• چنانچه وظایف وکارهای پیچیده تر را دوست نداشته باشند.

• چنانچه بازآموزی را دوست نداشته باشند.

• چنانچه در کارشان به ثبات وامنیت شغلی بیش از حد اهمیت بدهند.

• چنانچه مهارت‌های آن‌ها باشرایط ناشی از اجرای برنامه‌های بهبودکیفیت زندگی کاری ناسازگار باشد.

• چنانچه ترجیح دهند که سرپرست بلافاصل آن‌ها، برآنها اعمال قدرت واقتدار کند.

• چنانچه مترصد ترک شغل وسازما ن باشند.

۲-تجهیزات گران قیمت موجود سازمان ممکن است درجریان برنامه‌های بهبود کیفیت زندگی کاری بلا استفاده شود وباآن سازگار نباشد.
۳-برنامه‌های بهبود کیفیت زندگی کاری ممکن است تعادل سیستم تولید را مختل کند.
۴-نقش مدیران رده سرپرستی وکارکنان ستادی ممکن است دراثر اجرای برنامه‌های بهبود کیفیت زندگی کاری کاهش یابد و کم رنگ شود.
۵-برنامه‌های بهبود کیفیت زندگی کاری افزایش حقوق بعضی از مشاغل را دربر خواهد داشت واین امر ممکن است موجب شود که کسانی که شغل آن‌ها مشمول این افزایش نشد، ناراضی گردند.
۶-اجرای برنامه‌های بهبود کیفیت زندگی کاری هزینه‌هایی را در برخواهد داشت. آ زجمله هزینه‌های مربوط به آغاز برنامه مثل هزینه‌های آموزش ویا هزینه‌های بلند مدت مثل تجهیزات بیشتر.
شاید بتوان آنچه که به‌عنوان محدودیت‌های کیفیت زندگی کاری ازلحاظ نظری و کاربردی مطرح شده را بدین ترتیب خلاصه کردکه:
۱٫ هنوز تحقیقات گسترده وفراگیری درباره تأثیر پروژه‌های کیفیت زندگی کاری انجام نشده است. درحالی که مطالعات موردی دراین باره رو به افزایش است. ولی هنوز یک مبنای علمی محکمی برای ارزیابی دقیق درباره تأثیر کلی برنامه هاواقدامات کیفیت زندگی کاری شکل نگرفته است. تبیین نظری کامل‌تری لازم است تا نشان دهد اهدافی که برنامه‌های کیفیت زندگی کاری مدعی آن است تا چه حد وچگونه حاصل شده است. شاید علت این امرآن است که اثر بخشی برنامه‌ها وفعالیت های انجام شده دراین زمینه به ادراک کارکنان ازآنها بستگی دارد وادراک کارکنان امری انتزاعی وانفرادی ومتغیر است.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲٫ ازآنجا که مبحث کیفیت زندگی کاری مبتنی بر اندیشه‌ها و رویکردهای جدید درمدیریت سازمان‌ها است، افراد آشنا به این مفهوم وبرنامه هاوفعالیت های آن با شور وشوق بیش از حد از آن دفاع می‌کنند. اگر چه برنامه‌های کیفیت زندگی کاری بسیار موجه و مستندهستند، اما درعین حال پایبندی وتاکید بیش از حد نسبت به یک برنامه واحد ممکن است دربهبود وافزایش اثربخشی سازمن تأثیر چندانی نداشته باشد و یا حتی مضر باشد. لذا مزایا ومعایب هر برنامه وفعالیتی رادراین زمینه بایستی به دقت موردبررسی وتوجه قرار داد.
۳٫ عبارت کیفیت زندگی کاری این حقیقت ومفهوم رابه ذهن متبادر می‌سازد که هدف برنامه‌ها وفعالیت های آن ایجاد کیفیت بهبود یافته ومطلوب کاری برای کارکنان است، لذا مدیران ناآشنا به مفاهیم و اصول واهداف آن ممکن است چنین برداشت کنند که تنها هدف این برنامه و فعالیت‌ها جلب رضایت کارکنان به قیمت بی توجهی یا کم توجهی به اثر بخشی سازمان است. درنتیجه لازم است این نکته برای مدیران روشن شود و آن‌ها این اصل را درنظر داشته باشند که هدف اصلی برنامه‌های وفعالیت های مربوط به بهبود کیفیت زندگی کاری آن است که از طریق تأمین کیفیت زندگی کاری بهتر برای کارکنان و انجام تغییرات لازم دراین راه، زمینه بهره وری واثر بخشی بیشتر سازمانی فراهم آیند. (فلدمن، ۱۹۸۶)
برای پی بردن به دامنه و شدت مشکلات ومحدودیت های فراراه اجرای برنامه‌های بهبود کیفیت زندگی کاری، مدیریت بایستی به دنبال پاسخ سؤالات زیردر رابطه با نیازها و نگرش‌های کارکنان باشد:

• آیا کارکنان ازمسئولیت های بیشتر استقبال می‌کنند ومی توانند به آن عمل کنند؟

• قدرت وشدت نیاز پیشرفت وموفقیت درکارکنان چگونه است؟

• آیا کارکنان از نظر ذهنی وعاطفی می‌توانند وظایف وکارهای پیچیده تری را عهده دار شوند وانجام دهند؟

• قدرت وشدت نیاز کارکنان به امنیت وثبات شغلی چه میزان است؟

• آیا مدیریت تغییرات شغلی را درمقابل هزینه‌هایی که دربردارد معقول می‌داند؟

• آیا دراجرای برنامه‌های بهبود کیفیت زندگی کاری، افراط وتفریط صورت نگرفته است؟

اگر چه درتدوین ویا اجرا وتوسعه برنامه‌های بهبود کیفیت زندگی کاری درهر سازمان عوامل اقتصادی بسیاری را بایستی موردتوجه قرار داد. اما روی هم رفته باید درنظر داشت که:

• برنامه‌های بهبود کیفیت زندگی کاری هم برای کارکنان خوب است وهم برای سازمان.

• برنامه‌های بهبود کیفیت زندگی کاری در بعضی از شرایط بهتر از شرایط دیگر مؤثر واقع می‌شود.

• برنامه‌های بهبود کیفیت زندگی کاری هم هزینه‌هایی رادربردارد وهم فوایدی را عایدسازمان وکارکنان می‌کند، لذا هزینه وفایده آن بایستی به دقت موردبررسی ومقایسه قرار گیرد.

لهرر معتقد است که با تأمین شرایط زیر سازمان می‌تواند برمحدودیت ها و مشکلات برنامه‌های بهبود کیفیت زندگی کاری فائق آید وآنها را با موفقیت اجراکند (دیوید،۱۹۹۷)

• توجه وتاکید برتصدیق متقابل کارکنان ومدیریت برمنافع وعلایق مشترک وتعیین و تبیین این علایق ومنافع.

• شناخت ودرک این مطلب که فعالیت مشترک موجب انجام ویکپارچگی هردو طرف (مدیریت وکارکنان) خواهدشد.

• پذیرش اصول ومفاهیم برنامه‌های بهبود کیفیت زندگی کاری توسط مدیریت عالی، مدیریت میانی، کارکنان واتحادیه به‌عنوان هنجار و معیار مطلوب.

• ایجاد تغییرات وانعطاف لازم درساختار سازمانی به‌طوری که حمایت گروه، تسهیل گر اجرای برنامه بهبود کیفیت زندگی کاری باشد.

• تدوین منشور ویا اساسنامه ای برای کمیته‌های دست اندرکاران پروژه‌های بهبود کیفیت زندگی کاری به‌طور ی که مبین قواعد اساسی، مسئولیت‌ها و اختیارات آن‌ها باشد

• شناخت ودرک روشن از احساس تعلق وتعهد و مسئولیت دوجانبه سازمان وکارکنان نسبت به برنامه‌های بهبود کیفیت زندگی کاری و منافعی که هریک از طریق انتظار دارند از اجرای این قبیل برنامه‌ها بدست آوردند.

• ایجاد و راه اندازی ساز وکارهایی که افراد را در کار ووظایف خویش درگیر کند، آن‌ها را به برخورد با مسائل اساسی وکشف راه حل‌هایی برای آن‌ها تشویق وتقویت نماید و موجبات مشارکت و تأثیر گذاری مفید آن‌ها را به صورت شخصی درامور سازمان فراهم آورد ودانش ومهارت لازم را درآنها برای برخورد با مسائل ایجاد کنند.

دونفر دیگر از صاحب نظران چنین مطرح می‌کنند که اگر چه کیفیت زندگی کاری با اجزاء متشکله متنوع ومتعددش به‌طور فزاینده ای شهرت وطرفدار پیدا می‌کند، اما هنوز با چند محدودیت مواجه است.
اول- به لحاظ گستردگی وپیچیدگی مفهوم کیفیت زندگی کاری، محققین گر آیش به آن دارند که دربررسی آن رویکردی جزیی یا بخشی اتخاذ کنند یعنی بخشی یا جزئی ازآن را موردبررسی قرار دهند.
دوم- به همان دلیل شاخص واحد وجامعی درمورد کیفیت زندگی کاری نمی‌توان تدوین کرد وارایه داد.
سوم- هنوز این سؤال به‌طور کامل پاسخ داده نشده که آیا کیفیت زندگی کاری وبهر ه وری در تعارض هستند یا خیر.
چهارم- تأثیر تفاوت‌های فردی در بهبود کیفیت زندگی کاری و سنجش آن قابل توجه است چیزی که موجب بهبود کیفیت زندگی کاری یک نفرمی شود ممکن است برای دیگری در همان شغل و همان سازمان مضر و مخرب کیفیت زندگی کاری باشد.

