رمانتیسیسم به عنوان یک نهضت هنری و ادبی در نیمه اول قرن ١٩ مطرح شد. اما اندیشه‌های شاعران و نقاشان و حتی موسیقی‌دانان دوره رومانتیک، تأثیر بسزایی در تفکر دینی داشت ودر شکل‌گیری پروتستانتیسم لیبرال به کثرت‌گرایی موثر بود.
از خصوصیات نهضت رمانتیک اهمیت‌دادن به احساسات و شهود در مقابل نظریه عقلی و حسابگری است، زیبایی‌شناسی و هنر در نظر آن‌ ها از امور فلسفی و علمی هم مهم‌تر بوده است آن‌ ها به طبیعت توجه خاصی داشتند. «با وجود این‌که در دوره انقلاب صنعتی، اروپا در حال رشد و مدرنیته بود. رمانتیست‌ها به خودانگیختگی، وحدت شخصیت و آزادی فردی روی آورده بودند».^[۳۸]
گوتهولد افرایم لیسنگ (Gothold ephraim Lessing) یکی از صاحب‌نظران روشنفکری آلمان و نهضت رمانتیک مدعی است که «گوهر دین در اعمال با فضیلت نهفته است و همه ادیان خوب هستند و هیچ دینی حقیقت مطلق نیست».^[۳۹]
موضوعات ویژه رمانتیسیسم که شلایر ماخر بیان می‌کند به شرح زیر است:
الف)تأکید بر زندگی باطنی، نوآوری، خودانگیختگی، ادغام دیدگاه دینی در دیدگاه هنری و امکان این مسأله که حقیقت دینی می‌تواند شکل‌های عجیب وغریب به خود بگیرد.
ب)«تأکید بر استقلال دین از تعالیم و احکام اخلاقی، یکی دیگر از نکات مهم نهضت رمانتیک است».^[۴۰]
آنچه در این مبحث بیان شد زنجیره‌ای از عوامل و خاستگاه‌های پلورالیزم دینی بود که به یکدیگر متصل‌اند و در ظهور و بروز پلورالیزم دینی نقش اساسی ایفا کردند.

۲– ۲– تبیین نظریه کثرت‌گرایی دکتر سروش

مباحث مربوط به دین‌شناسی در تاریخ معرفت بشری همواره از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است و جایگاه ویژه‌ای داشته است. انسان به دلیل ورود دین در تمامی عرصه‌های حیاتش همیشه با آن در تعامل جدی بوده است. افزون بر این، دین بر فرهنگ، آداب و رسوم، زبان، اقتصاد و دیگر جنبه‌های حیات فردی و اجتماعی انسان تأثیرات زیادی گذاشته است.
همچنین اعتقاد بشر به الهی‌بودن دین و ارتباط و حضور امر قدسی از طریق دین با انسان، آن را به عنوان محوری‌ترین جنبه‌ی حیات فردی و اجتماعی مطرح می کند. گرچه بشر در طی تحول و تغییر فرهنگ و تمدن خود در قرون متمادی، برداشت های گوناگون از دین داشته است. با این حال دین و دینداری را به عنوان امری الهامی و وحیانی و ماوراء طبیعی، یگانه راه رسیدن به کمال و رستگاری می‌داند.
در این نوع ارتباط به تناسب تنوع و تکثر فرهنگ‌ها، ادیان نیز متکثر و متنوع شده هریک رویکرد خاصی را نسبت به امر الهی ارائه نمودند، اما آنچه امروزه مطرح است و نواندیش دینی را با ابهام‌ها و پرسش‌ها روبه‌رو کرده اصل وجود کثرت و تبیین علت آن‌ است.
به عبارتی سوال از بسط و نسبت ادیان با حقانیت آن‌ ها است. این‌که آیا همه ادیان بر حق‌اند یا فقط یک دین حق وجود دارد؟
در پاسخ به این سوال: انحصارگرایی، شمول‌گرایی و تکثرگرایی گزینه های ممکنی است که ارائه شده، اما آنچه در اینجا مورد بحث است نظریه ی «تکثرگرایی» است که نشان از تنوع حوزه‌های گوناگون معرفتی دارد و با گستره‌ی وسیع خود وجوه متعددی چون هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، اخلاق و دین را در بر می گیرد و در هریک، معانی و کارکرد خاص خود را دارد، گرچه این وجوه با یکدیگر در تعامل و ارتباط‌اند، اما آنچه مورد نظر ما بوده، وجه دینی تکثرگرایی است.
مباحث معرفت‌شناسی دینی، از جمله کثرت‌گرایی که نظریه‌ای دین‌شناسانه و معرفت‌شناسانه در باب محق‌‌بودن ادیان است در جوامع دینی چون جامعه‌ی ما از اهمیت دوچندانی برخوردار است و بسیاری از متفکران و روشنفکران به تبیین و تفسیر آن پرداخته اند.
در میان متفکران ایرانی، شروع و جرقه‌ی طرح تکثرگرایی توسط محمد حسین میمندی‌نژاد در نیمه‌ی دوم قرن ۲۰ ایجاد شد^[۴۱]، اما رواج و گسترش آن به طور جدی با ترجمه‌ی کتاب‌های «فلسفه‌ دین» و مباحث «پلورالیزم دینی» جان‌هیک (John Hick) و نظریه‌پردازی و تألیف کتاب «صراط‌های مستقیم» دکتر عبدالکریم سروش صورت گرفت و طرفداران بسیاری پیدا کرد. البته مورد نقد و بررسی فراوان هم قرار گرفت و گفتمان‌های بسیاری در این زمینه انجام شد. این متفکران در تبیین نظریات خود، از مبانی فلسفی غرب بسیار بهره برده اند، از این رو در نوشتار حاضر بحث مورد نظر به بررسی مبانی این نظریه نیز خواهیم پرداخت.
بدون شک عبدالکریم سروش یکی از تأثیرگذارترین اندیشمندان و نواندیشان دینی در دوره معاصر به‌ خصوص در رواج نظریه تکثرگرایی به شمار می رود.
این روش ‌فکر دینی که در طول نزدیک به سی سال فعالیت فکری در حوزه‌های متعدد معرفتی کار کرده در احیاء و پیرایش دین از کج‌اندیشی‌ها و تحجراندیشی‌ها و بازبینی اصول دین بسیار تأثیرگذار بوده است. از مبانی فکری ایشان این است که: «معرفت دینی باید با آب زلال عقلانیت شستشو گردد».^[۴۲]
کتاب ها و مقالات بسیاری از وی در دهه ۶۰ به چاپ رسید، اما به طور مشخص در دهه ۷۰ با انتشار آثاری چون «قبض و بسط تئوریک شریعت» (۱۳۷۰) «صراط‌های مستقیم» (۱۳۷۷) و «بسط تجربه نبوی» (۱۳۷۸) شدت ایدئولوژی‌زدگی قرائت رسمی از دین را مورد انتقاد قرار می‌دهد. وی در بسط دیدگاه‌هایش از اندیشه‌هایی که تقریباً منشأ آن‌ ها را می‌توان در غرب جستجو کرد بهره می‌گیرد و سعی دارد با تقدس‌زدایی از گزاره‌های دینی، نظام اخلاقی – سیاسی برآمده از آن را با روایتی انسان‌گرایانه از دین و سیاست و… عرضه کند. آنچه در اینجا مورد نظر است تبیین نظریه پلورالیزم دینی وی می باشد که در چند مقاله در کتاب «صراط‌های مستقیم» آمده، البته ناگفته نماند که ریشه و مبانی اولیه این نظریه را در مقالات و کتاب‌های دیگر ایشان مانند «قبض و بسط تئوریک شریعت» و… می‌توان یافت.

۲-۲-۱- گذری کوتاه بر نظریات دکتر سروش

کتاب «قبض و بسط تئوریک شریعت» که در طی چند مقاله در کیهان فرهنگی نیز به چاپ رسیده است^[۴۳]. در پی تفاوت ‌نهادن بین دین و معرفت دینی است. مراد اصلی قبض و بسط تئوریک شریعت به قول خود ایشان نه «حل نزاع فقه سنتی و پویا است، نه مدرنیزه‌کردن دین، نه تأویل یا تکمیل شریعت و نه نسبی‌کردن یا انکار حقیقت، بلکه تبیین این معنا است که چگونه دین فهمیده می‌شود و چگونه این فهم تحول می‌پذیرد و معتقد است تا راز فهم دین و تحول فهم دینی به دست نیفتد کار احیاء، نیمه‌خام خواهد ماند».^[۴۴]
ایشان معرفت دینی را معرفتی یکسره بشری می‌داند که همراه با تغییر سایر معارف بشری دستخوش تغییر قرار می‌گیرد. این تفاوت نهادن آشتی‌دادن وحی با عقل، در عین حال کنارآمدن آسمان با زمین است به این معنی که با چه روشی می‌توان یک امر فراعقلی را عقلی ساخت و یک امر قدسی را با یک امر غیرقدسی آشتی داد و یک امر بی‌صورت را صورت بخشید؟
دکتر سروش معتقد است که نظریه قبض و بسط او نقشی حیاتی در فرایند اصلاح دینی داشته است. او بر این باور است که فهم و معرفت در هر عصری هندسه‌ای دارد و فهم دینی همیشه عصری است. «دین هرکس فهم او از شریعت است، چنان‌که علم هرکس فهم او از طبیعت».^[۴۵]
از نظر ایشان نه اخلاق، نه فلسفه و نه کلام و نه عرفان هیچ‌کدام به قرار سابق نمانده است و همه را قبضی و بسطی افتاده است، بنابراین هر متن یا پدیده‌ای از بن باید تأویل‌های متعدد و خوانش‌های متکثر را پذیرا باشد.^[۴۶]

