: ارزش متغیر وابسته برای واحدi ام در دوره t ام.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

: ارزش متغیر توضیحی j ام برای واحد i ام در دوره t ام.

در این رگرسیون دستگاه عمومی پارامترهای تمام واحدها در تمام زمان‌ها بیان گردیده است. اختلاف بین مقاطع (بنگاه‌ها، کشورها، مسیرها، استان‌ها و …) در نشان داده می‌شود و در طول زمان ثابت فرض می‌گردد. اگر فرض ما این باشد که برای تمام بنگاه‌ها ثابت است، روش OLS تخمین‌های کارا و سازگاری از به دست خواهد داد. ولی اگر فرض کنیم که در بین مقاطع مختلف اختلاف وجود دارد، از روش Panel Data برای تخمین استفاده می‌شود.
برای تعیین وجود (یا عدم وجود) عرض از مبدا جداگانه برای هر یک از کشورها از آماره بصورت زیر استفاده می شود. فرضیه صفر بیان می کند که برای تمام بنگاه‌ها ثابت است و می‌توان روش OLS را بکار برد:

(۲۳٫۳)
در رابطه فوق، URمشخص کننده الگو غیر مقید و علامت R، نشان دهنده الگو مقید با یک عبارت ثابت برای کلیه گروه ها می باشد. ، تعداد متغیرهای توضیحی ملحوظ در الگو ، تعداد کشورها، و تعداد کل مشاهدات و( دوره زمانی موردنظر) می باشد. اگر محاسبه شده از جدول با درجه آزادی و بزرگتر باشد آنگاه فرضیه صفر رد می شود و لذا رگرسیون مقید دارای اعتبار نمی باشد و باید عرض از مبداهای مختلفی را در برآورد لحاظ نمود.
۵٫۴٫۳ آزمون هاسمن: انتخاب بین اثرات ثابت^[۵۰] یا تصادفی^[۵۱]
اگر بعد از انجام دادن آزمون Fفرضیه H0 در مقابل H1 رد شده‌باشد، اکنون این پرسش مطرح است که مشخص نمایید درست کدام است؟ و الگو درقالب کدام یک از الگو ‌های اثرات ثابت و اثرات تصادفی قابل بیان و بررسی می‌باشد. برای آزمون این که الگو با بهره گیری از روش اثرات ثابت یا اثرات تصادفی برآورد گردد، از آزمون هاسمن بصورت زیر استفاده می شود:

(۲۴٫۳)
که در آن:
: تفاضل ضرایب برآورد شده برای متغیرهای توضیحی لحاظ شده در روش اثرات ثابت و تصادفی
( )
: واریانس مجانبی
: تعداد مشاهدات
فرضیه صفر این است که تخمین‌زن‌های الگو اثرات تصادفی و اثرات ثابت به طور اساسی تفاوتی با یکدیگر ندارند. اگر فرضیه صفر رد شود نتیجه می گیریم که روش اثرات تصادفی مناسب نیست و بهتراست از روش اثرات ثابت استفاده کنیم، آماره هاسمن دارای توزیع کای– دو با درجه آزادی برابر تعداد ضرایب تخمین زده شده در الگو می باشد. اگر آماره محاسبه شده در سطح احتمال معین از توزیع کای- دو جدول بزرگتر باشد در این صورت فرضیه صفر رد می‌شود .

۶٫۴٫۳ .آزمون ریشه واحد برای پایایی

استفاده از ریشه واحد برای آزمون پایایی بدین معنی است که ببینیم آیا در معادلهy_t = y_t-1 +u_t برابر یک می‌باشد یا نه. اگر برابر یک بود به معنی وجود ریشه واحد و ناپایایی سری مورد نظر است. در اینجا نمی‌توان برای آزمون از آماره t حاصل از روش حداقل مربعات استفاده کرد. زیرا تحت فرض ، t برای نمونه‌های بزرگ هم دارای توزیع t معمول نیست. از این رو برای این کار از آزمون دیکی- فولر استفاده می‌کنیم.

۱٫۶٫۴٫۳٫آزمون دیکی فولر

براساس روش حداقل مربعات داشتیم:
y_t = y_t-1 +u_t t = 1,2,… (۲۵٫۳)
(۲۶٫۳)
(۲۷٫۳)
این برآوردکننده طوری است که وقتی n افزایش می‌یابد، توزیع احتمال آماره به سمت توزیع نرمال با میانگین صفر و واریانس ۱- میل می‌کند. اما این آماره تحت فرض درست بودن H₀ یعنی دارای توزیع احتمال حدی نرمال نمی‌باشد و شکل استاندارد ندارد. بنابراین برای انجام آزمون نمی‌توان از کمیت‌های بحرانی ارائه شده توسط توزیع نرمال و یا t استفاده کرد.
دیکی و فولر(۱۹۷۹) براساس برآوردکننده بالا برای ، آماره را پیشنهاد کردند و کمیت‌های بحرانی آن را برای آزمون ریشه واحد به کمک روش‌های شبیه‌سازی بدست آورده و جدول بندی کردند[۱۶].

۲٫۶٫۴٫۳٫آزمون ریشه واحد برای داده‌های تابلویی

در مواردی که اطلاعات ما به‌صورت داده‌های تابلویی می‌باشند، برای انجام آزمون ریشه واحد مخصوص داده‌های تابلویی استفاده می‌شود. این روش‌ها نیز مانند روش‌های مربوط به داده‌های سری زمانی متنوع هستند. برخی از این روش‌ها عبارتند از: روش لوین، لین و چو^[۵۲](۲۰۰۲)، روش بریتونگ^[۵۳](۲۰۰۲)، روش ایم، پسران و شین^[۵۴](۲۰۰۳)، آزمون‌های فیشر^[۵۵]‌ با بهره گرفتن از روش‌های ADF وpp (مدلا و وو^[۵۶](۱۹۹۹). چوی^[۵۷](۲۰۰۱)) و آزمون هاردی^[۵۸](۲۰۰۰). در اینجا چون از روش داده‌های تابلویی با اثر ثابت استفاده شده است لزومی به استفاده از آزمون ریشه واحد دیده نشده است[۲].

۵٫۳٫توصیف داده‌ها

۱٫۵٫۳٫ کشورهای منتخب

در این پژوهش با توجه به موضوع، از تمامی کشورهای در حال توسعه که داده های آنها طی سال های مورد بررسی موجود بود، استفاده شد. داده ها از بانک اطلاعاتی شاخص های توسعه جهانی (WDI) و به طور مستقیم از سایت بانک جهانی بدست آمده است. با توجه به اینکه داده های مربوط به شاخص بورس نیز از ۱۹۹۶ به تا ۲۰۱۲ موجود بود، این بازه برای پژوهش انتخاب شد. در نهایت داده های ۳۷ کشور موجود بود که به شرح زیر می باشند:
آرژانتین، بحرین، بنگلادش، بوتسوانا، بلغارستان، شیلی، کلمبیا، ساحل عاج، جمهوری چک، اکوادور، مصر، غنا، هند،اندونزی، ایران، جامائیکا، اردن، کنیا، لبنان، مالزی، مکزیک، مراکش، نامیبیا، نیجریه، عمان، پاکستان، پرو، فیلیپین، رومانی، روسیه، عربستان سعودی، افریقای جنوبی، سری لانکا، تایلند، تونس، ترکیه، اکراین.

۶٫۳٫ متغیرهای موجود در الگو

الف) اندازه‌ی دولت
معیارهای مختلفی برای سنجش اندازه‌ی دولت در مطالعات تجربی مورد استفاده قرار گرفته است، از قبیل نسبت درآمدهای مالیاتی به تولید ناخالص داخلی، نسبت مخارج دولت به تولید ناخالص داخلی، کسری بودجه، نسبت تولید بخش عمومی به تولیدکل، نسبت اشتغال بخش عمومی به کل اشتغال، سهم سرمایه ­گذاری دولتی از سرمایه ­گذاری کل کشور و…. می باشد. در این پژوهش از متداول­ترین معیار سنجش اندازه دولت یعنی نسبت مخارج مصرفی کل دولت به تولید ناخالص داخلی استفاده می­ شود.
ب) درجه باز بودن تجاری
در نظام اقتصاد بین‌الملل هر اندازه حجم تجارت خارجی و مبادلات سرمایه‌ای کشورها با اقتصاد جهانی بیشتر باشد (به نسبت حجم تولید داخلی) به اصطلاح آن اقتصاد را بازتر می‌خوانند. در اکثر مطالعات تجربی در رابطه با باز بودن اقتصاد، از شاخص شدت تجاری (مجموع صادرات و واردات به تولید ناخالص داخلی) بهره گرفته می‌شود. شاید از اصطلاح اقتصاد باز این مفهوم به ذهن متبادر شود که در چنین اقتصادی مانعی بر سر راه ورود و خروج کالاها و حتی سرمایه‌ها وجود ندارد. درحالیکه بازبودن، مفهومی نسبی است. باز بودن کامل اقتصاد به معنای نبود هیچ نوع محدودیتی بر سر راه جریان کالاها، خدمات و سرمایه است. به‌ عبارتی، هر چه موانع کمتری به هر شکل و دلیل بر سر مبادله کالایی یا جریان و تحرک کار و سرمایه بین دو کشور وجود داشته باشد، این‌گونه اظهار می‌شود که اقتصاد آن‌ کشورها بازتر است.
در این پژوهش نیز برای اندازه ­گیری درجه باز بودن تجاری از نسبت جمع صادرات و واردات به تولید ناخالص داخلی استفاده شده است. بر اساس فرضیه جبرانی رودریک انتظار بر این است که رابطه بین شاخص جهانی شدن تجارت و اندازه دولت مثبت ارزیابی شود.
پ) رشد تولید ناخالص داخلی
در منابع علمی ، نرخ رشد اقتصادی به تعبیر ساده ، عبارت است از افزایش تولید و درآمد ملی سرانه یک کشور در یک سال خاص در مقایسه با مقدار آن در سال پایه . در سطح کلان ، افزایش تولید ناخالص ملی و یا تولید ناخالص داخلی در سال مورد بحث نسبت به مقدار آن در یک سال پایه ، رشد اقتصادی محسوب می‌شود . علت این که برای محاسبه رشد اقتصادی ، از قیمت های سال پایه استفاده می‌شود آن است که افزایش محاسبه شده در تولید ناخالص ملی ناشی از افزایش میزان تولیدات باشد و تأثیر افزایش قیمت‌ ها (تورم) حذف گردد.
همچنین به تغییر کمی هر متغیر طی یک دوره معین زمانی، رشد گفته می‌شود. رشد، افزایش بلندمدت ظرفیت تولید به منظور افزایش عرضه کل جهت تأمین نیازهای جمعیت است. در واقع رشد اقتصادی هر کشور، بیانگر رشد مداوم تولید است که در اغلب موارد، با افزایش جمعیت و یا معمولاً با تغییرات زیربنایی همراه است. به ‌یقین می‌توان اظهار داشت که هیچ نظام اقتصادی در طول تاریخ سامان نیافته، مگر آن که رشد اقتصادی و آبادانی تمام بخش های اقتصادی آن برای تولیدات بیشتر، از اهداف آن باشد. دراین راستا کوزنتس^[۵۹] (۱۹۰۱-۱۹۸۵) رشد نوین اقتصادی را افزایش بلندمدت ظرفیت تولید به منظور افزایش عرضه کل جهت تأمین نیازهای جمعیت تعریف می کند. این افزایش ، بستگی به ترقیات نوین فنی و تطبیق آن با شرایط نهادی و ایدئولوژیک مورد تقاضای آن دارد .او برای رشد نوین اقتصادی شش خصوصیت را برمی‌شمارد :
۱٫رشد سریع تولید ناخالص سرانه ملی و جمعیت

