۳-۸- روش تجزیه و تحلیل داده ها

بر اساس طرح تجربی پژوهش، نخست اجزای اصلی تشکیل دهنده صورت جریان وجوه نقد، مطابق با بیانیه شماره ۹۵(FASB)، برحسب « معادله جریان وجوه نقد » بیان می‌شوند، سپس اجزای اصلی تشکیل دهنده صورت جریان وجوه نقد، مطابق با بیانیه شماره دو استاندارد حسابداری مالی ایران ( شکل توسعه یافته معادله جریان وجوه نقد FASB )، دنبـال می شود. لازم به ذکر است که معادله جریان وجوه نقد، کاربرد رگرسیون های طرح تجربی پژوهش را آسان می‌سازد. به همین منظور، ابتدا معادله جریان وجوه نقد بر اساس (FASB) و سپس بر مبنای بیانیه شماره دو استاندارد حسابداری مالی ایران، به ترتیب تشریح می‌شوند.

الف) – معادله جریان وجوه نقد ( مطابق با بیانیه شماره ۹۵ ( FASB

معادله(۱) جریان وجوه نقد عملیاتی = تامین مالی خارجی– سود سهام+ سرمایه گذاری + تغییرات وجوه نقد نگهداری شده

سمت چپ معادله (۱) شامل چهار نوع استفاده از وجوه نقد است. وجوه نقدی که به طور عمده در اضافه کردن مانده وجوه نقد، فعالیت های سرمایه گذاری، پرداخت سود سهام (نقدی) وکاهش تامین مالی خارجی استفاده شده است. و در سمت راست معــادله (۱) جـــریان وجـوه نقد عمـلیاتی (ocf)نشان داده شده است، که به عنوان منبع وجوه نقد مورد توجه قرار می‌گیرد. در این طرح تحقیقاتی، وجوه نقد عملیاتی (ocf) به عنوان منبع وجوه نقد استفاده شده است، زیرا هدف تحقیق، محاسبه انواع تخصیص های شرکت برای وجوه نقد حاصل از تکانه های جریان وجوه نقد، جهت چهار نوع استفاده نشان داده شده در سمت چپ معادله (۱) است [۲۱].

در اولین بررسی سیستم معادلات، تخصیص همزمان چهار نوع استفاده از جریان وجوه نقد به شرح زیر نشان داده می شود.

معادله(۲)

معادله(۳)

معادله(۴)

معادله(۵)

تفسیری که معمولاً ضرایب جریان وجوه نقد عملیاتی دارد، ثبت کردن حساسیت های جریان وجوه نقد در استفاده از وجوه نقد است. حساسیت جریان وجوه نقد، برای تمام متغیرهای سمت چپ نمی توان صفر باشد. به عبارت دیگر مقدار ضرایب ocfیا همان بتاها برای تمام متغیرهای معادلات (۵-۲) صفر نمی باشد. نکته دیگر اینکه مقادیر تمام متغیر های وابسته معادلات (۵-۲) باید از معادله جریان وجوه نقد تبعیت کنند. زیرا تمام داده ها از صورت جریان وجوه نقد هستند [۲۲].

برای آزمون تاثیر تکانه های جریان وجوه نقد، این طرح تجربی شامل رگرسیون های چند متغیره زیر است.

معادله (۶) معادله(۷)

معادله (۸)

معادله ( ۹)

معادله (۱۰)

در اینجا متغیر(های) مستقل اصلی، منابع وجوه نقد عملیاتی و و است، و متغیر (های) وابسته مقادیر سمت چپ معادلات ۱۰- ۶ می‌باشد.

به معادله (۱۰) برای روایی (اعتبار) معادله جریان وجوه نقد نیازی نیست، اما موجب افزایش درک بهتر، نسبت به مخارج سرمایه ای (capex) تخصیص یافته طی دوره مورد پژوهش می شود.

در واقع ضرایب جریان وجوه نقد معادلات (۱۰-۶) بیان کننده این است، که چگونه با وجوه نقد ورودی اضافی این دوره ( ناشی از تکانه وجوه نقد عملیاتی ) برای یک استفاده خاص از جریان وجوه نقد یک و دو سال بعد برخورد می شود، برای مثال معادله (۷) بررسی می شود. ضریب _۲۲β معمولاً به عنوان تاثیر وجوه نقد در سال قبل بر روی سرمایه گذاری این دوره، تفسیر شده است. آن تفسیر می‌تواند این باشد، که اگر شرکت ها وجوه نقد اضافی در این سال داشته باشند، چگونه آن را بر روی سرمایه گذاری سال بعد مصرف می‌کنند. به طور مشابه ضریب _۲۳β به عنوان اینکه چگونه شرکت‌ها، اگر وجوه نقد اضافی در این سال داشته باشند در دو سال بعد بر روی سرمایه گذاری مصرف کنند.

ضرایب _۲jβ و _۳jβ و _۴jβ برای j=2یاj=3 خالص تاثیر وجوه نقد در دوره t-1یا t-2 بر روی سرمایه گذاری، پرداخت سود سهام و کاهش تامین مالی خـــارجی به ترتیب در دوره t ثبت می شود.

برای مثال اگر جریان نقدی ورودی در دوره t-1منتهی به افزایش بدهی تامین مالی خارجی برای مسیر های بالا در دوره tشود، پس ضریب۰ >₄₂β است.

سرانجام، توجه کردن به علامت منفی برای ضرایب _۱۲β و_۱۳ β در معادله وجوه نقد نگهداری شده (معادله۶) دلالت بر رفتار پس انداز نکردن و تخصیص زودگذر مانده وجوه نقد هستند. اگر وجوه نقد اضافی در t-1یا t-2باعث افزایش خـــالص در ترکیــب مصرف بر روی سرمایه گذاری، سود سهام و کاهش تامین مالی خارجی در دورهt شود، شرکت نباید پس انداز نماید، زیرا وجوه نقد نگهداری شده را باید برای تخصیص های ذکر شده مصرف نماید [۲۲].

