، علایم عود میکنند.
۱-۲بیان مسئله:
اختلال وسواسی – جبری (OCD) نشانگان عصبی – روانپزشکی پیچیدهای است که مشخصه اصلی آن افکار ناخواسته، تکراری و مزاحم(افکار وسواسی) و نیز رفتارهای تکراری و آزاردهنده، آئین مند^[۱۴](اعمال وسواسی) میباشد، که بیمار به منظور اجتناب از اضطراب یا خنثیسازی افکار وسواسی انجام میدهد.(انجمن روانپزشکی امریکا۲۰۰۰)
وسواس از زمان های دور مورد توجه بوده و در تاریخ و ادبیات نیز ردپای آن دیده میشود. در زمان های قدیم وسواس به طور کلی مرتبط با مذهب شناخته میشد و میپنداشتند مبتلایان به این بیماری بوسیله نیروهای بیرونی تسخیر شدهاند.(قاسم زاده ۱۳۸۵)
شکسپیر در قرن شانزدهم توصیف جالبی را از وسواس شستوشو در شخصیت بانو مکبث ارائه میدهد. این شخصیت در تلاش برای رهایی از احساس گناه به صورت تکراری دستان خود را میشست،رفتاری که هنوز هم شکل غالب رفتارهای وسواسی است. (کروچمالیک ومنزیس۲۰۰۳)
در سده ۲۰ میلادی و با پیدایش روانشناسی بالینی تعریف غیرآسیب شناختی – غیر مذهبی از وسواس ارائه شد. پیر ژانه (۱۹۰۳) نخستین کسی بود که دیدگاهی روانشناختی درباره رواننژدی وسواسی – جبری عرضه کرد. او معتقد بود که تمام بیماران وسواسی شخصیتی نابهنجار دارند که با اضطراب، نگرانی بیش از حد، فقدان انرژی، و تردید همراه است. ژانه، درمانی را برای آئینهای وسواسی توصیف کرد که بعدها با آنچه به نام رفتاردرمانی شکل گرفت هماهنگ بود. در همان زمان فروید (۱۸۹۶) نظریه انقلابی خود را درباره تفکر وسواسی ارائه داد. (قاسم زاده ۱۳۸۵)
شیوع اختلال وسواسی – جبری در طول عمر در جمعیت کلی ۲ تا ۳ درصد تخمین زده شده است. برخی پژوهشگران تخمین زدهاند که بین بیماران سرپایی کلینیکهای روانپزشکی میزان شیوع این اختلال به ۱۰ درصد میرسد.این ارقام OCDرا پس از فوبیها،اختلال وابسته به مواد و افسردگی در رده چهارم شایعترین تشخیصهای روانپزشکی قرار می دهد.(سادوک و سادوک ۲۰۰۷،۲:۱۸۲)
اخیراً در این حوزه پیشرفتهای شایان توجهی صورت گرفته است. شناسایی عوامل فرایندی که بر اثربخشی و رویارویی و جلوگیری از پاسخ تاثیر میگذارند.(کزاک و کولز ۲۰۰۵)
چندین مطالعه کنترل شده نشان دادهاند درمان شناختی – رفتاری و درمان داروئی موثرتر از سایر درمانهای دیگر برای این اختلال نیست. (فوآ،فرانکلین و موزر ۲۰۰۲)
یک گروه از متخصصان بین المللیOCD (کارگروه شناخت های وسواسی – جبری ۱۹۹۷،۲۰۰۱،۲۰۰۳) حوزه های مربوط به باورهای ناکارآمد مربوط به وسواسها و آئینهای رفتاری را شناسایی کردند.درمانهای شناختی که باورهای مربوط به این حوزه را مورد توجه قرار دادهاند نتایج نویدبخشی را بدست آوردهاند. (ویلهلم ۲۰۰۵)
به نظر میرسد برای درمان اختلالات مزمن و مقاوم در برابر درمان نظیر اختلالات محورI تاکید بر محتوا و فرایند پردازش فکری و کارکردن در سطح افکار خودآیند منفی و باورهای هستهای بیماران کافی نباشد و باید طرحوارههای^[۱۵] شناختی بیماران بخصوص طرحوارههای شناختی ناسازگار به عنوان پایهایترین و ابتدائیترین سطوح شناختی توجه بیشتری کرد.(بک،فریمن و یانگ۱۹۹۰)
از آنجا که طرحواره ها هسته خودپنداره افراد را شکل می دهند، اگر دارای محتوای ناسازگار باشند افراد را به گسترهای از کاستیها و مشکلات آسیبپذیر میکنندبررسیهای چندی که انجام شده در این زمینه نشان میدهند که طرحوارههای ناسازگار اولیه در شکلگیری و گسترش بسیاری از مشکلات روانشناختی همچون اختلال شخصیت، افسردگی مزمن و اختلالات اضطرابی نقش دارند.(حقیقت منش و همکاران۱۳۸۹)
پژوهش حاضر با در نظر گرفتن اینکه طرحوارههای ناسازگار اولیه میتواند هسته اصلی اختلالات محور I قرار بگیرد درصدد است با تعیین این ساختار شناختی در مبتلایان OCD اثربخشی آن را در مقایسه با رفتاردرمانی و دارودرمانی بررسی کند. که این در نوع خود پژوهش جدیدی به شمار می رود.