1. 1. افزایش بازدهی و بهره‌وری

۳٫نرخ زیاد تغییرات زیربنایی

می دانیم که در سطح جامعه، افراد به طور طبیعی یا از نظر رفاه زندگی و وضع مادی در جایگاه خوبی قرار دارند یا این که در مرتبه پایین تری هستندو اکنون پرسش این است که انسان مسلمان در برخورد و ارتباط خود با این دو دسته چه وظیفه ای دارد و کدام را باید بر دیگری ترجیح بدهد؟ دستور اسلام این است که انسان باید بیشتر با دسته دوم که از نظر مادی در سطح پایین تری هستند ،ارتباط داشته باشد، به دیدار آنان برود و درباره وضعیت شان اندیشه کند تا همواره از زندگی خود خوش دل و راضی بوده و از هر دغدغه و اضطرابی فارغ باشد و بتواند سپاس خدای را به جای آورد. علی (ع) در این زمینه می فرماید: « وَ أَکْثِرْ أَنْ تَنْظُرَ إِلَى مَنْ فُضِّلْتَ عَلَیْهِ فَإِنَّ ذَلِکَ مِنْ أَبْوَابِ الشُّکْر^[۴۲۳]؛ بسیار نظر کن به کسانی که بر آنان برتری داری؛ زیرا این کار از اسباب شکرگزاری است . »
هم چنین در ارتباط داشتن با ثروت مندان باید بکوشد کمتر رفت و آمد کند. رفت و آمد با چنین افرادی باید تنها به اندازه رعایت فریضه صله رحم و دوری از گناه قطع رحم باشد. البته در همان حال باید فریفته زرق و برق زندگی آنان نشود و مانند آنان به فکر بلندپروازی و به دست آوردن رفاه در زندگی از هر راهی نباشد. اگر جز این باشد، زندگی آرام و آسوده خود را به دست خویش ، ناآرام و مشوش خواهد کرد و اسیر خواسته های بی انتهای نفس خواهد گردید .
یکی از علت هایی که موجب می شود انسان ها به مال یکدیگر چشم بدوزند و همیشه در جدالی روحی، نسبت به داشته های مادی یکدیگر، حسرت بخورند، بی توجهی به حکمت خدای متعال است؛ زیرا رسیدن هر شخصی به تمکن مالی بر اساس مشیت خداوند است: «اللَّهُ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَ یَقْدِرُ لَهُ إِنَّ اللَّهَ بِکلُ‏ِّ شىَ‏ْءٍ عَلِیم ^[۴۲۴]؛ خداوند روزى را براى هر کس از بندگانش بخواهد گسترده مى‏کند، و براى هر کس بخواهد محدود مى‏سازد خداوند به همه چیز داناست! »
خدای متعال با علم و آگاهی خود نسبت به مصالح و مفاسد همه آفریدگان از جمله انسان ، مقدمات را به گونه ای فراهم می آورد که هر شخص به کمالی که شایسته ی آن است، برسد . بنابراین، همه مراحل زندگی در این دنیا از فقر و گرفتاری تا بی نیازی و آسایش برای آزمایش و رسیدن به آن کمال شایسته در نظر گرفته شده است و چه زیباست آن جا که می فرماید: « وَ لَا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلىَ‏ مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِّنهُْمْ زَهْرَهَ الحَْیَوهِ الدُّنْیَا لِنَفْتِنهَُمْ فِیهِ وَ رِزْقُ رَبِّکَ خَیرٌْ وَ أَبْقَى^[۴۲۵]؛ و هرگز چشمان خود را به نعمتهاى مادّى، که به گروه‏هایى از آنان داده‏ایم، میفکن! اینها شکوفه‏هاى زندگى دنیاست تا آنان را در آن بیازماییم و روزى پروردگارت بهتر و پایدارتر است! »

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

تفاوت های مادى، ملاک ارزش انسانها نیست و اگر شخصی بخواهد بدون توجّه به امکانات و درآمد زندگی اش، به قناعت و رضایت از آنچه خداوند بدو داده پشت کند، و به زندگی و وضع مادّی دیگران چشم بدوزد، به طور یقین به دست خویش، راحتی و آسایش خاطر را از خود و خانواده اش سلب کرده، خود و آنان را در زحمت و رنجی بی پایان قرار خواهد داد؛ زیرا انسان هر چند، در برخورداری های مادّی پیش رود، باز هم کسانی هستند که سطح زندگی و امکانات آنها از او بالاتر باشد و لذا هیچ گاه چنین شخصی در زندگی به امنیّت و اطمینان خاطر دست نخواهد یافت.
در روایتی از امام علی(ع) آمده است : در شب معراج خداوند به پیامبر (ص) وحی کرد :« بَعِّدِ الْأَغْنِیَاءَ وَ بَعِّدْ مَجْلِسَهُمْ مِنْک^[۴۲۶] ؛ از ثروتمندان دوری کن و مجالس آن ها را از خودت دور نما. » برقراری رابطه با افراد معتدل و قانع ،برقراری پیوند ازدواج با این خانواده ها ، انتخاب دوستان و رفقای میانه رو و ترک دوستی با افراد تجمل گرا و ولخرج ، عیاش و خوشگذران هم از مظاهر نهی از منکر عملی است .
۶-۱۱ اصل انفاق مازاد درآمد
انفاق عبارت است از خرج کردن و بخشیدن مال در راه خدا برای کسانی که به آن نیاز دارند. از دقت در آیات قرآنی و روایت های اهل بیت علیهم السلام به خوبی این حقیقت معلوم می شود که انفاق یکی از اصول مهمّ تربیتی و نیز سیاست های لازم و بسیار مفید اقتصادی است که علاوه بر کمک به رشد و تعالی معنوی انسان نقش مهمی در جلوگیری از پدیده انباشت سرمایه و به وجود آمدن قشر تنگ دست دارد؛ به عبارت دیگر انفاق موجب پر شدن شکاف های اجتماعی ناشی از فقر می شود و به عنوان یک مکانیزم فعّالِ تعدیلِ ثروت از تقسیم شدن افراد جامعه به دو قشر فقیر و سرمایه دار جلوگیری می کند.
قرآن کریم با بیان های گوناگون اهمیت انفاق برای رفع محرومیت از افراد جامعه را متذکر گردیده و مردم را بدان تشویق و ترغیب نموده است؛ گاهی در وصف ابرار و خوبان، «انفاق» را به عنوان یکی از شاخص های ایمان، تقوا، احسان، صداقت و فروتنی دانسته و آن را از اوصاف متقین، محسنین، صادقین و ابرار شمرده است.^[۴۲۷] برخی دیگر از آیات، انفاق را در کنار نماز و قرین آن ذکر کرده اند که حاکی از اهمیت زیاد آن می باشد^[۴۲۸]. آیات دیگری از قرآن نیز از انفاق به عنوان قرض به خداوند متعال و یا قرض نیکو (قرض الحسنه) به خداوند یاد کرده^[۴۲۹] و بعضی خدای متعال را گیرنده صدقات معرفی نموده اند^[۴۳۰]. از همه مهم تر، بعضی آیات، انفاق را وسیله تقرّب و یا وصف ولی خدا، امیرالمؤمنین(ع)، برشمرده اند^[۴۳۱] که همه گواه بر اهمیت این عمل و تشویق و ترغیب بر انجام آن می باشد. همراه با بیانات مذکور، در بسیاری از آیات، اجر و پاداش بزرگ انفاق کننده در آخرت و نزد خداوند متعال مورد تأکید قرار گرفته است.^[۴۳۲] یکی از آیات بسیار مهم در این زمینه آیه ۳۴ سوره توبه است که می فرماید : « وَ الَّذِینَ یَکْنزُِونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّهَ وَ لَا یُنفِقُونهََا فی سَبِیلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِیم؛ کسانی که طلا و نقره انباشته و کنز می کنند و از انفاق آن در راه خدا دریغ می ورزند به عذابی دردناک بشارت ده . »
این آیه یکی از حربه های ابوذر غفاری در جنگ با متمولیان و ثروت اندوزان زمان عثمان بود . وقتی عثمان خلیفه سوم در توجیه کارهای خود می گفت ، این ثروت از راه مشروع بدست آمده است وچون زکات آن پرداخت شده است ، پس ایرادی برآن وارد نیست ، ابوذر در جواب می گفت پس انفاق چه می شود ، و باید از مال خود انفاق کنید تا شکافهای طبقاتی پر شود . ضمنا ایشان یکی از واجبات جهت رفع هر گونه فقرو شکاف طبقاتی را انفاق از مال می دانست وآنرا واجب می شمرد . او آیه فوق را در برابر معاویه در شام هر صبح و شام می‏خواند و با صدای بلند فریاد می‏زد:« بشر اهل الکنوز بکی فی الجباه و کی بالجنوب و کی بالظهور ابدا حتی یتردد الحر فی اجوافهم؛ به گنج‏اندوزان بشارت ده‏ که هم پیشانی آنها را با این اموال داغ می‏کنند و هم پهلوها و هم پشتهایشان را تا سوزش گرما، در درون وجود آنها به حرکت در آید»! ^[۴۳۳]
حاصل آن که یک مسلمان با ایمان، ضمن بهره برداری و استفاده شخصی از نعمت ها و امکانات، نه تنها با در نظر گرفتن تکالیف دینی، با انگیزه الهی، حقوق واجب مالی از قبیل «خمس» و «زکات» را ادا می کند، بلکه همواره درصدد است در حد توان، با انفاق ها و کمک های خود به فقرا و محرمان جامعه، فقر و محرومیت را در سطح جامعه کاهش دهد و تلاش می کند خود را به مرتبه ای از کمالات انسانی برساند که گذشت و ایثار نسبت به فقرا و نیازمندان جامعه نیز برای او آسان و لذت بخش گردد و با اتخاذ ویژگی مذکور در الگوی مصرف خود، دست یابی به رضایت و خشنودی خداوند متعال و رسیدن به مقام قرب الهی برای او از هر چیزی ارزشمندتر و لذت بخش تر باشد.
از دیگر راه های مبارزه با تجمل گرایی عبارتند از :
الف) توجه کافی به زیانهای اقتصادی، اخلاقی، فردی، اجتماعی و نیز کیفرهای اخروی آن؛
ب) آشنا شدن با تربیتهای معنوی اسلام؛