علاوه بر این تحقیق، تامین مالی خارجی را به تامین مالی بدهی ‌( تامین مالی از طریق استقراض ) و تامین مالی حقوق صاحبـان سهام ( تامیـن مالی از طریق افزایش سهام سرمایه مالکانه ) تقسیم ‌کرده‌است ، که معادلات آن ها به ترتیب عبارتند از:

ب)- معادله جریان وجه نقد( مطابق با بیانیه شماره ۹۵ استاندارد حسابداری ایران )

معادله (۱۱)

+ تامین مالی از منابع خارجی – سودسهام + سرمایه گذاری + تغییرات وجوه نقد نگهداری شده

جریان وجوه نقدعملیاتی= مالیات بر درآمد + بازده سرمایه گذاریها و سود پرداختی بابت تامین مالی

همان‌ طور که ملاحظه می شود، معادله (۱۱) در واقع شکل توسعه یافته معادله (۱) جریان وجوه نقد بیانیه شماره ۹۵ (FASB)می‌باشد، که دلیل آن سه بخشی بودن صورت جریان وجوه نقد، طبق استانـدارد FASB و پنچ بخشی بودن صورت جریان وجوه نقد، مطابق با استاندارد حسابداری ایران است. در این راستا، چهار مدل رگرسیون از معادله جریان وجوه نقد (معادله۹- ۶) به انضمام مدل رگرسیون مخارج سرمایه ای (معادله۱۰) ایران، مشابه مدل های رگرسیون معادله جریان وجوه نقد(FASB) می‌باشد. دو مدل باقیمانده نیز به شرح زیر ( معادلات ۱۲و۱۳ ) طراحی شده است.

معادله (۱۲)

معادله (۱۳)

به کمک هر یک از مدل های رگرسیون (۱۳- ۶) و بر مبنای پنج بخشی بودن صورت جریان وجوه نقد بر اساس استاندارد ایران و مطابق با سه بخشی بودن صورت جریان وجوه نقد (FASB) می توان تاثیر تکانه های جریان وجوه نقد بر روی ساختار سرمایه و دارایی را مورد آزمون قرار داد.

به منظور آزمون فرضیه های تحقیق مراحل زیر اجرا خواهد گردید.

1. 1. تکانه های جریان وجه نقد ( تغییرات در وجه نقد عملیاتی ) به عنوان متغیر ( های) مستقل (ocf_t-2 ,ocf _t-1,ocf_t) و وجوه نگهداری شده، سرمایه گذاری، سود سهام، تأمین مالی خارجی، بازده سرمایه گذاری ها و سود پرداختی بابت تامین مالی ومالیات بر درآمد به عنوان متغییر(های) وابسته در فاصله زمانی ( ۱۳۸۶ – ۱۳۸۴) در نظر گرفته شده است.

1. مشخص نمودن تأثیر تکانه های جریان وجوه نقد بر ساختار دارایی و سرمایه با توجه به ضریب β محاسبه شده در معادله رگرسیون چند متغییره در دوره های کوتاه مدت و بلند مدت بر حسب نمونه کلی و نمونه های جزیی در شرایط محدودیت مالی و عدم محدودیت مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره های زمانی ۱۳۸۴ – ۱۳۸۶ و استخراج نتایج آزمون تجربی داده ها، و ارائه یافته ها در قالب جداولی که شرح آن بعداً به دنبال خواهد آمد.

۳-۹- آماره های آزمون فرضیه‌ها

1. جستجوی سرگرمی( BAS-FS، چهار آیتم).

آیتم ها روی یک مقیاس چهار درجه ای توسط آزمودنی رتبه بندی می شود که امتیاز مربوط به هر گزینه در جدول ۳-۱ ارائه گردیده است، همچنین مقیاس­ها و شماره سؤالات مربوط به هر زیر مقیاس در جدول شماره ۳-۲ توصیف شده اند.

جدول ۳-۱ امتیاز آیتم های مقیاس سیستم بازداری- فعال سازی رفتاری

گزینه
کاملاَ موافقم
تاحدی

موافقم

تاحدی

مخالفم

کاملاَ مخالفم
امتیاز

۴

۳

۲

۱

جدول ۳-۲ مقیاس­ها و شماره سوالات مربوط به هر زیر مقیاس سیستم بازداری- فعال سازی رفتاری

زیر مقیاس
شماره سوالات
زیر مقیاس BIS

۲-۸-۱۳-۱۶-۱۹-۲۲-۲۴

زیر مقیاس BAS
سائق (BAS-DR)

۳-۹-۱۲-۲۱

پاسخدهی به پاداش^[۷۳](BAS-RR)

۴-۷-۱۴-۱۸-۲۳

جستجوی سرگرمی (BAS-FS)

۵-۱۰-۱۵-۲۰

برای به دست آوردن امتیاز هر بعد، مجموع امتیازات سوالات مربوط به آن بعد را با هم جمع نمائید. البته باید دقت نمود که گزینه های ۱،۶،۱۱،۱۷ در نمره گذاری هیچ تاثیری ندارند و صرفا جهت هماهنگی با سایر آیتم ها به پرسشنامه اضافه شده اند.

• • 1. مقیاس خودکنترلی ^[۷۴]

۱) معرفی مقیاس خودکنترلی و روایی و پایایی آن

این آزمون در سال ۲۰۰۴ توسط تانجنی و همکاران، تهیه شده است و دارای ۳۶ ماده است. این آزمون با الهام از ابزارهای قبلی و برای برطرف کردن نواقص پرسشنامه‌هایی که برای خودکنترلی ساخته شده بود، تهیه شده است. برای بررسی اعتبار و روایی پرسشنامه در دو مطالعه، بر روی دو گروه دانشجوی دوره‌ کارشناسی اجرا شده است. نتایج به دست آمده در جدول ۳-۳ ارائه گردیده است (تانجنی و همکاران، ۲۰۰۴).