۱-۳ اهمیت و ضرورت انجام تحقیق:
بر اساس راهنمای تشخیصی آماری اختلالات روانپزشکی(^[۱۶] DSM- IV-TR) وانجمن روانپزشکی امریکا^[۱۷] و گزارشات سازمان جهانی بهداشت( (^[۱۸] WHOوسواس چهارمین اختلال فلج کننده روانی و دهمین شرایطی است که فرد را به سوی معلولیت سوق میدهد.
اختلالات اضطرابی شایعترین اختلالات روانی در جمعیت عمومی هستند و تقریبا از هر ۴ بزرگسال ۱ نفر را در ایالات متحده مبتلا میکنند.مطالعات انجام شده در ایران نیز این اختلال را شایعترین دسته اختلالات روانپزشکی یافتهاند.
اختلال وسواسی – جبری نیز یکی از اختلالات اضطرابی شدید و ناتوان کننده که از هر ۴۰ بزرگسال ۱ نفر (بین ۹/۰ تا ۴/۴ درصد از کل جمعیت) را مبتلا میکند.
مطالعات انجام شده در ایران نیز شیوعی را در همان حدود جمعیت عمومی بزرگسال یعنی ۸/۱ درصد برآورد کردهاند.بدین ترتیبOCD دو برابر از اختلالات اسکیزوفرنی و اختلالات دوقطبی شایعتر و چهارمین بیماری شایع روانپزشکی است.
با توجه به مسائل مطرح شده به نظر میرسد که OCD یک مشکل سلامت روانی است که نیاز به درمان موثر دارد. پیشرفتهای بدست آمده در سه دهه اخیر درمان این بیماری را بهبود بخشیده است. در حال حاضر درمانهای انتخابی این اختلال مواجهه و پیشگیری از پاسخ^[۱۹] و استفاده از داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین میباشد و متأسفانه هر دو شیوه درمانی یادشده دارای نارسائیهای جدی هستند.
در سالهای اخیر بسیاری از درمانگران مدل شناختی – رفتاری را آزمودهاند.اما تحقیقات نشان دادهاند که هنوز ۵۰ درصد از بیماران به طور ایدهآل به درمان شناختی – رفتاری پاسخ نمیدهند حتی درترکیب با دارودرمانی. در اکثر بیمارانی که به درمان پاسخ میدهند بعضی از نشانه های اختلال تا حدودی باقی میماند.
حمایتهایی نیز از مدل طرحوارهدرمانی در درمان OCD و سایر اختلالات محورI به دست آمده که این مدل را آزمودهاند.(سوکمان و همکاران۲۰۰۳،جاکوبسون و توراکس۱۹۹۱،گودمن و پرایس۱۹۹۲،استکتی و همکاران ۱۹۹۶، راچمن ۱۹۹۸، بک،فریمن و دیویس۲۰۰۴ و…)
با توجه به آسیبی که OCD به افراد و عملکرد آنها میزند و با در نظرگیری تعداد بسیار کم پژوهشها در این زمینه بر آن شدیم تا مدل طرحوارهدرمانی را بر روی مبتلایان به OCD بررسی کنیم.
۱- ۴ -۱ اهداف تحقیق:
هدف اصلی:
تعیین تفاوت اثربخشی طرحوارهدرمانی با دارودرمانی و رفتاردرمانی در کاهش نشانه های وسواس در مبتلایان به OCD
اهداف فرعی:
تعیین تفاوت اثربخشی طرحوارهدرمانی با دارودرمانی در کاهش نشانه های استرس در مبتلایان به OCD
تعیین تفاوت اثربخشی طرحوارهدرمانی با دارودرمانی در کاهش نشانه های اضطراب در مبتلایان به OCD
تعیین تفاوت اثربخشی طرحوارهدرمانی با دارودرمانی در کاهش نشانه های افسردگی در مبتلایان به OCD
تعیین تفاوت اثربخشی طرحوارهدرمانی با رفتاردرمانی در کاهش نشانه های استرس در مبتلایان به OCD
تعیین تفاوت اثربخشی طرحوارهدرمانی با رفتاردرمانی در کاهش نشانه های اضطراب در مبتلایان به OCD
تعیین تفاوت اثربخشی طرحوارهدرمانی با رفتاردرمانی در کاهش نشانه های افسردگی در مبتلایان به OCD
۱-۴-۲هدف کاربردی:
هدف این پژوهش استفاده از تکنیکهای طرحوارهدرمانی و مقاسیه آن با دو شیوه دارودرمانی و رفتاردرمانی است تا اثر آن را در کاهش نشانه های وسواس سنجیده و علاوه بر یافتن شواهد پژوهشی جهت بررسی اهداف پژوهش، به بیماران در جهت رسیدن به یک زندگی سالم تر و بهتر کمک شود.
۱-۵ سؤالات و فرضیه ‏های تحقیق(مطابق با اهداف تحقیق):
بین اثربخشی طرحوارهدرمانی،دارودرمانی و رفتاردرمانی در کاهش نشانه های وسواس در مبتلایان به OCD تفاوت معنیدار وجود دارد.
بین اثربخشی طرحوارهدرمانی با دارودرمانی در کاهش نشانه های اضطراب در مبتلایان به OCD تفاوت معنیدار وجود دارد.