محیطی آن را انتخاب و با توجه به تجربیاتی که کسب کرده اند به دیگران انتقال می دهند. ولی اگر انها بتوانند از طریق ترویج به دانش روش و فن آوری بهتر و کاراتر دست یابند بی تردید از این امکانات در حد بسیار مطلوب تری استفاده می کنند. مشروط بر اینکه با روش علمی، تعامل انواع سازه ها و متغیرها در این رابطه مشخص شوند و عمده ترین متغیر های موثر در تولید گل و گیاه را شناخته و به نقش آنها توجه اساسی شود. از آنجا که کشور ما وضعیت مناسبی برای تولید انواع گل و گیاه زینتی دارد علاوه بر آن، بازارهای مناسبی در کشورهای جنوبی و شمالی کشور نیازمند این محصولات هستند که می توانند در توسعه گل و گیاه زینتی موثر باشند، لازم است بیش از بیش به بهبود دانش و روش تولید گل و گیاه در کشور توجه شود و یافته های تحقیقاتی با روش مناسبی به مولدان انتقال یابد(بابایی و عزیزی، ۱۳۸۹).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

قسمت اول: مبانی نظری پژوهش
پیدایش باغبانی
انسان اولیه غذای خود را با ماهیگیری و شکار و استفاده از گیاهان وحشی تامین می کرد. در آن دوران انسان به صورت گروه های کوچک یک یا چند خانواری در غارها و معمولا در نزدیکی منابع مواد خوراکی می زیست و هر خانواده مسئول تهیه غذای خود بوده است. با تشکیل اجتماعات نسبتا بزرگ نیازها و در نتیجه وظایف و پیشه های خاص و جدیدی به وجود آمد که لیجاب می کرد گروهی از افراد به کارهایی مانند آموزشی و غیره پرداخته و برای غذای خود متکی به افراد دیگر اجتمتع شوند. از این زمان انسان به فکر افتاد که ضمن تشکیل اجتماعات خود در نقاط مناسب غذای خود را نیز به جای جمع آوری تولید کند. بنابراین کشاورزی در تمدن های اولیه به صورت فنی بسیار ابتدایی شروع گشت. با پیشرفت تمدن و به وجود آمدن اجتماع هایی بزرگتر، اختلاف های گروهی پدید آمد که موجب بروز جنگهای بی شمار شد در نتیجه بشر به خاطر ایمنی دیوارهایی به دور محیط زیست خود ایجاد کردند. به دلیل محدودیت فضای بین این دیوارها کشاورزان اولیه مجبور شدند تعدادی از محصولات خود را مانند غلات که به صورت کشت گسترده یعنی در سطح وسیع و با کار و بازده نسبتا کم در واحد سطح کاشته می شد به اراضی بیرون شهر منتقل کنند و آن دسته از محصولات مانند سبزی و میوه که به شکل کشت متراکم یعنی با مراقبت زیاد و محصول بیشتر در واحد سطح تولید می گردید در داخل شهرها بکارند. بدین ترتیب در کشاورزی دو شعبه زراعت یعنی کشت در مزرعه و باغبانی یعنی کشت در داخل باغ به وجود آمد(نادری،۱۳۸۷).
گل و گلکاری
هنر گلکاری و پرورش گل به عنوان یک فعالیت اقتصادی در ایران به آغاز قرن حاضر و حدود ۱۳۰۰ شمسی برمی گردد و شهر محلات به عنوان پایه گذار، ایجاد کننده و توسعه دهنده این صنعت، نقش پر اهمیت و ویژه ای داشته است. سالانه علاوه بر دو میلیون علاوه گلدان و بیست میلیون شاخه گل در سطح ۹۰۰ هکتار اراضی و گلخانه های شیشه ای و پلاستیکی شهرستان محلات تولید و به دوستداران گل در سطح کشور و خارج از کشور و خارج از کشور عرضه می شود.
تعریف گلکاری
کشت و کار گل ها و گیاهان زینتی، درختان، درختچه ها، نخل ها، سرخس ها، کاکتوی ها، گیاهان فضای سبز و غیره را گلکاری گویند(عباسی، ۱۳۸۵).
جایگاه گلکاری در ایران
قدمت کشت و کار و نگهداری گل‌ها در ایران شاید همزمان با شروع کشاورزی بوده است. با نگاهی به تاریخ و فرهنگ ایران بنظر می‌آید که همواره ایرانیان در زمینه موضوعات مرتبط با گل‌ها جایگاه خوب و ارزنده‌ای داشته‌اند. اهمیت اقتصادی: شاید قدیمی‌ترین گلخانه‌های موجود در ایران که در حال حاضر هم فعال هستند قدمتی در حدود ۷۵ – ۷۰ سال دارند. در حقیقت اهمیت اقتصادی این رشته، سابقه طولانی در ایران دارد. زمانی که بسیاری از کشورها نامی در زمینه پرورش گل و گیاه نداشته اند کشور ما با داشتن گلخانه‌های خوب و قابل قبول در زمان خود وضعیتی مناسب داشته است. کشت و کار پرورش گل‌های زینتی در ایران بعنوان یک رشته اقتصادی سابقه‌ای به قدمت احداث گلخانه‌ها ندارد اما از زمان‌های گذشته، گلخانه‌دارها کار تکثیر و پرورش گیاهان را برای سرگرمی، و گذران اوقات فراغت انجام می‌دادند. در سال‌های اخیر بدلیل نیاز روز افزون بازار و خواست افراد جامعه و بدلیل محدود شدن فضای زندگی مردم این وضعیت کاملاً تغییر کرده است. بطوری که در سال‌های اخیر احداث گلخانه‌های نسبتاً مجهز و کارآمد به منظور کشت و پرورش و تکثیر گیاهان زینتی و نیز توسعه اقتصادی پیشرفت زیادی داشته است. ایران یکی از خواستگاه‌ها و زادگاه‌های طبیعی گیاهان زینتی از جمله لاله، سنبل، زنبق، سیکلمه و برخی از درختچه‌ها و تعداد زیادی از درختان میوه بشمار می‌آید، و در منابع علمی دنیا اسناد و مدارک مربوط به این موضوع موجود است. ولی از نظر اقتصادی و صادرات گل و گیاه هنوز موقعیت مناسبی در سطح دنیا ندارد(صالحی،۱۳۸۸).
اهمیت و جایگاه کشت گل و گیاهان زینتی
طی چند دهه اخیر، تغییر وتحولات زندگی بشر سمت و سوی اجباری فاصله از طبیعت را در پی داشته است و این مسئله به هیچ ‌وجه با خلق ‌وخوی انسان سازگار نیست و انسان امروزی برای جبران این نقیصه گل را به عنوان چکیده‌ای از طبیعت و زیبائی های آن به خانه خود آورده است. در حال حاضر پرورش گل و گیاهان زینتی از اهمیت بسیار برخوردار است و در بسیاری از کشورهای جهان، با بهره گیری از دانش تولید گل و گیاهان زینتی، استفاده از تجهیزات مناسب، ارقام خوب و تکنولوژی‌های جدید کشت، به تولید این محصول در سطح بالا پرداخته‌اند تا بتوانند علاوه بر تأمین نیاز داخل کشور، از آنجا که این صنعت قابلیت ارزآوری بالایی دارد، مبالغ قابل توجهی ‌ارز از طریق صادرات این محصول کسب کنند. هر چه کشورها به سمت صنعتی‌شدن و توسعه صنعتی پیش می‌روند، ‌میزان تقاضای سرانه مردم برای گل و گیاهان زینتی نیز افزایش می‌یابد زیرا بر اساس تحقیقات انجام شده در این کشورها مصرف گل و گیاهان زینتی در محیط‌های کاری و زندگی مردم اثرات مثبت زیادی از جمله افزایش میزان بهره‌وری، افزایش ضریب امید به زندگی، آرامش روح و روان، رسیدن به سلامت جسمی و تحمل زندگی ماشینی دارد. به همین خاطر این کشورها تولید این محصول را مانند سایر کالاهای مصرفی مهم در برنامه کشاورزی خود دارند و یا گونه‌هایی از این محصول را از طریق واردات به کشور خود وارد می‌کنند. ایران به لحاظ شرایط اقلیمی دارای استعدادها و توانمندی‌های بالقوه و بالفعلی برای تولید محصولات مختلف کشاورزی با کیفیت عالی است و به دلیل برخورداری از مزیت نسبی تولید انواع محصولات کشاورزی در پیوستن به سازمان تجارت جهانی می‌تواند با اقداماتی خصوصاً در عرصه گل‌های زینتی که قابل رقابت با تولیدات مشابه خارجی است به رقابت با کشورهای دیگر بپردازد(امیری، ۱۳۸۳).
با فراهم کردن زمینه تولید گل در حجم بالا و صادرات آن می‌توان درهای بازارهای جهانی را به روی اقتصاد کشور گشود و با ایجاد صنایع بسته‌بندی مناسب گل، شبکه حمل ‌و نقل مناسب خصوصاً حمل‌ونقل هوایی، اعطای تسهیلات مالی و حمایتی وترویجی به گلکاران و فراهم آوردن نهاده‌های مورد نیاز آنان در زمان مناسب، ایران به یک کشور مهم و عمده صادرکننده گل تبدیل می‌شود. این صنعت دارای پتانسیل‌های بالقوه‌ای در کسب درآمد ارزی بالا حاصل از صادرات می‌باشد و از آنجا که در سیاست کلان اقتصاد کشور به تنوع بخشی محصولات صادراتی توجه می‌شود و استراتژی کشور به سمت توسعه صادراتی است که تک محصولی نباشد و بر صادرات کالاهای غیرنفتی تأکید می‌شود تا وابستگی اقتصاد کشور به درآمد ارزی حاصل از فروش نفت کاهش یابد. لذا در راستای دستیابی به اهداف مذکور یک برنامه‌ریزی منظم و مدون مورد نیاز است تا از پتانسیلهای بالقوه کشور در این زمینه بهره مناسب برده و در بازار صادرات گوی سبقت را از رقبا ربود و به درآمد ارزی بالا دست یافت. در دهه‌ های گذشته شاهد بودیم که بخش عظیمی ازمنابع انسانی شاغل در بخش کشاورزی و روستایی به بخش صنعت و خدمات شهری منتقل شده‌اند و حجم سرمایه‌گذاری‌ها در بخش کشاورزی نسبت به بخش صنعت کاهش یافته است و تکنولوژی مناسب و به روز در بخش کشاورزی به مانند بخش صنعت به کار گرفته نشده است،‌اما با این همه همچنان بخش کشاورزی کشور، مهمترین بخش اقتصادی کشور به حساب می‌آید(شاهنوسی، ۱۳۸۶).
اهمیت اقتصادی تولید گل و گیاهان زینتی
در دهه‌ های اخیر تنوع بخشی به صورت گرایش به سمت استراتژی و راهبردهای مهم جهت توسعه صادرات، جهش‌های مهم صادراتی را در پی داشته است. اتخاذ برخی از سیاست‌های حمایتی از طرف دولت در زمینه ‌های کشاورزی و صادرات این کالاها،‌ به جای اقتصادی تک‌محصولی و وابسته به نفت به ویژه پرورش گل‌های زینتی به عنوان یک راهبرد در جهت ایجاد فرصت‌های شغلی و کسب درآمدهای ارزی مدنظر قرارگرفت، با توجه به اهمیت کاهش وابستگی اقتصاد کشور به درآمدهای ارزی حاصل از صدور نفت خام از یک طرف و جایگاه صادرات کالاهای غیرنفتی در برنامه‌های توسعه اقتصادی، پرورش گل‌های زینتی می‌تواند به عنوان یک راهکار فراروی مسئولان و برنامه‌ریزان کشور قرار بگیرد. در خصوص جایگاه و اهمیت پرورش گل‌های زینتی همین بس که هر شاخه گل رز درجهان معادل نیم‌دلار خرید و فروش می‌شود، چنانچه قیمت هر بشکه نفت را به صورت میانگین ۶۰ دلار محاسبه کنیم درخواهیم یافت هر ۱۲۰شاخه گل رز که از یک‌ونیم مترمربع زمین به دست می‌آید معادل یک شبکه نفت در بازارهای جهانی ارزآوری دارد(شفیعی، ۱۳۸۳).
با توجه به موقعیت طبیعی ایران به دلیل تنوع اقلیم و پدیده‌های آب ‌و هوایی و آفتاب مناسب گل‌ها و گیاهان زینتی از محصولاتی هستند که در اکثر نقاط ایران قابل تولید بوده و حتی قابل رقابت در عرصه‌های جهانی می‌باشند و پتانسیل بالقوه‌ای در کسب درآمد ارزی حاصل از صادرات دارند و در ترکیب با صادرات سایر کالاهای غیرنفتی می‌توانند نقش بسیار مهمی را در تدوین برنامه اقتصادی بدون نفت و تنوع بخشی به صادرات کشور داشته باشند از طرف دیگر کشت گل‌ها و گیاهان زینتی در روستاها علاوه بر ایجاد اشتغال سبب افزایش درآمد و پس‌انداز روستائیان و انباشت سرمایه آنان شده و به کاهش فقر روستائیان منجر می‌گردد و از مهاجرت‌های آن‌ها جلوگیری می‌شود و همین‌طور سبب جذب گردشگر شده و نهایتاً به توسعه اقتصادی منجر می‌گردد که خود توسعه اقتصادی، توسعه پایدار روستاها را سبب می‌گردد. می‌توان با اتخاذ سیاست‌ها و استراتژی‌های مناسب، سرمایه‌گذاری در منابع تولید، آموزش نیروی انسانی، ‌ترویج، تأمین نهاده‌ها و عوامل تولید، به ‌روز کردن نحوه کشت، توسعه حمل ‌و نقل مناسب، بازارشناسی و بازاریابی، مبارزه علمی با آفات و امراض به بهره‌برداری بهینه از فعالیت‌های کشت گل و گیاهان زینتی حتی دارویی دست یافت. توسعه کشت گل و گیاهان زینتی، رشد اقتصادی را در پی خواهد داشت که سبب افزایش اشتغال، افزایش درآمد،‌ افزایش پس‌انداز و انباشت سرمایه‌ می‌شود که این خود موجب توسعه و گسترش سرمایه‌گذاری در سایر بخش‌های اقتصادی خواهد شد(کافی و خنجری، ۱۳۸۰).
