الف

ب

نوسان‌ساز LC . الف: کلاسیک. ب: پیشنهادی [۳۲]
در مدل مرسوم ساختار کراس کوپل ولتاژ خروجی مستقیما روی گیت قرار می­گیرد ولی در مدل مورد بررسی، گیت بطور مجزا بایاس می­ شود. مقدار V_B و R_B نشان داده شده در شکل به­گونه ­ای تعیین می­ شود که سطح DC گیت کمتر از سطح DC ولتاژ خروجی باشد(R_B>>R_P , V_B<V_DD). ولتاژ AC خروجی نیز از طریق خازن C_B به گیت ترانزیستورها اعمال می­ شود. نمودار ولتاژ خروجی و جریان درین ترانزیستورها در حالت پالسی­تر شدن در شکل (۲-۵۵) نشان داده شده است. منحنی خط­چین جریان ترانزیستورها در حالت مرسوم را بیان می­ کند. همان­طور که مشاهده می­ شود، در حالت پالسی­تر جریان، زاویه هدایت ترانزیستور کاهش یافته است و متناسبا سطح DC تابع حساسیت ضربه کاهش می­یابد و نویز فاز بهتر می­ شود.
V_B در اینجا کلید طراحی است. اگر V_B=V_DDباشد نوسان‌ساز­­­ همان نوسان‌ساز­­­ LCمعمول می­ شود. هرچه V_B کمتر شود ترانزیستورها به ازای دامنه بزرگتری از خروجی هدایت می­ کنند و
منحنی­های V_o و I_d و نوسان‌سازهای شکل (۲-۵۴ ب)
جریان ترانزیستورها به پالسی نزدیکتر می­ شود(شکل (۲-۵۶))،ولی V_B را نمی­ توان خیلی کوچک اختیار کرد زیرا با ترانزیستور دنباله محدود می­ شود، بدین طریق که با کاهش V_B ولتاژ Ncs یا همان ولتاژ درین ترانزیستور دنباله کاهش می­یابد، بعبارتی ولتاژ درین سورس ترانزیستور دنباله کاهش یافته و سبب می شود که این ترانزیستور به تریود رود، نتیجتا دامنه خروجی کاهش یافته و نویز فاز را خراب می­ کند. برای V_Bهای خیلی کوچک نیز ترانزیستور دنباله به تریود عمیق رفته و دیگر شرایط نوسان نوسان‌ساز­­­ فراهم نمی­ شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

و نوسان‌ساز شکل (۲-۵۴ ب) به ازای V_Bهای مختلف
مشکل این ساختار این است که منبع جریان دنباله و خازن موازی با آن مانع از افزایش دامنه نوسان خروجی شده و نمی­ توان بایاس گیت را از سطح خاصی کمتر کرد زیرا ترانزیستورها به تریود رفته و نویزفاز را خراب می­ کند.

• شبکه­ بایاس آینه­ جریان به منظور شکل­دهی جریان ترانزیستورهای سوئیچ

در ادامه­ ساختارهای قبل در راستای شکل­دهی جریان و کاهش نویز فاز، برای افزایش دامنه نوسان در [۳۲] شبکه بایاس RC برداشته شده و یک شبکه بایاس جدید برای نوسان‌ساز­­­های کلاس C ارائه شده است[۳۴]. شکل (۲-۵۷). مشاهده می­ شود که ترانزیستورهای با اتصال دیودی، شبکه­ بایاس با امپدانس کمی را در گیت ترانزیستورهای Cross-Coupled ایجاد می­ کند.( M₃ و M₄ جریان M₁ و M₂ را آینه می­ کند.) در این طراحی نیاز به مقاومت­های بزرگ با امپدانس زیاد در شبکه­ بایاس رفع شده است که حجم زیادی را در نوسان‌ساز­­­ نسبت به [۳۲] اشغال می­ کند. برای داشتن یک تزویج خوب از سیگنال خروجی به گیت، خازن گیت سورس ترانزیستورهای بایاس (M₃ و M₄) باید کاملا کوچک نگه داشته شوند. بنابراین ابعاد ترانزیستورهای بایاس در این طراحی کوچک انتخاب می­شوند. از آنجایی که هیچ بایاس جریانی در دنباله استفاده نشده است، به ترانزیستورهای M₁ و M₂ اجازه داده می­ شود تا همدیگر را سوئیچ کنند و سوئینگ ولتاژ خروجی را افزایش دهد. بنابراین M₁ و M₂ ناحیه قطع عمیقی را تجربه می­ کنند. از جمله فواید دیگر این ساختار بکار بردن اتصالات دیودی ترانزیستورها بعنوان شبکه بایاس است که سطح کمتری نسبت به شبکه ­های RC یا RL اشغال می­ کند.

نوسان‌ساز کلاس C با سوئینگ نوسان بالا[۳۴]
از جمله معایب این ساختار مصرف توان بالاتر آن نسبت به نوسان‌ساز­­­ LC مرسوم بدلیل حذف منبع جریان دنباله است. شکل(۲-۵۸) شبیه­سازی سوئینگ نوسان و نویز فاز ساختار مورد بررسی را نشان می­دهد.

سوئینگ ولتاژ و نویز فاز نوسان‌ساز شکل (۲-۵۷)

• ضریب شایستگی ( FOM )

^[۳۱]FOM کمیتی برای ارزیابی عملکرد نوسان‌ساز­­­ می­باشد. نویز فاز با پارامترهایی مانند توان مصرفی و فرکانس نوسان در تضاد است. به عبارت دیگر با افزایش فرکانس نویز فاز افزایش یافته و با افزایش توان مصرفی طبیعتا دامنه نوسان افزایش یافته و متعاقبا نویز فاز کاهش می­یابد. بنابراین برای اینکه بتوان مقایسه­ درستی با دیگر طرح­ها داشت پارامتر FOM تعریف شده است که رابطه­ بین نویز فاز، توان مصرفی و فرکانس نوسان را بیان می­ کند و در رابطه­ (۲-۵۷) نشان داده شده است.

در رابطه­ (۲-۵۷) افست فرکانسی از فرکانس نوسان، نویز فاز نوسان‌ساز­­­ در افست فرکانسی و توان مصرفی نوسان‌ساز­­­ بر حسب میلی­وات می­باشد. معیار FOM هرچه برای یک نوسان‌ساز­­­ بزرگ­تر باشد نشان­دهنده عملکرد بهتر آن نوسان‌ساز­­­ می­باشد.

• خلاصه­ی فصل

در این فصل اصول کلی نوسان نوسان‌ساز­­­ها بررسی شد و در بین انواع نوسان‌ساز­­­های CMOS معرفی شده، به دلایلی که در متن توضیح داده شد نوسان‌ساز­­­ LC به عنوان مهمترین و پرکاربردترین نوسان‌ساز­­­ در مدارات فرکانس بالا معرفی شد. همچنین نویز به عنوان یکی از مهمترین پارامترها در توصیف عملکرد یک نوسان‌ساز­­­ برشمرده شد. بنابراین به معرفی مهمترین منابع نویز در نوسان‌ساز­­­ LC که نوسان‌ساز­­­ مورد بررسی در این پایان نامه است پرداخته و چند نمونه از روش­های ارائه شده توسط طراحان برای کاهش اثر نویز در تغییر فاز خروجی بررسی شده است. بدلیل اهمیت مسئله نویز فاز در نوسان‌ساز­­­ها در این پایان نامه نیز تلاش بر این است تا بتوان ساختاری برای نوسان‌ساز­­­های LC ارائه کرد که عملکرد نویز فاز خوبی داشته باشد.