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

از نظر او کتاب قرآن بی‌نقص است و دین به عنوان پیام وحیانی نیاز به اصلاح ندارد و این فهم بشری از دین است که ناقص است. در حالی‌که فهم دین امری بشری، زمینی و سیال است. فهم ما مدام باید در حال بازسازی باشد، نقش عقل تنها بهبود فهم ما از دین است و برای تکمیل دین نیست و این زمان‌مند و مکان‌مندنمودن امر قدسی کاری است که می‌تواند دین را عقلانی و در جایی بنشاند که شایسته آن است.^[۴۷]
از نظر او تنها معرفت دینی است که می‌تواند متغیر و متناسب با عقل باشد، ایشان وحی الهی را ذومراتب می‌داند به این صورت که مراتب عالی آن مربوط به پیامبران است و مراتب نازله آن مربوط به عرفا. به این شکل کشف‌های مولانا، حافظ و ابن عربی و پیامبر اسلام از یک جنس‌اند، اما از لحاظ درجات مختلف‌اند.
او همچنین معتقد است، هر پیامبری که مبعوث می‌شود با خود معارفی را می‌آورد. این معارف ناچار در ظرف زمانی خاص و مناسب با محیط جغرافیا و اجتماع و فرهنگ خاص به مردم عرضه می‌شود به همین سبب اگر پیامبران در محیط‌های مختلف مبعوث شوند، رنگ‌های مختلف بر پیام‌های آن‌ ها می‌نشیند. او دین را به دو قسمت ذاتی و عرضی تقسیم می‌کند؛ امور ذاتی همان اموری‌اند که پیامبر در هر محیطی که مبعوث می‌شد آن را بالضروره می‌آورد و امور عرضی اموری است که محیط و شرایط زمانی و تاریخی و فرهنگی اقتضاء می‌کرد که پیام پیامبر و نحوه و ابلاغ آن پیام با آن‌ ها هماهنگ شود.
به عقیده‌ی او ذاتیات همان محتوای اصلی وحی الهی است که جامه ی متناسب با فرهنگ‌ها، زبان‌ها و مکان‌ها را پوشیده است^[۴۸].
او همه این‌ها را صورت‌افکندن بر امر بی‌صورت و کران‌مندنمودن بی‌کران‌ها و ساختن تصاویری مادی می‌داند^[۴۹].
به طور کلی روشن‌فکران دینی معتقدند قرآن متنی تاریخی و فرهنگی است که در افق تاریخی باید آن را مطالعه کرد و در بررسی هر متن باید به فرهنگ زمانه آن پرداخت و رابطه متن با فرهنگ رابطه دیالکتیکی است چون از سویی تأثیر می‌پذیرد و از سویی تأثیر می‌گذارد.
دکتر سروش هم بر این باور است که چون خداوند اراده کرده تا پیام خود را به انسان‌ها عرضه کند از زبان بشری استفاده کرده است. از همین‌جا است که روش تحلیل زبانی تنها راه فهم پیام الهی می‌شود. بنابراین از نظر ایشان و اکثر روشنفکران: ۱- دین امری است تاریخی، زمان‌مند و مکان‌مند ۲- فهم دین از خود دین جدا است. ۳- میان ذاتیات و عرضیات دین تفاوت است.
یکی دیگر از مفاهیمی که دکتر سروش مورد نقد و بررسی قرار داده است مفهوم سکولاریزم است، این‌که چرا سکولاریزم در مغرب زمین پاگذاشت و مبنای تئوریک آن از کجا نشأت گرفته است، این مسأله که یکی از مبانی و پایه‌های اصلی نظریه پلورالیزم دینی است مورد دقت نظر دکتر سروش قرار گرفته است. از نظر او سکولاریزم انواعی دارد که از میان آن‌ ها یکی سکولاریزم اعتقادی و فلسفی و دیگری سکولاریزم سیاسی است.
سکولاریزم سیاسی به معنی جدایی دین از دولت است، و یک نوع جدایی حقوقی میان این دو دسته به این معنی است که مشروعیت نظام سیاسی نمی‌تواند پایگاه دینی داشته باشد و کسی حق پشتیبانی از دین را در اداره نظام ندارد.
این نوع نظام که مشروعیت خود را از مذهب نگرفته می‌تواند کثرت مذاهب و ادیان را بپذیرد، ولی سکولاریزم عقیدتی و فلسفی دست رد به موجودیت خدای عالم می‌زند. از منظر این سکولاریزم نه خدایی وجود دارد و نه ماوراء طبیعتی و نه آخرتی، اما رأی دکتر سروش این است که یک دیندار- و به طور اخص یک مسلمان – می‌تواند سکولار سیاسی باشد، اما بنابر این تفکر که جهان را خالقی اداره می‌کند و به طور کل جهان را واجد آغاز و انجام می‌داند. از این لحاظ نمی‌تواند سکولار فلسفی و عقیدتی باشد. در سکولاریزم سیاسی لازم نیست که کسی خداوند را انکار کند، بلکه در سیاست‌سازی کاری به خدا و دین ندارد.^[۵۰]

۲-۲-۲- نظر سروش درباره دین و معرفت دینی

دین از نظر سروش پدیده‌ی پیچیده‌ای است که دارای لایه‌های مختلف است. ایشان با استناد به دیدگاه عرفا دینداری را به سه سنخ دینداری معیشت اندیش – معرفت اندیش و تجربت‌اندیش تقسیم می‌کند و اذعان دارد که یکی از رویکردهای پلورالیزم دینی را مبتنی بر این تقسیم‌بندی صورت‌بندی کرده است.
این سه نوع دینداری شکل مخروطی دارد که قاعده آن متعلق به دینداری عامه است و از جمله رایج‌ترین شکل دینداری است و در همه جوامع و در همه ادوار تاریخ بوده است، دو نوع دیگر آن از نظر او بیشتر فردی‌اند تا این‌که جمعی باشند.
دینداری معیشت اندیش، عامیانه است و همان نوع دینداری است که از میان نمی‌رود و شکل جمعی دارد. این نوع دینداری بیشتر معلل است تا مدلل.
دینداری شریعتی محور، در حالی‌که مناسک محور، دینداری میراثی، عاطفی جزمی، آدابی، هویتی و قشری و پر از اسطوره است. این نوع دینداری که به قول سروش معشیت‌اندیش است. بیشتر به اعمال بدنی و ظاهری مانند نماز، روزه، حج و غیره وابسته است. هرکس این اعمال را بیشتر انجام دهد بیش‌تر به خدا نزدیک می‌شود. یکی از تفاوت‌های این نوع دینداری با انواع دیگر آن داشتن صنف روحانی است. «این نوع دینداری، دینداری جمهور دینداران است آن‌ ها دین را دوست دارند؛ چراکه هم دنیا و هم آخرت آن‌ ها را آباد می کند. مطابق گفته‌ی بعضی از روحانیون، برای داشتن زندگی خوب در دنیا و آخرت غیر از دین به چیز دیگری نیاز نیست. دغدغه‌ی اصلی در این دینداری تقلیدی، سود و منفعت است. در این نوع دینداری، دین مانند ملیت است. همان‌طور که کسی بلژیکی یا هلندی زاده می‌شود، مسلمان یا مسیحی به دنیا می‌آید و همان‌طور که کسی گرایشی به تغییر ملیت خود ندارد. تمایلی هم به تغییر دینش ندارد».^[۵۱]
به این ترتیب از نظر سروش در این نوع دینداری، تقلید حرف اول را می‌زند و از تحقیق در آن خبری نیست و این نوع دینداری بیشتر به فقه توجه دارد تا به اخلاق و معنویت.
نوع دیگر دینداری «دینداری معرفت اندیشانه یا متکلّمانه»^[۵۲] است. وی در تبیین این نوع دینداری چنین می‌گوید: «در این نوع دینداری تحقیقی؛ صدق وکذب دغدغه‌ی اصلی است و همین دغدغه و محوریت‌داشتن تعقل، راه را برای پلورالیزم دینی هموار می‌کند. به اعتقاد من، متکلمان و فیلسوفان ما پلورالیست بودند به این معنا که به استقبال ایده‌های جدید از منابع معرفتی مختلف رفتند و دغدغه‌ سازگاری آن‌ ها را با هم داشتند.»^[۵۳]
او در کتاب «سنت و سکولاریزم» دینداری معرفت‌اندیش را این‌گونه توصیف می‌کند: «دین‌داری معرفت‌اندیش با دینداری معشیت‌اندیش مخالفتی ندارد، اما گرانیگاه و مرکز ثقلش جای دیگری است. یکی از صفات دینداری معرفت‌اندیش آن است که محققانه است و دیندار معرفت‌اندیش نمی‌تواند مقلد باشد. بر همین اساس است که در این نوع دینداری صنف روحانیت وجود ندارد. نگاه دیندار معرفت‌اندیش از خداوند نگاه دیگری است. خداوند نزد این نوع دیندار یک راز است و راز نه به معنی معما، خداوند در نظر یک معرفت‌اندیش موضوعی است که می‌توان بدان نزدیک شد، به همین دلیل خدا برای یک دیندار معرفت‌اندیش امر تمام شده نیست».^[۵۴]
این نوع دینداری بر تقلید بنا نیافته است و قشری نیست و قرائت رسمی از دین در آن وجود ندارد و یکی از مؤلفه‌هایش چند منبع‌بودن آن است که بیشتر از بیرون تغذیه می‌کند.
آخرین صنف دینداری از نگاه دکتر سروش، دینداری نخبگان است؛ یعنی دینداری تجربت‌اندیش. وی این نوع دینداری را این‌گونه تعریف می کند: «دینداری تجربت‌اندیش: عشقی، کشفی، تجربی، یقینی، فردی، شهودی، وصالی، قدسی، عرفانی و رازآلود است. خداوند در این نوع دینداری یک معشوق و یک محبوب جمیل است».^[۵۵]
از نظر او این نوع دینداری در همه ادیان وجود دارد. دینداری تجربت‌اندیشانه یا عارفانه یا پیامبرانه؛ در این نوع دینداری «پیروان که همان عارفان هستند در اذواق و تجارب باطنی با پیامبر شریک می‌شوند آنان دین‌ورزی خود را از حقوق و فقه شروع نمی‌کنند. آنان با تجارب باطنی آغاز می‌کنند و حول این تجارب، لایه‌ای از فقه و اخلاق می‌کشند. در حالی‌که دینداران معشیت‌اندیش، دین‌ورزی خود را از قشر و لایه بیرونی دین آغاز می‌کنند من فکر می‌کنم دینداری تجربت‌اندیش به معنای دقیق کلمه مستعد پلورالیزم است».^[۵۶]
از نظر سروش دینداری نخبگان که همان دینداری تجربت‌اندیشانه است بیشتر یقینی است تا جزمی و شکی، ارتباط فرد در این نوع دینداری با منابع دینی فردی است. «شخص از فراق رهایی می‌یابد و وارد ساحت وصال می‌شود».^[۵۷]
با این نگاه دین سه لایه دارد که قشری‌ترین و رویین‌ترین آن شریعت و زیرین‌ترین و عمیق‌ترین آن تجربت است. دینداران با درک و فهمی که از دین دارند در یکی از اصناف دینداری قرار می‌گیرند.