در اواخر دهه هفتاد قرن بيستم، دكتر نورياكي كانو از دانشكده ريكا در توكيو از برجسته ترين صاحب نظران علم مديريت كيفيت، مدلي را مطرح نمود كه امروزه در اكثر الگوهاي رضايت مشتريان مورد استفاده قرار مي گيرد. وي در مدل خود نيازمندي هاي مشتريان و يا به عبارتي ديگر خصوصيات كيفي محصولات را به سه دسته تقسيم نمود و هر سه نوع نيازمندي را در يك نمودار دوبعدي نمايش داد. دو بعد مطرح شده توسط وی عبارت بودند از:

1. 1. مرحله اي كه محصول يا عمل كار ميكند.

1. 1. مرحله اي كه استفاده كننده از آن راضي است.

محور عمودي ميزان رضايت يا خشنودي مشتري ومحور افقي ميزان ارائه الزام كيفي مورد نظر مشتري را نشان مي دهد. محل تلاقي محور افقي وعمودي بيانگر جايي است كه مشتري در حالت تعادل از نظر رضايت و عدم رضايت قرار دارد. سمت راست محور افقي، بيانگر جايي است كه الزام كيفي مورد انتظار به طور كامل عرضه شده است و سمت چپ محور افقي ،نقطه ارائه محصولي است كه خصوصيات كيفي مورد انتظار را ندارد و الزام كيفي مورد نظر به هيچ عنوان در محصول يا خدمت لحاظ نشده است.
ارتباط كيفيت در دو محور، سه تعريف منحصر به فرد از كيفيت را نشان داد كه شامل:

1. 1. كيفيت اساسي^[300]