می‌دانیم که در دنیای امروز باید جهانی فکر کرد و محلی عمل کرد، تلاش‌های موفق در مقیاس کلان آغاز نمی‌شود بلکه آن دسته از طرح‌های بزرگ مقیاس امکان پذیر است که با روحیه و انگیزه‌ها و انعطاف‌پذیری متعلق به طرح‌های کوچک مقیاس به فعالیت بپردازد. پس در این زمینه اداره جهاد کشاورزی منطقه همراه با بانک کشاورزی منطقه با سیاست‌های حمایتی خود از جمله دادن خدمات و تسهیلات سرمایه‌گذاری، آموزش و ترویج روش‌های صحیح و نوین به گلکاران، هماهنگ ‌کردن سیاست‌های تولید،‌ ترویج و تحقیقات با یکدیگر، توسعه حمل ‌و نقل مناسب برای گل به بازارهای داخلی و خارجی، بازاریابی مناسب در داخل و خارج کشور، حضور در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی جهت کسب تجربه و یافتن بازار، تهیه نهاده‌های مورد نیاز، آموزش مبارزه علمی با امراض و آفات، رشد صنایع کوچک و مکمل وابسته به گل و گیاهان زینتی و دارویی مانند صنایع تولید پلیمری(پلاستیک مخصوص گلخانه‌ها، گلدان ) صنایع بسته‌بندی می تواند زمینه‌ای را فراهم آورد تا گلکاران به تولید انبوه این محصولات دست یابند و منطقه به جایگاه واقعی خود در تولید و صادرات گل و گیاهان زینتی و حتی دارویی در کشور، خاورمیانه، آسیا و حتی جهان دست یابد(کیایی، ۱۳۸۶).
تجارت گل
اهمیت تولید و صادرات گل و گیاهان تزئینی آنجا نمایان می شود که بدانیم امروزه این صنعت به یکی از صنایع مطرح در دنیا از نظر ایجاد اشتغال و کسب درآمد تبدیل شده است و سالانه بالغ بر ۱۰۰ میلیارد دلار انواع گل و گیاهان تزئینی در ردیف تولیدشده و مورد داد و ستد قرار می گیرد. در بسیاری از کشورهای اروپایی، آسیای جنوب شرقی و امریکا، اتخاذ تدابیر مناسب در چرخه تولید و صادرات گل منجر به کاهش قیمت گل و در نتیجه، افزایش سرانه مصرف آن در این کشورها و بالارفتن قدرت رقابت آنها در بازارهای صادراتی شده است.در کشورهای اروپایی سرانه مصرف گل ۴۰ تا ۱۰۰ دلار و سالانه حدود ۱۵۰ شاخه است. این آمار در ایران به دلایل متعددی از جمله نبود فرهنگ استفاده از گل طبیعی و بالابودن قیمت نسبت به سطح درآمدها، بسیار پائین است. در حال حاضر در بیش از ۷۰ کشور دنیا پرورش گل در مقیاس تجاری برای عرضه به بازارهای بین المللی صورت می گیرد اما تعداد کشورهای مطرح در صادرات جهانی، از تعداد انگشتان دست تجاوز نمی کند. به استناد آمار سازمان های بین المللی بیش از ۸۲ درصد صادرات جهانی گل در کشورهای آلمان(۲۲ درصد)، ایالات متحده(۱۵ درصد)، فرانسه(۱۰ درصد)، انگلیس(۱۰ درصد)، هلند(۹ درصد)، ژاپن(۶ درصد)، ایتالیا و سوئیس(هر کدام ۵ درصد)، عرضه و مصرف یا بخشی از آن به صورت صادرات مجدد به نقاط دیگر ارسال می شود. هلند هر سال بالغ بر ۷ میلیارد دلار از محل صادرات گل درآمد دارد و میزان درآمد این کشور از طریق صدور بذر و پیاز گل و ارائه کمک های فنی و مشورتی و خدمات مرتبط با پرورش گل و گیاهان زینتی و تجهیزات باغبانی به صدها میلیون دلار در سال بالغ می گردد. طبیعتاً یکی از ابزار اصلی برای بررسی وضعیت در هر موضوعی، آمار است. در زمینه تولید و مصرف گل و گیاهان زینتی همچون بسیاری دیگر از زمینه ها، با آمار بسیار متفاوتی روبه رو هستیم. نایب رئیس اتحادیه گل و گیاه کشور، تولید سالانه گل در ایران را ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون شاخه عنوان می کند در حالی که سازمان توسعه تجارت معتقد است میزان تولید در حد یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون شاخه است. نبود خط صادراتی و فرهنگ مصرف، باعث ضایعات بیش از ۵۰ درصدی گل در ایران شده است. این آمار متفاوت از تولید و ضایعات گل، طبیعتاً باعث می شود آماری که در مورد سرانه مصرف در کشور عنوان می شود هم تا حد زیادی متفاوت باشد. مدیرعامل سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری تهران آمار جالبتری ارائه می‌دهد. می گوید که در ایران هر ۱۵ نفر در یک سال یک شاخه گل مصرف می کنند، یعنی با این حساب سرانه مصرف گل در ایران ۰۶/۰ شاخه گل است، به بیان ساده تر، هر ایرانی در سال ۰۶/۰ شاخه گل خریداری کرده یا به عنوان هدیه دریافت می کند(روزنامه ایران، ۱۳۸۸).
وضعیت بازار جهانی گل
صادرات جهانی انواع گلهای شاخه بریده درسال ۲۰۰۸ به میزان ۱۳۶۸ هزارتن و به ارزش ۶۶۳۵ میلیون دلار بود و کشور هلند با صادرات ۳۶۷۱ میلیون دلار گل شاخه بریده و با اختلاف زیادی نسبت به سایر کشورها هنوز بیش از نیمی از سهم صادرات جهانی این محصول را در اختیار دارد. پس از هلند کشورهای کلمبیا،اکوادور، کنیا، اتیوپی، بلژیک، ایتالیا، آمریکا، تایلند و آلمان سایر کشورهای عمده صادرکننده گلهای شاخهای را شامل می شوند. میزان واردات جهانی انواع گلهای شاخه بریده در سال ۲۰۰۸ در حدود ۱۰۳۸ هزارتن و به ارزش ۷۲۰۶ میلیون دلار بوده است و کشور آلمان با واردات ۱۱۰۶ میلیون دلار گل شاخه بریده بزرگترین وارد کننده این محصولات درسطح جهان بشمار می رود. پس از آلمان کشورهای آمریکا، انگلیس، هلند، روسیه، فرانسه، ژاپن، ایتالیا، سوئیس و بلژیک سایر کشورهای عمده واردکننده گلهای شاخه بریده را تشکیل می دهند. کشور هلند از دهه ۱۹۵۰ تاکنون بزرگترین مرکز یا پایگاه بین المللی تجارت گل محسوب می شود. در هلند بالغ بر ۶۸۲۱ شرکت در زمینه پرورش گل فعالیت دارند و بیش از ۶۰ کیلومتر مربع از مساحت هلند به گلخانه ها اختصاص دارد(بابایی و عزیزی، ۱۳۸۹). این کشور هر سال بالغ بر هفت میلیارد دلار از محل صادرات گل درآمد دارد و میزان درآمد این کشور از طریق صدور بذر و پیاز گل و ارائه کمکهای فنی و مشورتی و خدمات مرتبط با پرورش گل و گیاهان زینتی و تجهیزات باغبانی نیز به صدها میلیون دلار در سال بالغ می شود. ارزش صادرات گل هلند در سال ۲۰۱۰ با رقمی بالغ بر ۲/۵۱۴۴ میلیون یورو شامل ۸/۳۱۵۰ میلیون یورو گل شاخه بریده و ۴/۱۹۹۳ میلیون یورو گیاهان گلدانی نسبت به سال ۲۰۰۹ حدود ۴/۵ درصد افزایش داشته است. بزرگترین صادرکننده و واردکننده گل دنیاست بلکه بزرگترین حراجهای عمومی گل دنیا در این کشور برگزار می شود. بر اساس گزارشهای سه ماهه حراجی هلند بالاترین قیمتها در ماه مارس مربوط به رز، لاله، لیلیوم، ارکید سیمبیدیوم، داودی استاندارد(تک گل)و نرگس، در ماه ژوئن مربوط به گلهای داودی خوشه ای و تک گل، لیلیومها، ژربرا، لیسیانتوس و شیپوری و در ماه سپتامبر برای گلهای بنت قنسول، ارکیده، داودی گلدانی، کالانکوئه، رز گلدانی، اسپاتی فیلوم و سیکلامن بود. و پایینترین قیمت را گل صدتومانی، فریزیا آنتوریوم، دراسنا و هورتانسیا داشتند(ادریسی، ۱۳۹۰). در نگاهی به این بازار هنوز پر رونق و روبه رشد، نام گلهایی در صدر وجود دارد که برخی در ماه های مذکور جزو تولیدات اصلی کشور محسوب می شوند. بنا به گزارشات، بحران مالی جهانی اخیر به صادرات جهانی گل به ویژه کشور هلند آسیب زیادی وارد کرده است و میزان تقاضا برای انواع گل و فرآوردههای کشاورزی هلند (به ویژه مواد غذایی ارگانیک) کاسته شده. بهای گل در بازار جهانی نیز به همین دلیل در سالهای اخیر تا حدودی کاهش یافته است و تقویت “یورو” در قبال سایر ارزها بر مشکلات کشاورزان هلند افزوده است. بحران مالی جهانی بر روند صادرات گل در کشورهای افریقایی صادرکننده گل(کنیا، اوگاندا، زامبیا، زیمبابوه) کشورهای آمریکای لاتین(کلمبیا) و برخی از کشورهای آسیایی(از جمله هندوستان) نیز تأثیر منفی داشته است. هلند برای مقابله با اثرات بحران اقتصادی در بازار گل، جبران کاهش صادرات گل خود و یافتن بازارهای جدید از آغاز سال ۲۰۰۸ برای نفوذ هر چه بیشتر به بازارهای اروپای شرقی برنامه ریزی نموده و موفق گردید که در این سال تقریباً ۴۵۰ میلیون شاخه گل به اروپای شرقی صادر کنند که این رقم ۳۰ درصد نسبت به سال ۲۰۰۷ افزایش نشان می دهد. بنا به گزارشات ظرف یک دوره سه ساله میزان صدور گل به اروپای شرقی دو برابر شده و روسیه به یکی از واردکنندگان بزرگ گل در اروپای شرقی تبدیل گردیده است. ژاپن نیز یکی از بزرگترین بازارهای مصرف گل در دنیا است و هر سال چندین میلیارد شاخه گل مصرف می کند. هلند با ابتکارات خاص این بازارها را تحت سلطه خود در آورده و روشهایی اتخاذ نموده که مقامات قرنطینه کشاورزی ژاپن نیازی به کنترل گلهای وارد شده از هلند نمیبینند در زمینه بازرسی بیولوژیکی گلها که یک هفته به طول می انجامید کشور هلند لابراتوار مجهزی در فرودگاه آمستردام ایجاد نموده و کارشناسان قرنطینه ژاپن را با هزینه خود در این لابراتور مستقر کرده تا گلهای صادرشده به مقصد ژاپن را در هلند آزمایش کرده و برای آنها گواهی قرنطینه صادر نمایند. در نتیجه این محموله ها از فرودگاه هلند مستقیماً و بدون واسطه به مراکز توزیع گل در ژاپن ارسال می شوند. با بهره گرفتن از چنین ابتکاراتی هلند قادر است کماکان ۶۰ درصد محصولات کشاورزی خود را صادر کند. طبق آمار سازمان تجارت جهانی در سال ۲۰۰۸ کشور هلند با صدور ۶۳۴ میلیارد دلار کالا پنجمین قدرت صادراتی دنیا پساز آلمان، چین، ایالات متحده و ژاپن بوده و از لحاظ صادرات بر کشور فرانسه، ایتالیا، بلژیک، روسیه و بریتانیا پیشی گرفته است. عرضه مستقیم گل در حراج عمومی در برخی از کشورهای اروپایی، ایالات متحده، آسیای جنوب شرقی و حذف واسطه ها از چرخه بازاریابی نیز در برخی از موارد به کاهش بهای عرضه گل و افزایش سرانه مصرف آن کمک کرده است. ظرفیت مصرف گل در بازارهای فعلی محدودتر شده و رکود اقتصادی به شدت در حجم تقاضا تاثیر می گذارد تعدادی از تولیدکنندگان گل در آسیا، اقیانوسیه و اروپا متوجه بازار چین شده اند که در آینده به بزرگترین واردکننده گل در دنیا تبدیل خواهد شد. بالا رفتن درآمد سرانه برخی از ایالتهای چین که در بخش تجارت فعالیت دارند موجب خواهد شد که در زمره مصرفکنندگان عمده گل درآیند. میزان تولید گل در چین علیرغم افزایش تولید هنوز در سطحی نیست که نیازهای این کشور را به انواع گل تامین نماید. در بین کشورهای در حال توسعه، موفقیتهای کنیا در عرصه صادرات گل نیز قابل مطالعه و بررسی است. خوشه صادراتی گلهای شاخه بریده کنیا که در دهه ۱۹۷۰ تشکیل شد و تولیدکنندگان و صادرکنندگان این محصول را تحت پوشش دارد در افزایش تولید گل در کنیا، تاسیس گلخانه های مدرن، افزایش کیفیت گلهای تولیدی این کشور و رعایت مقررات استاندارد و نفوذ به بازارهای اتحادیه اروپا تاثیر زیادی داشته است. کنیا حدود ۷۰ درصد گلهای صادراتی خود را در حراجیهای هلند به فروش می رساند. دولت کنیا در فعالیت های خوشه صادراتی گل های شاخه بریده این کشور دخالتی ندارد(علمی، ۱۳۸۸).
جایگاه ایران در بازارهای جهانی
سابقه تولید تجاری گل و گیاهان زینتی ایران به حدود ۹۰ سال پیش برمی گردد. پس از انقلاب اسلامی به دلایلی این صنعت مورد توجه بیشتری واقع شد، بگونه ای که ضمن تأمین نیازهای داخلی، وارد عرصه صادرات شد. این روند بویژه طی دهه گذشته با وجود افزایش مصرف داخلی به دلیل توسعه اقتصادی کشور همچنان روند صعودی طی کرده است. بنابر آخرین آمار رسمی اعلام شده کل سطح زیرکشت گیاهان زینتی در سال ۱۳۸۸ شامل مساحت گلخانه ها و فضای باز در حدود ۵۱۱۰ هکتار بوده است که از این میزان ۲۳۸۵ هکتار به فضای آزاد و ۲۷۲۵ هکتار به کشت گلخانهای اختصاص داشته و استانهای تهران، مرکزی، مازندران و خوزستان به ترتیب عمدهترین تولیدکنندگان این محصولات در کشور بشمار می روند(ادریسی، ۱۳۹۰).
تحلیل بازار گل و گیاهان زینتی در ایران
تجزیه و تحلیل SWOTاصطلاحی است که برای شناسایی نقاط قوت و ضعف داخلی و فرصتها و تهدیدهای خارجی یک سیستم به کار برده می شود. تجزیه و تحلیلSWOT شناسایی نظام مند عواملی است که راهبرد باید بهترین سازگاری را با آن داشته باشد.
مدل SWOT یکی از ابزارهای استراتژیک تطابق نقاط قوت و ضعف درون سیستمی با فرصتها و تهدیدات برون سیستمی است. این مدل یک تحلیل سیستماتیک برای شناسایی این عوامل و انتخاب استراتژیی با بهترین تطابق بین آنها را ایجاد می نماید. از دیدگاه این مدل یک استراتژی مناسب قوتها و فرصتها را به حداکثر و ضعفها و تهدیدها را به حداقل ممکن می رساند. بر اساس بررسی های فوق و نیز جمع بندی تحلیل های انجام شده در مدل SWOT می توان ویژگیهای ایران در تولید و تجارت جهانی گل چنین ارزیابی نمود(ادریسی، ۱۳۹۰).