۲-۲- ۳- تبیین نظریه کثرت‌گرایی دکتر سروش

دکتر سروش متفکری که در زمینه‌های مختلفی از جمله فلسفه، عرفان، اخلاق و ادبیات صاحب‌نظر می‌باشد و آثاری را در این زمینه‌ها به رشته تحریر درآورده است و همواره کوشیده است تا به پشتوانه نظریات ایدئولوژیک خود نزاع بین سنت و مدرنیته را در دنیای کنونی تعدیل کند. نظریه تکثرگرایی دینی از جمله نظریاتی است که در حوزه فلسفه دین مطرح می‌کند او در این زمینه بسیار متأثر از جان‌هیک فیلسوف مسیحی انگلیسی‌تبار می‌باشد و همچنین در بیان دیدگاه‌هایش از مبانی فکری فلسفه غرب فراوان بهره برده است.
نظریه تکثرگرایی در مقابل نظریاتی چون انحصارگرایی ارائه شده است. انحصارگرایی فقط یک دین را بر حق می‌شمارد و راه نجات و رستگاری را در یک دین خلاصه می‌کند. برخلاف تکثرگرایی که تکثر ادیان را مانند تکثر نژادها، زبان‌ها و… کثرتی طبیعی و بالفعل و امری نازدودنی می‌داند.
«کثرت‌گرایی دینی نظریه‌ای است معرفت‌شناسانه و دین‌شناسانه در باب حق‌بودن ادیان و محق‌بودن دینداران، و بر آن است که کثرتی که در علم دین‌ورزی پدید آمده است و علی الظاهر نازدودنی و نارفتنی است، حادثه‌ای است طبیعی که از حق‌بودن کثیری از ادیان و محق‌بودن کثیری از دینداران پرده بر می‌دارد و مقتضای دستگاه ادراکی آدمیان و ساختار چند پهلوی واقعیت است».^[۵۸]
اندیشه‌های پلورالیستی به گفته‌ی خود او تحت تأثیر آموزه‌های عرفانی به خصوص تعالیم ابن عربی و اشعار مولانا در ذهن او جوانه زد و بعدها تحت تأثیر جان‌هیک پرورانده شد.
او پس از ارائه‌ تئوری قبض و بسط، آن را بسطی دیگر می‌دهد. با این توضیح که در قبض و بسط از طریق رابطه فهم متون دینی و فهم‌های غیردینی، امکان تکثر در فهم را مطرح می‌کند و بر سیلان این فهم‌ها تأکید دارد، اما دیدگاه‌های وی در کتاب «صراط‌های مستقیم» بیشتر بر صرف تکثری که در فهم‌ها وجود دارد استوار است.
سروش کلاً چند مبنای نظری برای کثرت‌گرایی در نظر می‌گیرد، اما آنچه به عنوان علّت ذکر می‌کند گاهی تنها فرضیه‌ای صرف است برای توضیح تکثرگرایی و گاهی هم برای استناد به سخن مولوی، ایشان پلورالیسم را به این شکل تبیین می‌کند.

• اعتماد به خداوند: نتیجه روانی اعتماد کردن به خداوند و هر کس دیگری باعث به وجود آمدن این احساس می­گردد که می­توان به شخص مورد اعتماد خودش تکیه کند، رازش را به او بگوید، از وی کمک بخواهد و به طور کلی به او امیدوار باشد «من فقط به خدا اعتماد دارم و امیدم به اوست. » (مزامیر۶۲: ۵). این تکیه کردن به طرف مقابل را می­توان نسبت به خداوند همان توکل نام گذاشت که در واقع همراه با اعتماد است. توکل به خداوند نیز به انسان امید می­دهد زیرا کسی را تکیه­گاه خود قرار داده که خودش محتاج به هیچ تکیه­گاهی نیست یعنی کامل است «چون تو ای خداوند، امید من هستی، از جوانی به تو توکّل نموده‌ام. » (مزامیر۷۱: ۵).

• دعا کردن به پیشگاه خداوند: دعا کردن به در گاه الهی علاوه بر اینکه باعث آرامش قلبی می­ شود (امثال۱۰: ۲۸). نتیجه دیگرش این است که نسبت به خداوند و الطاف خداوندی انسان امیدوارتر می­ شود «خداوندا، مطابق وعده‌ات به من قوّت عطا کن تا زنده بمانم و نگذار که امیدم به ناامیدی تبدیل شود. » (مزامیر۱۱۹: ۱۱۶ و ۱۴۷؛ ۱۰: ۱۷؛ ۳۱: ۲).

• • کسب حکمت: کسب حکمت و آگاهی باعث می­ شود تا آدمی جهان اطراف و مخصوصاً خالق آن را بهتر بشناسد، فلسفه آفرینش و زندگی را درک کند و مهم­تر ازآن، این که با کسب حکمت ترس او از خداوند بیشتر شده (مزامیر۱۱۱: ۱۰) و در نتیجه امید و ایمانش نسبت به خداوند بیشتر می­ شود «فرزندم، همان طوری که خوردن عسل دهان تو را شیرین می‌کند، کسب حکمت نیز برای جان تو شیرین خواهد بود. کسی که حکمت می‌آموزد، آینده خوبی در انتظارش می‌باشد و امیدهایش برباد نمی‌رود. » (امثال۲۴: ۱۳-۱۴؛ ۲۶: ۱۲ و … ).

  (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• یادگیری احکام الهی و عمل به آنها: یادگیری احکام خداوند باعث توکل و اعتماد به خداوند می­ شود «تا نسلهای بعدی هم این احکام را یاد بگیرند و به نوبه خود به نسلهای آینده بیاموزند. به این ترتیب آنها یاد می‌گیرند که به خداوند توکّل نمایند و آنچه را که او انجام داده است فراموش نخواهند کرد، بلکه پیوسته اوامر او را اطاعت خواهند نمود. » (مزامیر۷۸: ۶-۷) و همچنین باعث می­ شود تا آدمی به آن احکام به صورت درست عمل نماید، و عمل به احکام و فرامین الهی و ستایش او باعث امیدواری به خداوند و نجات خداوندی و رحمت بیکران او می­ شود «خداوندا، امید من به این است که تو مرا نجات دهی، من احکام تو را اطاعت می‌کنم. » (مزامیر۱۱۹: ۱۶۶؛ ۷۱: ۱۴؛ امثال۲۳: ۱۷-۱۸).

• به یادآوردن وعده­های خداوند: وعده­هایی که خداوند به قوم خود در عهدعتیق می­دهد آن­قدر گسترده است که در صورت وفای به عهد از طرف بنی­اسرائیل سعادت کامل دنیوی و برخورداری کامل در حد اعلی از نعمت­های الهی را در پی دارد. و همین وعده­های خداوند است که به انسان انگیزه اجرای احکام خداوند و سلوک در راه یهوه و دوری از خدایان دیگر و به معنای کلی، عمل کردن به عهدی که با خداوند بسته را می­دهد و حتی یادآوری این وعده­ها نیز برای او امیدوارکننده است «من بی‌صبرانه منتظر کمک از جانب خداوند هستم، زیرا به وعده او اعتماد دارم. » (مزامیر۱۳۰: ۵؛ ۱۱۹: ۴۹ و ۸۱ و ۱۱۴؛ ارمیا۳۱؛ مراثی۳: ۲۱).

علاوه بر به یادآوردن و توجه به عهدی که خداوند با انسان بسته – از جمله عهدی که خداوندبعد از طوفان با حضرت نوح بست (پیدایش، باب ۹) و اینکه دیگر تصمیم گرفت به خاطر انسان زمین را لعنت نکند (باب۸) – آگاهی از اینکه رحمت خداوند بی ­پایان است و نسبت به بندگان بسیار رئوف و مهربان می­باشد، نیز برای آدمی امیدبخش است «وقتی رنج‌هایم به یادم می‌آیند، نومید نمی‌شوم، زیرا محبّت خداوند پایدار و رحمت او بی‌پایان است. » (مراثی۳: ۲۱-۲۲).

• ترس از خداوند باعث امیدواری به خداوند می­باشد: نتیجه ترس از خداوند، ایمان به او و اجرای فرامین او و همچنین عدم ترس از غیر خداوند است و کسی که از غیرخداوند نمی­ترسد فقط به خداوند ایمان دارد «آنانی که از تو می‌ترسند، از دیدن من خوشحال می‌شوند، چون من هم به وعده تو امیدوارم. » (مزامیر۱۱۹: ۷۴).

• قطع امید کردن از غیرخداوند: «اکنون ای خداوند به چه چیزی امیدوار باشم؟ امید من به توست. » (مزامیر۳۹: ۷).