• فصل سوم

• طراحی یک نوسان‌سازLC

• با جریان شکل­دهی شده ترانزیستورها

اهداف کاربردی: پژوهش حاضر در نظر دارد، با بکارگیری طراحی پایدار به منظور ایجاد ساختمانی با عوارض زیست محیطی کمتر و بر اساس شرایط اقلیمی و استفاده مجدد از زمینی که در گذشته مورد استفاده قرار گرفته (به جای ساخت و ساز در زمین های بکر) باعث افزایش همکاری های مردم و جوامع محلی و بهینه سازی هزینه های دوران حیات ساختمان که شامل هزینه های ساخت، بهربرداری، نگهداری و برچیدن می شود، منجرب به کاهش وابستگی به زیرساختهای شهری و استفاده از شیوه های تولید انرژی در محل شود.
ح – در صورت داشتن هدف کاربردی، نام بهره‏وران (سازمان‏ها، صنایع و یا گروه ذینفعان) ذکر شود (به عبارت دیگر محل اجرای مطالعه موردی):
سازمان میراث فرهنگی استان همدان
شهرداری استان همدان
ط- سؤالات تحقیق:
سوال اصلی این پژوهش، چگونگی ارتقاع سطح زندگی و رضایتمندی افراد و تداوم سکونت در محله با بهره گرفتن از معیارهای پایداری است. در این راستا، سوالات پایه‌ی زیر مطرح می‌گردد:
الف. چگونه میتوان با بهره گرفتن از اصول پایداری، کیفیت فضاهای معماری و شهری را ارتقاء بخشید؟
ب. با طراحی یک مجموعه چندعملکردی براساس هویت و نیاز محله و رویکرد معماری پایدار، چگونه میتوان باعث ساماندهی بافت سنتی و باز گرداندن پویایی و نشاط به فضای محلات شهری شد؟
ی- فرضیه ‏های تحقیق:
هدف پژوهش در این پایان نامه بر این فرض کلی استوار است که با تمرکز بر قواعد فنی استفاده از نور طبیعی در طول روز، تهویه طبیعی، سرمایش و گرمایش مکانیکی و غیرفعال و کنترل خورشیدی، استفاده از مصالح سنتی و نوین بر اساس عملکرد زیست محیطی آنها و در نظر گرفتن روش های کنترل توسط المانهای ثابت و متحرک در یک مجموعه چند منظوره در راستای دستیابی به انعطافپذیری و انطباقپذیری بیشتر با فعالیتهای استفاده کنندگان و نیازهای ساکنین، میتوان به محلهای پایدار، دست یافت.
بر اساس فرضیه اصلی مذکور، زیر فرضیه‌های ذیل بیان می‌گردد:
الف. به نظر میرسد با توجه به الگوهای بومی منطقهای و تلفیق آگاهانه شاخصه های آن با ساختارهای نوین و اصول پایداری، میتوان باعث ارتقاع کیفیت فضاهای معماری و شهری شد.
ب. چنین به نظر می رسد که طراحی یک فضا در یک بافت براساس نیاز سنجیها و منطبق با ساختار های هویتی آن میتواند در سامان دهی بافت مذکور موثر باشد.
ک- تعریف واژه‏ ها و اصطلاحات فنی و تخصصی (به صورت مفهومی و عملیاتی):
پایداری: کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه، تعریف پایداری را این گونه پیشنهاد کرده است: تأمین کردن نیازهای کنونی بدون لطمه زدن به توانایی نسلهای آینده برای برآوردن نیازهای خاص خود.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

توسعه پایدار: توسعه پایدار به الگوهای تولید، توزیع و مصرف ناسازگار با طبیعتی میپردازد که به اتمام منابع و تخریب محیط زیست میانجامد، و فرایند توسعهای را تایید میکند که به بهبود کیفیت زندگی انسانها در حد ظرفیت پذیرش نظامهای پشتیبان حیات منجر شود. (عزیزی، ۱۳۸۵: ۶۱).
آیندهنگری: مسئولیتی است جهت تامین نیازهای نسلهای آینده از نظر منابع طبیعی و پشتوانه های علمی و فرهنگی آن.
محیطگرایی: مسئولیتی است برای حمایت و مدیریت موثر از منابع محیطی و زیستی.
عدالتگرایی: مسئولیتی است برای در دسترس قرار دادن منابع در مقیاس محلی و جهانی بر اساس عدالت و ایجاد فرصت برای همه.
مشارکتگرایی: مسئولیتی است برای مدیریت جامعه، تشخیص مسایل مرتبط با محیط بر اساس مشارکت مردم و دسترسی آزادانه به اطلاعات (سینگری،مفیدی، ۱۳۹۰: ۷۸).
معماری پایدار: معماری پایدار یک سبک نیست بلکه رویکردی کلگراست که بر تعامل متعابل ساختمان و شرایط رمینهی آن تاکید میکند، در این رابطه کیفیت و کمیت مصرف انرژی، کنشهای زیست محیطی، تعاملات اجتماعی، مسائل اقتصادی و مهمتر از همه انسان، آسایش او و آیندگانش مد نظر قرار میگیرند. در این راستا هدف معماری پایدار بهطور خاص تعریف رابطه میان فرم معمارانه، مواد و مصالح و عملکرد محیطی ساختمان در جهت دستیابی به آسایش حرارتی و بصری کاربران با بهره گرفتن از منابع و امکانات طبیعی است (تفصلی، ۴:۱۳۹۰)
صرفه جویی در منابع^[۴]: این اصل از یک سو به بهره‌برداری مناسب از منابع و انرژی‌های تجدیدناپذیر مانند سوخت‌های فسیلی، در جهت کاهش مصرف می‌پردازد و از سوی دیگر به کنترل و به کارگیری هرچه بهتر منابع طبیعی بهعنوان ذخایری تجدیدپذیر و ماندگار توجه جدی دارد (گرجی مهلبانی، ۴۳:۱۳۸۹).
طراحی برای بازگشت به چرخه زندگی^[۵]: دومین اصل از معماری پایدار بر این فکر و یا نظریه استوار شده است که ماده از یک شکل قابل استفاده تبدیل به شکل دیگری می‌شود، بدون اینکه به مفید بودن آن آسیبی رسیده باشد. به‌واسطه این اصل یکی از وظایف طراح، جلوگیری از آلودگی محیط است. (گرجی مهلبانی، ۴۳:۱۳۸۹).
طراحی برای انسان^[۶]: اصل طراحی برای انسان، آخرین و شاید مهمترین اصل از معماری پایدار است. این اصل ریشه در نیازهایی دارد که برای حفظ و نگهداری عناصر زنجیره ای اکوسیستم لازم است که آنها نیز به نوبه خود بقای انسان را تضمین می کنند. این اصل دارای سه استراتژی نگهداری از منابع طبیعی، طراحی شهری-طراحی سایت و راحتی انسان است که تمرکزشان بر افزایش همزیستی بین ساختمان و محیط بیرون از آن و بین ساختمان و افراد استفاده کننده از آنهاست. (گرجی مهلبانی، ۴۳:۱۳۸۹).
معاصرسازی بنا: معاصر سازی یک بنا یا مجموعه تاریخی از دیدگاه مادی بدین معناست که در بخشهای مختلف اثر به گونه ای دخل و تصرف شود که بین ارزش های والای معاصر و ارزش های پایدار کهن گفتوگوی خلاقانهای ایجاد شود. به عبارتی اقدامات انجام شده زودگذر و مقطعی نباشد. معاصرسازی از لحاظ معنوی بدین معناست که با اقدامات کارآمد و مناسب میراث مادی و فرهنگی به جا مانده از دوران گذشته را تبدیل به ثروت مادی و فرهنگی کنیم (عالی و تاجیک، ۶:۱۳۸۵).
۵-روش شناسی تحقیق:
الف- شرح کامل روش تحقیق بر حسب هدف، نوع داده ها و نحوه اجراء (شامل مواد، تجهیزات و استانداردهای مورد استفاده در قالب مراحل اجرایی تحقیق به تفکیک):
تذکر: درخصوص تفکیک مراحل اجرایی تحقیق و توضیح آن، از به کار بردن عناوین کلی نظیر، «گردآوری اطلاعات اولیه»، «تهیه نمونه‏های آزمون»، «انجام آزمایش‏ها» و غیره خودداری شده و لازم است در هر مورد توضیحات کامل در رابطه با منابع و مراکز تهیه داده‏ها و ملزومات، نوع فعالیت، مواد، روش‏ها، استانداردها، تجهیزات و مشخصات هر یک ارائه گردد.
به طور کلی روش تحقیق در پژوهش حاضر در دو بعد نظری و عملی مد نظر است. به نحوی که در بعد نظری عمدتاً مطالعات به گونه توصیفی-تحلیلی میباشد که بنا به ضرورت، در قسمتهای مختلف پژوهش در جهت بررسی سیر تحولات حاکم بر موضوع طراحی پایدار و بررسی پتانسیلهای موجود در این زمینه، از گذشته تاکنون، از مطالعات گذشتهنگر بهره گرفته می‌شود. لازم به ذکر است که در این بخش برای جمعآوری اطلاعات و برای استخراج اطلاعات از اسناد مکتوب عمدتاً از ابزار کتابخانه و اینترنت استفاده میشود. از طرفی در بعد عملی نیز برای بررسی شرایط موجود در سایتهای مورد بررسی و تحلیل امکانات و پتانسیلها، از مطالعات میدانی در قالب برداشتهای دستی (تهیه کروکی، اسلاید و عکس) از سایتهای مورد بررسی و نیز بهرهجویی از تکنیکهای پرسشنامه از گروه های ذینفع (ساکنین، مراجعین و همسایگان در مقیاس خرد)، بهره جسته و نتایج آن با کمک نرمافزار ^[۷]Spss مورد تحلیل و ارزیابی قرار خواهد گرفت. نهایتاً یافته های بخش نظری با کیفیات حاصل از مطالعات میدانی تطبیق داده میشود و نتایج پس از تحلیل و آسیبشناسی، به منظور ارائه راهکارهای مفید و مناسب برای ایجاد فضایی با معیارهای پایداری و با هویت و ایجاد حس تعلق و خاطرهانگیزی برای کاربران این مناطق و در نتیجه به ارائه راهکارهای لازم در قالب تبیین اصول و مبانی طراحی فضاهای چندمنظوره در بافت دارای ارزش تاریخی و فرهنگی پرداخته میشود.
ب- متغیرهای مورد بررسی در قالب یک مدل مفهومی و شرح چگونگی بررسی و اندازه گیری متغیرها:
با درنظرگیری متغیرهای مستقل، واسط و وابسته، می توان یک دسته بندی منطقی در قالب یک مدل مفهومی دست یافت، بدین صورت که:
متغیرهای وابسته: طراحی فضاهای چند منظوره
متغیر واسط: رویکرد شاخصه های معماری پایدار در راستای صرفه جویی در مصرف انرژی
متغیر مستقل: محله برج قربان
ج – شرح کامل روش (میدانی، کتابخانه‏ای) و ابزار (مشاهده و آزمون، پرسشنامه، مصاحبه، فیش‏برداری و غیره) گردآوری داده‏ها :
روش جمع‌ آوری اطلاعات:
روش اسنادی و کتابخانهای:
در این روش با مطالعه منابع اطلاعاتی موجود متناسب با چارچوب‌های نظری، ‌تجربی و فنی موضوع مورد پژوهش یعنی در زمینه های «معماری پایدار»، «کاهش مصرف انرژی»، « معاصرسازی ابنیه و حفظ اصالت و کارکرد محل» شامل کتب، مقالات خارجی و داخلی و منابع اطلاعاتی، اطلاعات مورد نیاز استخراج گردیده است. در این روش اطلاعات، مسائل آماری، گزارشها و مطالعات پیشین گردآوری گشته و ابزار جمع‌ آوری اطلاعات در این مرحله فیش تحقیق می‌باشد.
روش میدانی:
در مطالعات میدانی، ابزار جمعآوری اطلاعات شامل طراحی پرسشنامه از گروه های ذینفع (ساکنین، مراجعین و همسایگان در مقیاس خرد)، مشاهده مستقیم و تحلیل و ارزیابی بافت منطقه به واسطه طرح کروکی و عکس برداری میباشد. در این روش با توجه به محوریت تحقیق از مشاهده مستقیم برای کسب اطلاعات بهره گرفته میشود.
د – جامعه آماری، روش نمونه‏گیری و حجم نمونه (در صورت وجود و امکان): (پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده، آزمون، فیش، جدول، نمونه‌برداری، تجهیزات آزمایشگاهی و بانک‌های اطلاعاتی و شبکه‌های کامپیوتری و ماهواره‌ای و غیره):
مشاهده، مصاحبه با بهره گرفتن از پرسشنامه های بسته، فیش برداری، استفاده از آمار و جداول و مطالعات کتابخانهای – اینترنتی ( مجلات کتب و سایت های اینترنتی)
هـ – روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‏ها:
این تحقیق به روش کیفی، کمی خواهد بود. به عبارت دیگر شیوه تجزیه و تحلیل داده ها در این پژوهش مشخصآ عقل، منطق، تفکر و استدلال خواهد بود. یعنی محقق از طریق استدلال استقرایی که به وسیله تفکر، تعقل و منطق صورت می پذیرد، داده های گردآوری شده را جمعآوری را ارزیابی و تجزیه و تحلیل خواهد کرد، همچنین جهت تحلیل اطلاعات پرسشنامه های مذکور از نرمافزار Spss و مشاور آماری بهره گرفته شده است.
منابع و مأخذ:
احمدی، فرهاد، (۱۳۹۰)؛ «طبیعت، فلسفه، معماری»، نشریه همشهری، شماره پنجم.
فلامکی، محمد منصور، (۱۳۹۰)؛ «باززنده‌‌سازی بناها و شهرهای تاریخی»، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، چاپ نهم.
عینی فر، علیرضا (۱۳۸۶)؛ «نقش قالب الگوهای عام اولیه در طراحی محلههای مسکونی معاصر»، نشریه هنرهای زیبا، شماره ۳۲.
فرشاد، فرناز (۹۰-۱۳۸۹)؛ «توسعه محله محور»، فصلنامه اندیشه ایرانشهر، شماره ۱۴و۱۵.
نبوی، هدی (۹۰-۱۳۸۹)؛ «شهرک اکباتان: کلان محله کلانشهر تهران»، فصلنامه اندیشه ایرانشهر، شماره ۱۴و۱۵.
لنگ، جان (۱۳۸۱)؛ «آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط»، ترجمه علیرضا عینیفر، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
سینگری،مریم و مفیدی، مجید (۱۳۹۰)؛ «بررسی الگوهای اولیه تاثیرگذار در طراحی محلههای معاصر، با رویکردی بر مفاهیم پایداری»، نشریه هویت شهر، شماره هشتم.