• • نقاط قوت:

– تنوع اقلیمی و بهره مندی کشور از چهار فصل آب و هوایی.
– وجود انرژی فراوان و ارزان قیمت در قیاس با رقبا.
– ظرفیت بالای تولید.
– وجود نیروی انسانی مستعد و جویای کار در مناطق تولید.
– مزیتهای نسبی در تولید برخی از گونه ها و ارقام زینتی.
– نزدیکی به برخی از بازارهای مهم مصرف مانند کشورهای حوزه خلیج فارس، آسیای میانه و روسیه.

• • نقاط ضعف:

– وابستگی تامین برخی نهادههای تولید به منابع وارداتی.
– عدم امکان قیمت گذاری محصول صادراتی مستقل از قیمت داخلی و نوسانات آن.
– گرانی قیمت زمین در مناطق مناسب برای تولید.
– سودمندی بیشتر تولید سبزیجات گلخانهای نسبت به گیاهان زینتی در شرایط فعلی داخلی.
– ناتوانی یا مقاومت در مقابل تغییر عادات فعلی تولید.
– گرانی تاسیسات مدرن تولید و برداشت گل.
– کمبود سرمایهگذاری لازم در این بخش.
– عدم استمرار در تولید گیاهان زینتی و عدم یکنواختی محصولات تولیدی.
– عدم بهره گیری و صرفه استفاده از تجهیزات مدرن بسته بندی.
– گرانی نرخ کرایه حمل هوایی.
– کمبود انبار و سردخانههای مجهز برای نگهداری گل و گیاه در مناطق تولید و مبادی خروجی کشور مانند فرودگاهها.
– کمبود ماشینهای پیشرفته و مجهز جهت حمل و نقل گل و گیاه خصوصاً در شهرستانها.
– اختصاص اعتبار ناکافی به بخش تحقیقات.