جدول ۳-۳ میانگین و انحراف معیار نتایج به دست آمده از ۲ مطالعه برای اعتباریابی مقیاس خودکنترلی

نوبت مطالعه
میانگین
انحراف معیار
آلفا
مطالعه اول

۴۷/۱۱۴

۸۱/۱۸

۸۹/۰

مطالعه دوم

۶۶/۱۰۲

۱۹/۱۸

۸۹/۰

۲) روش نمره‌گذاری مقیاس خودکنترلی

پاسخ‌های ۳۶ عبارت مقیاس در یک طیف لیکرت ۵ درجه‌ای از “اصلاً شباهت ندارد = ۱”، “کمی شباهت دارد = ۲”، “بی‌نظر = ۳”، “شباهت زیاد = ۴”، “شباهت خیلی زیاد = ۵” در نظر گرفته شده است. نمره کل افراد در آزمون، در کمترین حالت ۳۶ و بیشترین ۱۸۰ خواهد بود. عبارات ۱، ۲، ۳، ۵، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۳، ۱۵، ۱۶، ۱۸، ۱۹، ۲۰، ۲۲، ۲۴، ۲۷، ۲۸، ۳۰، ۳۱، ۳۲، ۳۳ و ۳۴ به طور معکوس نمره‌گذاری می‌شود.

۳-۵ تجزیه و تحلیل آماری داده ­ها

تجزیه و تحلیل داده ­ها با بهره گرفتن از نرم افزار ۱۹ SPSS صورت پذیرفت.

به منظور بررسی سؤال اول پژوهش مبنی بر اینکه آیا خودکنترکی افراد نابینا و عادی متفاوت است؟ از آزمون آماری t مستقل استفاده گردید.

به منظور بررسی سؤال دوم پژوهش مبنی بر اینکه آیا سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری در افراد نابینا و عادی متفاوت است؟ از آزمون آماری t مستقل استفاده گردید.

به منظور بررسی سؤال سوم پژوهش مبنی بر اینکه آیا متغیرهای دموگرافیک(جنسیت،تحصیلات و ترتیب تولد) بر خودکنترلی و سیستم بازداری- فعالسازی رفتاری از افراد نابینا و عادی مؤثر است؟ از آزمون آماری تحلیل واریانس دو عاملی استفاده گردید.

فصل چهارم:

یافته ­های پژوهش

۴-۱ تجزیه و تحلیل داده ها

هدف کلی این پژوهش تبیین خودکنترلی و سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری در افراد نابینا و عادی بود. تجزیه و تحلیل داده ­ها در دو قسمت آماره­ های توصیفی و استنباطی تنظیم شده است. در بخش توصیفی از توزیع فراوانی، درصد فراوانی میانگین استفاده گردید. در بخش استنباطی از آزمون مقایسه t مستقل و آزمون تحلیل واریانس دو عاملی استفاده گردید.

۴-۲ آماره های توصیفی

در این بخش اطلاعات جمعیت شناختی و آماره های توصیفی ارائه شده اند. جدول ۴-۱ توزیع فراوانی آزمودنی‌ها بر حسب جنسیت را نشان می‌دهد.

جدول ۴-۱ توزیع فراوانی افراد نمونه بر حسب جنسیت

فراوانی
درصد
شاخص

جنسیت

۳۴

۵/۴۲

زن

۴۶

۵/۵۷

مرد

۸۰

۱۰۰

جمع

نتایج جدول ۴-۱ در خصوص جنسیت حاکی از آن است که ۵/۵۷ درصد از شرکت کننده گان در مطالعه را مردان و ۵/۴۲ درصد از شرکت کننده گان را زنان تشکیل داده‌اند. جدول ۴-۲ توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب تحصیلات را نشان می‌دهد.

جدول ۴-۲ توزیع فراوانی افراد نمونه بر حسب تحصیلات

فراوانی
درصد
شاخص

سطح تحصیلات

۱۰

۵/۱۲

زیر دیپلم

۲۸

۳۵

دیپلم

۲۲

۵/۲۷

فوق دیپلم

۱۶

۲۰

لیسانس

۴

۵

فوق لیسانس و بالاتر

۸۰

۱۰۰

جمع

همان طور که یافته های جدول ۴-۲ نشان می‌دهد اکثریت شرکت کنندگان، ۳۵ درصد از نمونه مورد مطالعه دارای تحصیلات دیپلم بوده اند. همچنین کمترین رتبه تحصیلات در بین شرکت کننده گان به لیسانس با ۵ درصد اختصاص یافته است. جدول ۴-۳ توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب ترتیب تولد را نشان می‌دهد.

جدول ۴-۳ توزیع فراوانی افراد نمونه بر حسب ترتیب تولد

فراوانی
درصد
شاخص

رتبه تولد

۱۶

۲۰

اول

۲۸

۳۵

دوم

۲۴

۳۰

سوم

۶

۵/۷

چهارم

۶

۵/۷

پنجم و بالاتر

۸۰

۱۰۰

جمع

نتایج جدول ۴-۳ در خصوص ترتیب تولد حاکی از آن است که اکثر آزمودنی ها با ۳۵ درصد فرزند دوم و ۳۰ درصد آنان فرزند سوم خانواده بوده اند. جدول ۴-۴ توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب سن را نشان می‌دهد.

جدول ۴-۴ توزیع فراوانی افراد نمونه بر حسب سن

فراوانی
درصد
میانگین سنی
شاخص

سن

۴۲

۵/۵۲

۷۰/۲۶

۲۰ تا ۲۵ سال

۲۲

۵/۲۷

۲۶ تا ۳۰ سال

۱۲

۱۵

۳۱ تا ۳۵ سال

۴

۵

۳۶ تا ۴۰ سال

۸۰

۱۰۰

جمع

همان طور که در جدول شماره ۴-۴ نشان داده شد، اکثریت شرکت کننده گان ۵/۵۲ درصد نمونه مورد مطالعه در دامنه سنی ۲۰ تا ۲۵ سال قرار دارند. همچنین میانگین سنی نمونه مورد مطالعه ۷۰/۲۶ گزارش شد.