پردازش فعل مرکب ۸۹۴
پردازش گروه اسمی ۸۹۵
[پرسش و پاسخ: استفهام و فعل در شعری از سعدی] ۱۷۹
پرسش و پاسخ [اگر و هرگاه] ۱۰
پرسش و پاسخ [چند نکته پراکنده دستوری] ۷
پرسش و پاسخ [چند نکته دستوری درباره دو بیت] ۸
پرسش و پاسخ [درباره چند کلمه و چند قاعده دستوری] ۸۱۳
پرسش و پاسخ [درباره عبارت بارخدایا] ۹
پرسش و پاسخ [دوشیزه] ۱۱
پرسش و پاسخ [همشیره و پیره‌زن] ۱۲
پرنمونه‌ترین پیشوندهای افعال ساده دیلمی ۱۲۲۴
پژوهش‌ها و نگرش‌‍‌های زبانی و زبان شناسی ابن سینا ۸۴۴
پژوهش‌های ایران‌شناسی در کیمبریج ۱۷۲۸
پژوهشی پیرامون پدیده اعراب در مقایسه با نقش و وجه دستور زبان فارسی ۱۰۱۷
پژوهشی پیرامون ریشه‌های مشترک فارسی،ایلامی و اوستایی ۸۷۴
پژوهشی درباره زبان آذری ۲۰۱۲
پژوهشی در دستور زبان فارسی: دو نقش یا تنازع ۷۶۲
پژوهشی در دستور زبان فارسی: (را) حرف نشانه نهاد (فاعل) ۱۱۳۲
پژوهشی در دستور مقابله‌ای زبان فارسی، انگلیسی، فرانسه ۱۲۷۹
پژوهشی در شاهنامه فردوسی از نظر دستور زبان فارسی ۱۰۰۳
پژوهشی در یک گونه غیررسمی زبان فاسی [نقد کتاب فرهنگ لغات زبان مخفی، اثر مهدی سمایی] ۳۷۲
پژوهشی در نحو فارسی امروز: گروه و اقسام آن در زبان فارسی ۱۲۸۰
پژوهشی در نحو فارسی، گروه و اقسام آن در زبان فارسی: گروه‌های اسمی چندهسته‌ای یا همسانی ۱۲۸۱
پژوهشی در نحو فارسی، گروه و اقسام آن در زبان فارسی (گروه‌های اسمی: وابسته‌های پسین اسم ۱۲۸۲
پژوهشی در نحو فارسی، گروه و اقسام آن در زبان فارسی: مقایسه‌ای بین اقسام گروه‌های چند هسته‌ای ۱۲۸۳
پژوهشی در نحو فارسی، گروه و اقسام آن در زبان فارسی: ملاحظات تاریخی درباره گروه‌های اسمی ۱۲۸۴
پژوهشی در نحو فارسی معاصر، ساختمان جمله فعلی بسیط در فارسی امروز ۱۲۸۵
پژوهشی دستوری در وزن کلمه در فارسی ۱۲۸۶
پساوند «آک» ۳۴۱
پساوندهای اتصال و اتصاف ۱۴۰۵
پسوند «آر» ۱۵۱۲
پسوند الف تأکید و ندا و تعجب ۱۲۸۷
پسوند «ای» در زبان فارسی ۱۵۹۷
پسوند «ایسم» و مسأله برابریابی برای آن در فارسی ۶۲

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

پسوند «بازی» ۱۵۳۹
[پسوند -(a)k در زبان فارسی و پهلوی] ۲۰۱۳
پسوند در زبان کنونی آذربایجان ۳۵۳
پسوند در گویش مکریان ۵۳۵
پسوند صفت‌سازِ «ـ ناک» در فارسی و پیشنه آن در فارسی میانه (پهلوی) ۳۸۰
پسوند «گر» ۱۶۵۷
پسوند «لم» در زبان گیلکی ۸۷۵
پسوند مصدر ۵۶۹
پسوند مصدر در زبان فارسی ۵۷۰
پسوند ندا و فراوانی و تعجب و تحول آن در زبان فارسی ۱۲۸۸
پسوند و پیشوند ۱۵۱۳، ۱۵۱۴
پسوند وان// بان ۱۲۲۰
پسوندهای پربسامد در غزلیات شمس ۱۱۳۳
پسوندهای تفضیلی: تر، ترین، است [پرسش و پاسخ] ۱۵۱۵
پسوندهای زاید و نقش آنها در زبان فارسی ۹۶۵
پسوندهای فعلی ۹۴
پسوندی نام‌آواساز ۵۰۶
پسوندی نام‌‌‌آواساز در گونه‌های فارسیِ خراسان ۱۶۳۰

۲ – ۵ – وضعیت ادبی در سودان
ادبیات جدید سودان متکی بر پایه های تلاقی ها و برخوردهای بسیاری از جریان های گوناگون
می باشد که در عین حال شامل سرزمین ها و ملیت های مختلف ، نفوذ بیگانگان و ارتباط با فرهنگ جهان غرب و آسیاست با این حال کوشیده است که از سنن و دست آوردهای ادبی و فکری قومی خویش غافل نباشد و سیاستی واقع بینانه در پیش گرفته از نظام ارزش های آفریقایی و سایر نقاط سود جسته است ، می کوشد اساس و پایه ادبیات را روی قومیت و موضوعات بومی و ملی خلق کند.
خیلی پیش از اینکه اروپاییان به آفریقا راه یابند و خیلی پیش از آنکه خود نویسندگی و نوشتن
توسعه یابد مردمان سودان عمیق ترین تفکرات و احساسات و هنری ترین اظهارات و بیانات خود را به افسانه ها و قصه ها ربط می دادند و به آنها لباس داستان می پوشانیدند و به طریق تمثیل و مبتنی برمثل های اخلاقی و حکایات ، آوازها و آهنگ های ساده ، سروده ها و شعر و درام ، ضرب المثل ها را بیان و طرح و حل معماها حتی مکالمه را اظهار می کردند.
فرم های ادبیات شفاهی ملی آفریقا تا امروز ادامه یافته ، مردم سودان نفوذها و تأثیرات جدید را
تعدیل کردند و برخی از نفوذها را به صورت های مختلف در ادبیات آفریقایی وارد کردند.
ادبیات ملی پاره ای تکنیک های نوِ غربی را پذیرفته و با برخی از موضوعات و مسائل و تفکـرات
غربی آمیختگی یافته است.
آوازها و سروده ها نمونه ای از ادبیات شفاهی آفریقاست چه به طور دقیـق و ماهرانـه ای سیـاه
قلم منظره و چشم انداز آفریقای نو را با کاراکترهای ادبیات ملی نشان می دهد. نیای آوازها ، صحبت ها از قدیمی ترین تمدن های جوامع است و همه این مجموعه های شفاهی با نفوذ و قدرتی هرچه بیشتر بر ادبیات امروز آفریقا تأثیر می کند. ( سعیدیان ، ۱۳۷۴ هـ . ش ، ص ۱۵ )
با گذشت زمان ، قلمرو وسیع عرب ، به تدریج کوچک و کوچک ر می شد ، تا آنجا که در اواخر
قرن ۱۸ م ، تنها عراق و شام و بلاد عرب و مصر و سودان و مغرب در اختیار عرب بود. این شکستهای پی در پی در زمینه نظامی و سیاسی باعث انحطاط ادبی و بی سر و سامانی در امورات اجتماعی و فرهنگی گشته بود. بی سوادی و جهالت ، فقر و عدم بهداشت و مصایب دیگر ، مردم را از پای درآورده بود و مردم بیزار از حکومت عثمانی بودند چرا که مصر ، سودان و … جزء قلمرو سلطان عثمانی بودند. این اوضاع اسفناک ادامه داشت تا اینکه در سال ( ۱۷۹۸ م ) ناپلئون به مصر حمله کرد. ( زیات ، لا.تا ، ص ۴۱۵ )
با حمله ناپلئون به مصر هیئت فرهنگی او ، تخم تمدن و فرهنگ جدید عربی را در آنجا کاشـت
دو مدرسه و دو روزنامه تأسیس گردید ، مجمع های علمی کتابخانه ، قرائتخانه ، رصدخانه و … در اختیار مردم قرار گرفت ، ملل اروپایی به سرعت به سوی تمدن و فرهنگ جدید پیش می رفتند در حالی که ملل شرق ، از جمله عرب ( مصر ، سودان ، مغرب ، عراق و … ) از قافله تمدن بسیار عقب بودند و در مقابل آن همه اختراعات و اکتشافات ، کشورهای عربی از جمله مصر مدهوش و متحیر می شدند. با آمدن محمدعلی پاشا و رسیدن او به خدیو مصری ، او برای اینکه مملکت را نجات دهد به امر آموزش و پرورش سخت توجه کرد ، معلمین فرانسوی را استخدام نمود ، دانشجویان با استعداد را به اروپا به ویژه فرانسه اعزام نمود که با آمدن و برگشت آنها از فرانسه و اروپا مظاهر تمدن و فرهنگ اروپایی را با خود آوردند و با ترجمه آثار فرانسوی به عربی ، سعی در مزج دو تمدن عربی و اروپایی داشته که به وجود آوردند ؛ حرکت های فرهنگی و علمی و رونق آن و بهبود وضع اجتماعی به مرور زمان تداوم می یابد که با تسلط انگلیسی ها بر مصر و سودان و برخی دیگر از بلاد عربی ، فعالیت های رو به جلو متوقف می گردد که در این میان تحولات سیاسی اجتماعی و انقلاب های بسیاری در مصر و سودان به وقوع می پیوندند ، که این انقلاب ها و چالش ها موجب شد که در مقابله با استعمار ، با تصویب قانون سال ( ۱۹۲۳ م ) ، موقعیت های شایان توجهی نصیب ملت عرب شود و بعد از مواجهه با حوادث و وقایع بسیار و کشاکشهای بی شمار ، بالاخره به مرور زمان ، مصر استقلال خود را با طرد آثار استعمار بازیافت.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