اين الزامات اساسي به طور ضعيف رضايت مشتريان را افزايش مي دهند اما ناكامي در دستيابي به آنها تاثير شديدي در افزايش نارضايتي مشتريان دارند. در واقع الزامات اساسي از ديد كانو، در صورت لحاظ شدن كامل آنها در محصول يا خدمت، فقط از نارضايتي مشتري جلوگيري مي كند و رضايت وخشنودي خاصي را در وي فراهم نمي آورد. به عبارت ديگر ارضاي كامل كيفيت و الزامات اساسي، تنها مقدمات حضور خدمات يا محصول را در بازار فراهم مي آورد و براي پيروزي بر رقبا وكنترل آنها به مديران كمكي نمي كند.
اين مشخصه مواردي مانند ايمني، پايايي و دوام محصول يا خدمات تشكيل مي دهند. نكته قابل توجه در مورد اين گروه از الزامات اين است كه مشتري فرض مي كند كه اين خصوصيات در محصول لحاظ شده اند و به عبارت ديگر اين خواسته ها ناگفته يا تلويحي هستند. به عنوان مثال مشتري هنگام خريد يك دستگاه ضبط صوت پيش فرض هايي از قبيل اينكه محصول مورد نظر وي بوسيله باطري استاندارد، برق شهري و سيم و پريز عادي به خوبي كار مي كند، را در ذهن دارد. نمونه اي ديگر از اين مشخصه ها، ترمز در خودروها مي باشد. عملكرد نامناسب ترمز خودرو باعث نارضايتي مشتري
مي شود، در حاليكه عملكرد مناسب آن براي مشتري امري عادي و منجر به رضايت وي نخواهد شد. در واقع الزامات اساسي را مي توان به عنوان يك عامل نگهدارنده ياد كرد كه فقدان آنها موجبات نارضايتي مشتري را سبب مي گردد.
کیفیت انگیزشی
منطقه بی اثر
نیاز برآورده نشده
نارضایتی
رضایت
نیاز برآورده شده
کیفیت اساسی
کیفیت عملکردی
شکل 2- 40- مدل رضایت مشتری کانو
منبع: برگر و همکاران(1993)

1. 1. كيفيت عملكردي^[301]

دسته دوم از الزامات كه با نام الزامات عملكردي شناخته مي شود به گونه اي است كه عدم تامين آنها موجب نارضايتي مشتريان شده و در عوض تامين كامل و مناسب آنها خشنودي مشتري را در پي خواهد داشت. اهميت الزامات عملكردي در اين است كه شناسايي و لحاظ نمودن آنها در محصول يا خدمت، حداقل تلاشي است كه موجب حفظ موقعيت سازمان در محيط رقابتي مي شود.
از نظر قابليت شناسايي و تشخيص، اين الزامات در مقايسه با دو نوع ديگر الزامات اساسي و انگيزشي بسيار ساده تر و ملموس تر مي باشد. از طرف ديگر اين خواسته ها بر خلاف دسته اول (الزامات اساسي)، گفتاري بوده و توسط مشتريان و مصرف كنندگان محصول به طور مستقيم عنوان مي گردد. خصوصيات يا ويژگيهاي عملكردي به طور مستقيم به رضايت مشتريان مرتبط مي شوند. افزايش كاركرد يا كيفيت عملي محصول منجر به افزايش رضايت مشتريان مي شود و بر عكس كاهش آنها نارضايتي شديدي را ايجاد مي كند.
در واقع فقدان يا ضعف الزامات عملكردي رضايت مشتريان را كاهش مي دهد. معمولا قيمت محصول يا خدمت، خدمات گارانتي محصول جزء خصوصيات عملكردي تلقي مي شود. قيمتي كه مشتري دوست دارد براي يك محصول ارائه دهد، به طور شديدي با الزامات عملكردي آن ارتباط دارد. به عنوان مثال، مشتري حاضر است در قبال خودرويي با مصرف سوخت
اقتصادي تر، مبلغ بيشتري بپردازد. افزايش مصرف بنزين در خودرو نارضايتي مشتري را به همراه خواهد داشت، درحاليكه كاهش آن باعث افزايش رضايت مشتري مي شود و يا در مورد لاستيك اتومبيل، قيمت مناسب وگارانتي محصول بر حسب ميزان كيلومتر، از جمله الزامات عملكردي است. حال آنكه خصوصياتي از قبيل ايمن بودن لاستيك ها در سرعت90 كيلومتر به بالا، ايمني اتومبيل در هنگام تركيدن ناگهاني، اندازه مناسب آنها در مقايسه با اندازه رينگ چرخ ها از جمله الزامات اساسي هستند كه از نظرمشتري، توليد كننده ملزم به لحاظ نمودن آنها در محصولات خود مي باشد.