۴-۳ آماره­ های استنباطی

سوال اول پژوهش: آیا خودکنترلی در افراد نابینا و عادی متفاوت است؟

با توجه به اینکه متغیر خودکنترلی در سطح فاصله ای و از توزیع بهنجاری برخوردار است از آزمون تی مستقل برای آزمون پرسش اول پژوهش استفاده گردید. جدول ۴- ۵ نتایج آزمون t مستقل برای مقایسه تفاوت میانگین و انحراف معیار خودکنترلی در افراد نابینا و عادی را نشان می‌دهد.

۲-۲-۵ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ وﺿﻊ رﻗﺎﺑﺘﻲ (ﻣﺪل ﭘﻮرﺗﺮ)

اﻳﻦ ﻣﺪل در ﺑﺎره ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ وﺿﻊ رﻗﺎﺑﺘﻲ اﺳﺖ و ﺑﺴﻴﺎری از ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﺑﺮای ﺗﺪوﻳﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﻫﺎ از اﻳﻦ ﻣﺪل اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. در اﻳﻦ ﻣﺪل ﺑﺮای ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺎﻫﻴﺖ رﻗﺎﺑﺖ در ﺻﻨﻌﺖ، ﭼﺎرﭼﻮﺑﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﻧﻴﺮوی رﻗﺎﺑﺘﻲ (ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎی رﻗﺎﺑﺘﻲ ﭘﻮرﺗﺮ) اراﺋﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. در واﻗﻊ از دﻳﺪﮔﺎه ﭘﻮرﺗﺮ، در ﻫﺮ ﺻﻨﻌﺖ، ﻣﺎﻫﻴﺖ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﻨﺞ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد:

• رﻗﺒﺎی ﺑﺎﻟﻘﻮه

• ﺧﺮﻳﺪاران

• ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن

• ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ

• رﻗﺎﺑﺖ در ﺑﻴﻦ ﺷﺮﻛﺘﻬﺎی ﻣﻮﺟﻮد

اﻳﻦ ﭘﻨﺞ ﻋﺎﻣﻞ در ﺗﺼﻮﻳﺮ ۱ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﻧﺪ. ﭘﻮرﺗﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ رﻗﺎﺑﺖ در ﻳﻚ ﺻﻨﻌﺖ را ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻓﻮق ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ، و ﭼﻮن ﻃﺮاﺣﻲ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﻧﺪارد، ﻫﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﻄﻦ ﺧﻮد ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ روﻳﺎروﻳﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻓﻮق را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﺗﻮان ﺟﻤﻌﻲ اﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻮان ﺳﻮدآوری را در ﻳﻚ ﺻﻨﻌﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. اﻳﻦ ﺗﻮان ﺳﻮد دﻫﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزده ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ، اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻫﺪف اﺳﺘﺮاﺗﮋی رﻗﺎﺑﺘﻲ ﺑﺮای واﺣﺪ ﻛﺴﺐ و ﻛﺎر در ﻳﻚ ﺻﻨﻌﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺷﺮﻛﺖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟﻪ ﻣﻤﻜﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ رﻗﺎﺑتی از ﺧﻮد دﻓﺎع ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ آﻧﻬﺎ را در راﺳﺘﺎی اﻫﺪاف ﺧﻮد ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺳﺎزد. اﻳﻦ ﭘﻨﺞ ﻋﺎﻣﻞ رﻗﺎﺑﺘﻲ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻛﻨﻨﺪه اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ رﻗﺎﺑﺖ در ﻳﻚ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ از ﺳﻄﺢ ﺑﺎزﻳﮕﺮان ﺟﺎ اﻓﺘﺎده در آن ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﻲ رود. ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن، ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن، ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻫﺎ و وارد ﺷﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻫﻤﮕﻲ رﻗﺒﺎﻳﻲ ﺑﺮای ﺑﻨﮕﺎﻫﻬﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﻳﻚ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ، از اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻳﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ.

۲-۲-۵-۱ رﻗﺒﺎی ﺑﺎﻟﻘﻮه

رﻗﺒﺎی ﺗﺎزه وارد ﺑﻪ ﻳﻚ ﺻﻨﻌﺖ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻫﺎی ﺟﺪﻳﺪ، ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻬﻢ از ﺑﺎزار، و اﻏﻠﺐ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﺪﻳﺪی را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻲ آورﻧﺪ. ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﻨﺪ و ﻳﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎی ﻓﻌﻠﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﻨﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻴﺰان ﺳﻮد دﻫﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻴﺎﻳﺪ. ﺷﺮﻛﺖ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﻨﻮع ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻛﺴﺐ و ﻛﺎر ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ و از ﺑﺎزار ﻫﺎی دﻳﮕﺮ وارد ﻳﻚ ﺻﻨﻌﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ اﻏﻠﺐ از ﻣﻨﺎﺑﻊ دراﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮد ﺟﻬﺖ اﻳﺠﺎد ﺗﺤﻮل اﺳﺎﺳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺧﺮﻳﺪ ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ ﻫﺎی دﻳﮕﺮ در ﻳﻚ ﺻﻨﻌﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺪف اﻳﺠﺎد ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ در ﺑﺎزار اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد را ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ورود ﻋﺎدی ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ، اﮔﺮﭼﻪ ﻫﻴﭻ واﺣﺪ ﻛﺎﻣﻼ ﺟﺪﻳﺪی ﺷﻜﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﺗﻬﺪﻳﺪ ورود ﺑﻪ ﻳﻚ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاﻧﻊ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ورود ﺑﻪ آن و واﻛﻨﺶ رﻗﺒﺎی ﻣﻮﺟﻮد در آن دارد.