کشور سودان نیز پس از فراز و نشیب های سرانجام در سال ۱۹۵۵ به استقلال کامل رسید و از
حاکمیت انگلیس و کشور مصر خارج گردید. ( زیدان ، ۱۹۵۷ ، ج ۴ ، ص ۱۲ – ۱۳ )
۲ – ۵ – ۱ – شعر در عصر نهضت
شعر عرب تا نیمه اول قرن نوزدهم میـلادی بـه همـان صـورت ناپسـند عصـر عثمـانی حرکـت
می کرد. اغراض نامطلوب ، معانی مبتذل و اسلوبها متکلف و اسیر بندهای بدیع بود.
شعرا نمونه عالی که بتوانند آن را راهبر و پیشوای خود قـرار بدهند نداشتـند . تنها چیـزی کـه
می دانستند علم عروض و به نظم در آوردن سخن برابر قوانین آن علم بود. شعرشان کاملاً بی روح و مرده بود. عاطفه حقیقی و شعور واقعی نداشت و رنگ تقلید کلاً در شعر حکم فرما بود.
هنر شاعر در آن بود که صنایع لفظی و ظاهری را هرچه بیشتر در نظم بیفزاید. مثلاً قصیـده ای
بسازد که تمام کلمه هایش بی نقطه باشد. یا قصیده ای بگوید که همچنانکه از اول به آخر خوانده می شود به همان ترتیب از آخر به اول خوانده شود.
از نیمه دوم قرن نوزدهم که عربها به ویژه کشورهای مصـر ، عـراق ، سـوریه ، لبنـان و سـودان
اگرچه هنوز استقلال خود را بدست نیاورده بود و هنوز قسمتی از حکومت و پادشاهی مصر به حساب می آمد ، اندک اندک به حقوق سیاسی و اجتماعی خود پی بردند و حقایقی را در تاریخ خود ، غیر از آن اساطیری که مورخان روایت کرده اند کشف کردند.
از طرف دیگر دیوان های شعرای پیشیـن چـاپ و منتشـر شـد و بـا مطالعـه ایـن دیـوان ها بـا
نمونه های عالی آشنا شدند که خلاف تمام نمونه هایی بودند که با آنها انس و الفت داشتند. مثلاً دیوان های شعرای دوره عباسی و ادوار پیش از آن را مطالعه کردند و در اشعار دوره جاهلی دقت نمودند و متوجه شدند که شعر عربی – مخصوصاً منابع قدیم آن – شعری طبیعی بوده که زندگانی مردم آن عصر را دقیقاً به تصویر درآورده است و دیدند که شاعر عصر جاهلی همانند امرؤالقیس و شاعر دوره اسلامی همچون جریر ، همه مسائل زندگانی جامعه عصر خود را مانند آیینه ای به دقت نشان داده ، و برای آنان روشن شد که شعر در اصل وسیله است نه هدف.
این مطالعات از یک طرف ، و ارتبـاط با کشـورهای اروپـایی و آشنـایی بـا ادبیـات غربـی ، کـه
شعرشان از این تعقیدات^[۱] و بی معنایی بدور است. از طرف دیگر ، ذوق و اندیشه شاعران عرب را تغییر داد و ذهنشان را اصلاح نمود ، چنانکه نیمه دوم قرن نوزدهم را عصر اصلاح نامیده اند. اصلاح در دین و سیاست و ادبیات که نمونه های بارز و آشکار این اصلاحات را از حیث دینی ، سیاسی و ادبی در سودان مشاهده می نماییم . ( ضیف ، ۱۹۵۷ م ، ص ۴۳ )
۲ – ۵ – ۲ – ویژگی شعر در عصر نهضت
خصوصیت شعری شاعران عصر نهضت در کشورهای عربی از جمله سودان عبارتند از :

1. 1. در شعر معاصر عرب ، مخصوصاً شعر شاعران نوپرداز از نظر فنی و قالبی ، تطور زیادی به چشم می خورد. در دوره معاصر ، نوپردازان شعر را کاملاً و کلاً مردمی کرده اند به این معنی که طبقه خاصی مخاطب شعرا نیست.

1. 1. شاعر معاصر می خواهد دیوانش را هرچه بیشتر مردم بخوانند و آرزو می کند که شعرش در روزنامه ها چاپ و منتشر شود.

1. 1. هدف شاعر معاصر ، ارضای خاطر جمهور و اکثریت مردم است نه یک فرد خاص.

1. 1. اغراض شعری شاعر معاصر ، عبارت از چیزهایی است که در زندگی روزمره مردم مهم است لذا شاعر معاصر دردها و رنجها و گرفتاری ها و نیازهای مردم خود را با زبان شعر بیان می دارد. که قضیه فوق در بسیاری از موضوعات شعری فیتوری نیز وضوح مشخصی دارد.

1. 1. شاعر دوره معاصر به جای پرداختن به زندگی شخصی و خصوصی و امیال و آرزوهایش ، به مسائل زندگی و عواطف و هوسها و آرزوها و نیازهای عموم مردم خود می پردازد.

1. 1. شاعر دوره معاصر دیگر تنها به خود نمی اندیشید بلکه خواست دیگران و تمایلات عموم مردم برایش مهم است و در این راه حتی خود را فراموش می کند.

1. 1. شاعر دوره معاصر ، تمدن و پیشرفت علمی و اختراعات صنعتی غرب را نیز به بهترین وجه در اشعار خود مجسم و نمایان می سازند و به توصیف شان می پردازند. ( ضیف ، ۱۹۵۷ م ، ص ۵۱ – ۵۲ )

۲ – ۵ – ۳ – وضعیت شعر در سودان
واقعیت آن است که وضعیت شعر و یا نثر در سودان منفک از وضعیـت آن در دیـگر کشـورهای
عربی همچون مصر ، عراق و … نمی باشد. باید گفت شعر عربی از نفوذ غربی برکنار نماند و جنبش های فکری غربی در آن تا جنگ اول جهانی مؤثر افتاد ، در سرزمین های مختلف عربی تأثیرات و تغییرات فراوان یافت و شعر به صورت جمود و رکود همانطور که در روزگار انحطاط بود درآمد و از بزرگان این زمان در مصر سامی البارودی ( ۱۹۰۴ م ) ، احمد شوقی ( ۱۹۳۲ م ) حافظ ابراهیم ( ۱۹۳۲ م ) که از لحاظ اسلوب مختلفند ، و گویای احساسات جماعت اطراف خود بودند و در نهضت و تجدد ملی و قومی مشارکت کردند.
مطران در تحول و تجدد شعر عـربی نقـش عمـده ای داشـت. در اشعـار رصـافی ( ۱۹۴۵ م ) و
زهاوی ( ۱۹۳۶ م ) در عراق حداقل جمود وجود داشت. هنر شعر و شاعری در عراق کاملاً سقوط نکرد بلکه وضعیتی شبیه به مصر و شام داشت و اوضاع سیاسی خاص این مناطق در ادبیات آنها تأثیر گذاشت.
پس از جنگ جهانی اول تحولات و تغییرات قوی و آشکاری در ادبیات عربی جدید مثـل تعـبیر
از زندگی و جامعه جدید ، تصویر مشکلات توده مردم و مساعی و افکار آنان مورد توجه نویسندگان و شاعران قرار گرفت.
( سعیدیان ، ۱۳۷۴ هـ . ش ، ص ۲۷۴ )
تحولی که منجر به تجدد و ظهور ادبیات جدید عرب گردید در اواخر قرن نوزدهم صورت گرفت
البته جنبش تکاملی محض نبود بطوریکه نمونه ها و شواهد بسیار ادبی از قرن دهم بود.
گرمانوس فرحات ( ۱۷۳۲ م ) والا لوسی در عراق هر دو تحولی در ادبیات عرب در قرن هجدهم
پدید آوردند لیکن ادبیات جدید مگر پس از دو جنبش مهم : ۱- احیا و زنده کردن میراث گذشتگان . ۲- ترجمه آثار ادبی غربی به زبان عربی ظهور نکرد و از آغاز قرن نوزدهم احیای ادبیات قدیم در کشورهای عربی شروع شد زیرا برای از میان نرفتن اسلوب ها و جلوگیری از انحطاط عربی به نشر نمونه های ممتازی از ادبیات قدیم اقدام کردند و به تقلید این نمونه ها به ایجاد ادبیات جدید پرداختند و از این گروه که به احیای ادبیات عرب و قدیم اهتمام ورزیدند ؛ ابراهیم الیازجی ( ت ۱۸۷۱ م ) از شام و علی مبارک ( ت ۱۸۹۳ م ) از مصر و محمود شکری الالوسی ( ت ۱۹۲۳ م ) از عراق ، علی مبارک مقامات ( علم الدین ) و الیازجی مقامات مجمع البحرین و الالوسی مجموعه منتخبات بلاغت العرب را تألیف کردند.
( سعیدیان ، ۱۳۷۴ هـ . ش ، ص ۲۷۱ )