مقدمه
تقریب توابع با بهره گرفتن از توابع لژاندر
طراحی کنترل کننده مقاوم کلاسیک در فضای کار
طراحی کنترل کننده مقاوم در فضای کار با بهره گرفتن از توابع لژاندر
نتایج شبیه­سازی­ها
۵-۱- مقدمه
در این فصل به طراحی کنترل­ کننده­ های مقاوم برای بازوی رباتیک در فضای کار خواهیم پرداخت. کنترل در فضای کار به دلیل اضافه شدن ماتریس ژاکوبین به مراتب مشکل­تر از کنترل در فضای مفصلی است. قوانین کنترل مقاوم و تطبیقی ارائه شده در اکثر مراجع مبتنی بر مدل نامی بازوی رباتیک می­باشند. به همین دلیل، ماتریس رگرسورهای ربات باید مشخص باشد. محاسبه این ماتریس نیازمند مدلسازی سینماتیکی و دینامیکی بازو است که دشوار و وقت­گیر می­باشد. در این روشها، برای جبران عدم قطعیت­ها جمله دیگری به قانون کنترل اضافه می­ شود که مقدار آن با توجه به اثبات پایداری سیستم حلقه بدست می ­آید. برای محاسبه این جمله معمولاً به کران عدم قطعیت نیاز داریم. این کران تابعی از حالتهای سیستم است و برای محاسبه آن نیاز به فیدبک­های فراوانی داریم. همان­طور که در فصل قبل اشاره شد، یکی از مزایای استفاده از توابع متعامد مانند سری­ فوریه و چند­جمله­ای­های لژاندر در قوانین کنترل، کاهش چشمگیر تعداد حسگرها می­باشد که موجب کاهش هزینه­ های پیاده­سازی عملی و همچنین بهبود عملکرد سیستم کنترل می­ شود. چون برخی از سیگنالهای مورد نیاز مانند شتاب زاویه­ای مفاصل و مشتق جریان موتورها معمولاً آغشته به نویز هستند و استفاده از آنها در قوانین کنترل موجب تضعیف عملکرد سیستم می­ شود و باید راهکارهایی برای کاهش نویز این سیگنالها در­نظر گرفته شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در این فصل ابتدا تقریب توابع با بهره گرفتن از چند­جمله­ای­های لژاندر را بیان می­کنیم. سپس به طراحی کنترل­ کننده مقاوم کلاسیک مبتنی بر راهبرد کنترل ولتاژ خواهیم پرداخت. در ادامه، تخمین عدم قطعیت در کنترل­ کننده مقاوم با بهره گرفتن از توابع لژاندر در فضای کار را تشریح می­کنیم. همچنین، عملکرد کنترل­ کننده پیشنهادی را با یکی از کنترل­ کننده­ های ارائه شده در مراجع که در آن سیگنال کنترل، ولتاژ موتورها می­باشد، مقایسه خواهیم نمود.
۵-۲- تقریب توابع با بهره گرفتن از چند­جمله­ای­های لژاندر
از جبر خطی می­دانیم که منظور از پایه­ در یک فضای برداری، مجموعه ­ای از بردارهای مستقل خطی است که می­توان هر بردار دیگری در آن فضا را با بهره گرفتن از یک ترکیب خطی از آنها نمایش داد [۱۳۹]. منظور از پایه متعامد برای فضای حاصلضرب داخلی یک پایه در آن فضا می­باشد که تمامی بردارهای آن بر یکدیگر عمود می­باشند. ضرب داخلی زیر را درنظر بگیرید.

(۵-۱)

که در آن مزدوج مختلط می­باشد. اگر ضرب داخلی (۵-۱) به ازای صفر باشد، توابع و متعامد نامیده می­شوند. فرض کنید فضای تمام توابع پیوسته حقیقی باشد. در این صورت، تعریف شده در بازه می ­تواند به صورت زیر تقریب زده شود [۱۳۹]:

(۵-۲)

که در آن مجموعه پایه­ های متعامد را تشکیل می­ دهند و خطای تقریب است. ضریب به صورت زیر محاسبه می­شوند:

(۵-۳)

(۵-۴)

خطای تقریب کراندار است و داریم:

(۵-۵)

با درنظر گرفتن بازه و حاصلضرب داخلی (۵-۱) چندجمله­ای­های لژاندر که به صورت زیر تعریف می­شوند،

در قصاص نفس که مجازات قتل عمدی است شرایط و ضوابطی حاکم است که در پاره­ای از آنها شخصیت بزهکار مد­نظر قرار گرفته است. طبق ماده۳۱۰ قانون مجازات اسلامی «هر گاه غیر مسلمان مرتکب جنایت عمدی بر مسلمان ذمی، مستأمن یا معاهد شود حق قصاص ثابت است. اگر مسلمان، ذمی، مستأمن یا معاهد بر غیر مسلمانی که ذمی، مستأمن و معاهد نیست جنایتی وارد کند قصاص نمی­ شود به مجازات تعزیری مقرر از کتاب پنجم تعزیرات محکوم می­ شود»
بر اساس این ماده قتل کافر توسط مسلمان مستلزم قصاص نیست و علت آن را نفی سلطه­گری کفار بر مسلمین ذکر کرده ­اند زیرا دادن حق قصاص به ورثه­ی کافر موجب سلطه­ی آنها خواهد شد. در این صورت فرد مسلمان تعزیر می­ شود (مگر اینکه کافر باشد که در این صورت قابل تعزیر هم نیست)^[۹۲] همانگونه که گفته شد هرگاه فردی دیگری را به قتل برساند اما پس از قتل شخصیت وی متحول گردد در برخی موارد این تحول در قصاص مؤثر است. برای مثال اگر کافری، کافر دیگر را بکشد و سپس اسلام بیاورد قصاص نمی­ شود بلکه باید دیه پرداخت نماید زیرا دیگر بین آنها مساوات برقرار نیست
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