1. 1. كيفيت انگيزشي^[302]

دسته سوم خصوصيات كيفي در مدل كانو خواسته هاي كيفي هستند كه در زمان به كارگيري محصول يا خدمت، يك نياز و الزام از ديد مشتري تلقي نمي گردند و در نتيجه عدم تامين آنها موجب عدم رضايت مشتري نمي شود، ولي ارائه آنها در محصول، هيجان و رضايت بسيار بالايي را در مشتري پديد مي آورد. كيفيت انگيزشي در هر سطحي از كار(خدمت يا محصول)رضايت مثبت ايجاد مي نمايد. اين نوع خصوصيات والزامات شور وشعفي وصف ناپذير در مشتريان ايجاد مي كند. براي اينكه آنها بعضي از ويژگي ها و مشخصاتي را دريافت
نموده اند كه انتظارش را نداشتند.
معمولاً در پيمايش هاي مشتريان، اين نوع الزامات مشخص نمي گردد. سازمانها وشركت ها به منظور ايجاد انگيزه در مشتريان وكسب وفاداري آنها، مي بايستي منابع خلاقشان را براي شناسايي ايده ها و نوآوري هايي كه سبب افزايش هيجان وشعف در مشتريان مي شوند، بسيج نمايند.
خصوصيات بارز الزامات انگيزشي اين است كه از طرف مشتري عنوان نمي شود ولي در صورت شناسايي و لحاظ شدن آنها در طراحي، خدمت يا محصول مورد نظر با سرعت، جايگزين ساير موارد مشابه رقبا شده و موقعيت بسيار مناسبي را براي سازمان به ارمغان خواهد آورد. به عنوان مثال اهداي جايزه از سوي شركتهاي خودرو سازي به خريداران خودرو مي تواند شعف و شادماني آنها را از اين انتخاب دو چندان كند.
قابل ذکر است که براي انسان هاي يك قرن پيش، ارسال نامه به آن سوي دنيا يا قاره اي ديگر، رويا محسوب مي شد. در حقيقت مردمان آن روزگار به اين امر به عنوان يك نياز و الزام نگاه نمي كردند و حتي انتظار ارائه اين خدمت را نداشتند( الزام كيفي انگيزشي). با ارائه استانداردهاي خدمات پستي در چند دهه قبل و جلب رضايت مشتريان با ارائه خدمات هر چه سريع تر و در زمان كوتاه تر، اين خواسته به يك خواسته نوع دوم (الزام عملكردي) تبديل شد، تا اينكه از چند سال پيش تا به حال با ارائه فناوري ماشين فاكس و پست الكترونيكي به يك نياز نوع اول(الزام اساسي) تبديل شده است. نياز ها و الزامات كيفي مشتريان در طول زمان تغيير مي يابد. يعني الزاماتي كه تا ديروز عملكردي تلقي مي شد، امروزه جزء كيفيت اساسي خدمات
مي باشد. چنين روندي در جريان چرخه حيات تمامي محصولات وخدمات به چشم مي خورد.از اين رو محور زمان در مدل كانو بيانگر مفهوم تغيير نيازها والزامات كيفي مشتريان و در حقيقت جايگزيني نوع خواسته ها با گذشت زمان است. فرايند تغيير و تحول الزامات وكيفيت هاي سه گانه به اين شكل است كه الزامات انگيزشي به الزامات عملكردي تبديل شده و پس از آن به الزامات اساسي تبديل مي شوند.
مدل سطح رضایتمندی مشتری (مصرف کننده) کانو، جذابیتهای محصول را بر اساس نگاه مشتری به محصول و میزان اثر گذاری محصول بر رضایت مشتری طبقه بندی می کند. این دسته بندی برای هدایت تصمیم گیریها در امر طراحی مفید است به نحوی که نشان می دهد چه موقع محصول به اندازه کافی مطلوب است و در چه مواقعی نیاز به قابلیت‌های بیشتری دارد. فعالیتهایی که مدل کانو در آن کاربرد دارند عبارتند از: شناسایی نیازهای مشتری، شناخت نیازهای اجرایی، توسعه مفاهیم و ایده ها، تحلیل محصولات رقابتی و نحوه اجرا.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