شکل ۱-۱، ارتباط میان دو عبارت اسمی ‏را با در نظر گرفتن چند حوزه مشخص نمایش می‏دهد. ما این حوزه‏ها را با توجه به مفاهیم هم‏مرجعی و پیشایندی تفسیر خواهیم نمود. دو عبارت اسمی‏در صورتی که با یکدیگر مرتبط باشند، می‏توانند هم دارای ارتباط هم‏مرجعی و هم دارای ارتباط پیشایندی باشند. مانند آنچه در مثال۴ آمده است.
مثال ۴: (علی کریمی)_Ant,1 در نیمه دوم، ۲ گل به ثمر رساند. به طوری که به عنوان (محبوب‏ترین بازیکن پرسپولیس)_Ana.1 در این بازی تشویق شد.
در میان عبارت‏های اسمی‏ای که دارای چنین ارتباط دو‏جانبه‏ای هستند می‏توان به برخی از ضمایر و مراجع آن‏ها نیز اشاره کرد. البته مثال‏های ۵ و ۶ نشان می‏دهند که همه ضمایر و مراجعشان در این رابطه صادق نیستند.
مثال ۵: )هر سگی_Ant( زندگی )خودش_Ana( را دارد.
مثال ۶: اگر (یک خانه)_Ant داشتم (آن)_Ana را به تو اجاره می‌دادم.
در مثال ۵، ارتباط میان «هر سگی» و «خودش» یک ارتباط پیشایندی از نوع «ارتباط دهنده^[۵۱]» یا «با‏هم‏آیی» می‏باشد؛ و یا در مثال ۶، «یک خانه» در دنیای واقعی وجود خارجی ندارد. بنابراین طبق تعریفِ ارتباطِ هم‏مرجعی، «یک خانه» نمی‏تواند به عنوان هم‏مرجع برای «آن» در نظر گرفته‏شود.[۷۶] همان طور که در شکل ۱-۱ مشاهده می‏شود، عبارت‏های اسمی‏که از نوع پیشایندی هستند اما ارتباط هم‏مرجعی ندارند در حوزه پیشایند‏های «ارتباط‏دهنده» قرار می‏گیرند [۸۰،۸۷] اغلب پژوهشگران این نوع پیشایند را زمانی به کار می‏برند که در جفت عبارت (مقدم و تالی)، عبارت مقدم به وضوح در متن ظاهر نشده باشد و با بهره گرفتن از برخی از موجودیت‏هایی که قبلاً در متن اشاره شده است می‏توان وجود آن‏ها را اثبات کرد. مثال ۳، یک نمونه مناسب برای این نوع از پیشایندها می‏باشد. در این مثال ارتباط میان دو عبارت «درب» و «اتاق» از نوع مرونیمیک^[۵۲] است به این معنا که «درب» جزئی از «اتاق» محسوب می‏شود.^[۵۳]

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

یکی دیگر از انواع ارتباط پیشایندی، پیشایند صفر^[۵۴] است. مثال ۷ نمونه‏ای از این ارتباط را نشان می‏دهد.
مثال ۷: (دو جاده به سمت اصفهان)_Ant می‏رود، (یکی اتوبانی و سریع)_Gap1 و (دیگری خاکی و خطرناک)_Gap2 است.
در حقیقت پیشایندهای صفر، یکی از انواع پیشایندهای کاهش یافته می‏باشند به این ترتیب که لزوماً به صورت عبارت‏های اسمی‏ نیستند بلکه به صورت یک شکاف در یک عبارت ظاهر می‏شوند.[۳۵] در مثال۷ منظور از «اتوبانی و سریع» و «خاکی و خطرناک»، دو جاده‏ای است که به سمت اصفهان می‏روند. هدف از تحلیل پیشایندهای صفر، شناسایی چنین روابطی است.
یکی از حالتهای ارتباط پیشایند صفر، ضمایر صفر^[۵۵] می‏باشد که تحلیل آن در برخی زبان‏ها مانند ژاپنی[۹۲]، اسپانیایی[۶۲] و حتی پارسی بسیار حیاتی است. در این نوع از پیشایندها، یکی از ارکان در جفت(مقدم،تالی) حذف می‏شود. نمونهای از این نوع پیشایند، مثال ۶ می‏باشد که منظور از گوینده چنین است: «اگر من یک خانه داشتم آن‏را به تو اجاره می‏دادم».
در نهایت دو عبارت اسمی‏می‏توانند تنها از نوع هم‏مرجع خالص^[۵۶]باشند. ما این ارتباط را با مثال «پرفسور زاده»، «پدر منطق فازی» و «بنیان‏گذار منطق فازی» تفسیر می‏نماییم. همان طور که می‎دانید هر سه عبارت مذکور به شخص«پروفسور لطفعلی عسگر‏زاده» اشاره دارند اما اگر عبارت اسمی‏اول، یعنی «پرفسور زاده» در متن عنوان نشود، باز هم می‏دانیم که عبارت‏های اسمی‏ «پدر منطق فازی» و «بنیان‏گذار منطق فازی» با یکدیگر هم‏مرجع هستند. نمونه‏ی دیگری از یک ارتباط هم‏مرجعِ خالص، ارجاع انواع عبارت‏های اسمی‏به «باراک اوباما»، در پاراگراف‏ها، مکالمات با حتی متون متمایز است. اغلب نمونه‏هایی از روابط هم‏مرجع خالص در مستندات متقاطع مشاهده می‏شود. با تکیه بر این مفهوم برخی از پژوهشگران مانند [۸۸] به تحلیل مرجع‏مشترک در متون متقاطع پرداخته‏اند.
نکته‏ی دیگر اینکه، در همه پژوهش‏هایی که برای شناسایی مرجع ضمیر در زبان‏هایی مانند انگلیسی انجام شده است، همیشه مرجع ضمیر پیش از ضمیر قرار می‏گیرد. اما در زبان پارسی این امکان وجود دارد که مرجع یک ضمیر پس از آن قرار گیرد. مثال ۸ ، نمونه‏ای از زبان پارسی می‏باشد که این مسئله را نشان می‏دهد.
مثال ۸: سی.ان.ان به آمریکا و جهان چنان شوکی وارد کرد که حتی (خود)_Ana,1( ترنر)_Ant,1 نیز آن‏را باور نمی‏کرد.
بطورکلی، آنچه مبرهن است برای شناسایی و بررسی هر کدام از روابط پیشایندی و یا هم‏مرجعی، نیاز به دانش‏های واژگانی و زبان‏شناسی در زبان مورد نظر می‏باشد. به طوری که هر چقدر یک رابطه هم‏مرجعی بیشتر پیشایندی باشد به دانش زبان‏شناسی بیشتری نیاز دارد. در همین راستا، شکل ۱-۲، میزان ارتباط میان حوزه‏ها‏ی گفته شده را با هر کدام از انواع دانش‏های زبان‏شناسی و واژگانی نمایش می‏دهد.