رقبای بالقوه

تهدید رقبای

تازه وارد

قدرت چانه زنی

تامین کنندگان

قدرت چانه زنی

خریداران

تامین کنندگان

خریداران

محصولات

جایگزین

محصولات جایگزین

نمودار ۱-۲: نیروهای پیش برنده رقابت در صنعت

اﮔﺮ ﻣﻮاﻧﻊ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻳﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﺗﺎزه وارد اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺮﺧﻮرد اﻧﺘﻘﺎم ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ از ﻃﺮف رﻗﺒﺎی ﻣﻮﺟﻮد را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﺧﻄﺮ ورود ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﻣﻮاﻧﻊ اﺻﻠﻲ ﺑﺮای ورود رﻗﺒﺎی ﺟﺪﻳﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:

• ﻣﺰﻳﺖ ﻣﻘﻴﺎس

• ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻣﺤﺼﻮل

• ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ

• ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎی ﺗﻐﻴﻴﺮ

• دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻛﺎﻧﺎﻟﻬﺎی ﺗﻮزﻳﻊ

• ﺧﺴﺎرت ﻫﺎی ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﺴﺘﻖ از ﻣﻘﻴﺎس

• ﺳﻴﺎﺳﺖ دوﻟﺖ

۲-۲-۵-۲ خرﻳﺪاران:

ﺧﺮﻳﺪاران ﺑﺎ ﺗﻼش ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺎ ﺻﻨﻌﺖ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻫﻤﻮاره ﺳﻌﻲ دارﻧﺪ ﻣﺤﺼﻮﻟﻲ ﻛﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪاز ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﻬﺘﺮی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺑﺎ آن درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨﺪ. آﻧﻬﺎ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﺮﻛﺘﻬﺎی رﻗﻴﺐ را ﻋﻠﻴﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﻣﻲ اﻧﮕﻴﺰﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻣﻮارد ﺳﻮد دﻫﻲ ﺻﻨﻌﺖ را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ. ﺗﻮان ﻫﺮ ﮔﺮوه از ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن ﻣﻬﻢ ﻳﻚ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎی ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ آن ﮔﺮوه در ﺑﺎزار و ﻫﻤﻴنطﻮر اﻫﻤﻴﺖ ﻧﺴﺒﻲ ﺧﺮﻳﺪﻫﺎی او از ﺻﻨﻌﺖ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻛﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎی آن دارد. اﮔﺮ ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺮ ﻓﺮاﻫﻢ آﻳﺪ، ﮔﺮوه ﺧﺮﻳﺪار از ﺗﻮان ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد.

• • اﮔﺮ ﺣﺠﻢ ﺧﺮﻳﺪ ﺧﺮﻳﺪاران ﺑﺎﻻ و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻓﺮوش ﻓﺮوﺷﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ.

• • اﮔﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻲ ﻛﻪ از ﺻﻨﻌﺖ ﺧﺮﻳﺪاری ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ای از ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ ﻳﺎ ﺧﺮﻳـﺪ ﻫـﺎی ﻣـﺸﺘﺮی را ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻮد.

• • اﮔﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻲ ﻛﻪ ﺧﺮﻳﺪاری ﻣﻲ ﺷﻮد اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻳﺎ ﻓﺎﻗﺪ ﺗﻤﺎﻳﺰ و ﺗﻨﻮع ﺑﺎﺷﻨﺪ.

• • اﮔﺮ ﺧﺮﻳﺪار ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻤﻲ روﺑﺮو ﺑﺎﺷﺪ.

• • اﮔﺮ ﺧﺮﻳﺪار ﺳﻮد ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ ﻛﺴﺐ ﻛﻨﺪ.

• • اﮔﺮ ﺧﺮﻳﺪاران ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻨﺎﻳﻲ از ادﻏﺎم رو ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺎﺷﻨﺪ.

• • اﮔﺮ ﻣﺤﺼﻮل ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻘﺶ ﺿﻌﻴﻔﻲ درﻛﻴﻔﻴﺖ ﺧﺪﻣﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺧﺮﻳﺪار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.

• اﮔﺮ ﺧﺮﻳﺪار اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺎﻣﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.

۲-۲-۵-۳ تاﻣﻴﻦﻛﻨﻨﺪﮔﺎن:

ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻮان ﭼﺎﻧﻪ زﻧﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﻫﺎی درون ﻳﻚ ﺻﻨﻌﺖ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻛﻨﻨﺪ. آﻧﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ اﻳﻦ ﻛﺎر را از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﻴﻤﺖ ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﻨﺪ. ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺳﻮدآوری ﺻﻨﻌﺘﻲ را ﻛﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﺒﺮان اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎی اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﺎ ﻗﻴﻤﻴﺖ ﻛﺎﻻﻫﺎی ﺧﻮد ﻧﻴﺴﺖ از ﻣﻴﺎن ﺑﺒﺮﻧﺪ. ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﺪرت ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻛﻤﻚ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺧﻮد ﺑﺎزﺗﺎﺑﻲ از ﻫﻤﺎن ﺷﺮاﻳﻄﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺗﻮان ﺧﺮﻳﺪاران ﻣﻲ اﻓﺰاﻳﺪ. اﮔﺮ ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺮ ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ، ﮔﺮوه ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن، ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻇﺎﻫﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ:

• • اﮔﺮ ﮔﺮوه ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ﻛﻨﺘﺮل ﭼﻨﺪ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻌﺪود ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ آن ﻣـﻲ‌ﻓﺮوﺷـﺪ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ.

• • اﮔﺮ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺮای ﻓﺮوش ﻣﺤﺼﻮل ﺧﻮد ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ رﻗﺎﺑﺖ ﻛﻨﺪ.

• • اﮔﺮ ﺻﻨﻌﺖ ﻣﺸﺘﺮی ﻣﻬﻤﻲ ﺑﺮای ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮔﺮوه ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﻧﺒﺎﺷﺪ.

• • اﮔﺮ ﻣﺤﺼﻮل ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه، درون داد ﻣﻬﻤﻲ ﺑﺮای ﻛﺴﺐ و ﻛﺎر ﺧﺮﻳﺪار ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﺑﻴﺎﻳﺪ.

• • اﮔﺮ ﻣﺤﺼﻮل ﮔﺮوه ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه دارای ﺗﻤﺎﻳﺰ و ﺗﻨﻮع ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎی ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد.

• اﮔﺮ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﮔﻮﻧﻪ ی ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺣﺘﻤﻲ ﺑﺮای ادﻏﺎم رو ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺷﻮد.