2-5- تمایلات رفتاری مشتریان
بازاریابی در سیر تکامل خود در مرحله ای قرار دارد که بازاریابان تنها در اندیشه یافتن مشتریان جدید نیستند، امروزه هدف بازاریابی، مدیریت تقاضا از طریق رشد دادن و سوق دادن مشتری تا حد بلوغ در نردبان وفاداری به سازمان هاست. امروزه دیگر رضایتمندی مشتریان کافی نبوده و شرکت ها نباید به رضایتمندی مشتریان دل خوش کنند. آنها باید مطمئن شوند که مشتریان رضایتمند شان، وفادار هم هستند. در این پارادایم هدف برقراری روابط بلند مدت و متقابل گروه های ذینفع و مهم تر از همه مشتری، به طوری است که مشتریان بیشتری را حفظ و مشتریان کمتری را از دست داده و به این ترتیب در بلندمدت منافعی حاصل می شود که در نتیجه آن سهم بازار و سود آوری شرکت ها افزایش می یابد.
اکنون سازمان ها می دانند که برای حفظ مزیت رقابتی به چیزی بیش از رضایتمندی مشتریان نیازمندند. امروزه هزینه های بالای جذب مشتریان جدید، سازمان ها و مدیران آنها را به سوی حفظ مشتریان کنونی خود و استفاده از آن ها برای جذب مشتریان جدید سوق داده است. مشتریان وفادار به پایه اصلی مزیت رقابتی سازمان ها بدیل گشته اند. وفاداری مانع از جذب مشتری توسط
سازمان های رقیب شده و سازمان را از مزایای تکرار خرید مشتری بهره مند می سازد.
اما باید توجه کرد که با گسترش تجارت اینترنتی و وجود موتورهای جست و جو، وب سایت های اطلاع رسانی و خرید آنلاین و تشدید فضای رقابتی کسب و کار، قدرت مشتریان در مقابل بنگاه ها افزایش یافته است. شرکت ها با روبه رو شدن با این افزایش قدرت مشتریان، تنها می توانند سه استراتژی ممکن را دنبال کنند.

1. 1. تقویت کردن مدل سنتی جذب/ دفع در بازاریابی: یک شرکت می تواند تا حدودی با روش قدیمی بازاریابی جذب/ دفع، پاسخگوی قدرت جدید مشتریان باشد. جلب مشتریان با تبلیغات رسانه ای سلطه جویانه، کارکردن روی قیمت با حفظ سود و منحرف ساختن آنها با تعاملات یک رویه، همگی می توانند به شرکت در پیشبرد این استراتژی کمک کنند. ولی باید توجه داشت که آنچه امروز مسلم است آن است که مشتریان سبز فایل بسیار باهوش تر از گذشته عمل می کنند.

1. 1. قدرت بخشیدن به رابطه با مشتریان: با توجه به افزایش قدرت مشتریان، یک شرکت می تواند از استراتژی بازاریابی ارتباطات استفاده کند. در سال های اخیر بسیاری از شرکت ها با تکیه و تأکید بر شاخص های اندازه گیری رضایت مشتری، خلق پایداری و دانش، ساختن محصولات بهتر با بهره گرفتن از روش های مشتری مدار، استفاده از نرم افزار مدیریت ارتباط با مشتری^[303] و تأکید روی خدمات مشخص شده، بر روی مشتریان خود تمرکز کرده اند.( گلن و دیگران، 2005)

1. 1. پذیرفتن مفهوم وفاداری به معنای واقعی: استراتژی دیگری که برای یک شرکت موجود است، به کار بستن مفهوم وفاداری مشتری با قرار گرفتن در نقش یک نماینده وفادار در سوی مشتری است. با این رویکرد، شرکت برای مشتری و چشم اندازهای او، اطلاعات کامل، شفاف و صادقانه ای فراهم می آورد. شرکتی که وفاداری مشتری را در سیاست بازاریابی خود دنبال می کند همواره توصیه های لازم را به مشتریان خود می کند. به طوریکه بتوانند بهترین محصول را بیابند، حتی اگر محصولات متعلق به خود آن شرکت نباشد.(فلاحی، 1390)