شکل ۱-۲: میزان ارتباط میان حوزه‏ها‏ با انواع دانش‏های زبان‏شناسی و واژگانی

۱-۲-۲.تحلیل پیشایند:
یکی از وظایف مهم پردازش زبان طبیعی است که موجب کاهش ابهام عبارت‏های اسمی‏ به کار رفته در متن می‏شود. به طور کلی این فرایند وابستگی و پیوند میان دو عبارت تالی و مقدم را به گونه‏ای تشخیص می‏دهد که عبارت مقدم، عبارت تالی را تفسیر نماید.
۱-۲-۳.تحلیل مرجع‏مشترک:
با توجه به آنچه گفته شد، تحلیل مرجع‏مشترک، به فرایند مرتبط کردن تمام عبارت‏هایی گفته می‏شود که به یک موجودیت واحد در دنیای واقعی اشاره دارند. این عبارت‏های اسمی‏هم‏مرجع، با هم تشکیل یک زنجیره واحد را می‏دهند که شامل ضمایر صفر تا اسامی‏خاص خواهد بود. تمام اعضای تشکیل دهنده‏ی این زنجیره باید از نظر تعداد، جنس و… با یکدیگر هم تراز باشند.
۱-۲-۴.تقابل تحلیل مرجع‏مشترک و تحلیل پیشایندی:
با توجه به آنچه تا کنون درباره دو مفهوم تحلیل مرجع‏مشترک و تحلیل پیشایند گفته شد، این دو وظیفه با وجود شباهت زیادی که با یکدیگر دارند، دو وظیفه مجزا محسوب می‏شوند. بدین‏ترتیب که با به کارگیری فرایند تحلیل مرجع‏مشترک، سیستم می‏تواند تمام اطلاعاتی که در مورد یک موجودیت در متن وجود دارد را شناسایی نماید. از طرفی دیگر تفسیر درست پیشایندها در متون به رفع ابهامات موجود در متن می‏انجامد؛ لذا استفاده از این دو وظیفه با در نظر گرفتن حوزه‏ها‏ی تشابه و اختلاف آن‏ها به درک و استخراج اطلاعات مفید در متن کمک فراوانی خواهد نمود. در این بخش با بهره گرفتن از مثال‏هایی لزوم اجرای این دو فرایند را در کنار یکدیگر بررسی می‏کنیم.
پس از شناخت فرآیندهای تحلیل مرجع‏مشترک و تحلیل پیشایند و اینکه یک سیستم چه انتظاراتی را باید برآورده نماید، لازم است تا روال کار را برای اجرای هر فرایند را مشخص نماییم. استفاده از الگوریتم‏های یادگیری، از پرکاربردترین روش‏های ارائه شده برای شناسایی روابط مثبت و منفی در مرجع‏مشترک و پیشایند می‏باشد. به این ترتیب که الگوریتم با بهره گرفتن از برخی ویژگی‏ها (مانند [۱۰۵]( آموزش می‏بیند تا روابط مثبت و منفی را پیش‏بینی نماید^[۵۷]. البته شایان ذکر است که برخی از ویژگی‏ها برای این دو فرایند مشترک و برخی دیگر متفاوت می‏باشد. به عنوان مثال ویژگی تطابق رشته‏ای^[۵۸] از جمله مواردی است که برای تحلیل مرجع‏مشترک بسیار مورد توجه قرار گرفته است اما در فرایند تحلیل پیشایند کاملاً بی معنا است( دو عبارت یکسان چگونه می‏توانند یکدیگر را تفسیر نمایند). به عبارت دیگر فرض بر این است که دو عبارت اسمی‏که در یک متن تکرار می‏شوند به احتمال خیلی زیاد هم‏مرجع هستند.
مثال ۹: دیروز دو تیم محبوب «الف» و «ب» به مصاف یکدیگر رفتند. تیم «الف»، در نیمه اول بسیار درخشید به طوری که طرفداران این تیم به پیروزی تیمشان امیدوار بودند. اما دیری نپایید که تیم «ب» روال بازی را به نفع خود تغییر داد که منجر به شادمانی طرفداران این تیم شد.
همان طور که در مثال ۹ مشاهده می‏شود، عبارت اسمی‏«طرفداران این تیم» در خطوط ۲ و ۳ عیناً تکرار شده است. بنابراین طبق ویژگی تطابق رشته‏ای در فرایند تحلیل مرجع‏مشترک این دو عبارت با یکدیگر هم‏مرجع در نظر گرفته خواهند شد، اما واقعیت این است که این دو عبارت با یکدیگر هم‏مرجع نیستند. به عبارتی قرار گرفتن این دو عبارت در یک زنجیره واحد یکی از خطاهای تحلیل مرجع‏مشترک محسوب می‏شود. در حالی که استفاده از فرایند تحلیل پیشایندی موجب رفع این خطا خواهد شد. این کار به این ترتیب انجام خواهد گرفت که عبارت «طرفداران این تیم» در خط ۳ با اولین و نزدیک‏ترین مفسر خود یعنی «تیم ب»، تشکیل یک جفت تالی و مقدم را می‏دهند و به همین ترتیب «طرفداران این تیم» در خط ۲ با «تیم الف» جفت خواهد شد. این مثال نمونه‏ایست که در آن دقتِ^[۵۹] تحلیل پیشایندی از تحلیل مرجع‏مشترک پیشی می‏گیرد.
طبق آنچه در فرایند تحلیل پیشایندی رایج است. هنگام شناسایی مقدم برای هر عبارت تالی، حرکت از تالی به سمت عبارت‏های اسمی‏ماقبل آن انجام خواهد شد تا به این ترتیب، جفت عبارت‏های (مقدم و تالی) شناسایی شوند. همان طور که پیش از این اشاره شد، فرایند تشخیص مرجع ضمیر نیز از همین رویکرد پیروی می‏نماید، با این تفاوت که در برخی موارد مقدم (در اینجا منظور مرجع ضمیر است) بعد از تالی قرار می‏گیرد (مانند مثال ۸). بنابراین حرکت الگوریتم (راست به چپ) نمی‏تواند به شناسائی مرجع صحیح برای ضمیر مورد نظر منجر شود. در حالی که اجرای وظیفه‏ی تحلیل مرجع‏مشترک، با شناسایی عبارت‏های هم‏مرجع، تا حد زیادی این مشکل را برطرف خواهد نمود. حرکت الگوریتم در تحلیل مرجع‏مشترک نیز از راست به چپ خواهد بود با این تفاوت که نقطه‏ شروع آن می‏تواند انتهای متن باشد، هر عبارت اسمی‏جدید که با عبارت‏های پیش از خود هم‏مرجع باشد به زنجیره های موجود اضافه می‏شود، در غیر این صورت خودش تشکیل زنجیره‏ای جدید را خواهد داد. در چنین حالتی فراخوانی^[۶۰] و دقت در تحلیل مرجع‏مشترک نسبت به تحلیل پیشایندی پیشی می‏گیرد.
به همین ترتیب نیز راهکار‏ها‏ی ارائه شده برای هر کدام از این فرآیندها تا حدودی با یکدیگر متفاوت می‏باشد. به عنوان نمونه یک رویکرد در فرایند تحلیل پیشایندی افراز پس از آموزش الگوریتم یادگیری است که تنها به منظور افرازِ جفت‏های (مقدم و تالی) صورت می‏گیرد. به این ترتیب که پس از ایجاد نمونه‏ها‏ی مثبت و منفی که عموماً توسط یک رده‏بند ایجاد می‏شوند، نزدیک‏ترین و مناسب‏ترین مقدم برای تالی مورد نظر مشخص می‏شود. در مقابل برخی پژوهشگران برای تحلیل مرجع‏مشترک را یک فرایند دومرحله‏ای در نظر می‏گیرند؛ در مرحله‏ی اول به جای استفاده از دو اصطلاح تالی و مقدم، اصطلاحاتی مانند «قابل برچسب^[۶۱]» و یا «اشاره» جایگزین می‏شود. هر اشاره می‏تواند خروجی فرایند کشف و شناسایی اشاره باشد. توجیه این جایگزینی این است که ما در تحلیل مرجع‏مشترک به مفاهیم مفسر یا ارجاع دهنده نیاز نداریم و به جای آن اصلاحِ مستقلِ اشاره را جایگزین می‏نماییم. هر اشاره به عنوان یک ارجاع به هر گروه از موجودیت‏ها در نظر گرفته می‏شود و می‏تواند یکی از انواع اسم عام، اسم خاص و حتی ضمیر (یا شبه ضمیر) باشد. همچنین سایر عبارت‏های موجود در متن که برای تحلیل مرجع‏مشترک کاربرد ندارند، به عنوان خارج ‏از اشاره^[۶۲] در نظر گرفته می_‏شوند. در مرحله‏ی دوم نیز فرایند تحلیل عبارت‏ها‏ی اسمی‏هم‏مرجع انجام خواهد شد.
۱-۳.جمع‏بندی:
در این فصل، تحلیل مرجع مشترک را به طور دقیق تر مورد بررسی قرار دادیم، آنچه مشخص است این فرایند به دنبال پیدا کردن ارتباطات هم‏مرجع در متن می‏باشد. در پژوهش‏ها‏ی انجام شده گاهی یک ارتباط هم‏مرجع با ارتباط مشابه دیگری به نام ارتباط پیشایندی مترادف محسوب می‏شود. حتی گاهی ما یک ارتباط را هم‏مرجع می‏پنداریم که هم‏مرجع نیست.
از آنجائیکه ما برای انجام تحلیل مرجع مشترک در زبان پارسی نیاز به پیکره‏ای با برچسب گفتمان خواهیم داشت، لازم بود تا این ارتباطات را به طور دقیق بشناسیم. تا بر اساس آن بتوانیم پیکره‏ای با روابط صحیح ایجاد نمائیم. به علاوه این شناخت می‏تواند به انتخاب راهکار‏های مناسب برای فرایند تحلیل مرجع مشترک نیز کمک شایانی داشته باشد و در نهایت نیز شناخت روابط و راهکارهای مناسب برای تشخیص هر کدام از انواع روابط میان عبارت‏های اسمی مرتبط با هم، می تواند به ایجاد یک سیستم چند گذری، مانند آنچه لی ۲۰۱۱، بنسکو۲۰۱۲ ارائه داده اند کمک کند. [۴۱،۸۰]به این ترتیب که در هر گذر، یکی از انواع و حالت‏های موجود مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد و در نهایت با اجماع نتایج حاصل شده، فرایند تحلیل اتمام یابد.
فصل دوم
بخش اول
۲-۱-۱. پیشینه تشخیص مرجع مشترک
تشخیص مرجع مشترک، یکی از مهمترین وظایف استخراج اطلاعات است که با شناسایی عبارات اسمی (اشاره‏هایی) که به یک موجودیت واحد اشاره دارند، همراه می‏باشد.[۵۸]به این ترتیب که این اشاره‏ها تشکیل یک زنجیره‏ی هم‏مرجع را می‏دهند. در این فصل برخی از روش‏هایی که در زمینه تشخیص مرجع مشترک بکارگرفته شده‏اند را بررسی می‏نماییم. از آنجائی­که تا کنون پژوهش منتشر شده‏ای در این زمینه در زبان پارسی پیدا نکردیم، در این بخش به بررسی روش‏های ارائه شده در سایر زبان ها(انگلیسی، عربی، چینی و…) می‏پردازیم.
به طور کلی روش‏های تشخیص مرجع مشترک به دو دسته کلی زبان‏شناسی و روش‏های یادگیری ماشین تقسیم می‏شوند. به این ترتیب که در روش‏های زبان‏شناسی، بسیار نیازمند دانش زبان‏شناسی هستیم. استخراج این دانش از متن، فرآیندی زمان‏بر و پر‏خطاست. نخستین الگوریتم‏های زبان‏شناسی مرتبط با تشخیص مرجع مشترک در اواخر دهه هفتاد ارائه شدند که در آن‏ها از دانش زبان‏شناسی و معنایی بسیاری استفاده شده‏است.[۱۹،۶۰] پس از آن، با گذر زمان و فراهم شدن پیکره‏های زبان‏شناسی، این روش‏ها، جای خود را به روش‏های آماری دادند. در روش‏های آماری، دانش مورد نیاز بیشتر با بهره گرفتن از پیکره‏های بزرگ و روش‏های آماری کسب می‏شود و نسبت به روش قبل، به دانش زبان‏شناسی کمتری نیاز است و همچنین به نتایج بهتری نیز بدست می‏آید.[۱۰۵] در ادامه‏ی این بخش نخست به مرور مختصری از شیوه‏های کلی روش‏های زبان‏شناسی می‏پردازیم. سپس روش‏های یادگیری ماشین را با تفصیل بیشتری بیان خواهیم نمود.
۲-۱-۲. روش‏های زبان‏شناسی
عموماً روش‏های زبان‏شناسی به منظور تشخیص مرجع مشترک، از مجموعه‏ای از فاکتورها بهره می‏گیرند. تطابق^[۶۳] جنس و عدد (چندم شخص ، مفرد/ جمع)، محدودیت‏های تطبیق معنایی، مشابهت معنایی^[۶۴]، مشابهت نحوی^[۶۵]، بارز بودن^[۶۶]، مجاورت^[۶۷] و غیره از جمله فاکتورهای متداول برای تشخیص مرجع مشترک می‏باشند. این فاکتورها می‏توانند «حذف‏کننده^[۶۸]» یا «امتیاز‏دهنده^[۶۹]» باشند. جدول ۲-۱ این فاکتورها را به تفکیک «حذف‏کننده» و «امتیازدهنده» نمایش می‏دهد.