از مطالب فوق فهمیده می­ شود که اعتقادات و باورهای هر شخص جزئی از شخصیت وی می­باشد در صورت ارتکاب بزه در نوع و میزان مجازات شخص مؤثر است زیرا که سبب متحول شدن شخصیت فردی می­ شود.
بر اساس ماده ۶۱۲ هرکس مرتکب قتل عمد شود و شاکی نداشته یا شاکی گذشت کند در صورتی که اقدام وی موجب اخلال در نظم و امنیت جامعه یا بیم تجری مرتکب باشد. دادگاه با رعایت وضعیت مجرم و احراز تجری وی می ­تواند او را به ۳ تا ۱۰ سال حبس محکوم نماید. در این ماده اگر قصاص نفس به هر صورتی اجرا نشود. دستگاه عدالت کیفری، با توجه به حالات و خصوصیات، روحیات و سوابق بزهکار واکنش مناسب را اتخاذ می­ کند. ضرورت تشکیل پرونده شخصیت را می­رساند.
آنچه گفته شد درباره تأثیر شخصیت بزهکار در امر تعیین حکم و تشریع بود. اما در مرحله اجرای مجازات قصاص نفس نیز وضعیت فردی بزهکار و هم در جلب رضایت و عفو اولیاء دم و هم در نحوه­ اجرای حکم مؤثر است برای مثال هر گاه پس از ارتکاب قتل عمدی دیوانه شود نظر فقهای شیعه آن است که قصاص ساقط نمی­ شود و در قانون مجازات از این نظر تبعیت شده است. ولی برخی از فقهای اهل سنت با این نظر مخالف هستند و معتقدند که در حال جنون قصاص اجرا نمی­ شود. برخی دیگر معتقدند که اگر جنون به هنگام اجرای قصاص روی داده باشد قصاص اجرا می­ شود ولی اگر قبل از آن دیوانه شده باشد اجرا نمی­ شود.^[۹۳] طبق ماده ۳۰۷ قانون مجازات ۹۲ که بیان می­دارد: «ارتکاب جنایت در حال مستی و عدم تعادل روانی در اثر مواد مخدر، روانگردان و مانند آنها، موجب قصاص است مگر ثابت شود بر اثر مستی به کلی مسلوب اختیار بوده است که در این صورت علاوه بر دیه به مجازات تعزیری مقرر در کتاب پنجم تعزیرات محکوم می­ شود…» در اینجا براساس آزمایشات گوناگونی که از فرد بزهکار انجام می­گیرد و شخصیت وی را مورد ارزیابی قرار می­ دهند تا اینکه متوجه شوند که او به طور کلی مسلوب اختیار بوده از قصاص معاف شود و به دیه و مجازات تعزیری محکوم گردد.
و مورد دیگر قصاص زن حامله است بر اساس ماده ۴۳۷ قانون مجازات «زن حامله که محکوم به قصاص نفس است نباید پیش از وضع حمل قصاص شود اگر پس از وضع حمل نیز بیم تلف طفل باشد تا زمانی که حیات طفل محفوظ بماند قصاص به تأخیر می­افتد.». آنچه در خصوص شرایط قصاص گفته شد در قصاص عضو نیز صادق است
قواعد قصاص اطراف در خصوص جنایت بر زنان تخصیص خورده است به این نحوکه اگر مردی زنی را مجروح کند دیه آن عضو کمتر از ثلث دیه کامل باشد زن می ­تواند مرد را قصاص کند اگر دیه جنایت بر زن مساوی یا بیش از ثلث دیه کامل باشد در آن صورت زن هنگامی می ­تواند قصاص کند که نصف دیه آن عضو را به مرد بپردازد. (ماده ۳۸۸ قانون مجازات اسلامی ۹۲) علاوه بر شرایط مذکور در قصاص عضو ضوابط دیگری نیز وجود دارد که وضعیت و توانایی­های بزهکار در آن مد­نظر است. زیرا بر اساس ماده ۳۹۳ قانون مجازات اسلامی ۹۲ ازجمله شرایط قصاص عضو آن است که «خوف تلف مرتکب یا صدمه بر عضو دیگر نباشد». در ارزیابی و احراز این شرایط قاضی اجرای این احکام باید با ارجاع امر به پزشک متخصص و با توجه به شخصیت مجرم، علم پیدا کند که قصاص عضو باعث مرگ مرتکب نمی­ شود در غیر این صورت حق اجرای قصاص بر اساس ماده ۴۰۱ قانون مجازات اسلامی ۹۲ به دیه تبدیل خواهد شد.
از احکام و قواعدی که مورد بررسی قرار گرفت دقیقاً مشخص می­ شود که در قصاص اعم از نفس و عضو خصائص ذاتی و اکتسابی افراد از قبیل سن، جنس، دین، سلامت عقل و وضعیت جسمانی و تحولات شخصیتی خطاکاران مورد توجه قرار گرفته و احکام با درنظر گرفتن آنها وضع گردیده و اعمال می­ شود. هم چنین با توجه به اینکه هر فرد در جامعه مدنی به میزان مسئولیت خود در قبال ارتکاب عمل مجرمانه بویژه در جرمی مانند قتل عمدی مستوجب اشد مجازات قصاص است. با وجود اینکه افراد بازتاب آن را در جامعه مشاهده می­ کنند اما باز هم مرتکب این اعمال می­شوند در حالیکه این جرم از جرایم حق الناسی است قانونگذار ما در قانون جدید فلسفه­اش از تشکیل پرونده شخصیت چیست؟
بر اساس قانون جدید آیین­دادرسی کیفری در قصاص نفس در مرحله اتهامی تشکیل پرونده شخصیت الزامی می­باشد.فلسفه قانونگذار از تشکیل پرونده شخصیت واکاوی شخصیت مجرمین از سوی افراد متخصص می­باشد که شاید بتواند به پیشگیری از جرایم و یا حداقل کاهش این جرایم کمک کند. هم چنین ممکن است متهم از اتهامات وارده بر او مبرا کند.و با توجه به مواد ۲۰۳ و ۲۸۶ آیین­دادرسی کیفری جدید در جرایم موجب قصاص بویژه در جرایم اطفال وجود این پرونده گاهی می ­تواند مجازات قصاص را به اقدامات تأمینی و تربیتی تبدیل کند. این موارد در قانون مجازات اسلامی ۹۲ در مواد ۸۸ به بعد به روشنی هویدا است.
بند سوم: دیات
به موجب ماده۱۷ قانون مجازات اسلامی ۹۲ «دیه اعم از مقدر و غیر مقدر مالی است که در شرع مقدس برای ایراد جنایت غیر عمدی بر نفس، اعضاء و منافع و جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد به موجب قانون مقرر می شود.» با توجه به ماده ۴۴۸ قانون مذکور دیه مقدر، مال معینی که در شرع مقدس به سبب جنایت غیر عمدی بر نفس عضو یا منفعت یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد مقرر شده است» در ماده ۴۴۹ «ارش دیه غیر مقدر است که میزان آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه به لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تأثیر آن بر سلامت مجنی علیه و میزان خسارت وارده با در نظر گرفتن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس میزان آن را تعیین می­ کند.»
در دیه مانند حدود و قصاص(فردی کردن قضایی) جایگاهی ندارد و میزان پرداخت دیات مختلف توسط شرع مشخص و معین شده است و قاضی حق عدول از آن را ندارد. در واقع در دیه مانند قصاص، فردی کردن قضایی به توافق جانی و مجنی علیه واگذار شده است. بدیهی است که کیفیت آن در فرهنگها و زمان های مختلف می تواند متفاوت باشد و جانی و مجنی علیه می توانند به مقدار کمتر یا بیشتر از دیه مقدر شرعی با هم توافق و مصالحه نمایند. در موارد پرداخت دیه ماده ۴۵۰ قانون مجازات اسلامی ۹۲ مقرر می­دارد: «در جنایت شبه عمدی، خطای محض و جنایت عمدی که قصاص در آنها جایز یا ممکن نیست، در صورت درخواست مجنی­علیه یا ولی­دم دیه پرداخت می­ شود مگر به نحو دیگری مصالحه شود.»
جنایات عمد و شبه عمد نابالغ و دیوانه به منزله خطای محض بر عهده عاقله می باشد. پس مسئولیت پرداخت دیه بر عهده عاقله می باشد. حتی در موردی که قانونگذار به وضعیت زندگی او توجه داشته اگر عاقله نتواند دیه را در مدت مسخص شده بپردازد دیه از بیت المال پرداخت می شود.
نکته آخر که در مورد دیات لازم به ذکر است این می باشد که در هر کجا مجازات قانونی جانی قصاص است مجنی علیه یا اولیاء دم می­توانند با توجه به وضعیت جانی، کمتر یا بیشتر از دیه قانونی را دریافت دارند و یا گذ شت نمایند این اختیار زمینه و مجالی است برای ارزیابی موقعیت افراد خاص تا صاحبان حق با بررسی اوضاع مادی و معنوی شخص جانی و عمل مجرمانه وی اگر شایسته ببیند جانی را عفو نمایند و یا با اخذ دیه متناسب با شرایط وی راضی شوند یا با او صلح کنند و یا اجرای قصاص را خواستار شوند. در این موارد در واقع اختیار ارزیابی شخصیت بزهکار به جای قاضی به مجنی علیه یا اولیاء وی واگذار شده است.
اما در مجازات دیه با توجه به اینکه دیه ذاتاً امری مالی محسوب می شود خصوصیات مرتکب نمی تواند تأثیری در کاهش آن داشته باشد. اما پرونده شخصیت ازآن جهت می تواند در مسئولیت مرتکب و پرداخت آن کمک کند. اگر مرتکب مجنون باشد در جنایات علیه تمامیت جسمانی در اکثر مواقع عاقله مسئولیت خواهد داشت بنابراین تشکیل پرونده شخصیت در همه مجازاتها می تواند هم در میزان و هم نوع و هم تعیین مرتکب مهم باشد.
بند چهارم: تعزیرات
گسترده­ترین واکنش­های جزایی و از موضوعات مهم سیاست جنایی اسلام تعزیرات می­باشد. هدف از تأسیس تعزیرات بازدارندگی از ارتکاب مجدد از طریق انتخاب واکنش مناسب در جهت اصلاح مرتکب می­باشد. یکی از معیار­های اساسی در تعیین عکس­العمل­های جزایی وضعیت شخص بزهکار است. قاضی باید منتهای تلاش خود را در گزینش بهترین و سودمند­ترین واکنش که علاوه بر تطابق با ویژگی­های بزهکار و تأثیر به حال وی، مستلزم حداقل ایذاء و رنج وی می­باشد انجام دهد.
تعزیرات پایه و اساس فردی کردن قضایی مجازاتها محسوب می­ شود و دین اسلام همانگونه که در همه جا در رأس پیشرفتهای حقوقی و قضایی قرار دارد. در این مورد نیز فردی کردن مجازات به اشکال مختلف برای جامعه بشری به ارمغان آورده است. دکتر مصطفی العوجی در این خصوص می­گوید: «لا شک فی انّ عقوبات التعزیر لمبدأ فردیهً العقاب المعمول به حالیاً فی الدول المتقدمه»^[۹۴]
تعزیرات مجازاتی غیر مقدرند و بما یراه الحاکم می­باشند (به حاکم تفویض شده ­اند) لذا به اعتقاد حقودانان اسلامی تعزیر امری اجتهادی است^[۹۵] در تعریف اجتهاد آورده­اند که «الاجتهاد المبالغه فی الجهد» بنابراین قاضی باید منتهای تلاش خود را مبذول دارد تا بهترین تدبیر را برگزیند؛ این مهم حاصل نمی­ شود مگر آنکه بر ویژگیهای بزهکاران و موقعیت ارتکاب بزه وقوف کافی داشته باشد. حصول این وقوف نیز در گرو آگاهی قاضی بر جنبه­ های شخصیتی و ویژگی­های فردی شخص بزهکار و توجهی خاص به اوضاع و احوال ارتکاب بزه می­باشد که این خود از تکالیف ثقیل و خطیر قاضی است. اقوال متعدد فقها نیز موًید توجه خاص ایشان به تفاوت واکنش­های تعزیری به تبع تفاوت بزهکاران از لحاظ ویژگی­های شخصیتی و موقعیت اجتماعی است^[۹۶]
هدف اساسی در تعزیرات اصلاح و تربیت مرتکبان است در بسیاری از موارد نیازی به برخورد سخت و خشن نیست، بنابراین قاضی در بسیاری از موارد از کیفر دادن مرتکب صرفنظر کرده و موضوع را با وعظ و اندرز خاتمه می­دهد حضرت امیر­المومنین (ع) می­فرماید: «رب ذنب مقدار العقوبه علیه اعلام المذنب به»^[۹۷] اعلام جرم به گنهکار یکی از مصادیق تعزیر شمرده می­ شود. لذا چنانچه قاضی تشخیص دهد که با توجه به شخصیت مجرم و جرم ارتکابی یک تذکر کوچک برای اصلاح او کافی است و او را از جرم وگناه باز می­دارد، باید به همین اندازه اکتفا نماید.
در برابر این گروه در تمام اجتماعات اقلیتی وجود دارند که نه تنها پایبند به احکام نمی­باشند بلکه از قانون شکنی لذت می­برند و این چنین افرادی برای جامعه خطر دارند و یکی از راه های پیشگیری از خطرات آنها استفاده از مجازاتهای مختلف عادلانه است، مجازاتها باید متنوع و مناسب جرایم باشد. وقاضی در برابر این گروه هم باید با در نظر گرفتن کیفیت و اندازه و نوع جرم و شخصیت مجرم مجازات لازم را تعیین و اجرا کند. یکی از رموز جاودانگی اسلام است، که دست قاضی را برای مجازات مجرمین باز گذارده و اختیارات وسیعی به آنها داده است.^[۹۸]
در تعزیرات میزان مجازات باید متناسب با مسئولیت مرتکب جرم تعیین شود و با نگرش به اینکه که اصولاً میزان مسئولیت مرتکب جرم به اوضاع و احوال، شرایط زمانی و مکانی، سوابق خانوادگی، اجتماعی، روانی و بدنی بستگی دارد ملحوظ نمودن این امر همراه با تعیین کیفر یکسان برای افراد متفاوت و جرایم مختلف، امری نا ممکن است.^[۹۹]