کل

۳/۱۸ (۳۴/۶)

پس آزمون

همان گونه که در جدول ۴-۱۷ مشاهده می گردد، z مشاهده شده ی مربوط به مقایسه دو مرحله پیش و پس آزمون در متغیر ناتوانی عملکرد و ابعادش به ترتیب عبارت است از۸۵/۱-، ۸۰/۲- و ۷۳/۱- که به غیر از بعد عملکرد جسمی، هیچ یک از آنها در مقایسه با مقادیر بحرانی، معنادار نمی باشند.

فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری

۵-۱ مقدمه
پژوهش حاضر با هدف طراحی مقدماتی پروتکل درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد کودکان مبتلا به درد مزمن (CHACT) و کارآزمایی بالینی آن بر روی گروهی از کودکان ۷ تا ۱۲ ساله مبتلا به درد مزمن صورت گرفته است. بدین جهت، در این فصل، متناسب با اهداف و سوالات پژوهش، نخست طراحی پروتکل درمان و سپس کارآزمایی بالینی آن، در دوقسمت جداگانه با توجه به شرایط اعتبار طراحی پروتکل و کارآزمایی بالینی آن مورد بحث و بررسی قرار می گیرد .
۵-۲ طراحی مقدماتی پروتکل درمان کودکان مبتلا به درد مزمن (CHACT)
۵-۲-۱ مقدمه
درد مزمن کودکان، مشکل توان کاهی است که شیوع نسبتا بالایی در میان کودکان دارد (برای نمونه؛ کلینک واکلستون،۲۰۰۹؛ اندراسیک،۲۰۰۷؛ پیترسون و همکاران، ۲۰۰۴ ؛ والکر،۲۰۰۸) واهمیت پرداختن به این موضوع از یک زاویه به دلیل تاثیراتی که بر روی کودکان (برای نمونه؛ چارلتون،۲۰۰۵؛ کلینک واکلستون،۲۰۰۹؛ چن و همکاران، ۱۹۹۷؛ ورورت و همکاران، ۲۰۱۱) و والدین (برای نمونه؛ لیپانی و همکاران، ۲۰۰۶؛ کلینک واکلستون،۲۰۰۹)، بر جای می گذارد و از زاویه ی دیگر با توجه به خلاء های پژوهشی و برنامه ای درمانی که در این زمینه مشاهده می گردد، قابل توجه است. با توجه به اینکه درد مزمن، پدیده ای چند بعدی است و مولفه ی جسمانی، شناختی و رفتاری را در برمی گیرد (ر.ک. گچل، ترک، ۱۳۸۱؛ سیمونز و همکاران، ۲۰۰۸)، درمان درد مزمن کودکان هم متناسب با این ابعاد تنظیم شده است (برای نمونه؛ گچل، ترک،۱۳۸۱؛ سازمان بهداشت جهانی، ۱۳۷۹). از میان این درمان ها، درمان شناختی، جزو یکی از موثرترین درمان های روان شناختی به شمار می آید که متکی بر تکنیک های انحراف توجه، توجه برگردانی و توجه و همین طور تصویر سازی ذهنی می باشد. از یک طرف به دلیل برخی محدودیت های موجود در رویکردهای شناختی رفتاری کلاسیک، از جمله ارتباط کنترل عواطف با پریشانی هیجانی بالاتر (براون و همکاران، ۱۹۸۹؛ مک کرکن و همکاران، ۱۹۹۸) و از طرف دیگر به دلیل اثربخشی مداخلات مبتنی بر پذیرش (برای مثال؛ ویان و همکاران ۲۰۰۳؛ ویکسل و همکاران، ۲۰۰۵، ۲۰۰۷، ۲۰۰۹) امروزه ما شاهد پیشرفت چشمگیر درمان های موج سوم، از جمله درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد هستیم. این حیطه ی درمانی تاکنون اثربخشی هایی را در حوزه ی درمان اختلالات اضطرابی، افسردگی، سایکوز، اختلالات خوردن، استرس و از جمله درد مزمن، نشان داده است که به عنوان مثال می توان به مطالعات راکرسزاک و همکاران (۲۰۱۱)، فاچ (۲۰۱۲) و ولز (۲۰۰۷)، اشاره کرد. به نظر می رسد که خلاء هایی در پژوهش های مربوط به روان درمانی درد مزمن کودکان، مخصوصا از منظر درمان ACT وجود داشته باشد. در این پژوهش با توجه به ارتباطات رایانامه ای در اردیبهشت ۱۳۹۱ با دکتر هیز، مورل و ویلسون و هم چنین بررسی پایان نامه و مقاله های دکتر ویکسل (ویکسل، ۲۰۰۵، ۲۰۰۷، ۲۰۰۸، ۲۰۰۹، ۲۰۰۹، ۲۰۱۰، ۲۰۱۱) که در مورد درد کودکان بوده، خلاء پژوهشی موجود در درمان ACT کودکان مبتلا به درد مزمن، به ویژه برنامه ی کاملا عینی و گام به گام و مرحله ای، بیشتر آشکار گردید. بدین ترتیب، اولین هدف این پژوهش طراحی مقدماتی پروتکل درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد کودکان مبتلا به درد مزمن (CHACT) قرار گرفت و متناسب با این هدف، این سوال مطرح شد که پروتکل درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) کودکان مبتلا به درد مزمن (CHACT)، با توجه به پروتکل درمان مشابه بزرگسالان، دربرگیرنده ی چه مشخصه ها و گام هایی است؟
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۵-۲-۲ خلاصه نتایج
پروتکل درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد کودکان مبتلا به درد مزمن (CHACT)، بر اساس کتب درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (هیز، ۲۰۰۴؛ هیز،۲۰۰۳)، گرته اولیه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد کودکان (مورل و ویلسون، ۲۰۰۲)، الگوی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بزرگسالان مبتلا به درد مزمن (ولز و سورل، ۲۰۰۷)، الگوی درمان اضطراب کودکان (راپی، راند و ویگنال، آن^[۲۶۳]، ۱۳۹۰)، الگوی درمان وسواس کودکان (فریمن، جنیفربی و گارسیا، آبه مارس^[۲۶۴]، ۱۳۹۱) و مشورت با اعضای انجمن علوم رفتاری و بافتاری (ACBS)، دارای ۸ جلسه ی درمانی می باشد. در هر جلسه، متناسب با موضوعات و تکنیک های مطرح شده، تکالیفی برای کودکان و والدین در نظر گرفته شد. جلسات درمان به صورت انفرادی طراحی گردید و مدت زمان آن برای کودکان، ۶۰ دقیقه و برای والدین حدودا ۲۰ تا ۳۰ دقیقه درنظر گرفته شد. محتویات جلسات والدین، کلیاتی از محتویات جلسات کودکان را، برای جهت بخشی به یاری های والدین، در بر می گرفت.
۵-۲-۳ بحث نتایج
در طراحی این پروتکل ((CHACT سعی گردید چندین اصول زیربنایی درمان ACT رعایت گردد. از جمله ی این اصول می توان به اهمیت نقش استعاره هاو تمرین های عینی فراوان در جهت ساده سازی و تفهیم تکنیک های درمان برای کودکان و اهمیت نقش والدین در کنار کودکان، اشاره کرد. مطابق با ادبیات درمان ACT، معیارهایی که در طراحی این پروتکل درمانی در نظر گرفته شد عبارتند از: اهمیت نقش ارزش مندی ها (با کمک تمریناتی مثل جعبه ی قلب مصنوعی و جعبه ی سمی، تمرین تخته و توپ، مربوط به جلسه دوم و سوم) و تعهد نسبت به آنها (با کمک استعاره ی لیوان گل آلود، استعاره ورزش و تمرینات مواجهه، جلسات اول تا آخر)، پذیرش افکار و گسستگی از آنها (با کمک استعاره ی غروب آفتاب، تمرین گردش در فضا و تمرین گردش در ذهن و تمرینات دیگر مربوط به جلسه ی پنجم) و هم چنین تفهیم این موضوع که”مشکل مربوط به کنترل کردن است” با کمک تمرین عینی شیوه ی عمل کردن و جعبه ی کالا (مربوط به جلسه ی چهارم). منابع به کار گرفته شده در طراحی این پروتکل عبارت بودند از : کتب درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (هیز، ۲۰۰۴؛ هیز،۲۰۰۳)، گرته اولیه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد کودکان (مورل و ویلسون، ۲۰۰۲)، الگوی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بزرگسالان مبتلا به درد مزمن (ولز و سورل، ۲۰۰۷)، الگوی درمان اضطراب کودکان (راپی، راند و ویگنال، آن، ۱۳۹۰)، الگوی درمان وسواس کودکان (فریمن، جنیفربی و گارسیا، آبه مارس، ۱۳۹۱) و مشورت با