جدول۲-۱: فاکتورهای متداول برای تشخیص مرجع مشترک

«حذف‏کننده»

«امتیاز‏دهنده»

وضع قانون اسکان کم درآمدها که خلاء آن جداً‌ مشهود است مهمترین اقدامی است که در حین تلاش برای مهار تورم بایستی معمول گردد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

یک تفکر غلط که بوجود آمده است آنست که تسهیلات کم بهره و یارانه‎ای خرید مسکن را بایستی در اختیار هر قشری قرار بگیرد، در حالی که اساس تعریف چنین ابزارهایی مساعدت و افزایش توان خرید اقشار کم درآمد و با درآمد متوسط جامعه است،
در سیاستهای تأمین مسکن قابل خرید نحوه شناسایی افراد و اقشار هدف، گروه‏بندی افراد و اقشار هدف، گروه‏بندی افراد به لحاظ خدمت قابل ارائه و در نهایت مدیریت این سیاستها یعنی از مسیری است که لازم است برای کمک به اسکان این قشر طی نمود. متأسفانه مقوله شناسایی گروه های مختلف درآمدی موضوعی است که به رغم اهمیت وافر در کشور مورد غفلت واقع شده است. بدون تردید اجرای سیاست اسکان و دیگر سیاستهایی که در آنها شناسایی اقشار جامعه گام اولیه و اساسی محسوب می‏شود (از جمله سیاست نقدی کردن یارانه‏ها، سیاست واقعی کردن قیمت حامل‏های انرژی و پرداخت و توزیع عادلانه یارانه سوخت میان اقشار مختلف درآمدی) بدون انجام این مهم همواره در قالب توصیه‏های سیاستی باقی مانده و هیچ گاه محقق و عملی نخواهد شد. بنابراین شناسایی اقشار مختلف درآمدی از جمله وظایف وزارت رفاه و تأمین اجتماعی می‏باشد. نحوه و چگونگی اعمال این سیاست نیز بسیار مهم و از ظرافت خاصی برخوردار است(۱۲).
درخصوص تأمین مسکن افراد کم درآمد نباید صحبتی را در حاشیه شهر که تمامی اعضای آن کم درآمدند پیش چشم آورد بلکه نظر به اینکه یکی از اهداف سیاست اسکان کم درآمدها رعایت توزیع یکسان این افراد در کلیه نقاط شهر است تا بدین ترتیب این قشر نیز همچون سایر افراد بتواند از امکانات خدماتی ـ تفریحی و آموزشی شهر بهره برند فلذا توصیه می‏شود همچون سیاست معمول در دیگر کشورها به گونه‏ای رفتار شود که افراد کم درآمد در شهر توزیع شده، شرایط به گونه‏ای تهیه گردد که برخی از واحدهای ساخته شده توسط بخش خصوصی در اختیار قشر کم درآمد قرار گیرد.
تفاوت‌های ساختاری بازار مسکن در ایران
از جمله ضروریات زندگی انسان‌ها، خوراک، پوشاک و مسکن است که حداقلی از این گروه کالاها برای ادامه زندگی بشر موردنیاز است. ساختار بازارهای خوراک و پوشاک مشابه بوده و به عبارت دیگر یک تابع تقاضا و عرضه ممتد بلندمدت برای آنها در نظر گرفته می‌شود که با رشد جمعیت، آنها نیز رشد می‌کنند.
در بخش مسکن تفاوت بین وضعیت بازار و همچنین تقاضا برای مسکن در جوامع مختلف عمدتا متاثر از ازدواج و زندگی مشترک است؛ هر چند خانوارهای تک نفره بخشی از این تقاضای مسکن را تشکیل می‌دهند، اما تفاوت تقاضای مسکن بین جوامع مختلف متاثر از فرهنگ و آداب جوامع متفاوت است.
اگر بخواهیم بازار مسکن را در جوامع و کشورهای مختلف تفکیک کنیم یکی از عمده‌ترین و بارزترین تقسیم‌بندی‌ها بین کشورهای دارای پشتیبانی گسترده تامین اجتماعی و کشورهایی است که تامین اجتماعی نقش کوچکی در حمایت از افراد و خانوارها ایفا می‌کنند(۲).
با بررسی وضعیت عرضه و تقاضای بازار مسکن در ایران و کشورهای دیگر مشاهده می‌شود، این بخش در کشور آمریکا شبیه به کشور ایران است، اما با اروپا تفاوت بسیار دارد، به طوری که در اروپا اکثر مردم اجاره نشین دولت یا شهرداری‌ها هستند و مردم مسکن را به‌عنوان یک سرپناه تقاضا می‌کنند اما در آمریکا این چنین نیست.
در آمریکا مانند ایران مسکن یک کالای سرمایه‌ای است، با این تفاوت که در این کشور افراد می‌توانند بدون هیچ پیش‌پرداختی یا با تامین حداکثر ۱۰ درصد از هزینه ملک، از وام‌های بانکی بلند مدت استفاده کنند. در نتیجه در این کشور یک تعادل در بازار مسکن وجود دارد که فقط در دوره بلندمدت گاه با یک جهش روبه‌رو می‌شود اما مجددا به حالت تعادلی خود می‌رسد.
نرخ سود یا بهره در اقتصادهای مختلف اثرات متفاوتی در تقاضا و بازار مسکن دارند؛ در کشورهایی که بخش عمده خرید مسکن از طریق تسهیلات و اعتبارات بانکی صورت می‌گیرد (مانند آمریکا که حدود ۹۵ و شاید تا ۱۰۰ درصد هزینه خرید مسکن از طریق تسهیلات بانکی تامین می‌شود) صاحبان مسکن به دلیل اینکه پرداخت بهره تسهیلات دریافتی، مبلغ بالایی است حاضر هستند مسکن خود را با قیمت کمتری به فروش برسانند به همین دلیل دوران رکود در کشوری مانند آمریکا یک نوع شیب نزولی در قیمت‌ها را به همراه دارد در صورتی که در ایران به دلیل اینکه تسهیلات بانکی نقش بسیار جزئی در خرید مسکن دارد و در واقع خریداران مسکن صاحب و مالک کل یا بخش عمده‌ای از آن هستند، در دوران رکود تمایلی به کاهش قیمت‌ها نشان نمی‌دهند؛ در نتیجه خط نرخ قیمتی در ایران خطی در محور افق است، اما به محض اینکه دوران رونق آغاز می‌شود یک جهش در منحنی تقاضا، افزایش قیمت‌ها را به همراه خواهد داشت؛ بنابراین این افت و خیزها در واقع نوساناتی است که در اقتصاد بازار مسکن این نوع کشورها مشاهده می‌شود(۸).
تامین اجتماعی و حمایت در اقتصاد کشورهایی مانند ایران و آمریکا ضعیف است در حالی‌که در کشورهایی مانند اروپای شمالی حمایت از طریق دولت نگرانی برای حال و آینده افراد و خانوارها به وجود نمی‌آورد؛ این تفاوت مهم موجب ایجاد تفاوت در بازار مسکن این دو گروه از جوامع شده به صورتی که در ایران، آمریکا و کشورهای مشابه، تمایل به سرپناه یکی از انگیزه‌های مهم پس‌انداز از طریق حمایت برای آینده تلقی می‌شود؛ در نتیجه عمده متقاضیان مسکن در ایران و کشورهای مشابه به دنبال خرید و مالکیت آن هستند، به طوری که حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد از خانوارها مالک مسکن و حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد نیز اجاره نشینی یا انواع دیگر استفاده از مسکن را پیشه کرده‌اند. در حالی که در اروپا به ویژه اروپای شمالی برعکس این آمار صادق است؛ یعنی حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد مردم اجاره نشین دولت یا شهرداری‌ها هستند و تقاضای آنها عمدتا برای مسکن به‌عنوان یک سرپناه است نه تامین آتی(۹).
این تفاوت موجب شده که بازار برای مسکن در کشورهایی مانند ایران و آمریکا دچار افت و خیزهای بیشتر شود و معمولا عرضه و تقاضای مسکن یک دوران رکود و سپس رونق را در بلندمدت طی می‌کند.