۲-۲-۵-۴ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ

۲٫ برنامه‌ریزی دقیق و کارشناسی برای انجام اصلاحات اقتصادی؛ اگرچه اصلاحات اقتصادی و دور ماندن از اقتصاد جهانی را می‌توان به تعویق انداخت و یا روند آن را ‌آرام‌تر نمود، اما باید ‌به این نکته توجه داشت که نهایتاً اقتصاد کشور باید قدرت رقابت و حضور در عرصه اقتصاد جهانی را پیدا نماید و با توجه به روندی که کل جهان را طی می‌کند به دور ماندن از آن نه امکان‌پذیر است و نه به صلاح اقتصاد کشور. بر این اساس لازم است که برنامه‌ریزی دقیق و مشخصی صورت گیرد تا به تدریج زمینه حضور در اقتصاد جهانی فراهم شود. این برنامه‌ریزی قبل از هر چیز باید قابل اجرا باشد. این برنامه‌ریزی قبل از هر چیز باید قابل اجرا باشد. به عبارت دیگر از آرمان‌گرایی و بلندپروازی در آن پرهیز گردد.

۳٫ تلاش در جهت بهبود بخشیدن به ساختار تولید؛ مشکل اصلی و اساسی کشور در ورود به عرصه اقتصاد جهانی، نارسایی شدید در ساختار تولیدی کشور است. بر این اساس، برای ورود به عرصه اقتصاد جهانی باید تمامی تلا‌ش‌ها معطوف به بهسازی وضعیت عرضه در کشور باشد. به ویژه آنکه این توجه بیشتر باید بر بخش‌های تولیدات صادراتی و تولید کالاهای استراتژیک متمرکز گردد.

۴٫ بی‌اثر کردن تحریم‌های سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه های مورد نیاز؛ بهبود بخشیدن به ساختار تولیدی در کشور بدون جذب سرمایه و تکنولوژی مورد نیاز عملا امکان‌پذیر نخواهد بود. به علاوه جمهوری اسلامی ایران به شدت از جانب آمریکا تحت فشار قرار دارد و تحریم این کشور مانع سرمایه‌گذاری جدی و مؤثر در بخش‌های مختلف اقتصادی کشور شده است. بر این اساس، لازم است که جمهوری اسلامی ایران آلترناتیوهای دیگری را برای سرمایه‌گذاری و انتقال تکنولوژی بیابد و آن ها را به کشور جذب نماید. این آلترناتیوها می‌توانند اتحادیه اروپا، کشورهای جنوب شرقی آسیا و … باشند.

۵٫ بهبود بخشیدن به شاخص‌های اقتصادی؛ اگر طی زمان تعیین شده در برنامه‌ریزی، ورود سرمایه به کشور صورت گیرد و ساختار تولید بهبود یابد، می‌توان امیدوار بود که شاخص‌هایی از قبیل نرخ بیکاری، نرخ تورم، فقر و فاصله طبقاتی نیز بهبود پذیرند؛ شاخص‌هایی که بهبود آن ها قبل از ورود به عرصه اقتصاد جهانی از دیدگاه امنیتی کاملا لازم و ضروری است و تنها با بهبود یافتن این شاخص‌ها می‌توان امید داشت که شوک‌های ناشی از ورود به اقتصاد جهانی، موجب به وجود آمدن بحران‌های اقتصادی در جامعه‌ نگردند.

۶٫ تثبیت سیاست‌های اقتصادی، به ویژه سیاست های پولی و ارزی

۷٫ تقویت سیاست‌های مالی دولت، به ویژه بهبود بخشیدن به سیستم مالیاتی کشور

۸٫ کاهش تدریجی ملاحظات دولت در اقتصاد از طریق اجرای دقیق سیاست خصوصی‌سازی

۹٫ قطع تدریجی حمایت‌های دولت از فعالیت‌های اقتصادی، حتی اگر قطع حمایت‌ها موجب ورشکستگی و از میان رفتن صنایع و فعالیت‌های ناکارا گردد.

۱۰٫ شناسایی بخش‌ها و فعالیت‌های استراتژیک و مستثنی نمودن آن ها از فرایند آزادسازی و خصوصی‌سازی

۱۱٫ جذب تکنولوژی‌های کاربر به منظور کاهش نرخ بیکاری

۱۲٫ ارتباط مداوم و مذاکره با سازمان‌های اقتصادی بین‌المللی از جمله مسئولان بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول جهت توجیه آن ها نسبت به ضرورت اجرای تدریجی سیاست‌های تعدیل اقتصادی

۱۳٫ ایجاد ساختارها و زیرساخت‌های مورد نیاز جهت ورود به اقتصاد جهانی، از قبیل بازارهای سرمایه‌داری، سیستم حمل و نقل مناسب، سیستم ارتباطی و اطلاع‌رسانی و …

۱۴٫ تلاش درجهت ورودنفت­به مذاکرات به عنوان­محصولی که­بخش­اعظم­صادرات کشورراتشکیل می‌دهد.

۱۵٫ افزایش ارزش افزوده کالاهای صادراتی از طریق تکمیل حلقه‌های پسین پروسه تولید

کلیه اهداف مذکور در چارچوب هدف کلی کاهش آسیب‌پذیری ایران در ارتباط با اقتصاد جهانی و افزایش ضریب امنیتی ایران قرار دارند.

۲-۲۰ نقش سازمان جهانی گمرک

طرح راهبردی سازمان جهانی گمرک در رابطه با سیستم هماهنگ دارای سه هدف اصل است:

۱- تضمین تفسیر و به کارگیری یکسان سیستم هماهنگ

۲- بهبود و به روز کردن سیستم هماهنگ به گونه ای که منعکس کننده تحولات در فن آوری الگوهای تجاری باشد.

۳- گسترش استفاده از سیستم هماهنگ توسط گمرکات و سایر آژانسهای دولتی ، سازمان های بین‌المللی و بخش خصوصی.