تعزیرات موکول به نظر قاضی می­باشد. در بین مجازاتهای اسلامی در تعزیرات بیشترین فرصت و مجال توجه به شخصیت بزهکاران وجود دارد. زیرا با اختیارات وسیعی که به قضات اعطاء شده است آنان می­توانند برای هر خطاکاری مجازات متناسب با حال آنها تعیین و اعمال نمایند.
تعزیر یعنی کیفری که در شرع از حیث مقدار مشخص نیست و در مقابل حد است و در فقه بر کیفری اطلاق می­ شود که بر خلاف حد، شارع مقدس اندازه­ای برای آن تعیین نکرده است
قانون مجازات اسلامی ۹۲ ماده ۱۸ بیان می­دارد: «تعزیر مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص یا دیه نیست و به موجب قانون در مورد ارتکاب محرمات شرعی یا نقض مقررات حکومتی تعیین و اعمال می­گردد. نوع، مقدار، کیفیت اجراء و مقررات مربوط به تخفیف، تعلیق، سقوط و سایر احکام تعزیر به موجب قانون تعیین می­ شود. دداگاه در صورت حکم تعزیری، با رعایت مقررات قانونی، موارد زیر را مورد توجه قرار می­دهد.»
الف- انگیزه مرتکب و وضعیت ذهنی و روانی وی حین ارتکاب جرم
ب- شیوه ارتکاب جرم، گستره نقض وظیفه و نتایج زیان بار آن
پ- اقدامات مرتکب پس از ارتکاب جرم
ت- سوابق و وضعیت فردی، خانوادگی و اجتماعی مرتکب و تأثیر تعزیر بر وی قابل انطباق می­باشند. و قاضی با توجه به شرایط، خصوصیات بزهکار و دیگر اوضاع و احوال و مصالح وی و جامعه میزان تعزیر را کم و زیاد می­نماید بند­های چهارگانه این ماده ارتباطی به کیفیات مشدده و مخففه مجازاتها ندارد، بلکه به شخصیت مرتکب اشاره دارد که قاضی باید در راستای فردی کردن مجازاتها در تعیین تعزیر بین حداقل و حداکثر به آن موارد توجه کند. ^[۱۰۰]
تأثیر انگیزه در اعمال مجازات غیر قابل انکار است. انگیزه که مفهومی متفاوت با قصد مجرمانه دارد تأثیری در تحقق جرم نداشته و حسب مورد می ­تواند به عنوان کیفیتی مخفف یا مشدد در تعیین مجازات موثر واقع شود. از جنبهً عملی نیز رویه محاکم با توجه به حداکثر و حداقل مجازات، عملاً انگیزه مجرم در ارتکاب جرم را، در تعیین مجازات مدنظر قرار می­ دهند. آنچه برای جامعه و نظم آن خطر دارد همان شخصیت مجرم است نه عمل ارتکابی، و چون انگیزه یکی از عوامل تعیین کننده شخصیت است بنابراین نباید در تحقق از آن چشم پوشید. قاضی با توجه به انگیزه مرتکب، مجازات متناسبی را در نظر بگیرد.
هم چنین جرم­شناسان معتقدند شخصیت هر فردی از مجموع فعالیتهای روانی، احساسات، افکار، عواطف و رفتار وکردار او که نمودار آن فعالیت­ها هستند شکل گرفته است.^[۱۰۱]لذا شرایط بدنی، هوش، عواطف و آنچه از مظاهر نفسانی می­شناسیم، همه و همه موجد شخصیت یک انسان است.^[۱۰۲]
بزهکار باید از منظرهای روانی و بیماریهای روحی مورد بررسی قرار داد ودر صورت مشاهده­ بیماری خاص، او را در طبقه و گروه مخصوص بیماران قرار داد. انسان­ها به لحاظ خصوصیات فیزیکی با هم متفاوت هستند. پس هر نوع واکنشی هم که قرار است علیه آنها اتخاذ شود باید متفاوت باشد.
سوابق فردی نشانگر گذشته فرد است تا روز ارتکاب جرم و شرح گذشته فرد نه تنها می ­تواند برای شناختن شخصیت مجرم کمک کرد. بلکه در حقوق کیفری تحول یافته معاصر، بیشترین اهمیت را دارد. و یکی از اساسی­ترین بخش­های پرونده شخصیت به شمار می­رود. هدف از توجه به گذشته وشخصیت بزهکار، اصلاح آینده وی و در امان نگه­داشتن جامعه از شرّ تبهکاران است. دکتر علی­آبادی در این زمینه می­گوید: «جرم ارتکابی متهم مربوط به گذشته و دعوای مطروحه مربوط به حال و شخص جانی مربوط به آینده است و تنها از فعالیت جانی در آینده ممکن است جامعه مستفیذ شود و یا خسران ببیند اگر تمام توجه قضات معطوف به گذشته شود اصلاح و آماده­ ساختن مجدد متهم برای محیط اجتماعی به طاق نسیان سپرده خواهد شد.»^[۱۰۳]
با توجه به اینکه در قانون جدید آیین­دادرسی کیفری جرایم تعزیری درجه ۱تا ۴ بزرگسالان در مرحله اتهامی تشکیل پرونده شخصیت الزامی شده است . حال سوال این است آیا پرونده شخصیت در جرام تعزیری درجه ۵ تا ۸ هم مانند جرایم تعزیری درجه ۱تا۴ قابل تشکیل هست یا خیر؟ آیا فلسفه و مبانی جرایم مهم را می­توان به جرایم غیر مهم تسری و پرونده شخصیت را تشکیل داد؟
قانونگذار صراحتاً فقط در مورد جرایم تعزیری درجه ۱ تا ۴ پرونده شخصیت را الزامی کرده است و در مورد جرایم کم اهمیت چیزی بیان نکرده است. حال آنکه فلسفه تشکیل پرونده شخصیت اجرای عدالت کیفری، دادرسی عادلانه، اصلاح و درمان مجرم و پیشگیری از تکرار جرم توسط وی می­باشد. و در جرایم غیر مهم هم اصلاح و درمان مجرمین و پیشگیری از تکرار جرم مد نظر است. به نظر نگارنده بهتر بود نسبت به این نوع جرایم پرونده شخصیت پیش ­بینی شود. در مورد کسانی که برای بار اول مرتکب جرم کوچک شده ­اند قاضی با توجه به اوضاع و احوال و شرایط ارتکاب جرم و شخصیت مجرم و موقعیت و مقام اجتماعی وی در میزان کیفر قانونی تعدیل به عمل آورده و یا در مواردی بزهکار را به کلی از کیفر معاف دارد همانگونه در جرایم کم اهمیت استفاده از ابزارهای تعویق صدور حکم، تعلیق اجرای مجازات، جایگزینهای حبس، نظام نیمه آزادی و … پیش ­بینی شده است برای بکارگیری این ابزارها قاضی پرونده کیفری می­بایست اطلاعاتی از وضعیت فردی، خانوادگی، اجتماعی و سوابق و اوضاع و احوالی که موجب ارتکاب جرم شده است را داشته باشد. این مهم را می­رساند که در این نوع جرایم هم نیاز به تشکیل پرونده شخصیت داریم و بدون تشکیل پرونده شخصیت قاضی با مشکل مواجه می­ شود و حتی قادر به استفاده از این ابزارها هم نمی ­باشد. لیکن، تشکیل پرونده شخصیت فقط در مرحله اتهامی الزامی شده است و قانونگذار در مرحله محاکمه و صدور حکم توجهی چندانی به این امر مهم نداشته است امید است قانونگذار ما پای خود را فراتر نهاده و در این مراحل هم تشکیل پرونده شخصیت را الزامی کند.
مبحث دوم: شیوه شناسایی شخصیت
سزار لمبروزو اولین کسی است که آزمایش­های پزشکی، روانپزشکی و روانشناسی بزهکاران را ضروری دانسته معتقد است که اصلاح و تربیت مجرم بدون شناسایی شخصیت وی از لحاظ جسمی و روانی ممکن نخواهد بود. گاررو­فالو و فری به پیروی از عقاید لمبروزو، بررسی وضع اجتماعی بزهکاران را تأکید کردند. و معتقدند وضع محیط خانوادگی و روابط او با دیگران و اشتغالاتی که داشته و پیشینه کیفری باید مورد تحقیق و پژوهش قرار گیرد. تحت تأثیر عقاید و افکار آنان آزمون پزشکی و روانی و اجتماعی متداول و در محافل علمی تأیید شد که کیفر باید متناسب با شخصیت و حالت خطرناک بزهکار بوده، و تمام علل و انگیزه­هایی که موجب ارتکاب جرم شده هم چنین ذوق و استعداد و تمایلات جسمی و روانی و حالات روحی بزهکار مورد تحقیق و پژوهش و آزمایش قرار گیرد تا اصلاح و تربیت و درمان بزهکار ممکن باشد.^[۱۰۴]
روش شناسایی شخصیت بزهکاران، برای نخستین بار در سال ۱۹۰۷ در آرژانتین (آمریکای جنوبی) و در سال ۱۹۱۹، در بلژیک اجرا گردید و بعداً در سایر کشورهای اروپایی و آمریکایی، مرکز مخصوص آبسرواسیون تأسیس شد.^[۱۰۵]
نخستین گام برای تشکیل پرونده شخصیت، شناسایی شخصیت افراد است. جرم­ شناسی بالینی برای تحقق این هدف از روش مصاحبه، مشاهده و مطالعه بزهکار استفاده می­ کنند. گردآوری اطلاعات دقیق، مصاحبه کامل، مشاهده و معاینه علمی بزهکار به تلاش و همّت گروهی از متخصصان علوم مختلف مانند روانشناسی، پزشکی، روانپزشکی، جامعه ­شناسی، مددکاری و غیره بستگی دارد. آزمایش­های جسمی و روانی انجام می­ دهند و درباره محیط زندگی فرد تحقیق و پژوهش می­ کنند.
گفتار اول: مصاحبه
مصاحبه، بهترین روش برای کسب اطلاعات کافی و علائم لازم برای شناخت مراجع یا مصاحبه ­شونده است. با این روش می­توان اطلاعات و علائمی را از مصاحبه­شونده یا مراجع بدست آورد که با روش­های دیگری مثل کاربرد آزمون­ها میسر نیست. این روش اگر توسط افراد ماهر و مجرب بکار نرود مشکلاتی را در شناخت به وجود می ­آورد و این مهمترین عیب و ایراد این روش است زیرا اگر مصاحبه­گر دارای تجربیات کافی نباشد احتمال دارد که اولاً حالت و جهت غیر طبیعی به مصاحبه بدهد، ثانیاً اطلاعات بدست آمده را بر مبنای تمایلات و عقاید و احساسات خود تعبیر و تفسیر نماید. این عیب با سعی و دقت آگاهانه و کار کافی او بتدریج از بین می­رود.^[۱۰۶]
مصاحبه از همان لحظه ورود شخص به اتاق مصاحبه آغاز می­ شود و مصاحبه­گر همه آثار و علائم رفتاری و گفتاری و نحوه ادای مطالب، طرز برخورد، لباس پوشیدن، طرز نشستن، آرایش مو، وضع جسمی، ، علائم اضطراب، عکس­العمل­های عاطفی و همه­گونه تغییری را به دقت مورد توجه قرار می­دهد و آنها را به عنوان اطلاعات و علائم لازم برای شناخت یادداشت و نگهداری می­نماید. و از اساسی­ترین نکات مصاحبه جلب اعتماد و اطمینان مصاحبه­شونده از طرف مصاحبه­گر است اگر این عمل به خوبی صورت نگیرد نتایج مصاحبه چندان قابل اعتماد نخواهد بود.^[۱۰۷]
مصاحبه به چند روش، که عبارتند از: روش مستقیم، روش غیر مستقیم و روش نیمه مستقیم انجام می­گیرد. در روش مستقیم بعد از انجام آشنایی روانشناس مستقیماً وارد مصاحبه پیش ساخته می­ شود و با طرح سوالاتی به منظور اطلاعات خاصی مصاحبه را ادامه می­دهد در این نوع مصاحبه، اداره مصاحبه اصولاً با روانشناس است. در روش غیر مستقیم روانشناس سعی می­ کند بعد از جلب اطمینان و اعتماد، به طور غیر مستقیم اطلاعات لازم را کسب نماید در این روش اداره جلسه مصاحبه و طرح مسائل و مطالب با مراجع است. و روانشناس فقط در موارد خیلی ضروری که احساس می­ کند بیمارش قادر به حفظ ارتباط وادامه مطالب نیست با ادای کلمه یا کلامی باعث ادامه مصاحبه می­گردد. در روش نیمه ­مستقیم مهمترین و مناسب­ترین روش در شناخت علل جرائم و کسب اطلاعات لازم از مجرم است. در این روش مصاحبه­گر سعی در جلب اعتماد و اطمینان مجرم را دارد و سپس بطور مستقیم و غیر مستقیم مصاحبه را اداره می­ کند. این روش از مشکل­ترین روش های مصاحبه است اگر مصاحبه­گر ماهر نباشد احتمال می­رود که مجرم با ارائه اطلاعات ضد و نقیض و واهی او را وادار به اشتباه نماید اما اگر مصاحبه­گر مجرب و ماهر باشد با طرح سوالات هدایت کننده خواهد توانست اطلاعات لازم را از مجرم کسب نماید. از این روش در مواردی مانند شناخت علل بیماری بیماران استفاده می­ شود.
گفتار دوم: مشاهده و مطالعه
روش مشاهدهً بزهکاران، از جرم­ شناسی تخصصی مانند جرم­ شناسی پزشکی، روانشناختی، اجتماعی گرفته شده است. متخصصان بعد از اینکه به صورت انفرادی شخصیت متهم یا مجرم را مورد بررسی قرار دادند، نتایج مطالعات خود را با یکدیگر مقابله و مقایسه می­ کنند این کار گروهی باعث می­ شود که از اهمیت و بعد برداشت­های شخصی و ذهنی کاسته شود.^[۱۰۸]
بزهکار برای مدتی برای بررسی حالات و روحیاتش تحت نظر قرار گرفته از طرف متخصصین اعمال و رفتار آنها مورد مطالعه و دقت قرار گیرد. برای اولین بار (بررسی روحیات) توسط دانشمندان و متخصصین بزهکاری اطفال چون دکتر (هویر) در فرانسه و (هیلی) در آمریکا پیشنهاد شده است.^[۱۰۹] مجموعه تحقیقات و بررسی­ها و آزمایش­هایی که برای شناسایی شخصیت بزهکاران به کار می­رود، آبسرواسیون نامیده می­ شود. در این گفتار در بند اول مشاهده بزهکار در محیط آزاد و در بند دوم مشاهده بزهکار در محیط بسته مورد بررسی قرار می­دهیم.