تاکید می‌شود وضعیت و شرایط بازار مسکن در اقتصاد ایران به صورتی است که به دلیل تامین اجتماعی پایین، مردم مسکن را تنها به‌عنوان سرپناه تقاضا نمی کنند بلکه مسکن را به‌عنوان یک نوع دارایی و پس‌انداز می‌دانند، بنابراین تقاضا همواره در بازار مسکن بالا خواهد بود و از آنجا که سیستم اعتباری در ایران نمی‌تواند پاسخگوی این تقاضا باشد، عرضه نیز پاسخگوی نیاز نیست.
باید گفت هر زمان درآمدهای نفتی به اقتصاد کشور سرریز می‌شود، بازار مسکن تاحدودی تحت تاثیر این درآمدها قرار می‌گیرد و دچار تغییر می‌شود و در مجموع نتیجه نهایی به‌دست آمده در مذاکرات را می‌توان در همین راستا تحلیل کرد، اما این موضوع یعنی توافق هسته‌ای تاثیر کوتاه‌مدت و مستقیم بر بازار مسکن نخواهد داشت.
بررسی وضعیت ساخت و ساز، قیمت و بازار مسکن
با ارائه بسته پیشنهادی خروج اقتصاد از رکود توسط دولت یازدهم در سال گذشته، تحلیلگران انتظار دارند تحولاتی در بخش های کلیدی کشور رقم بخورد و سال۹۴، آبستن رویدادهای اساسی در اقتصاد کشور باشد. این در حالی است که سال جاری با اخبار احتمال لغو تحریم ها آغاز شد تا فرصتی طلایی برای جذب
سرمایه های داخلی و خارجی و توسعه بخش های مختلف ایجاد شود. در این میان، سیاست ها و برنامه های داخلی کشور به ویژه در بخش مسکن به گونه یی پیش رفت که راهگشای گذر از مسیر پرفراز و نشیب رکود باشد. راه اندازی صندوق های زمین و ساختمان در سطح استان های کشور، افزایش و اعطای محدود سقف تسهیلات ساخت مسکن از سوی برخی بانک ها و رفع محدودیت های لیزینگ مسکن در سال گذشته و راه اندازی سیستم پیش خرید در سال جاری حاکی از آن است که وزارت راه و شهرسازی دولت یازدهم با جذب بخش خصوصی به دنبال ساماندهی و رونق بخشی به بازار مسکن و صنعت ساختمان است. چراکه خروج مسکن از رکود با اتکا به تجربه و توان مالی بخش خصوصی امکان پذیر است. در عین حال، اطلاعات پروانه های ساختمانی صادرشده توسط شهرداری های کشور طی نیمه نخست سال۹۳ که از سوی مرکز آمار منتشرشده نشان می­دهد بخش خصوصی متقاضی ۵/۹۸درصد کل پروانه های صادرشده در مناطق شهری کشور بوده است. سهم تعاونی ها از این فعالیت اقتصادی در مدت مشابه حدود ۸/۰درصد و برای دولت ۷/۰درصد بوده است(۱۰).
براساس این گزارش طی ۶ ماه نخست سال گذشته، در مناطق شهری کشور حدود ۶۴هزار و ۱۸۶پروانه صادر شده که تعداد ۵۷هزار و ۳۶۴پروانه معادل ۴/۸۹درصد مربوط به احداث ساختمان و ۶ هزار و ۸۲۲ فقره نیز برای افزایش بنا بوده است. به این ترتیب، با وجود تلاش دولت برای تشویق بخش خصوصی جهت مشارکت در رونق ساخت و ساز، تعداد پروانه های صادرشده برای احداث ساختمان نسبت به نیمه دوم سال ۹۲ حدود ۹/۴۷درصد کاهش یافته است.
همچنین در نیمه اول سال۱۳۹۳، مساحت زیربنای تعیین شده در پروانه های ساختمانی صادره از سوی شهرداری های کشـور بـالغ بـر ۱/۳۷۶۶۲ هـزار مترمربع بوده است. از این میزان حدود ۱/۳۵۱۰۹هزار مترمربع از مساحت زیربنای پروانـه ها مربـوط بـه پروانـه های احـداث سـاختمان و ۲۵۵۳هزار مترمربع مربوط به
پروانه های افزایش بنا است.
بررسی پروانه های صادرشده برای احداث ساختمان در هر یک از استان های کشور حاکی از آن است که بیشترین پروانه صادرشده با سهم ۵/۱۴درصد و صدور ۸هزار و ۳۱۴فقره پروانه در استان تهران و کمترین با سهم ۵/۰درصد و صدور ۳۰۷پروانه در استان ایلام بوده است. براساس این آمار، بعد از استان تهران، ساخت و ساز به ترتیب در استان های اصفهان، خراسان رضوی و فارس مورد استقبال سرمایه گذاران بخش خصوصی بوده است. همچنین کمترین درخواست ها به ترتیب در استان های هرمزگان، گلستان و سمنان بوده است.
همان طور که آمار نشان می دهد سهم کلان شهر تهران از پروانه های صادرشده در کل کشور حدود ۲/۱۰درصد است. از این میزان تقاضا برای صدور پروانه ساخت و ساز در تهران، ۵هزار و ۸۲۶فقره برای احداث ساختمان و ۳۵ فقره برای افزایش بنا بوده است.
بر این اساس، پروانه های احداث ساختمان نسبت به نیمه دوم سال۹۲ به میزان ۵۶درصد کاهش داشته است. بیشترین سهم از پروانه های صادر شده برای احداث ساختمان در شهر تهران، مربوط به شهرداری منطقه۴ با صدور ۵۷۵پروانه و کمترین سـهم مربوط به شهرداری منطقه ۲۱ با ۱۲۰فقره بوده است. در این میان سهم بخش خصوصی برای درخواست مشارکت در ساخت و ساز پایتخت بالغ بر ۷/۹۸ درصد بوده و مابقی
درخواست ها معطوف به تعاونی ها و زیرمجموعه های دولت است. به این ترتیب، مجموع مساحت زیربنای تعیین شـده در پروانـه های احـداث سـاختمان صـادر شـده از سـوی شـهرداری تهران بالغ بر ۳/۹۱۱۸هزار مترمربع بوده است که نسبت به نیمه دوم سال۹۲ حدود ۵/۴۸درصد کاهش یافته است(۸).
براساس اطلاعات مرکز آمار از پروانه های ساختمانی صادر شده توسط شهرداری های کشور در نیمه نخست سال گذشته، بیشترین پروانه های صادر شده با کاربری مسکونی بوده به طوری که حدود ۳/۸۳درصد این
پروانه ها برای ساخت واحدهای مسکونی است. البته ۴/۸درصد کل پروانه برای واحدهای مسکونی توام با کارگاه صادر شده است. پس از واحدهای مسکونی، بیشترین سهم مربوط به واحدهای تجاری با صدور۳هزار و ۷۵۲فقره بوده است. این رقم درخصوص واحدهای صنعتی، آموزشی ، بهداشتی-درمانی به ترتیب ۷۶ ،۵۰۴ و ۵۱فقره است. براساس این گزارش پیش بینی می شود، بیشترین تعداد واحدهای مسکونی در استان های تهران، اصفهان، فارس احداث شود. این در حالی است که کمترین میزان نوسازی مسکن در استان های ایلام، گلستان و کهگیلویه و بویراحمد رخ خواهد داد.
به همین ترتیب، بخش اعظم پروانه های ساختمانی شهر تهران نیز برای احداث ساختمان های مسکونی صادر شده اند. از کل پروانه های صـادر شـده برای احداث ساختمان از سوی شهرداری های شـهر تهـران ۴هزار و ۹۸۳فقره برای احـداث ساختمان های مسـکونی، ۶۰۳مورد برای احداث ساختمان های مسکونی و کارگاه توام، ۱۲۴فقره واحدهای بازرگانی، ۱۰مورد واحد صنعتی، ۴مورد آموزشی و ۲مورد بهداشتی- درمانی صادر شده است. براساس این گزارش پیش بینی می شود
بیشترین تعداد واحدهای مسکونی در منطقه۵ به میزان ۵هزار و ۲۶۶مورد و کمترین میزان در منطقه ۲۱ حدود ۹۵۸ واحد خواهد بود(۷).
تاثیر میزان سرمایه گذاری بخش خصوصی در صنعت ساختمان