  • • 1. 1. امید در عهد جدید

عهدجدید به «امید» توجه خاصی نموده و برای آن در زندگی یک فرد مسیحی، نقش خاصی قائل شده است. در کتاب مقدس، از دو واژه «انتظار» و «امید» برای رساندن معنای امید استفاده شده است: «بلی برای ما مکتوب است که شخم کننده می­باید به امید شخم نماید و خوردکننده خرمن نیز، باید در امید یافتن قسمت خود باشد» (قرنتیان۹: ۱۰). بنابراین، امید با انتظار به دست می ­آید؛ انتظاری که سرمنشأ برکاتی است که آرامش و نجات را در پی دارد؛ برکاتی که هم در دنیا و هم در آخرت با آدمی است. امید، در ذات خود به آینده توجه دارد (رومیان۸: ۲۴-۲۵). به هر حال امید بیش از یک اشتیاق یا آرزو برای چیزی در آینده است. امید عهدجدید، شامل اعتقاد قلبی و اطمینان قوی درباره مسائل آینده است زیرا بر اساس وعده­های خدا و مکاشفه او می­باشند. به عبارت دیگر امید در کتاب مقدس به صورت تفکیک ناپذیری همراه با یک ایمان محکم (رومیان۱۵: ۱۳؛ عبرانیان۱۱: ۱) و توکل به خداست (مزامیر۳۳: ۲۱-۲۲). نویسنده مزامیر این حقیقت را زمانی آشکار می­سازد که واژه «توکل» را با «امید» مترادف استفاده می­ کند: «بر روسا توکّل مکنید و نه بر ابن آدم که نزد او اعانتی نیست … خوشابحال آنکه خدای یعقوب مددکاراوست، که امید او بر یهوّه خدای وی می‌باشد» (مزامیر۱۴۶: ۳-۵؛ ارمیا۱۷: ۷). در نتیجه امید ایماندار، امیدی است که «باعث شرمساری» نمی­گردد (رومیان۵: ۵؛ مزامیر۲۲: ۴-۵؛ اشعیا۴۹: ۲۳). بنابراین برای ایماندار، امید مانند لنگری در میان زندگی است (عبرانیان۶: ۱۹-۲۰). بنابراین، امید در عهد جدید یکی از سه عنصر اصلی شخصیت مسیحی و خداپسندانه را تشکیل می­دهد: «سه چیز همیشه باقی خواهد ماند: ایمان، امید و محبت» (قرنتیان۱۳: ۱۳). متکلمان و الهیدانان مسیحی از هفت فضیلت اصلی نام برده­اند: چهار فضیلت انسانی و طبیعی (مصلحت اندیشی، بردباری، اعتدال و عدالت) و سه فضیلت الهیاتی (ایمان، امید و محبت)، که این سه فضیلت الهیاتی، مستند به عهد جدید است (قربانی، ۱۳۹۰: ۱۴) و در نگاه غالب مسیحیان از فضایل اصلی محسوب می­شوند (تسالونیکان اول، ۱: ۳؛ رومیان۵: ۱-۵؛ کولسیان۱: ۴-۵).
در نتیجه، یکی از عقاید محوری در عهد جدید، این است که انسان­ها فراخوانده شده ­اند که به خداوند، ایمان، باور و امید داشته باشند و بر او تکیه کنند، به او اعتماد بورزند و تنها به او اطمینان داشته باشند. در حقیقت، باور به خداوند و اطمینان به او همراه با عمل به رفتارهای اخلاقی و عقلانی، تضمینی برای بهبود اوضاع زندگی انسان شمرده می­ شود (لیون دوفر الیسوعی، ۱۹۸۶، ذیل واژه امید). اگر شخصی به فردی اعتماد کند، در این صورت، طبعاً گفته­های او را می­پذیرد، خواسته­ های او را انجام می­دهد، به اشکال گوناگون با او راز و نیاز می­ کند، امیدوارانه چشم به وعده­هایش می­دوزد، اتحاد با او را تجربه می­ کند و … (پلانتینجا، ۱۳۸۱: ۳۳) و این همه تجلّی واقعی آن اعتماد خواهد بود. از این رو، می­توان گفت: در دیدگاه عهد جدید، امید ریشه در ایمان و اعتماد به خداوند دارد. وصول بدان مشروط به صبر و محبت است (لیون دوفر الیسوعی، ۱۹۸۶، ذیل واژه امید)، که امری نسبتا دشوار می­نماید؛ زیرا هنگامی که محبت، مبدأ احساسات نفسانی گردید و در باطن آدمی عمیقاً ریشه دوانید، تمایل خاصی را برمی­انگیزاند که فرد، داوطلبانه با علاقه و شور فراوان برای انجام کارهای نیک و خدمت به اجتماع آماده می شود. دیگر اینکه، عناد و بدخواهی و طغیان و سرکشی، همچنین ناامیدی و افسردگی در افراد ریشه دار نمی­ شود، بلکه متزلزل و ناپایدار خواهد بود؛ زیرا هیچ چیز بهتر از این سرمایه گرانقدر برای از بین بردن پلیدیهای نفس توانایی ندارد (محققیان، ۱۳۹۱: ۱۰).
بنابراین، تنها رجا و امیدی که ریشه در اعتماد به خداوند دارد، می ­تواند به کل حیات و زندگی انسان تحرک و پویایی بخشد و او را به­سوی آینده­ای سعادتمند که تمامی بشریت به سوی آن خوانده می­شوند، سوق دهد: «ایمان خود را حفظ نمایید؛ زیرا اگر چنین کنید، همیشه با خدای پدر و فرزندش، رابطه­ای نزدیک خواهید داشت و زندگی جاوید که او وعده داده است، نصیب شما خواهد شد. » (یوحنا۲: ۲۴-۲۵).
اما اگر شخص از امید بی­بهره باشد، عوامل ناراحتی در کانون جانش نفوذ می­ کنند و او را دچار یأس و خودباختگی می­سازند. کسی که از سرمایه امید بهره­ای ندارد، در برابر عوامل نامساعد طبیعت به سختی آسیب پذیر است و به دلیل نداشتن پشتوا نه­ای محکم چون ایمان، خود را اسیر طبیعت و محکوم قوای قهار آن می­داند. اگر در نخستین صحنه نبرد با مصائب و دشواری­ها عقب نشینی نکند، سرانجام در نقطه مخوف حمله­ی امواج خروشان حوادث روزگار، در گرداب ژرف و عمیقی فرو خواهد رفت. چنین فردی هرگز برای محبت به دیگران، انگیزه­ای نخواهد داشت و هیچ تلاشی برای رفع نواقص و کمبودهای دیگران نمی­کند و به زودی در باتلاق ناامیدی و افسردگی همیشگی سرنگون خواهد شد. اما کسی که متکی به امید است، با استمداد از نیروی ایمانش، معتقد است رنج­های خارج از اختیار انسان، از جانب پروردگار مهربان و برای تطهیر قلب و تهذیب روحش مقدر گردیده است، به همین دلیل، هرگز اجازه نمی­دهد که مصائب و مشکلات، قدرت روحی او را فلج کنند، بلکه در هر شرایطی متانت خود را همچنان حفظ خواهد کرد و کشتی وجود خود را در هر حادثه­ای با استمداد از نیروی لایزال الهی، به ساحل آرامش و صفا و موفقیت و سعادت میرساند و حتی با سنگینی بار رنج­ها، کامیابی­ها و لذتهای روحی او افزایش خواهد یافت. چنین فردی با گسترش محبت و نیکی میان مردم و تلاش برای خوشبختی آنها، نفس امید را رشد می­دهد و با خیرات و برکات اخلاقی و عملی آن را اعتلا می­بخشد (محققیان، ۱۳۹۱: ۱۲).

• • • • • 1. 1. متعلق های امید در عهد جدید

• امید به خداوند (خدای پدر) : از دیدگاه عهدجدید، امید نهایی و اعتماد ایمانداران بر خداوند قرار می­گیرد: «برای این زحمت و بی‌احترامی می‌کشیم زیرا امید داریم به خدای زنده که جمیع مردمان علی‌الخصوص مؤمنین را نجات‌دهنده است. » (اول تیموتائوس۴: ۱۰)، «خاطرتان آسوده باشد. شما که به خدا امید دارید، به من نیز امید داشته باشید. نزد پدر من خدا، جا بسیار است. من می­روم تا آنجا را برای شما آماده کنم، وقتی همه چیز آماده شد، بازخواهم گشت و شما را خواهم برد تا جایی که من هستم، شما نیز باشید» (یوحنا۱۴: ۳). قدرت و اعمال عجیب خدا در معجزات عیسی و شاگردان و امثال آن آشکار است. همه اینها باعث می­ شود تا اعتماد خود را بر خداوند به عنوان یاری دهنده خود، قرار دهیم: «با دلیریِ تمام می‌گوییم، خداوند مددکننده من است و ترسان نخواهم بود. » (عبرانیان۱۳: ۶). از طرف دیگر آنانی که با خدا زندگی نمی­کنند دلیلی برای امیدوار بودن ندارند: «ای برادران نمی‌خواهیم شما از حالت خوابیدگان بی‌خبر باشید که مبادا مثل دیگران که امید ندارند، محزون شوید. » (تسالونیکیان۴: ۱۳؛ افسسیان۲: ۱۲).

• امید به مسیح: پایه و اساس امید اطمینان بخش ایمانداران بر عیسی مسیح استوار است. مکاشفه کامل عهد جدید در عیسی مسیح دلایل بیشتری را برای امیدوار بودن ما در خدا ارائه می­ کند. پسر خدا آمد تا کارهای شیطان (اول یوحنا۳: ۸). یعنی «خدای این جهان» (دوم قرنتیان۴: ۴؛ غلاطیان۱: ۴؛ عبرانیان۲: ۱۴؛ اول یوحنا۵: ۱۹). را نابود سازد. عیسی در دوران خدمت زمینی خود با اخراج دیوها قدرتش را بر شیطان ثابت کرد. به علاوه او با مرگ و قیامش، قدرت حکوت شیطان را نابود ساخت (یوحنا۱۲: ۳۱) و قدرت ملکوت خدا را نشان داد. بنابراین پطرس در ارتباط با امید ایمانداران چنین اعلام می­ کند: «متبارک باد خدا و پدر خداوند ما عیسی مسیح که بحسب رحمت عظیم خود ما را بوساطت برخاستنِ عیسی مسیح از مردگان از نو تولید نمود برای امید زنده» (اول پطرس۱: ۳). عیسی امید ما خوانده شده است (کولسیان۱: ۲۷؛ اول تیموتائوس۱: ۱) و ما باید به قوت روح القدس، امید خود را بر او قرار دهیم (رومیان۱۵۱۵: ۱۲-۱۳؛ اول پطرس۱: ۱۳؛ خروج۱۷: ۱۱).