اعضای انجمن علوم رفتاری و بافتاری (ACBS). نکات قابل توجه درطراحی این پروتکل، برجستگی نقش کودکان و فعال بودن کودکان در جلسات درمان می باشد. اهمیت این موضوع از این زاویه قابل بحث است که درگیری کودکان در جلسات درمان، تمایل و اشتیاق آنها را برای پیش بردن جلسات درمان و امکان همکاری آنها را افزایش می دهد. از جمله موضوع مهم دیگری که دراین پروتکل مورد توجه قرار گرفت، برجسته سازی و اهمیت نقش والدین می باشد. در این رابطه سعی گردید که بعد از هر جلسه ی درمان برای کودکان، جلسه ی کوتاهی هم برای والد او برگزار گردد و محتویات جلسه ی مربوطه، به طور کلی برای او مورد بررسی قرار گیرد. از جمله دلایل درگیری والدین در جلسات درمان، می توان از یک زاویه با توجه به اهمیت نقش محیط در درمان کودکان مبتلا به درد مزمن اشاره کرد (برای نمونه، هیز، ۲۰۰۴) و از زاویه ی دیگر می توان، مسائل و مشکلات مرتبط با والدین که امکان تداخل با روان درمانی کودکان را فراهم می ساخت، در نظر گرفت. به عبارت دیگر، می توان به تاثر و تاثرات درد مزمن کودکان بر والدین و بالعکس اشاره کرد.
در این پروتکل، محتوا و ساختار هر جلسه به گونه ای است که تکمیل کننده ی جلسات قبل و پیش نیازی برای جلسات بعد می باشد و بدین صورت تنظیم شده اند :
با توجه به اهمیتی که مولفه ی ارزش گذاری در ایجاد انگیزه ی بیماران دارد (هیز، ۲۰۰۴)، در جلسه ی اول، این مولفه در قالب استعاره ی “جادوگر و عصای جادویی اش” تنظیم شده است. مولفه ی محوری دیگری که در جلسه ی اول مورد توجه قرار گرفتند، تفهیم واکنش های رفتاری ، فکر، احساس و واکنش های جسمی نسبت به درد می باشد که با کمک نقاشی و استعاره، این موضوع مورد توجه قرار گرفت. اهمیت تفهیم این موضوع از این منظر مورد توجه قرار گرفت که در جلسات بعدی، کودکان با این مفاهیم به خوبی آشنا شده باشند ودرک آنها برایشان آسان باشد تا درمانگر بتواند با زبان مشترکی، کار را دنبال کند. مولفه ی محوری دیگر در جلسه ی اول، همانند بسیاری از جلسات روان درمانی دیگر، اهمیت ایجاد قرارداد درمانی بود که این امر با کمک استعاره های لیوان گل آلود و ورزش کردن، محقق شد.
جلسه ی دوم درمان، گامی به سوی تفهیم این موضوع بود که بسیاری از راهکارهایی که کودکان و خانواده هایشان در رابطه با درد مزمن به کار می گیرند در بلند مدت، تاثیرات نامطلوب دارد. این موضوع با بهره گرفتن از استعاره ی”الاغی در چاه” و اجرای پانتومیم از جانب کودک، وضوح بخشی شد. گام مهم دیگری که در این جلسه برداشته شد و پایه ای برای جلسات بعدی قرار گرفت، تفهیم و روشن سازی ارزش ها بود که با بهره گرفتن از استعاره ی جعبه ی قلبی شکل، محقق شد و در نهایت دو مولفه ی حل ناموثر مسائل مربوط به درد مزمن و حرکت در جهت ارزشمندی ها با بهره گرفتن از تمرین عینی جعبه ی قلبی شکل و جعبه ی سمی، در جبهه ی مخالف هم قرار گرفتند.
در جلسه ی سوم درمان، وضوح بخشی به ارزش ها، بیشتر مورد رسیدگی قرار گرفت و این بار ارزش ها و راه های دستیابی به آنها، با جزییات بیشتری مدنظر قرار گرفت و در این رابطه از تمرین عینی تخته و توپ (تمرین Valcro)، استفاده شد. هم چنین اهمیت نیاز به زمان برای دستیابی به ارزش ها و هم چنین موانع رسیدن به ارزش ها، مورد توجه و تاکید قرار گرفت.
در جلسه ی چهارم درمان، مولفه ی محوری، “مشکل مربوط به کنترل کردن است” مورد توجه قرار گرفت. از جمله ی دلایل قرار دادن این مولفه در این جلسه می توان به احتمال ایجاد انگیزه و اشتیاق ضعیف نسبت به جلسات درمان، در صورت قرار دادن آن در جلسات اول و هم چنین احتمال عدم اثربخشی این مولفه، در صورت قرار دادن آن در جلسات آخر اشاره کرد. به نظر رسید قرار دادن این مولفه در جلسه ی میانی از این منظر موثر است که زیربنایی برای تکنیک هایی بعدی درمان از جمله تکنیک های مواجهه می باشد. استعاره ها و تمرین های عینی که برای تفهیم این مولفه ی درمانی درنظر گرفته شدند عبارت بودند از تمرین شیوه ی عمل کردن، تمرین جعبه ی کالا، شکل هیولای درد و مرور استعاره ی الاغی در چاه.
در جلسه ی پنجم درمان، مولفه ی محوری”گسستگی شناختی” مورد توجه قرار گرفت. با توجه به اینکه مفهوم بنیادی این مولفه، توجه به افکار فقط به صورت فکر (نه فکری که روی عواطف و رفتار فرد موثر است)، یا به عبارت دیگر پذیرش افکار است، به نظر می رسید که درک این موضوع برای کودکان مشکل باشد بدین خاطر در این جلسه نسبت به جلسات قبل و بعد، از استعاره های بسیاری استفاده شد که از جمله ی آن می توان به استعاره ی کیک شکلاتی، استعاره ی غروب آفتاب، تمثیل قطبیت ذهنی، تمرین گردش در فضا و تمرین گردش در ذهن اشاره کرد. اهمیت قرار دادن این مولفه در این جلسه بدین خاطر بود که تمرین گسستگی از افکار به عنوان پیش نیازی برای تمرینات مواجهه جلسات آتی بود.
در جلسه ی ششم درمان، تمرین مواجهه با موقعیت های ارزشمند، به صورت نظری مورد توجه قرار گرفت. اهمیت توجه به بعد نظری این مولفه از یک طرف بدین خاطر بود که مفهوم مواجهه تدریجی برای کودکان تفهیم شود و از طرف دیگر، کودکان با توجه به شرایط سنی شان، برای مواجهه ی عملی و واقعی (جلسه ی هفتم)، آمادگی پیدا کنند.
در جلسه ی هفتم درمان، تمرین مواجهه با موقعیت های ارزشمند، به صورت عملی مورد توجه قرار گرفت. در این جلسه نکات کلیدی و مهم مربوط به مواجهه واقعی، برای کودکان، در قالب مثال مورد توجه و تاکید قرار گرفت.
در جلسه ی هشتم درمان، ارزشمندی های مراجع و راه های دست یابی به آن مورد بررسی و مرور مجدد قرار گرفت وهمانند بسیاری از روان درمانی های دیگر، میزان افت و خیز آزمودنی در آینده، تجربه ی عود و پیشایندهای منفی و هم چنین نحوه ی برخورد با این موضوعات مورد بررسی قرار گرفت.
با توجه به اینکه، طراحی هر پروتکل درمان مستلزم کارآزمایی بالینی است تا از این طریق مشکلات و نقصان های آن پروتکل مشخص گردد، در هنگام کارآزمایی بالینی این پروتکل، ما با نقصان هایی مواجه شدیم. مسلم است که در آغاز هر راه، ممکن است برخی ابعاد نادیده گرفته شده باشند و بیشتر توجه به سوی استخوان بندی کار سوق داده شده باشد. مثلا در جلسه نخست ما با مشکل تفهیم و تصریح ارتباط بین عواطف، رفتار و شناخت های مرتبط با درد، مواجه بودیم. از سویی می بایست به نقش محتواهای فرهنگی – دینی توجه بیشتری می شد. این امر به ویژه در حیطه های ارزشمندی (با توجه به پر رنگ بودن این موضوع مطابق با فرهنگ ایرانی) از اهمیت برخوردار است. هم چنین می توان به عدم پررنگ سازی نقش پذیرش و گسستگی از افکار و تکالیف مرتبط با آنها (در این پروتکل، این موضوع فقط در یک جلسه ی درمان گنجانده شده بود) و عدم جزیی کردن ابعاد مثبت و منفی کارهای مربوط به حل مشکل درد و کارهای مرتبط با ارزشمندی ها در جلسه ی دوم، اشاره کرد.