روزهای نخستین سال۹۴ برای اقتصاد ایران با اخبار هسته ای و احتمال لغو تحریم ها در آینده ای نزدیک همراه بود. تا بسیاری از ناظران و تحلیلگران بر این باور باشند که بخش های مختلف اقتصادی روزهای خوبی را در پیش رو خواهد داشت. گرچه گمانه زنی ها درباره آینده بازار های مختلف و به ویژه بازار مسکن پس از اجرایی شدن توافق هسته ای متفاوت است با این حال، بررسی وضعیت شرایط اقتصادی بخش مسکن در حال حاضر حاکی از آن است که این بازار همچنان با رکود مواجه است. به طوری که آخرین گزارش بانک مرکزی از نماگرهای اقتصادی نشان می دهد رکود سال های اخیر حاکم بر بازار مسکن باعث شده سرمایه گذاری بخش خصوصی در بخش ساختمان های تکمیل شده مناطق شهری طی سه ماهه سوم سال۹۳ نسبت به پاییز سال۹۲ حدود ۸/۸درصد کاهش یابد. این در حالی است که میزان سرمایه گذاری بخش خصوصی در این بخش از ساختمان طی تابستان سال گذشته نسبت به بهار ۸/۹درصد رشد داشت. اما در پاییز۹۳ سرمایه گذاری در بخش ساختمان های تکمیل شده ۷ درصد کاهش را تجربه کرد(۸).
با این حال، بررسی ها نشان می دهد سرمایه گذاری بخش خصوصی در ساختمان های تکمیل شده در پاییز۹۳ بیش از سه ماهه نخست سال گذشته بود.
این در شرایطی است که سرمایه گذاری بخش خصوصی در ساختمان های شروع شده پیش از تکمیل رشد قابل توجهی داشته است. باتوجه به اینکه نسبت به تابستان سال گذشته سرمایه گذاری در ساختمان های شروع شده با کاهش بیش از ۱۵درصدی مواجه بود اما در پاییز به استناد آمارهای بانک مرکزی این رقم به ۱۱و۴ دهم درصد افزایش یافت.
در کل، بخش ساختمان در سال۹۲ روزهای خوشایندتری را نسبت به سال گذشته تجربه کرده چرا که استقبال سرمایه گذاران خصوصی از بازار مسکن بیشتر بوده است. بررسی آمارهای منتشر شده توسط بانک مرکزی درباره مشارکت بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در سال گذشته حاکی از آن است که این حوزه با ادامه شرایط کنونی ممکن است با کمبود عرضه بیشتری مواجه شود. باتوجه به اینکه نظام بانکی در ارائه وام ساخت و تعیین تکلیف وام خرید مسکن تعلل می ورزد، قطعا کمبود عرضه تهدیدی برای بازار به حساب نخواهد آمد اما با رشد طبیعی تقاضا در آینده ممکن است عدم آمادگی بخش عرضه به افزایش قیمت مسکن منجر شود.
شرایط زمانی وخیم تر می شود که در کنار کاهش سرمایه گذاری، عرضه کاهش یافته و قیمت مسکن افزایش می یابد. گزارش نماگرهای اقتصادی بانک مرکزی از تعداد پروانه های صادرشده در مناطق شهری روند کاهشی را نشان می دهد.
به طوری که طی پاییز گذشته نسبت به پاییز۹۲ این شاخص حدود ۶/۳۶درصد کاهش یافته است. این در حالی است که چنین روند کاهشی را می توان به تفکیک در تهران، شهرهای بزرگ و سایر مناطق شهری کشور شاهد بود. بنابراین انتظار می رود وزارت راه و شهرسازی و مقامات بانکی کشور در اجرای سیاست های حمایتی از تولیدکنندگان و تقویت مالی از تقاضاکنندگان سرعت عمل نشان داده و از برنامه های بیشتر و متنوع تری رونمایی کند.
رشد سرمایه گذاری خصوصی
گزارش بانک مرکزی از نماگرهای اقتصادی در رابطه با سرمایه گذاری کل بخش خصوصی در ساختمان های جدید مناطق شهری طی پاییز سال گذشته نسبت به پاییز۹۲ با رشد ۹/۲درصدی همراه بوده است. با این حال، این میزان سرمایه گذاری نسبت به تابستان سال گذشته حدود یک درصد کاهش یافته که ادامه روند کاهشی با نرخ ۷/۳درصدی از تابستان سال۹۳ آغاز شده است. مقایسه سرمایه گذاری ها در سال۹۳ نسبت به سال۹۲ نشان می دهد، استقبال بخش خصوصی از بازار مسکن شرایط مطلوب تری را داشته است. چرا که در سال۹۳ علاوه بر اینکه حجم سرمایه گذاری ها افزایش یافته، در این مدت سرمایه کمتری از بازار مسکن خارج شده است. این در حالی است که مقایسه سالانه سرمایه گذاری در بازارها روند رو به رشد را نشان می دهد(۲).
باتوجه به پتانسیل بازار مسکن پایتخت، استقبال سرمایه گذاری بخش خصوصی از بازار تهران پررنگ تر بوده است. چرا که میزان سرمایه گذاری در تهران در مدت مشابه نسبت به پاییز۹۲ حدود ۶/۱۱درصد رشد یافته است. به این ترتیب، در پاییز سال گذشته نسبت به فصل تابستان هم سرمایه گذاری در ساختمان های تهران ۷/۶درصد رشد یافت تا کمبود سرمایه گذاری تابستان نسبت به بهار جبران شود. چرا که در تابستان سال گذشته فعالان صنعت ساختمان پایتخت شاهد کاهش ۶/۱۴درصد سرمایه گذاری بخش خصوصی در این بخش بودند. با این حال، سال۹۳، در مقایسه با سال گذشته شرایط بهتری را برای اهالی صنعت ساختمان داشت. چرا که حجم سرمایه افزایش یافته و دیگر خبری از خروج سرمایه از این صنعت نبود(۳).
با وجود اینکه در سرمایه گذاری طی مقاطع مختلف افزایش و کاهش های غیرمنظمی را شاهد بوده ایم اما روند کاهشی صدور پروانه های ساختمانی تقریبا ادامه داشته است. بررسی آمار تعداد پروانه های ساختمانی صادر شده در مناطق شهری در گزارش نماگرهای بانک مرکزی حاکی از آن است که در آینده ساخت وساز در سطح شهرها کاهش خواهد داشت. چرا که در پاییز سال۹۳ تعداد پروانه های صادرشده از سوی شهرداری ها نسبت به مدت مشابه در سال۹۲ حدود ۶/۳۶درصد کاهش یافت تا همچنان رکود حاکم بر صنعت ساختمان کشور ادامه داشته باشد(۶).
این در حالی است که روند صدور تعداد پروانه طی سال گذشته با روند کاهشی ۶/۲۸درصد در بهار آغاز شد و با کاهش مجدد ۷/۱۳درصدی در فصل تابستان ادامه داشت تا اینکه در سه ماهه سوم سال گذشته دوباره ۵/۲۶درصد کاهش یافت. مقایسه سالانه تعداد پروانه های ساختمانی صادر شده در مناطق شهری نشان
می دهد، روند کاهش تعداد پروانه ها از سال۹۱ با نرخ ۴/۲درصد آغاز شده است.
بررسی تعداد پروانه های ساختمانی صادر شده در کلان شهر تهران طی سه ماهه سوم سال۹۳ کاهش ۴/۵۶درصدی نسبت به مدت مشابه در سال۹۲ را نشان می دهد.
این در حالی است که مقایسه آن نسبت به تابستان سال۹۳ به کاهش ۱۷درصدی اشاره دارد.
این در حالی است که تعداد پروانه ها طی تابستان نسبت به بهار حدود ۵/۳۴درصد کاهش یافت تا به این ترتیب برای ماه­ها و سال­های آتی بازار مسکن و صنعت ساختمان شرایط رکودی را رقم بزند.البته بررسی روند پروانه ها در سال۹۲ نیز حاکی استقبال کم رنگ سرمایه گذاران بخش خصوصی برای ورود به حوزه ساخت و ساز است.
بررسی وضعیت صدور پروانه ها در دیگر کلان شهرها و شهرستان های کشور نیز حاکی از رفتار مشابه سرمایه گذاران خصوصی برای فعالیت در حوزه ساختمان است. با این حال، نقطه آغاز تصمیم سرمایه گذاران برای خروج از بازارساخت و ساز به سال۹۱ بازمی گردد