۲-۲۰-۱ کمیته سیستم هماهنگ

هنوز تقریبأ همه کشورها در حمایت از تولیدات داخلی خود از تعرفه های حمایتی استفاده ‌می‌کنند، که این امر منجر به اختلافات تعرفه­ای می­ شود. هر سال دو بار «کمیته سیستم هماهنگ»^[۱۲] سازمان جهانی گمرک، به عنوان داور بین‌المللی حل اختلافات مربوط به طبقه بندی کالاها در سیستم هماهنگ انجام وظیفه می­ کند. کمیته سیستم هماهنگ یک هیئت واحد بین‌المللی است که در خصوص طبقه ­بندی تعرفه ای نظرات معتبر و با ارزش ارائه می­دهد.

۲-۲۰-۲ کمیته فرعی بازنگری سیستم هماهنگ

این کمیته مسئول بازنگری سیستماتیک نمانکلاتور سیستم هماهنگ به طور مرتب به منظور کمک به «کمیته سیستم هماهنگ» جهت حصول اطمینان از به روز نگه‌داشته شدن سیستم هماهنگ برحسب تحولات ایجاد شده در فن­آوری و شیوه ­های تجاری ‌می‌باشد.

۲-۲۰-۳ کمیته فرعی علمی

این کمیته در فنی­ترین کارها (بویژه مسائل مربوط به طبقه بندی محصولات شیمیایی) به کمیته سیستم هماهنگ و کمیته فرعی بازنگری سیستم هماهنگ، ‌کمک نماید.

۲-۲۱ نقش گمرک در تسهیل تجارت جهانی

گمرکات در رشد تجارت جهانی و توسعه بازارهای بین ­المللی نقش حیاتی دارند. رویه ­های مؤثر و کارای گمرکی می ­توانند به طور مؤثر در اقتصاد رقابتی ملت­ها تأثیرگذار باشند. در محیط بشدت رقابت­آمیز جهانی،‌ تجارت بین ­المللی و سرمایه ­گذاری به مکان­هایی که کارآمد،‌ حمایتی و تسهیل کننده هستند،‌ جریان پیدا می­ کند. در عین حال، از محل­هایی که به نظر تجار و صاحبان سرمایه، ‌دیوان­سالارانه، ‌پرهزینه و پرخطر هستند،‌ با سرعت تمام می­گریزد. فرآیندها و سیستم­های گمرکی نباید به ‌عنوان موانع تجارت جهانی و رشد اقتصادی عمل نمایند و یا چنین تصوری از آن ها ایجاد شود.

نظام­های تولید و توزیع نوین که به امکانات شگرف شیوه ­های تجارت الکترونیکی مرتبط هستند،‌ ترخیص سریع وقابل پیش ­بینی کالا از گمرک ‌را بصورت پیش­شرطی مهم برای کامیابی ملی درآورده است.^[۱۳]

۲-۲۲ تعیین ارزش گمرکی کالاها

توافقنامه تعیین ارزش سازمان تجارت جهانی

دانشمندان اصولاًمی‌توانند اطلاعاتی را که از نظریه های آن ها حمایت نمی کنند تشخیص داده وارزیابی کنند . متأسفانه این امر در عمل ،همیشه صحت ندارد . در تاریخ علم وتاریخ روان شناسی نمونه های متعددی از دانشمندان وجود دارند که به قدری درباره نظریه خود متعصب واز لحاظ هیجانی به آن پایبند بودند که واقع نگری آن ها فدا شده است . با وجود این آرمان واقع بینی هدفی است که دانشمندان برای آن تلاش می‌کنند .

ذهنیت در نظریه های شخصیت :

هدف نظریه های رسمی عینیت بیشتر است ؛نظریه های شخصی بیشتر ذهنی هستند شاید تصور کنیم که نظریه های شخصیت به دلیل اینکه به نظامی تعلق دارند که خود را علم می‌خواند ،رسمی وعینی هستند ،ولی این نتیجه گیری غلط است روان شناسان می دانند که برخی از نظریه های شخصیت عنصری ذهنی دارند وممکن است بیانگر رویدادهایی در زندگی نظریه پرداز بوده ‌و نوعی زندگی نامه تعریف شده باشند نظریه پرداز ممکن است برای توصیف وحمایت نظریه خود از این رویداد ها به عنوان منبع اطلاعات کمک گرفته باشد دانشمندان هر چه سعی می‌کنند که بی طرف وعینی باشند ،بازهم دیدگاه شخصی آ»ها تا اندازه ای بر برداشت آن ها تأثیر می‌گذارد . این نباید مارا شگفت زده کند نظریه پردازان شخصیت ،انسان هستند ومانند افراد ،ممن است پذیرفتن عقاید مغایر با تجربه ی خود را دشوار بدانند .

‌بنابرین‏ تمتیز بین نظریه های رسمی ممکن است در حوزه شخصیت به اندازه شاخه دیگر روان شناسی خیلی بارز نباشد .این بدان معنی نیست که تمام نظریه های شخصیت نظریه های شخصی هستند . نظریه های شخصیت از ویژگی‌های نظریه های رسمی برخوردارند برخی از آن ها بر مشاهده تعداد زیادی افراد استوارند . برخی توسط نظریه پردازی که آن ها را مطرح کرده ویا دیگران در برابر واقعیت آزمایش شده اند این دانشمندان سعی می‌کنند در انجام دادن مشاهدات وتحلیل کردن اطلاعاتی که شاید از نظریه آن ها حمایت کنند یا نکنند ،عینی باشند در نهایت نظریه ها تا اندازه ای که موضوع آن ها اجازه دهد .شخصیت پیچیده انسان عینی هستند ولی قضایای آن ها ممکن است به مقدار زیاد به شخصیت وتجربیات زندگی سازندگان آن ها وابسته باشند .