در نهایت عنوانی که برای این پروتکل درنظر گرفته شد، عنوان CHACT می باشد. همان گونه که از نام این پروتکل قابل فهم است، انتخاب این نام به گونه ای انجام شد که تلفیقی از برنامه ی ACT و کودک (CHILD)، باشد. انتخاب (CH) در این عنوان معرف کودک است. انتخاب مخفف ACT نمایانگر نام بین المللی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد است، بنابراین مخفف یاد شده نمادی از محتوای برنامه می باشد.
با توجه به موارد مطرح شده، می توان گفت که پروتکل درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد کودکان مبتلا به درد مزمن (CHACT)، توانسته مولفه ها و گام هایی را برای مداخله مشخص سازد. بدین ترتیب این پروتکل، قادر به پاسخ گویی به سوال اول این پژوهش می باشد.
۵-۳ کارآزمایی بالینی پروتکل درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد کودکان (CHACT)
۵-۳-۱ مقدمه
بعد از طراحی مقدماتی پروتکل درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد کودکان مبتلا به درد مزمن (CHACT)، به منظور بررسی مقدماتی میزان اثربخشی این پروتکل درمانی و هم چنین بررسی مشکلات و نقایص آن، هدف دوم پژوهش بر کارآزمایی بالینی این پروتکل، متمرکز شد. بدین منظور، ابتدا با توجه به معیارهای درد مزمن (سابقه ی ابتلا به ۶ ماه درد در اکثر مواقع و سابقه ی ۳ ماه از اولین فرایند درمانی)، تعدادی از کودکان مبتلا به درد مزمن، از بیمارستان های تخصصی و فوق تخصصی کودکان تهران، از قبیل مرکز طبی کودکان، بیمارستان مفید، بیمارستان بهرامی و بیمارستان حضرت علی اصغر، انتخاب شدند. دردهای مزمن این کودکان ناشی از روماتیسم، گلیمباره ^[۲۶۵]، لوپوس^[۲۶۶] ، کلیه درد، درد قفسه ی سینه و غیره بود. سپس از میان کودکان انتخاب شده، ۲۰ کودک که با توجه به نظر والدینشان آمادگی شرکت در این پژوهش را داشتند و از ملاک های شمول برخوردار بودند، انتخاب شدند و در گروه آزمایش (۱۰ نفر) و گروه کنترل (۱۰ نفر)، قرار گرفتند و برای انجام پیش آزمون از پرسش نامه های کیفیت زندگی کودکان (KIDScreen )، پرسش نامه ی ناتوانی عملکرد (FDI ) و پرسش نامه ی عدم انعطاف پذیری روان شناختی در درد(PIPS)، استفاده شد. بعد از آن، پروتکل طراحی شده در گروه آزمایش مورد کارآزمایی بالینی قرار گرفت. سپس در مرحله پس آزمون، پرسش نامه های ذکر شده مجددا در گروه آزمایش و کنترل، اجرا شد. بدین ترتیب، با توجه به پرسش نامه های اجرا شده، هدفمان در این جا تعیین میزان تاثیر پروتکل طراحی شده، در رابطه با متغیرهای انعطاف پذیری، کیفیت زندگی و عملکرد، در گروه آزمایش می باشد. بدین ترتیب سوال دوم این پژوهش عبارت است از:
– آیا درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد کودکان مبتلا به درد مزمن (CHACT)، انعطاف پذیری، کیفیت زندگی و عملکرد کودکان ۷ تا ۱۲ ساله مبتلا به درد مزمن را ارتقا می بخشد؟
پس از اجرای برنامه CHACT در مورد کودکان مبتلا، نتایجی به دست آمد که فشرده آن را در ذیل می آوریم.
۵-۳-۲ خلاصه نتایج
الف . به کارگیری برنامه CHACT در مورد کودکان مبتلا به درد مزمن، توانسته میزان انعطاف پذیری آنها را افزایش دهد.
ب . به کارگیری برنامه CHACT در مورد کودکان مبتلا به درد مزمن، توانسته میزان کیفیت زندگی آنها را افزایش دهد.
ج . به کارگیری برنامه CHACT در مورد کودکان مبتلا به درد مزمن، توانسته میزان عملکرد آنها را افزایش دهد.
۵-۳-۳ بحث نتایج
به دنبال کارآزمایی بالینی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد کودکان مبتلا به درد مزمن (CHACT)، در آزمودنی های گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل، تغییر معناداری در متغیر انعطاف پذیری روان شناختی مشاهده گردید. با توجه به اینکه متغیر انعطاف ناپذیری، دربرگیرنده ی ابعاد اجتناب و در آمیختگی شناختی است، بحث در این باره را از دو منظر یادشده و با توجه به محتوای جلسات درمان پی میگیریم. به نظر می رسد که از جمله مهم ترین دلایل ترمیم این متغیر در آزمودنی های گروه آزمایش، تغییر میزان اجتناب از طریق کار بر روی مولفه ی مهم مواجهه (تدوین فهرست موقعیت های ارزشمند و نردبان مواجهه) در جلسات درمان و هم چنین تغییر در آمیختگی شناختی از طریق مولفه ی پذیرش و گسستگی از افکار و با کمک تکنیک های” گردش در فضا”، “گردش در ذهن”، “استعاره ی غروب آفتاب”، “استعاره ی کیک شکلاتی” و غیره ..صورت گرفت. این تکنیک ها به آزمودنی در تفهیم این موضوع کمک کردند که اجازه ندهند فکرشان روی رفتار و واکنششان اثر بگذارد، به این دلیل که به دنبال این اثر گذاری، به سمت کارهایی کشیده می شوند که به دور از ارزشمندی هایشان می باشد. با توجه به اینکه مفهوم محوری و هدف اصلی درمان ACT، افزایش انعطاف پذیری می باشد (برای نمونه؛ توهیگ، ۲۰۱۲؛ هیز، ۲۰۰۴؛ هیز ۲۰۰۴؛ هیز ۲۰۰۲؛ هیز ۲۰۰۶)، می توان انتظار داشت که در این تحقیق میزان انعطاف پذیری گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل، افزایش یابد.
در این پژوهش، گروه آزمایش، به غیر از متغیر انعطاف پذیری، در متغیر کیفیت زندگی هم تغییر معناداری را نشان داد. با توجه به اینکه تقریبا در تمامی جلسات این درمان، تمرکز اصلی درمان بر ارزش مندی های مراجع و گام نهادن در آن مسیر بود و این موضوع از همان جلسه ی اول درمان که ارزش مندی ها به صورت مقدماتی مورد بررسی قرار گرفتند (از طریق استعاره ی عصای جادویی) تا جلسه ی آخر که این ارزشمندی ها مورد بررسی و مرور مجدد قرار گرفتند، می توان انتظار داشت که در گروه آزمایش، سطح کیفیت زندگی ارتقا پیدا کند. در این پژوهش خرده مقیاس های حمایت اجتماعی – همسالان و محیط مدرسه، تغییر قابل توجهی را در گروه آزمایش نشان ندادند. به نظرمی رسد از جمله دلایل این عدم معناداری، عدم دخالت محیط مدرسه در طراحی این پروتکل درمانی باشد چرا که همان گونه که در ادبیات کار و مداخله با کودکان دیده می شود، علاوه بر والدین و خانواده، همسالان و محیط مدرسه تاثیر مهمی بر کودکان دارند (برای نمونه، هیز، ۲۰۰۴). با توجه به اینکه در پروتکل طراحی شده ی این پژوهش (CHACT)، اهمیت محیط اطراف کودک، فقط از زاویه ی والدین مورد توجه قرار گرفته است، بنابراین می توان انتظار داشت که در خرده مقیاس های حمایت اجتماعی – همسالان و محیط مدرسه، تفاوت معناداری بین دو گروه آزمایش و کنترل مشاهده نشود. روی هم رفته، معناداری متغیر کیفیت زندگی در گروه آزمایش، با یافته ی ویکسل و همکاران (۲۰۰۹)، که به منظور بررسی تاثیر درمان ACT بر عملکرد و کیفیت زندگی کودکان مبتلا به دردهای طولانی مدت و مقایسه ی این درمان با درمان MDT (درمان های چند بعدی متداول در بیمارستان)، انجام شده بود، همسو می باشد. در این پژوهش، درمان ACT، مشابه با پژوهش ویکسل و همکاران (۲۰۰۹)، اثربخشی معناداری را بر کیفیت زندگی کودکان گروه آزمایش نشان داد.