• امید به کلام خداوند: خداوند کلام خود را بر انبیا و رسولان و با الهام روح القدس به صورتی آشکار کرد که آن را بدون خطا بنویسند: «تمامی کتب از الهام خداست و بجهت تعلیم و تنبیه و اصلاح و تربیت در عدالت مفید است، تا مرد خدا کامل و بجهت هر عمل نیکو آراسته بشود. » (دوم تیموتائوس۳: ۱۶؛ دوم پطرس۱: ۱۹-۲۱). از آنجا که کلام ابدی در آسمان­ها نیز پابرجاست (مزامیر۱۱۹: ۸۹)، می­باید امید خود را بر آن کلام قرار داد «همه چیزهایی که از قبل مکتوب شد، برای تعلیم ما نوشته شد تا به صبر و تسلّی کتاب امیدوار باشیم. » (رومیان۱۵: ۴؛ اعمال رسولان ۲۶: ۶). در حقیقت هر آنچه که در مورد خدا و عیسی مسیح می­دانیم در کلام مصون از خطا، مکاشفه شده است.

• امید به فیض خداوند: انسان در رنج­هایی که در زندگی روزانه خود متحمل می­گردد به فیض و رهایی خدا امیدوار است (مزامیر۳: ۱۸-۱۹؛ ۴۲: ۱-۵؛ ۷۱: ۱-۵، ۱۳-۱۴؛ ارمیا۱۷: ۱۷-۱۸). در مسحیت امید به فیض وجود دارد و تنها کسی را سعادتمند می­دانند که لطف فیض شامل حال او بشود و این سعادتمند شدن هیچ ارتباطی به لیاقت، شایستگی و اعمال شریعت انسان ندارد . انسان هرگز به خودی خود و با تکیه بر خویشتن نمی­تواند به سعادت برسد مگر اینکه فیض و لطف و عنایت خداوند شامل حالش شود و فیض منبع و منشا نجات است و ایمان نیز شرط آن است (وحیدی مهرجردی، ۱۳۸۹: ۷۹).

• امید به نجات الهی: به تکمیل نجات خود امید دارند (اول تسالونیکیان۵: ۸).

• به منزلی جاودان در آسمان جدید امید دارند (دوم قرنتیان۵: ۱-۵؛ دوم پطرس۳: ۱۳؛ یوحنا۱۴: ۲). آنجا شهری است که معمار و سازنده آن خدا است (عبرانیان۱۱: ۱۰).

• امید دارند که روزی تاج عدالت (دوم تیموتائوس۴: ۸)، جلال (اول پطرس۵: ۴) و حیات (مکاشفه۲: ۱۰). را بگیرند.

افزایش سهم بازار شرکت
۲-۲-۱) مفهوم مشتری و انواع آن
مشتری واژه­ای است که حدود ۱۰۰ سال پیش تعریف شده است با وجود این، هنوز شرکت­ها سعی می کنند تعریف جدیدی از آن ارائه کنند. طبق تعریف برخی از صاحب­نظران، مشتری به اشکال زیر تقسیم می شود: (شافر^[۷۶] و همکاران، ۲۰۰۱، ص ۱۱۶)
مصرف کننده: کسی که محصول یا خدمت در سطح خرده خرید می­ کند.
توزیع کننده: کسی که محصول یا خدمت را در سطح عمده به منظور توزیع خرید می­نماید.
سازمان اقتصادی: هر شرکت یا سازمانی که محصول یا خدمتی را از دیگری خریداری می­ کند.
بخش درونی: یک بخشی از سازمان که محصول یا خدمتی را از بخش دیگر همان سازمان می خرد.
هرکدام از این مشتریان در برابر سطحی از فروش قرار می­گیرند و لذا به سرویس دهی متناسب با همان سطح نیاز دارند، پس این مشتریان متفاوت به استراتژی­ های بازاریابی متفاوت نیز نیازمند هستند. مشتری کسی است که نیاز خود را تعریف می­ کند، کالاها و خدمات تولیدی را مصرف می­ کند و حاضر است بابت آن هزینه ی مناسبی بپردازد اما زمانی این هزینه را متقبل می شود که در کالاها یا خدمات تحویلی، ارزشی را ببیند که پرداخت آن هزینه را توجیه کند (اسکندری و همکاران، ۱۳۸۹، ص ۱۵۶).
در سال­های اخیر با توجه به رقابت فزاینده­ی جهانی، تعدادی از سازمان­ها نیاز توجه به مشتریان را شناسایی کرده ­اند. در نتیجه مدیریت ارتباط با مشتری در طراحی استراتژی­ های سازمانی مورد توجه قرار گرفته است. سیستم­های ارتباط با مشتری می­توانند به عنوان یک رویکرد منسجم یه شناسایی، جذب و نگهداری مشتریان کمک نموده و سازمان­ها را قادر می­سازند تا تعاملات با مشتریان را مدیریت و هماهنگ نمایند. بنابراین، مدیریت ارتباط با مشتری سازمان­ها را درخصوص تلاش­ های­شان برای حداکثرسازی ارزش تعامل با هر مشتری حمایت نموده و به طرف عملکرد برتر هدایت می­ کند (روتنبرگر^[۷۷]، ۲۰۰۷، ص ۴۶۲). سازمان های کنونی تعریف جدیدی از مشتری ارائه داده­اند به این مضمون که، مشتری رییس و پادشاه است. در نتیجه سازمان­ها در دنیای رقابتی ایجاد شده، باید به مشتریان توجه­ی خاص نمایند. در حقیقت، مشتری کسی است که کیفیت را تعیین می­ کند، راه را نشان می­دهد و آینده را ترسیم می­نماید (شریفی، ۱۳۹۰، ص ۳۲).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