اولین مرحله در نظریه پردازی ممکن است عمدتاًًبر شهود استوار باشد ولی در مراحل بعدی این عقاید مبتنی بر شهود به وسیله دانش منطقی وتجربی نظریه پرداز تعدیل واصلاح می‌شوند . ‌بنابرین‏ آنچه به عنوان نظریه شخصی شروع شده از طریق به کار گیری منطق وتحلیل اطلاعات ،ویژگی‌های نظریه رسمی را کسب می‌کند . هر میزان عینیتی که در نظریه های شخصیت یافت می شود نمی توان انکار کرد که آن ها تا اندازه ای هم ذهنی هستند وتجربیات ونیازهای نظریه پرداز را منعکس می‌کنند . اگر بخواهیم نظریه ای را به طور کامل درک کنیم ،باید از فردی که آن را مطرح ‌کرده‌است آگاه باشیم در نظر داشتن این موضوع که چگونه شکل گیری یک نظریه تحت تأثیر رویدادهای خاص در زندگی نظریه پرداز قرار داشته است ،اهمیت زیادی دارد . در جایی که اطلاعات ‌‌زندگی‌نامه ای کافی وجود داشته باشد ما نشان می‌دهیم که چگونه نظریه آن رویداد ها را منعکس می‌کند . نظریه پرداز حداقل در آغاز ممکن است خودش را توصیف کند اما بعداًاز منابع دیگر اطلاعات مناسبی را جستجو می‌کند تا به تعمیم دادن دیدگاه شخصی خود به دیگران کمک کند .

همان گونه که اشاره کردیم اهمییت رویدادهای شخصی دررزندگی نظریه پردازاز دیر باز تشخیص داده شده است . ویلیام جیمز (۱۹۱۰-۱۸۴۲)که خیلی از دانشمندان اورا بزرگترین روان شناس امریکایی می دانند معتقدند که ‌‌زندگی‌نامه برای هر کسی که سعی داد ماهیت انسان را بررسی ند مهم است . او باور داشت که آگاه شدن از زندگی افراد مشهور حتی از دانستن نظریه ها با سیستم های آن ها مهمتر است یک تاریخ نویس خاطر نشان کرد که :

روان شناسان بیشتر از هر نظام حرفه ای دیگر به دنبال منتشر کردن طرحهای ‌‌زندگی‌نامه ای کسانی بودند که مورد نظر آن ها قرار داشتند …حداقل تا اندازه ای به نظر می‌رسد که آن ها تصدیق کرده‌اند که زندگی وارزشهای ا»ها برای دانش عملی ایشان اهمیت دارد .(فریدمن ۲۲۱،۱۹۹۶ص)

سؤالهایی درباره ماهیت انسان :

جنبه مهم شخصیتی برداشت نظریه پرداز از ماهیت انسان است . هر نظریه پردازی برداشتی از ماهیت انسان دارد که به چند سؤال اساسی می پردازد شعرا،فیلسوفانوهنرمندان چند قرن است که این سؤالها را مطرح کرده‌اند وما تلاش‌های آن ها را برای پاسخ دادن ‌به این سؤالها در کتابها وآثار نقاشی عالی می بینیم نظریه پردازان شخصیت نیز ‌به این سؤالهای مشکل ساز پرداخته‌اند وبه توافقی بیشتر از هنرمندان یا نویسندگان نرسیده اند . برداشت‌های متفاوتی که نظریه پردازان از ماهیت انسان داشته اند امکان مقایسه معنی دار دیدگاه های آن ها را میسر می‌سازد . این برداشتهابی شباهت به نظریه شخصی نیستند . آن ها ‌چارچوب‌هایی هستند که نظریه پردازان از درون آن ها خود ودیگران را می بینند ونظریه های خود را می‌سازند . موضوعاتی کهبرداشت نظریه پرداز ازماهیت انسان را توصیف می‌کنند در زیر شرح داده شده اند . وقتی درباره هر نظریه بحث می‌کنیم این موضوع را در نظر می گیریم که چگونه نظریه پرداز ‌به این سؤالها می پردازد .

اراده آزاد یا جبر گرایی ؟

یکی از سؤالهای اساسی درباره ماهیت انسان به کشمکش قدیمی بین اراده آزاد وجبر گرایی مربوط می شود . نظریه پردازان هر دو جناح می پرسند آیا ما آگاهانه اعمال خود را هدایت می‌کنیم ؟آیا می‌توانیم به طور خود انگیخته مسیر افکارورفتارمان را انتخاب کرده واز بین گزینه ها انتخاب معقولی کنیم ؟آیا ما از آگاهیهشیار ومتواری کنترل برخورداریم ؟آیا ما تعیین کننده سر نوشت خود هستیم ،یا اینکه قربانی تجربه گذشته ،عوامل زیستی ،نیروهای ناهشیار ،یا محرک‌های بیرونی می باشیم –نیروهایی که بر آن ها کنترل هشیار نداریم ؟آیا رویدادهای بیرونی آنچنان شخصیت ما را شکل داده‌اند که نمی توانیم رفتارمان را تغییر دهیم ؟

برخی نظریه پردازان شخصیت در این باره موضع افراطی دارند . دیگران دیدگاه معتدل تری داشته ومعتقدند که برخی رفتارها را رویدادهای گذشته تعیین می‌کنند وبرخی می‌توانند خود انگیخته وتحت کنترل ما باشند .

طبیعت یا تربیت ؟

موضوع دوم به مناقشه طبیعت – تربیت مربوط می شود . کدام یک تأثیر بیشتری بر رفتار دارند :صفات ‌و ویژگی‌های ارثی (طبیعت یا استعداد ژنتیکی )یا ویژگی‌های محیط (تأثیرات تربیت ،تحصیلات آموزشی ما )آیا توانایی‌ها ،خلق وخوو آمادگیهایی که به ارث می بریم شخصیت ما را تعیین می‌کنند یا شرایطی که در آن زندگی می‌کنیم ما را شکل می‌دهند ؟شخصیت تنها مبحثی نیست کهتحت تأثیر این موضوع قرار دارد . درباره هوش هم این مناقشه وجود دارد :آیا هوش بیشتر تحت تأثیراستعداد ژنتیکی (طبیعت )قرار دارد یا تحت تأثیرتحریکی که محیط های خانه ‌و مدرسه فراهم می‌کنند (تربیت )؟