۲۰۰۴- ۲۰۰۵

۲ میلیارد دلار

–

۲۰۰۵- ۲۰۰۶

–

۳/۲ میلیون نفر

۲۰۰۶- ۲۰۰۷

–

۶/۳ میلیون نفر

۲۰۰۷- ۲۰۰۸

۲/۳ میلیارد دلار

۳۱۱۱۴۴۹ نفر

۲۰۱۱- ۲۰۱۲

۵/۲ میلیارد دلار

–

۲-۸-۲- دام­گستری در ایران
موضوع دام­گستری در ایران نیز بسیار حائز اهمیت است زیرا آمار نشان می­دهد، جرائم رایانه‌ای در سال ۱۳۹۰ در کشور رشد ۸/۳ برابری نسبت به سال گذشته داشته و بیشترین آمار مربوط به جرایم رایانه‌ای بانکی بوده است. براساس این گزارش، حملات دام­گستری و شیوه­ای از آن به نام «فارمینگ»^[۸۰] مقام سوم را در میان جرایم اینترنتی کشور دارد. علاوه بر این در سال ۱۳۸۹ تعداد ۱۰۳۵ فقره جرم اینترنتی در ایران به ثبت رسیده است که این آمار در سال ۱۳۹۰ به ۴۰۰۰ مورد افزایش یافته است و در صورت ادامه روند کنونی رشد جرائم اینترنتی در ایران، میزان این جرائم در سال ۱۳۹۱ به ۸ تا ۱۰هزار فقره افزایش می‌یابد (راه پرداخت، ۱۳۹۱).
با توجه به نکات فوق واضح است که مقابله با دام­گستری یکی از مسائل جدی در عرصه­ امنیت شبکه ­های بانکداری الکترونیکی است. از این رو در بخش بعد به شناسایی روش­های مرسوم تشخیص دام­گستری می­پردازیم.
۲-۹- روش­های تشخیص دام­گستری
بیشتر روش­های مقابله با دام­گستری شامل احراز هویت، فیلتر کردن، ردیابی و تحلیل حمله، گزارش دام­گستری و فشار حقوقی و اعمال قوانین است. این خدمات پادام­گستری اینترنتی در کارسازهای رایانامه^[۸۱] و مرورگرهای وب پیاده­سازی شده است و از طریق نوار ابزار مرورگر وب قابل دسترسی و استفاده است (Zhang et al., 2011).
از دیدگاه کلّی می­توان تمامی روش­های تشخیص دام­گستری را به دو دسته­ی اصلی تقسیم‌ کرد: یکی دفاع سمت کارساز^[۸۲]، که از گواهی­های SSL و تصاویر وبگاه­های انتخاب شده توسط کاربر و تعدادی مشخصه­های امنیتی دیگر استفاده و سعی می­ کند به این صورت به کاربر کمک نماید تا از قانونی بودن وبگاه، اطمینان حاصل کند و دیگری دفاع سمت کارخواه^[۸۳]، که مرورگرهای وب را به ابزارهای خودکار تشخیص دام­گستری مجهز می­ کند تا به کاربران در برابر وبگاه­های مشکوک اخطار دهد (Yue and Wang, 2008).
به دلیل اهمیت موضوع دام­گستری، ظرف یک دهه­ اخیر روش­های مختلفی برای شناسایی و مبارزه با این روش فریب ارائه شده است. در ادامه این روش­ها را دسته­بندی کرده و به اجمال بررسی می­کنیم:

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۹-۱- رویکرد اول: فیلتر موجود در نوار ابزار مرورگر وب
یکی از روش­های رایج برای حل مشکل دام­گستری، افزودن ویژگی­های امنیتی به مرورگرهای اینترنت است. این­گونه فیلترها بدین صورت عمل می­ کنند که به محض کلیک کاربر بر روی پیوند مربوط به وبگاه مشکوک به دام­گستری و یا وارد کردن URL آن در نوار نشانی^[۸۴]، واکنش نشان می­ دهند. این واکنش عموماً به صورت یک اخطار است که قصد دارد کاربر را از ورود به وبگاه منصرف کند. چنین مرورگرهایی مکانیزمی دارند که تحت عنوان فهرست سیاه^[۸۵] شناخته می‌شود (Sharif, 2005).
بیشتر فهرست­های سیاه با بهره گرفتن از مکانیزم­ های خودکار ایجاد می­شوند. گرچه فهرست سیاه طراحی و پیاده­سازی آسانی دارد، اما مشکل بزرگی هم دارد و آن کامل نبودن است. جرایم در فضای مجازی به شدت زیرکانه هستند و مجرمان با بهره گرفتن از روش­های پیچیده­ای از فهرست سیاه فرار می­ کنند. (Yue and Wang, 2008) برای جلوگیری از فریب کاربران در برابر دام­گستری، به جای اخطار دادن، رویکرد جدیدی پیشنهاد داده اند و آن یک ابزار پادام‌گستری منحصر به فرد سمت کاربر^[۸۶] به نام «بوگس­بایتر»^[۸۷] است که به صورت نامحسوس تعداد بسیار زیادی، اطلاعات محرمانه­ی جعلی وارد وبگاه مشکوک می­ کند و به این صورت اطلاعات محرمانه­ی واقعی قربانی را در میان اطلاعات غیرواقعی پنهان می­ کند. اطلاعات جعلی وارد شده به وبگاه، دام­گستر­ها را وادار می­ کند که با آزمودن تمامی اطلاعات جمع­آوری شده، اطلاعات اصلی و صحیح را پیدا کنند و همین عمل (بررسی صحت اطلاعات توسط دام­گستران) فرصتی برای وبگاه اصلی ایجاد می­ کند تا از سرقت اطلاعات آگاه شود. این روش از آن جهت سودمند است که نیازی به واکنش کاربر نسبت به خطای ارسالی ندارد و کاملاً خودکار عمل می­ کند اما همچنان نقص استفاده از فهرست­های سیاه که همانا نیاز به بروز شدن است را به همراه دارد.
۲-۹-۲- رویکرد دوم: پیشگیری از دام­گستری در مرحله­ رایانامه
این رویکرد مربوط به زمانی است که کاربر برای اولین بار رایانامه­ی حاوی پیوند وبگاه دام‌گستری شده را دریافت می­ کند. بدین منظور روش­های مختلفی مورد استفاده قرار می­گیرد که مهمترین آنها عبارتند از:
الف- استفاده از روش شبکه­ بیزی
شبکه‌ی بیز عبارت است از مجموعه‌ای از متغیرهای تصادفی (گسسته یا پیوسته) که گره‌های شبکه را تشکیل داده به همراه مجموعه‌ای از پیوندهای جهت‌دار که ارتباط هر زوج گره را تعیین می‌کنند. برای هر گره توزیع احتمال شرطی تعریف می‌شود که تأثیر والدین را روی آن تعریف می‌کند. گره‌های این شبکه هیچ دور جهت داری ندارد (صابری، ۱۳۸۹). در پژوهش (Abu-Nimeh et al., 2008)، یک معماری کارساز و کارخواه توزیع­شده به نام «سی بارت»^[۸۸] ارائه شده است که بر اساس نسخه­ اصلاح شده درخت رگرسیون بیزی^[۸۹] است. این معماری جدید برای آن است تا همچنان که از دقت بالای سی­بارت بهره می­برد، سربار^[۹۰] آن را حذف کند. در این معماری توزیع شده، «سی­بارت» درون یک کارساز مرکزی پیاده‌سازی شده و کارخواه‌ها که منابع محدودی دارند از «کارت»^[۹۱] که نوعی دسته­بند^[۹۲] است، استفاده می­ کنند. درخت رگرسیون بیزی، یادگیرنده‌ای^[۹۳] برای پیش ­بینی نتیجه­های کمّی است که از رگرسیون روی مشاهدات استفاده می‌کند. رگرسیون فرایند پیش ­بینی خروجی­های کمّی پیوسته است. اما وقتی نتیجه‌های کیفی^[۹۴] را پیش ­بینی می­کنیم به آن مسئله دسته‌بندی می­گویند. پیش ­بینی دام‌گستری هم یک مسئله­ دسته‌بندی دودویی است. زیرا در بررسی رایانامه­ها ما دو خروجی به دست می­آوریم: یا دام­گستری شده است (=۱) یا قانونی است (=۰) و ثابت شده است که «بارت» یا «درخت رگرسیون جمع­پذیر بیزی» روش امیدبخشی برای دسته­بندی هرزنامه­ها^[۹۵] است.
همان‌طور که می­دانیم در دستگاه­های بی­سیم و انواع PDA ، ظرفیت حافظه و قابلیت پردازش کم است. این محدودیت­ها بر راه­ حل­های امنیتی اثر می­گذارند. مطالعه (Abu-Nimeh et al., 2008) بر این هدف تمرکز دارد و در واقع راه حلی برای تشخیص رایانامه­های دام‌گستر در محیط­های سیار ارائه می­دهد.
ب- استفاده از روش­های یادگیری ماشین
برای استفاده از شیوه ­های یادگیری ماشین^[۹۶] در دسته­بندی رایانامه‌های دریافتی تلاش­ های زیادی صورت گرفته است. یکی از مهم­ترین جنبه­ های موفقیت هر سامانه­ی یادگیری ماشین، مجموعه ویژگی­هایی است که برای نشان دادن هر نمونه^[۹۷] استفاده می­ شود. در تحقیق (Toolan and Carthy, 2011)، ویژگی­هایی که در حال حاضر در سامانه­های خودکار تشخیص رایانامه­های دام­گستر استفاده می­ شود، مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت چهل ویژگی شناسایی شده است. سپس بر اساس این ویژگی­ها­، یک دسته­بند به نام C5.0 طراحی شده است. این دسته­بند از سه گروه ویژگی استفاده می­ کند که با «بهترین»^[۹۸]، «متوسط»^[۹۹] و «بدترین»^[۱۰۰] برچسب­گذاری شده ­اند.
ج- استفاده از الگوریتم ژنتیک
در این روش برای تولید مجموعه قواعدی^[۱۰۱] که پیوند قانونی را از پیوند جعلی تشخیص می­دهد از الگوریتم ژنتیک استفاده شده است. این سامانه می ­تواند تنها به عنوان بخشی از راه­حل پادام‌گستری وبگاه استفاده شود. الگوریتم ژنتیک طی مراحل تابع برازش^[۱۰۲]، تقاطع^[۱۰۳] و جهش^[۱۰۴]، مجموعه قواعدی را تولید می­ کند که قادر به شناسایی پیوند جعلی است. این مجموعه قواعد در پایگاه داده ذخیره می­ شود. بدین ترتیب پیش از اینکه کاربر رایانامه را باز کند، از وضعیت آن مطلع می­گردد. الگوریتم ژنتیک فقط برای تشخیص دام­گستری مفید نیست بلکه می ­تواند کاربران را در برابر پیوند­های ناخواسته و مخرّب موجود در صفحات وب نیز محافظت کند (Shreeram et al.,2011).
۲-۹-۳- رویکرد سوم: استفاده از مشابهت ظاهری
در مقالات (Fu et al., 2006; Wenyin et al., 2006; Hara et al., 2009; Zhang et al., 2011)، از مشابهت ظاهری صفحات وب برای تشخیص استفاده شده است. اما شیوه­ استفاده از مشابهت ظاهری برای تشخیص دام­گستری در هرکدام از آنها متفاوت است. روش‌های استفاده شده به سه دسته­ی زیر تقسیم می­ شود:
الف- اندازه ­گیری مشابهت ظاهری با بهره گرفتن از ویژگی­های بصری صفحه‌ی وب (Wenyin et al, 2005)
ب- اندازه ­گیری مشابهت ظاهری با بهره گرفتن از EMD^[105] (Fu et al., 2006)
ج- اندازه ­گیری مشابهت ظاهری با بهره گرفتن از سامانه­ی ImgSeek (Hara et al., 2009)
به طور کلی در روش­های مبتنی بر مشابهت ظاهری، تلاش می­ شود میزان مشابهت ظاهری وبگاه مشکوک با وبگاه اصلی اندازه‌گیری گردد و تشخیص بر مبنای این میزان مشابهت صورت گیرد.
برای تشخیص مشابهت، مقاله­ (Wenyin et al, 2005) از سه اندازه^[۱۰۶] استفاده می­ کند: شباهت در سطح بلوک، شباهت layout و شباهت کلی style. صفحه‌ی نخست وبگاه ابتدا با در نظر گرفتن نکات بصری به بلوک­هایی مشخص تقسیم می­ شود. محتوای بلوک ممکن است تصویری یا متنی باشد. برای نمایش بلوک­های تصویری و متنی از ویژگی­های مختلفی استفاده می­ شود. براساس تعداد بلوک­های مشابه، یک وزن به آن تعلق می­گیرد. شباهت layout براساس نسبت وزن بلوک­های مشابه به کل بلوک­های صفحه‌ی اصلی تعریف می­ شود. شباهت Style کلی، برمبنای هیستوگرام ویژگی style ^[۱۰۷] محاسبه می­ شود. در بررسی مشابهت دو بلوک در سامانه­ی پیشنهادی مقاله­ (Wenyin et al, 2005)، اگر چنانچه دو بلوک از دو نوع مختلف باشند، مشابهت صفر در نظر گرفته می­ شود ولی می­توان یک بلوک تصویری را به یک بلوک متنی تبدیل و مشابهت آنها را با بهره گرفتن از روش مشابهت‌یابی بلوک متنی اندازه‌گیری کرد. همین­طور این امکان برای تبدیل بلوک متنی به تصویری نیز وجود دارد.
رویکرد مقاله­ (Fu et al., 2006) نیز، صرفاً در سطح پیکسل­های صفحه­ی وب است و نه سطح متن. لذا صرفاً به مشابهت ظاهری می­نگرد و توجهی به مشابهت کدها^[۱۰۸] ندارد. در نتیجه سامانه­ی پیشنهادی نمی­تواند صفحات دام­گستری شده بدون شباهت ظاهری را تشخیص دهد. این سامانه، یک صفحه‌ی وب را به صورت کامل و نه فقط بخشی از آن را ارزیابی می­ کند. اگر دام­گستر یک وبگاه بسازد که بخشی از آن شبیه وبگاه اصلی باشد، سامانه مورد پیشنهاد این مقاله ممکن است شکست بخورد. از طرفی، روش مقاله­ (Fu et al., 2006) نباید فقط به سمت کارساز^[۱۰۹] محدود شود. می‌توان یک برنامه برای سمت کارخواه^[۱۱۰] تولید نمود که می ­تواند توسط کاربران نصب شود. این برنامه^[۱۱۱] شبیه یک ویروس­کش عمل می­ کند و می ­تواند به صورت دوره­ای، پایگاه خود را از طریق کارساز^[۱۱۲] بروز کند و تابعی داشته باشد که لینک­های دام­گستر تازه کشف شده را به کارساز معرفی کند تا به پایگاه داده افزوده شود.