با گذر از اقتصاد سنتی و شدت یافتن رقابت در ابعادی نوین، مشتری به صورت رکن اصلی و محور تمام فعالیت­های سازمان­ها درآمده است به گونه ­ای که از دیدگاه رقابتی بقاء و تداوم حیات سازمان­ها در گروی شناسایی و جذب مشتریان موجود بیان می­ شود. در این میان اندیشمندان مدیریت و بازاریابی نسخه­ حفظ مشتری و شیوه ­های صحیح ارتباط با آن­ها را تحت عنوان استراتژی ارتباط با مشتری تجویز می­ کنند. درحالی که تا مدتی پیش تمرکز برای جذب مشتریان جدید، عمده­ترین سازمان­ها بود، امروزه سیاست های راهبردی و تجاری برای حفظ و بهبود وفاداری و افزایش اعتماد مشتریان به سازمان متمرکز شده است. مشتریان ماندگار عمدتا خریدهای خود را گسترش می­ دهند و هزینه­ فروش به این­گونه مشتریان بسیار کمتر از مشتریان جدید یا بالقوه است و مشتریان ماندگار به صورت پیوسته، سازمان را به دیگران توصیه می کنند. در دنیای تجارت امروز توجه و عمل به اصول بازاریابی رابطه­مند و استراتژی ارتباط با مشتری می تواند سهم عمده­ای در حفظ و نگهداری مشتریان کنونی و در نتیجه سودآوری شرکت داشته باشد و برای شرکت به عنوان مزیت رقابتی پایدار به شمار می ­آید. در واقع، یکی از مهم­ترین تعهدات شرکت­ها، تعهد به مشتریان می­باشد. در دیدگاه سنتی، مشتری کسی است که محصولات تولیدی شرکت را خریداری می­ کند اما امروزه دیگر این تعریف مورد قبول همگان نیست و مشتری را چنین تعریف می­نمایند که مشتری کسی است که سازمان مایل است با ارزش­هایی که می­آفریند بر رفتار وی تاثیر گذارد. در فرهنگ لغات آکسفورد، لغت مشتری به معنای کسی است که از یک فروشنده خرید می­ کند. اصطلاحی معروف در عرصه­ تجارت وجود دارد مبنی بر این­که «مشتری همواره وفادار می­ماند» و این همان نظری است که بایستی شرکت­ها و بنگاه­های اقتصادی در عرصه­ تجارت آن را درنظر داشته و صرف نظر از دانش فنی و علمی، همواره به آن توجه نمایند. باید توجه داشت که مشتری به کسی اطلاق می­ شود که می ­تواند از حاصل کار واحد تحت نظارت مدیر، بهره جوید لذا یک مدیر به دو شیوه می ­تواند تعهد خود را به طور موثر به مشتری نشان دهد (عالی، ۱۳۸۱، ص ۶۷).
خدمت به مشتری
خدمات به مشتریان با وقف آگاهانه و مداوم خود به نیازهای مشتریان صورت می­گیرد و این امر حساسیت بیشتری را نسبت به مشتریان می­طلبد که از طریق تشویق آنان به استفاده­ی بیشتر از محصولات و خدمات و اظهار نظر صادقانه پیرامون این محصولات و خدمات و پذیرش نظرات آنان از سوی مدیر حاصل می­ شود. تشخیص نیازهای مشتری به طور روشن و به هنگام، برای ارائه­ خدمات واقعی و تولید محصولات مناسب به مشتری ضروری می باشد.
اهمیت دادن به مشتری
شناساندن درست و اصولی مشتری به کسانی که در واقع تولیدکننده­ی محصول و ارائه دهنده خدمات به او هستند، اهمیت بسزایی دارد. مدیران کمال­جو، یه شیوه­ هایی نظیر: بیان اهمیت مشتری به طور روشن برای کارمندان، اختصاص بیشترین اهمیت و اولویت برای مشتری و ممنوع نمودن اظهارنظر مخرب درخصوص مشتری، برای مشتریان خود اهمیت قائل می­شوند (سعیدی، ۱۳۸۰، ص ۹۰).
مشتریان مفهوم و یا عملیاتی هستند که محصول یا نتایج یک عملکرد را مصرف می کنند یا به آن­ها نیاز دارند یا از آن­ها بهره می برند. زیرا هر عملکردی در سازمان به یقین دارای هدفی است، بنابراین مشتریانی دارد. در مجموع می­توان مشتریان را به دو دسته تقسیم نمود: مشتریان خارجی و مشتریان داخلی
مشتریان خارجی در بیرون از سازمان بوده و محصولات و یا خدمات آن را خریداری می­ کنند. در برابر مشتریان خارجی، هر سازمان مشتریان داخلی نیز دارد که به اندازه­ مشتریان خارجی پراهمیت هستند. در تمام مراحل عملیات و فرآیندهای سازمانی همواره یک مشتری داخلی وجود دارد که محصولات یا خدمات را دریافت می­ کند و در عوض محصول و یا خدمتی را ارائه می­نماید (عباسی و ترکمنی، ۱۳۸۹، ص ۶۳). کاپلان و نورتون^[۷۸] (۱۹۸۷)، در سنجش عملکرد سازمان، دیدگاه مشتری را مهم­ترین دیدگاه دانسته ­اند و پیترز و واترمن^[۷۹] (۱۹۹۰)، دانستن نیازهای مشتریان را از خصوصیات سازمان­های موفق بیان کرد­ه­اند و در دیدگاه سیستمی نیز بررسی و چگونگی رضایت و وفاداری مشتریان، از مهم­ترین شاخصه­های سلامت سازمانی به حساب می آید. چهار جنبه از نیازهای مشتریان عبارتند از:
آگاهی از نتایج (اهداف استفاده از خدمات) و وسایل یا راه­های دستیابی به نتایج
تعیین و تعریف دقبق احتیاجات مشتری
مشارکت مشتری در اولین زمان ممکن
تعیین انتظارات مصرف کننده (مشتری) از محصولات تولیدی یا خدمات
اگر قرار باشد یک محصول یا خدمت عرضه شود، توازن بین انتظارات مشتری و آن­چه را که می­توان عرضه کرد، ضروری می­باشد. به طور کلی نیازها و توقعات مشتری بیشتر حول محورهای زیر می­باشد:
مشتریان داخلی شامل: ارائه­ به موقع کار، دریافت کار با کیفیت قابل قبول، انجام کار گروهی و وجود ساختار و تشکیلات سازمانی مناسب.
مشتریان خارجی شامل: تحویل به موقع محصول یا خدمت، قیمت مناسب در مقابل محصولات یا خدمات مشابه (رقابتی)، کیفیت قابل قبول و مورد اطمینان و تحویل یا دریافت محصول مطابق نیاز (نه مشابه آن) (اسدی، ۱۳۹۰، ص ۸۹).
۲-۲-۲) شناخت مشتریان
شناخت مشتری برای نقطه­ی شروع هر شرکت و سازمانی، ضروری می­باشد. یک شرکت نمی­تواند شروع به توجه به نیازها و خواسته­ های مشتریان کند و بدان وسیله ارزش ایجاد نماید، مگر این­که به طور واضح آن­چه را که مشتریان می­خواهند، درک نماید. سه روش مکمل برای تعیین شناخت مشتریان توسط شرکت ها به کار می­روند که عبارتند از:
کسب و ادغام اطلاعات
اولین گام در رسیدن به شناخت مشتریان، به دست آوردن و ادغام اطلاعات درباره آن­ها از منابع متعدد می باشد. اطلاعات به دست آمده شامل داده ­های جمعیتی، روانشناختی، تاریخ­های استفاده از خدمات و خرید، عملکردها، شکایات و همه ارتباطات دیگر با مشتری می­باشد. منابع می­توانند داخلی بوده و از تعاملات مشتریان با بخش­های متفاوت (مانند: توزیع، فروش و خدمات)، با بهره گرفتن از کانال­های ارتباطی مختلف (نظیر: حضوری، تلفنی، ایمیل، وب سایت، فکس، نامه ی پستی و غیره) و یا منایع خارجی مانند: ارائه دهندگان داده ­های بازاریابی، باشند. اطلاعات مشتری هم­چنین شامل پاسخ­های مشتری به برنامه ­های بازاریابی و فروش می­باشد. داده ­ها برای دو منظور مورد استفاده قرار می­گیرند.
برای ایجاد بانک اطلاعات مشتری که می ­تواند برای متناسب نمودن تعاملات با مشتری
برای بخش بندی مشتریان به منظور توسعه خدمات و محصولات مناسب و برنامه ­های ارتباطی و بازاریابی
به دست آوردن اطلاعات معمولا شامل توسعه یک بانک داده ­ها به منظور ادغام داده ­ها از طریق سیستم های شبکه­ ای متعدد و یا از منابع خارجی می­باشد. این داده ­ها که برای درک رفتار مشتری ضروری است، برای تمامی قسمت­ های شرکت قابل دسترس می شوند.
ایجاد بانک اطلاعاتی یا پروفایل مشتری
پروفایل مشتری، ویژگی­های آماری، نیازها، خواسته ­ها، الگوی خرید، ترجیحات کانال خرید و رفتارهای فردی مشتریان را مشخص می­ کند. پروفایل­های مشتریان برای افراد و سیستم­ها در تمامی نقاط تماس با مشتریان، قابل دسترسی می­باشند.
طبقه بندی مشتریان هر بخش برمبنای قابلیت سودآوری
قانون ۲۰-۸۰ بیان می­ کند که ۸۰ درصد سود یک شرکت از ۲۰ درصد مشتریان شرکت حاصل می­ شود. بنابراین، احساس می­ شود که شناختن ۲۰ درصد از مشتریانی که بیشترین سودآوری را دارند و توجه­ی خاص به نیازهای فعلی و آتی آنان، ضروری می­باشد. بخش­بندی فراتر از قابلیت سودآوری، برمبنای پروفایل­های مشتریان، به منظور شناسایی بخش­های مختلف مشتریان مورد نیاز می­باشد. درحالی که بازاریابی «فرد به فرد» به طور فزاینده­ای رواج پیدا می­ کند، ممکن است تمایل بیشتری برای هدف­گذاری بخش­های زیادی از بازار را موجب شود (عباسی و ترکمنی، ۱۳۸۹، ص ۶۳).
برای شناسایی نیازهای مشتری، یعنی بررسی و ارزیابی نیازها، خواسته ­ها و تمایلات مشتری، شرکت بایستی کارهای زیر را انجام دهد: تجزیه و تحلیل اطلاعات مربوط به مشتری، ارزیابی استراتژی­ های مربوط به تعیین جایگاه سازمان در بازار، تهیه­ برنامه­هایی برای شناسایی هرچه بیشتر خواسته­ های مشتری و تعیین استراتژی­هایی برای شناسایی بخش­های مطلوب بازار. برای تعیین ماموریت سازمان، اطلاعات حاصل از اقداماتی که در زمینه­ شناسایی نیازهای مشتری به عمل می ­آید، بسیار مفید خواهد بود. بررسی وضع مشتریان باعث می­ شود که شرکت از ویژگی­های مشتریان، از نظر ترکیب جمعیتی، آگاه شود. شناسایی نیازها و خواست­های مشتریان و گردآوری اطلاعات درمورد افرادی نظیر: خریداران، فروشندگان، توزیع کنندگان یا کارکنان دایره فروش، مدیران عمده فروشان، خرده فروشان، عرضه کنندگان مواد اولیه و بستان­کاران، نقش مهمی ایفا می­ کنند. سازمان­های موفق به طور دائم الگوی خرید مشتریان کنونی و آینده را تحت نظارت دارند (فرد آر دیوید، ۱۳۸۴، ص ۳۰۵).
۲-۲-۳) شناسایی و طبقه بندی مشتریان کلیدی
کدام گروه از مشتریان از دیدگاه شرکت مهم و کلیدی به شمار می­روند؟ برای بسیاری از شرکت­ها، مشتری کلیدی کسی است که سهمی بزرگ در سودآوری شرکت داشته باشد اما این تعریف نمی­تواند مبنای شناسایی مشتریان قرار گیرد. مشتریان کلیدی، مشتریانی هستند که سهم به سزایی در دست­یابی شرکت به اهدافش داشته باشند و از آن­جا که اهداف شرکت تنها به سودآوری و درآمد ختم نمی­ شود، سودآوری و درآمدزایی تنها معیار تعریف مشتریان کلیدی نخواهد بود. دو طبقه­ی مهم در الویت بندی مشتریان کلیدی وجود دارد که عبارتند از:
جغرافیایی
تمرکز طبقه ی جغرافیایی بر مبنای پتانسیل فروش و سود قرار دارد و از روش آنالیز پاره تو بهره می­گیرد. ویلفردو پاره تو^[۸۰]، اقتصاددان ایتالیایی، قانون پاره تو را به منظور توضیح نحوه­ توزیع درآمد و ثروت در ایتالیا، ابداع نمود. این قانون به قانون ۲۰-۸۰ نیز مشهور است. بر این اساس ۸۰ درصد درآمد شرکت، ناشی از خریدهای ۲۰ درصد از مشتریان می باشد.
روانشناختی
از لحاظ روانشناختی مشتریان به ۴ طبقه دسته بندی می­شوند:
مشتریان وفادار: مشتریانی که کالای تولیدی شرکت را کاملا بهتر از کالای رقیب می­دانند.
مشتریان نسبتا وفادار: مشتریانی که کالای تولیدی شرکت را کمی بهتر از کالای رقیب می دانند.
مشتریان بی­وفا: مشتریانی که کالای تولیدی شرکت را بهتر از کالای رقیب نمی­دانند.
مشتریان وفادارِ رقیب: مشتریانی که کالای رقیب را کاملا بهتر از کالای تولیدی شرکت می دانند.
نکته­ی مهم دیگر در اولویت­ بندی مشتریان با توجه به «جاذبه ی مشتری» است. جاذبه­ی مشتری بایستی از چهار منظر مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد:
کسب و کار مشتری