تقویت تصمیم گیری در تمام سطوح: گزارش های به موقع و مربوط از عملکرد ضعیف زمینه ساز تصمیم گیری است. سیستم های ارزیابی عملکرد توانایی دارند تصمیم سازی کنند تا بتواند عملکرد ضعیف را شناسایی، جدا سازی و ریشه ی علل و مسبب ها را آدرس دهی نمایند و بهبود را ردیابی کنند.
افزایش نتایج برنامه ها: ارزیابی عملکرد کمک می کند سازمان ها در بدست آوردن نتایج توجه کنند. اثر اندازه های عملکرد مستقیماً وابسته به اهداف سازمان ها یا برنامه ها و اهداف خروجی هستند.
افزایش توان پاسخگویی به نیازها به گونه ای شایسته و مناسب: اندازه گیری کردن فعالانه عملکرد موقعیت های سازمان ها و برنامه ها برای پاسخ دادن مؤثر به نیازمندی های ابزار رتبه بندی سنجش عملکرد، عملکرد دولت و نتایج فعالیت، و دیگر پاسخ های ابتکاری .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بهبود ارتباط خروجی ها با مسائل کلیدی: دستاوردهای کیفی و فشرده فعالیت های توانایی های سازمان ها و برنامه ها تا نتایج را برای ورودی ها و خروجی های درگیر نشان می دهد (روبرت و جانسون، ۲۰۱۰: ۳۴).
۵-۲- ضرورت ارزیابی عملکرد:
تحقیقات نشان داده که مدیران در راهبری، ارزیابی و مدیریت عملکرد خود با مشکلات کلیدی زیر مواجه می باشند:
عدم اجرای مطلوب استراتژی و اهداف راهبردی مورد نظر سازمان
عدم آگاهی و فهم کارکنان از چشم انداز سازمان
عدم همسویی و همدلی کارکنان در جهت تحقق اهداف مرتبط با چشم انداز سازمان بنابراین از روش های ارزیابی عملکرد بعنوان ابزاری جهت کنترل اجرای استراتژی های خود استفاده می نمایند و همواره بدنبال راه حلی جامع برای تغییر و بهبود سازمان خود بوده و روشی را که کوچک، مستمر، کم هزینه، قابل درک و فهم مشترک برای کارکنان، ارتباط دهنده فرآیندها و کارکنان، برآورد کننده خواسته های ذینفعان و توسعه کارکنان باشد و از تجربه و دانش کارکنان استفاده نماید و آنها را در فرایند ارزیابی عملکرد مشارکت نمایند، جستجو می نمایند (روهم و هاوارد، ۲۰۰۵: ۱۰).
ارزیابی عملکرد می تواند باعث آگاهی از میزان پیشرفت در بهبود عملکرد گردد و در نتیجه، انگیزه و فرصت لازم برای ارتقاء کیفیت عملکرد دستگاه ها را فراهم نماید.
همچنیین ارزیابی عملکرد موجب تحریک حس کنجکاوی، پرسش و چالش در مورد روش انجام کارها و نحوه تخصیص منابع میگردد و تضمین اینکه ارزش” تلاش های کاری” انجام شده همیشه در سطح بالایی قرار گیرند، تنها از طریق نظامهای سنجش و اندازه گیری عملکرد امکان پذیر است. لذا ارزیابی عملکرد موجب هوشمندی نظام و بر انگیختن افراد در جهت رفتار مطلوب می شود. با توجه به این مطلب، ارزیابی عملکرد می تواند باز خورد لازم را در موارد زیر ارائه دهد:
میزان اجرای موفقیت آمیز سیاست های تدوین شده
میزان تدوین صحیح سیاست ها.
ارائه شاخص رشد سازمانی.
کسب اطلاعات از وضعیت موجود سازمانی واینکه درچه مرحله ازدست یابی به اهداف است.
شناسایی موارد بهبود عملکرد یا نقاطی که نیازمند بهبود هستند یا بایستی برای تامین نیاز های فعلی یا آتی ساختار سازمان تنظیم شوند.
کارایی و اثر بخشی برنامه ها و فعالیت ها
اطمینان از روند مستمر بهبود عملکرد
شناخت مشکلات، فرصت ها و محدودیت ها
چشم انداز آینده و سمت و سوی برنامه ها در فضای ملی و بین المللی
نحوه تخصیص منابع، امکانات ومنابع انسانی ومیزان مشارکت کارکنان دراجرای برنامه مصوب.
میزان پاسخگویی.
بنابر این بدون وجود سیستم ارزیابی عملکرد، نه تنها بهبودی اتفاق نمی افتد بلکه تحقق اهداف نیز در هاله ای از ابهام صورت می گیرد (سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، ۱۳۸۴: ۲۵).
۶-۲- مزایای اندازه گیری عملکرد:
هفت مزیت مهم اندازه گیری عملکرد در زیر آورده شده است:
تشخیص این که آیا نیاز مشتریان برآورده شده است. چگونه می فهمیم که کالا و یا خدمات ارائه شده همان نیاز مشتریان بوده است؟
کمک به ما برای شناخت فرآیندها. ما چه چیزهایی را می دانیم و چه چیزهای را نمیدانیم؟ آیا ما می دانیم که مشکلات در کجا قرار دارند؟
اطمینان از اینکه تصمیم گیریها بر مبنای واقعیات هستند و نه بر پایه حدس و گمان. آیا تصمیمگیریها بر مبنای واقعیات مستند شده اند و یا بر مبنای احساسات هستند؟
نشان دادن مکان های مورد نیاز جهت بهبود. کجا بهتر می توانیم کار انجام دهیم؟ چگونه می توانیم کار را بهبود دهیم؟
نشان می دهد که که آیا بهبودها انجام میشوند؟ آیا ما شفاف عمل می کنیم؟
برملا کردن مشکلات اساسی و طولانی مدت که کتمان بوده اند. اگر ما مدت مدیدی است که کاری را بدون اندازه گیری انجام می دهیم، به طور حتم به نادرستی حدس می زنیم که کارها به خوبی انجام می شوند (آنها ممکن است درست یا غلط انجام شوند ولی بدون اندازه گیری هرگز قادر به بیان این موضوع نیستیم).
مشخص کردن اینکه آیا تأمین کنندگان نیازهای ما را برآورده می کنند؟ آیا تأمینکنندگان ما می دانند نیازهای ما برآورده می شود؟
۱-۶-۲- آیا ما به اندازه گیری نیاز داریم؟
اگر ما نتوانیم فعالیتی را اندازه گیری نماییم قادر به کنترل آن نیز نیستیم. اگر نتوانیم آن را کنترل کنیم نمی توانیم آن را مدیریت کنیم. بدون اندازه گیری نمی توانیم تصمیم گیریهای درستی انجام دهیم. بنابراین، اندازه گیری در موارد زیر مورد استفاده قرار می گیرد :
کنترل: اندازه گیری باعث می شود که تغییرپذیری کم شود.
خود ارزیابی: برای تشخیص درجه خوب انجام شدن کارها از اندازه گیری استفاده می شود و شامل بهبودهای تعیین شده نیز می باشد.
بهبود مستمر: اندازه گیری برای شناخت منابع خطا، انحراف فرآیندها و جلوگیری از خطا و شناخت کارایی و اثربخشی فرآیندها استفاده می شود و فرصت های بهبود شناخته می شود.
ارزیابی مدیریتی: بدون اندازه گیری هیچ راهی برای اطمینان از رسیدن به اهداف دارای ارزش افزوده و داشتن کارایی و اثربخشی وجود ندارد. اصول اندازه گیری عملکرد شامل موارد زیر است:
طراحی و پیاده سازی اهداف و استانداردهای عملیاتی.
شناسایی انحراف از سطوح طراحی عملکرد و اهداف و استانداردهای عملیاتی.
نگهداری آن عملکرد در سطح سازمان و یا تعریف عملکرد جدید.
۷-۲- اهداف ارزیابی عملکرد:
در حالی که مدیریت عملیات بی‌شک یکی از اهداف اندازه‌گیری عملکرد است، تنها هدف نیست. در اینجا شش هدف دیگر برای اندازه‌گیری عملکرد تشریح می‌گردد.
۱-۷-۲- هم راستاسازی^[۶۲] راهبرد و فعالیت‌ها:
امروزه سازمانها در محیطی پیچیده مشغول رقابتند. بنابراین فهم دقیقی از اهداف و روش های دستیابی به اهداف برای آنها حائز اهمیت است (کاپلان و نورتون^[۶۳]، ۲۰۰۴: ۲۵). شاخص های عملکرد مکانیسمی برای مرتبط ساختن سیاستهای بهبود فرایند یا محصول – که توسط مدیریت ارشد توسعه ایجاد شده است- را به دیگر فعالیت‌ها در سطح سازمان فراهم می‌سازد (باند^[۶۴]، ۱۹۹۹: ۱۴). این گفته بدان معناست که هم جهت‌سازی راهبردهای سازمانی و اهداف با فعالیت‌ها یک پیش‌نیاز حتمی برای بقاء در چنین محیطی است. شاخص های عملکرد چنین همراستایی را آزمون می‌کنند و امکان تنظیم آن را فراهم می‌آورند. از چنین ارتباطی مشخص است که فرایند اندازه‌گیری عملکرد در توسعه راهبرد آینده، مشارکت خواهد داشت. وسنیسکی و شفتی (۲۰۰۳) اندازه‌گیری عملکرد را به عنوان قلب فرایند راهبردی در شکل زیر نشان داده‌اند.
۲-۷-۲- کنترل عملیات
همانطور که پیش از این گفته شد برای مدیریت عملیات، اندازه‌گیری عملکرد یک هدف واضح است (کراتر^[۶۵]، ۱۹۹۶). تاکید می‌کند که ارزیابی برای کنترل کسب‌ و کار با کمک اندازه‌گیری و بررسی عملکرد در مقابل اهداف و برنامه‌ها و در دست داشتن ابزاری برای اصلاح تغییرات و انحرافات از برنامه لازم است.
۳-۷-۲- مدیریت و تعامل با ذینفعان:
امروزه و احتمالاً درآینده بهترین راه سازمانها برای بقا و کامیابی در بلندمدت، تفکر درباره خواسته‌ها و نیازهای همه ذینفعان مهم و تلاش برای ارزش‌رسانی به آنهاست (نیلی و دیگران ۲۰۰۲: ۴۵). این مسئله نیاز سازمانها به آگاهی داشتن درباره محیط گسترده‌تری از آنچه در آن کار می‌کنند و نیاز به ارضای خواسته‌های گستره وسیعی از ذینفعان را در پی دارد. گروه های ذینفع، شامل سهامداران، مشتریان، کارکنان، تامین‌کنندگان، شرکا، قانونگذاران و ناظران و جامعه است. برای تخمین برآورده‌سازی نیاز و الزامات همه گروه های ذینفع لازم است توانایی اندازه‌گیری و ارائه ارزش تدارک دیده شده برای هر کدام را داشته باشیم. بنابراین مدیریت و ارتباط با ذینفعان، یکی دیگر از اهداف ارزیابی عملکرد است.