توصیفی: در این پژوهش از اندازه های گرایش مرکزی نظیر میانگین و میانه و همچنین اندازه‌های مقادیر پراکندگی نظیر دامنه تغییرات، انحراف معیار و واریانس استفاده می شود.
همبستگی: در این پژوهش به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل های زیر که در تحلیل داده‌های کمی در پژوهش‌های همبستگی به کار می روند، استفاده می‌شود:
الف) آنالیز واریانس
ب) تجزیه و تحلیل همبستگی شامل آزمون معنی‌دار بودن R و ^۲R
ج) تجزیه و تحلیل رگرسیونی که شامل آزمون معنی‌داری ضرایب مدل رگرسیونی می‌باشد.
۱-۱۲- تعاریف عملیاتی
کیفیت سود ( (Earning Quality: اشاره به فاصله کم بین سود نقدی و سود تعهدی و عدم دستکاری سود توسط مدیران دارد (ثقفی،۱۳۸۰).
کیفیت اقلام تعهدی (Accruals Quality): میزان ارتباط اقلام تعهدی سرمایه در گردش با تحقق جریان های نقدی عملیاتی (نوروش و همکاران، ۱۳۸۵: ۱۳۶).
ریسک نقدینگی (Liquidity Risk): عبارت است از خطر بدتر شدن وضعیت نقدینگی بازار هنگامی که شرکت احتیاج به معامله سهامش دارد (کردستانی،۱۳۸۸).
نقدشوندگی (Liquidity): توانایی انجام معامله سریع با حجم بالایی از اوراق بهادار و هزینه ی پایین، به طوری که فاصله زمانی میان سفارش تا خرید، تفاوت چندانی نباشد (لیو^[۶]،۲۰۰۶).
۱-۱۳- خلاصه
در این فصل ابتدا کلیاتی درباره کیفیت سود حسابداری و ریسک نقدشوندگی سهام بیان گردید. این پژوهش در صدد پاسخگویی به این پرسش است که آیا کیفیت سود حسابداری بر ریسک نقدشوندگی سهام موثر خواهد بود؟ برای پاسخگویی به این امر، هدف پژوهش حاضر بیان گردید. با توجه به هدف و کاربرد عنوان شده در فصل، یک فرضیه تدوین و بیان شد. جامعه آماری پژوهش کلیه ی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بوده که جهت آزمون فرضیه های پژوهش نمونه گیری به روش نمونه گیری سیستماتیک انجام شده است. بازه زمانی پژوهش از سال ۱۳۸۵ الی ۱۳۸۹ می باشد. روش پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت، توصیفی و همبستگی است. نوع داده های پژوهش حاضر جهت آزمون فرضیه، داده های ترکیبی می باشد. در پایان ابزار های گردآوری داده ها و نرم افزار های کامپیوتری استفاده شده جهت آزمون فرضیه ها و محاسبه ی متغیر ها معرفی گردید. در فصل بعد، مبانی نظری و پیشینه پ‍‍ژوهش بیان خواهد شد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش
۲-۱- مقدمه
بازار سرمایه به عنوان یکی از ارکان اساسی رشد و توسعه ی اقتصادی در هر کشوری مطرح است که به نوبه ی خود در تخصیص بهینه سرمایه و منابع مالی، موثر واقع می شود. در این راستا، اطلاعات نقش اساسی در عملکرد بازار سرمایه ایفا می کند. گزارش دهی مالی به عنوان یک سیستم اطلاعاتی، مهم ترین منبع اشخاص برون سازمانی به ویژه سرمایه گذاران، در دست یابی به اطلاعات مورد نیاز است. نمود عینی گزارش دهی مالی، صورت های مالی است.
از جمله مهمترین و پرکاربردی ترین اجزای گزارش شده در صورت های مالی، سود حسابداری است. رقم سود خالص در صورت های مالی بر مبنای رویکرد تعهدی محاسبه می شود. در محاسبه سود از پیش بینی ها و برآوردها استفاده می گردد که این امر دستکاری سود توسط مدیران را امکان پذیر می سازد و باعث انتقاد استفاده کنندگان از این سود شده و مفهومی تحت عنوان کیفیت سود را مطرح می سازد.
کیفیت سود مفهومی نسبی است که به دیدگاه ها و نگرش های مختلف بستگی دارد و تعاریف متعددی از آن به عمل آمده است. لذا، در این فصل مفهوم کیفیت سود، اهمیت ارزیابی آن و شاخص های اندازه گیری کیفیت سود مطرح می گردد. کیفیت سود بر معیارهای متعددی از جمله بازده ی سهام ریسک اطلاعات اثر می گذارد. ریسک نقدشوندگی از جمله عاملی است که ممکن است تحت تاثیر کیفیت سود قرار گیرد. لذا در ادامه ی فصل، نقدشوندگی، ریسک نقدشوندگی و تاثیر آن بر کیفیت اطلاعات و سود حسابداری مطرح می گردد. در نهایت به بررسی مطالعات داخلی و خارجی مرتبط با موضوع پژوهش پرداخته می شود.
۲-۲- سود
سود یکی از با اهمیت ترین اقلام صورت های مالی است که در شرکت ها به عنوان یکی از معیارهای تصمیم گیری برای ارزیابی عملکرد و تعیین ارزش بنگاه اقتصادی محسوب می‌شود. هدف از گزارش سود، تامین و ارائه ی اطلاعات مفید برای اندازه‌گیری کارایی مدیریت، پیش بینی آینده ی واحد انتفاعی و توزیع آتی سود سهام، مبنایی برای تشخیص مالیات، بررسی قیمت محصولات و… برای ذینفعان می‌باشد (احمدپور و قهرمانی،۱۳۸۸). تعاریف متعددی برای واژه سود به عمل آمده است. یکی از این تعاریف به شرح زیر است:
سود خالص عبارت است از تغییر در حقوق صاحبان سرمایه یا به عبارتی تغییر در خالص دارایی های یک واحد تجاری طی یک دوره مالی که از فعالیت های انتفاعی و مستمر واحد تجاری، عملیات فرعی، رویدادهای تصادفی و سایر عملیات، رویداد ها و شرایط موثر بر واحد تجاری، غیر از آورده صاحبان سرمایه ناشی شده است. به بیان دیگر، سود یا زیان خالص، فرایند کلیه ی تغییرات در حقوق صاحبان سرمایه طی یک دوره به استثنای ناشی از سرمایه گذاری توسط صاحبان سرمایه و توزیع منابع بین آنان است (عالی ور،۱۳۷۰).
۲-۳- مفاهیم سود در گزارشگری مالی
سود حسابداری بر اساس قواعد منطقی، هماهنگ و مورد توافق محاسبه می شود. اما مفاهیمی همچون تحقق درآمد و تطابق، در دنیای واقعی مصداقی ندارد. به همین دلیل دیدگاه های مختلفی در رابطه با مفاهیم سود مطرح شده است. به منظور درک مفهوم سود، آشنایی با دیدگاه های مختلفی که در رابطه با مفاهیم سود مطرح است، ضروری به نظر می رسد. در ادامه، توضیحاتی پیرامون دیدگاه های مرتبط با مفهوم سود ارائه می شود.
۲-۳-۱ مفهوم سود از دیدگاه ساختاری
در این دیدگاه، سود از مجرای قوانین و مقررات تعریف شده حسابداری مورد مطالعه قرار می گیرد. اگرچه حسابداران مدعی اند که در فرایند محاسبه ی سود حسابداری، به تفسیر دنیای واقعی می پردازند، یا تاثیر رفتاری سود (توانایی سود در پیش بینی یا اثرگذاری آن بر تصمیم گیری) را مورد توجه قرار می دهند، ولی واقعیت این است که آن ها اصول و قواعد مورد استفاده در محاسبه ی سود را بر پایه ی مفروضاتی قرار می دهند که با تاثیر رفتاری یا پدیده های دنیای واقعی هیچ رابطه ای ندارد. این اصول و مقررات از آن جهت منطقی هستند که حسابداران در عمل به آن رسیده اند و در مورد آن ها اتفاق نظر دارند. بسیاری از این قوانین مانند اصل تحقق، تطابق، روش تعهدی یا روش های تخصیص هزینه ممکن است محتوای تجربی نداشته باشند. اگر اقلام تشکیل دهنده سود حسابداری فاقد محتوای تفسیری بوده و از اهمیت نیز برخوردار باشد، در آن صورت می توان گفت سود حسابداری نیز محتوای تفسیری ندارد. یعنی اگرچه امکان دارد چنین سودی اطلاعاتی درباره دنیای واقعی ارائه نماید، ولی مرتبط با مفاهیم دنیای واقعی نیست. از این رو کسانی که می خواهند از سود در جهت تفسیر دنیای واقعی، تصمیم گیری و پیش بینی استفاده کنند، باید از نحوه ی محاسبه سود آگاه باشند (هندریکسن و ون بردا^[۷]،۱۹۹۴).
۲-۳-۲- مفهوم سود از دیدگاه تفسیری
این دیدگاه به دنبال مطالعه ی معنی و مفهوم سود در دنیای واقعی و رابطه این رقم با واقعیت های اقتصادی می باشد. بر خلاف دیدگاه ساختاری که فقط محاسبه ی سود مهم بود و نه معنی و مفهوم آن در دنیای واقعی، این دیدگاه به دنبال مرتبط نمودن سود با واقعیت های دنیای واقعی و ارائه ی تعریفی از سود می باشد که به مفاهیم اقتصادی نزدیک است. به این منظور حسابداران در این دیدگاه، برای ارائه ی تعریفی از سود به دو مفهوم اقتصادی مبتنی بر واقعیت، تکیه می کنند. این دو مفهوم عبارت اند از :
تغییر در میزان رفاه
حداکثر سودآوری در شرایط خاص بازار با توجه به تقاضا برای محصول و بهای تمام شده ی اقلام ورودی (هندریکسن و ون بردا،۱۹۹۴).
۲-۳-۳- مفهوم سود از دیدگاه رفتاری
در دیدگاه رفتاری، سود از جنبه ی استفاده ای که سرمایه گذاران از آن می برند، مورد مطالعه قرار می گیرد. در این دیدگاه به این موضوع توجه می شود که ارائه ی اطلاعات مربوط به سود چه تاثیری بر تصمیمات استفاده کنندگان از اطلاعات می گذارد و واکنش استفاده کنندگان در برابر سود چه خواهد بود. استفاده کنندگان هم شامل استفاده کنندگان خارجی، مانند سرمایه گذاران و اعتباردهندگان و هم استفاده کنندگان داخلی مانند مدیریت می باشد. مفاهیم رفتاری سود به موارد زیر مربوط می شود:
فرآیندهای تصمیم گیری سرمایه گذاران و بستانکاران
واکنش قیمت اوراق بهادار در بازارهای سازمان یافته در برابر گزارش سود
تصمیمات مدیریت در مورد هزینه های سرمایه
عکس العمل مدیران و حسابدارن در برابر بازخورد اطلاعات (هندریکسن و ون بردا،۱۹۹۴).
۲-۴- ویژگی های سود حسابداری
از دیدگاه عملی سود حسابداری، تفاوت بین درآمد تحقق یافته ناشی از معامله های دوره و بهای تاریخی منقضی شده ی مربوطه تعریف شده است. تعریف مزبور بیانگر این است که سود حسابداری دارای پنج ویژگی به شرح زیر است:
سود حسابداری مبتنی بر معامله های واقعی انجام شده توسط شرکت است. این معامله می تواند برون سازمانی یا درون سازمانی باشد.
سود حسابداری بر مبنای فرض دوره ی مالی، به عملکرد مالی شرکت در طی یک دوره ی زمانی مفروض یا مشخص قرار دارد.
سود حسابداری بر مبنای اصل تحقق درآمد قرار دارد ولی شرایط خاص موجب می شود که حالت های ویژه به وجود آیند.
سود حسابداری اندازه گیری بهای جاری را بر حسب بهای تاریخی ایجاب می کند. در واقع هزینه های جاری عبارتند از دارایی های منقضی شده یا بهای تمام شده ی اقلام خریداری شده که منقضی شده اند.
سود حسابداری بر مبنای اصل تطابق قرار دارد؛ به این معنی که هزینه های دوره با درآمدهای دوره تطبیق داده می شوند (بلکویی^[۸]، ۱۳۸۱).
۲-۵- کیفیت سود
همان گونه که قبلا ذکر گردید، سود حسابداری از جمله اطلاعاتی است که به عنوان مبنایی برای تصمیم گیری مورد توجه قرار می گیرد. در محاسبه ی این رقم از مبنای تعهدی استفاده می گردد. بر اساس این رویکرد، با تحقق درآمدها و وقوع هزینه ها، سود شناسایی می گردد. نتیجه ی استفاده از رویکرد تعهدی در حسابداری، ایجاد اقلامی تحت عنوان “اقلام تعهدی” است که به دو جزء اختیاری و غیر اختیاری قابل تقسیم است. از آنجایی که در مبنای تعهدی لزوماً شناسایی درآمد و هزینه همراه با دریافت و پرداخت وجه نقد نبوده و در محاسبه سود نیز از پیش بینی ها و برآوردها استفاده می گردد، لذا امکان دستکاری سود توسط مدیریت وجود دارد.
بنابراین وجود زمینه مناسب برای تخریب سود به دلایلی همچون وجود تضاد منافع بین مدیران و مالکان و محدودیت های ذاتی حسابداری مانند خطا در پیش بینی ها و برآوردها و استفاده از رویه های مختلف حسابداری توسط بنگاه ها، موجب می شود که سود واقعی از سود گزارش شده در صورت های مالی بنگاه متفاوت بوده و این پرسش مطرح شود که به راستی تا چه میزان می توان به این رقم به عنوان مبنایی برای اخذ تصمیم اطمینان کرد (خوش طینت و اسماعیلی،۱۳۸۵). سال هاست که تحلیل گران مالی فهمیده اند که تجزیه و تحلیل صورت های مالی شرکت ها به دلیل وجود نقاط ضعف متعدد در اندازه گیری اطلاعات حسابداری کار مشکلی می باشد. آن ها همچنین دریافته اند که در تعیین ارزش شرکت نه تنها به کمیت سود، بلکه باید به کیفیت آن نیز توجه شود. بنابراین، به دلیل اهمیت ویژه ی سود برای استفاده کنندگان از اطلاعات مالی، موضوعی به عنوان کیفیت سود مطرح گردید تا قابلیت اطمینان به سودهای گزارش شده شرکت ها با بهره گرفتن از معیارهای ارائه شده برای آن بررسی گردد.
برای کیفیت سود معیارهای متفاوتی ارائه شده است که در ادامه به صورت کامل بیان می گردد. ازجمله این معیارها را می توان به پایداری سود، قابلیت پیش بینی و نوسان پذیری و همچنین معیارهایی که ارتباط بین سود و ارقام تعهدی و جریانات نقدی را بررسی نماید، اشاره نمود. همچنین، به مفید بودن در تصمیم گیری، مربوط بودن، قابلیت اتکا، قابلیت مقایسه و ثبات بستگی دارد. قابلیت اتکا به اعتماد و اتکایی اشاره دارد که استفاده کنندگان می‌توانند بر اندازه گیری‌های گزارش شده در صورت های مالی اساسی داشته باشند. نتایج اندازه گیری‌های حسابداری هنگامی قابل اتکا است که به طور صادقانه معرف ارزش هایی باشد که انتظار می‌رود یا درنظر است ارائه کند. قابلیت اتکای اطلاعات مالی یک واقعیت مربوط و یک ویژگی کیفی و اساسی برای اطلاعات مالی محسوب می‌شود (احمدپور وقهرمانی صغیر،۱۳۸۸).
۲-۶- تعریف کیفیت سود

نوع دیگری از تقسیم بندی استعاره بر اساس جامد و مشتق بودن عبارات استعاری است که شامل دو بخش میگردد: استعارۀ اصلیه آن است که لفظ استعاره جامد باشد، مانند استعارههایی که شاعر در آن دشمن خود را حیواناتی درنده میدید همچون گرگ، کلاغ، کفتار و استعارۀ تبعیه که لفظ آن فعل و یا شبه فعل است. همچون ابیات زیر:
و إذا إعتَلَّت السیاسَهُ یوماً مَرضَ الشَعبُ ثُمَّ عَزَّ الشِفاءُ
(الزهاوی، ۱۹۲۴ : ۴۲۷)
(اگر روزی حکومت ضعیف و ناتوان گردد، مردم هم بیمار شده و درمان سخت میگردد)
در این بیت ” اعتلت” استعاره از ضعیف و ناتوان شدن سیاستمداران و در پی آن از بین رفتن حکومت است و چون در قالب فعل بیان شده است، جزء استعاره تبعیه بشمار میآید.
نکته قابل ذکر این است که قرینۀ تمامی استعارههای تبعیه، مکنیه است. بعبارت دیگر اگر لفظی استعارۀ تبعیه باشد قرینه آن حتما استعاره مکنیه است مانند این بیت:
رأیتُ روحَ اللؤمِ یَنمُو وَ ما أدری مَتی قد کانَ مَغرُوسـا
(الزهاوی،۱۹۵۵: ۲۶۲)
( دیدم که روح پَستی رشد میکند، ولی ندانستم چه هنگام کاشته شده بود.)
در این بیت لؤم (شومی) استعاره از گیاهی در حال رشد است، بنابراین شاعر با بهره گرفتن از استعارۀ مکنیه، پستی و شومی را به گیاه تشبیه کرده است. قرینۀ آن فعل “ینمو” است که میتوان استعارۀ تبعیه قرار داد، به معنای گسترش و رواج یافتن. البته هر دو استعاره با هم در یک عبارت نمیتوان اجرا کرد و فقط یکی از استعارهها قابل اجراست.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

استعاره تمثیلیه، عبارتی است که در معنای مجازی با علاقه مشابهت بکار میرود؛ به عبارت بهتر تمامی جمله ها و عبارات ضربالمثل همان استعارۀ تمثیلیه است. همانند ابیات زیر:
یَقولونَ إنّ الملحَ یُصلِحُ فاسداً فَما حیـلَه الإنسانِ إن فَسَد الملحُ
(الزهاوی، ۱۹۷۲،ج۱ : ۴۲)
(میگویند نمک مانع فساد و تباهی است، حال اگر نمک بگندد انسان چه چارهای باید بیاندیشد؟!)
این بیت انتقادی است به دولتمردانی ظالم که در واقع، باید اصلیترین دشمنان ظلم و ستم باشند، اما اصلیترین ظالمان و ستمگران گشتهاند؛ وی آنها را چون نمکی میداند که از گندیدگی جلوگیری میکند، حال اگر خود نمک بگندند چه خواهد شد؟!
بهار از اصطلاحات و ضربالمثلهای بسیاری که در بین مردم عادی رواج دارد، در شعر خود استفاده میکند. چه بسا زبان ساده و عامیانه او به این ویژگی میافزاید.همانند ابیات زیر:

گر روی زمین را همگی آب بگیرد

ای ملت هشیار

دانم که شما را همگی خواب بگیرد

ای ملت بیکار

ور این کـره را دانش و آداب بگیرد

بر این تن بیمار، هرگز نکند کار

کی راست شود چوب اگر تاب بگیرد
(بهار، ۱۳۵۸،ج۱ : ۲۸۵)
در این ابیات دو استعارۀ تمثیلیه بیان گردیدهاست، ابتدا مردمی که در برابر ظلم سکوت اختیار کردهاند را همچون غافلانی خوابآلود که حتی با بیداری تمام ملتهای جهان، در غفلت به سر میبرند، اشاره دارد و همچنین در مصراع آخر آنها را همچون تنۀ کج درختی میداند که هیچگاه راست نخواهند شد.
۳٫۱٫۲٫۴٫ کنایه
یکی دیگر از روش های توسعات زبانی بخصوص در شعرهای طنزآمیز، کنایه است که خود بخشی از مجاز به شمار میآید. کنایه به معنای « لفظی است که لازم معنایش اراده شده و همراه با جواز اراده معنای اصلی آن. »(قزوینی، ۲۰۰۰: ۲۷۳) این گونۀ ادبی خود دارای چند نوع میشود: تعریض، تلویح، رمز، ایماء و اشاره.
تعریض گفتن سخنی است که از سیاق آن معنایی دیگر دانسته شود از قبیل اینکه به مردم آزار بگوییم : المسلم من سلم المسلمون من یده و لسانه. تلویح موردی که وسایل انتقال معنی بین معنای اصلی و معنای کنایی بسیار باشد، مانند: کثیر الرماد. رمز آن است که وسایل انتقال معنی بین معنای اصلی و معنای کنایی کم باشد، ولی معنی و مقصود اصلی پوشیده باشد. مثل عریض الوساده. در اشاره هم وسایل انتقال کم است و هم معنا تا حدودی آشکار.
«کنایه بیش از دیگر صنایع بدیعی به شعر طنزآمیز تحرک و زیبایی میبخشد.« ( بهزادی اندوهجردی،۱۳۷۸: ۱۶۰) « ونیز از اسباب بلاغت کنایه این است که معانی را به شکل محسوس قرار می‌دهد که این از خاصیت هنر‌ است.» (هاشمی بک، ۱۳۶۷: ۳۶۹) زهاوی و بهار در اشعار کنایهآمیزخود بسیار از جمله تعریض استفاده میکنند. همچون ابیات زیر:

أیَـامُرُ ظِـلُّ اللهِ فی أرضِه بِما

نَهـی اللهُ عَنهِ وَ الکِتـابُ المنزَّلُ