اسکینر، یکی از دانشمندان سرشناس روانشناسی، بر مبنای یافته پاولف نظریه علمی جدیدی را مطرح ساخت که به نظریه محرک ـ واکنش معروف است و در بازاریابی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. بر طبق این نظریه، یادگیری زمانی اتفاق می افتد که شخص: ۱) با انجام دادن رفتاری خاص، نسبت به بعضی محرک ها واکنش نشان می دهد، ۲) بر اثر بروز واکنش درست پاداش دریافت می کند یا به دلیل ابزار واکنش غلط تنبیه می شود. هنگامی که واکنش هایِ درستِ مشابه نسبت به محرک های مشابه تکرار شود، یک الگوی رفتاری یادگیری به وجود می آید (نعلچی کاشی و همکاران، ۱۳۹۱، ص ۵۱).
پنج عامل اساسی در یادگیری عبارتند از:

• • محرک: نیرویی درونی یا بیرونی که نوعی واکنش در شخص ایجاد می کند،

• • علایم: علایم یا اشارات محیطی که تعیین کننده الگوی واکنش است،

• • واکنش: پاسخ رفتاری به محرک و علایم،

• • تقویت کننده: نتایج حاصل از پاداش یا تنبیه که ممکن است مثبت یا منفی باشد،

• • تنبیه: جریمه ای که به رفتار نادرست تعلق می گیرد و عبارت است از مضایقه تقویت مثبت (روستا، ۱۳۸۸، ص ۱۸).

• • • یادگیری شناختی ـ ادراکی. یادگیری براساس شناخت، شیوه دیگری است که در آن، فرد از طریق فکر کردن، منطق، استدلال و مشکل گشایی مطلبی را فرا می گیرد. در اینجا ایده اساسی این است که یادگیری و رفتار باید به صورت یک فعل و انفعال کلی مورد بررسی قرار گیرد. بر طبق این نظریه، افراد یک محرک را به صورت یک امر کلی درک می کنند و در چهارچوب تجربیات قبلی خود نسبت به آن واکنش نشان می دهند. بعلاوه چنین فرض می شود که رفتار انسانها برای رسیدن به هدفی معین است؛ برای مثال اگر فردی با روپوش سفید و لحنی جدی در آگهی مربوط به خواص قرص سر درد ظاهر شود، اکثر بینندگان او را پزشک خواهند پنداشت. شرکت ها سعی می کنند از طریق تبلیغات جالب و تکرار پیامها در این نوع یادگیری مؤثر باشند؛ برای مثال در یک آگهی تبلیغاتی مانند «آسپرین درمان سردرد» تلاش می شود تا یک نام و نشان (آسپرین) با یک ایده و نظر (درمان سردرد) پیوند داده شود و به مشتریان تفهیم شود که با بهره گرفتن از قرص خاصی به نام «آسپرین» می توان تسکین یافت (کاتلر و آرمسترانگ، ۱۳۸۸، ص ۲۳۳).

    (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

1. 1. شخصیت

مطالعه شخصیت بشر باعث شده است که مکتبهای گوناگون روانشناختی به وجود آید. مهمترین نظریه در این زمینه نظریه روانکاوی است که ابتدا فروید آن را عرضه کرد و بعدها به وسیله پیروان او بسط داده شد. این نظریه اثر بسیاری بر شناخت شخصیت و رفتار انسانی داشت. فروید عقیده داشت که فکر انسانها شامل سه قسمت است: نهاد، من و من برتر. نهاد شامل محرک های غریزی و ضد اجتماعی است. من برتر وجدان انسانهاست که استانداردهای اصول اخلاق را می پذیرد و غریزه ها را به سوی کانالهای قابل قبول سوق می دهد و به این ترتیب از احساس گناه اجتناب می ورزد. نهاد و من برتر همواره با هم در تعارضند. من ضمیر آگاه و منطقی انسانهاست که موازنه ای بین غریزه های نهی شده نهاد و رفتار اخلاقی من برتر به وجود می آورد (روستا، ۱۳۸۸، ص ۱۹).
نظریه رفتاری فروید این بود که انسان با غریزه هایی به دنیا می آید که مطابق با استانداردهای اجتماعی نیستند. هنگامی که او متوجه می شود نمی تواند این احتیاجات را به طور مستقیم ارضا کند، راه های نامحسوس دیگری را برای رضایت درونی خود می جوید. در حالی که تمایلات ابتدایی فرونشانده می شود، هیجان و التهاب به وجود می آید که در ضمیر ناخود آگاه قرار می گیرد. شخص به جستجوی رفتار مورد قبول اجتماعی می پردازد تا این التهابات را فرو نشاند. گاهی خود شخص متوجه این امر نیست که چرا احساس بخصوصی دارد یا رفتار بخصوصی را بروز می دهد. بر این مبنا، شخصیت عبارت است از الگویی از خصایص فردی که بر واکنشهای رفتاری او اثر می گذارد. ما با معرفی افراد به عنوان خجالتی، متکی به نفس، مهاجم، پویا، مطمئن، تسلط طلب، درونگرا، انعطاف پذیر و صمیمی، چنین برداشتی داریم که آنان تحت تأثیر خصایص ویژه ای هستند و واکنشهای خاصی نشان می دهند. خصایص شخصیتی در ادراکات و رفتار خرید افراد تأثیر دارد. درباره ماهیت این ارتباط اختلاف نظریه هایی وجود دارد. مطالعاتی صورت گرفته است که خصایص شخصیتی را با ترجیح فلان محصول یا مارک مرتبط می سازد. اگرچه می توان بازتاب شخصیت افراد را در انتخاب نوع پوشاک و لباس، اتومبیل و حتی رستورانها و محلهایی که غذا می خورند مشاهده کرد، در پیش بینی رفتار ناشی از خصایص شخصیتی چندان موفق نیستیم. دلیل آن بسیار ساده است. علاوه بر شخصیت، عوامل بسیار دیگری در فرایند تصمیم گیری خرید افراد مؤثرند (کاتلر و آرمسترانگ، ۱۳۸۸، ص ۲۳۵).

1. 1. خودپنداری

خودپنداری عبارت است از نحوه نگرش انسان نسبت به خود، و تصویری که فکر می کند دیگران از او دارند. روانشناسان بین خودپنداری حقیقی (طریقی که خود را می بینیم) و خودپنداری ایدئال (طریقی که می خواهیم یا دوست داریم که دیگران ما را ببینند) تفاوت قائل می شوند. نظریه خودپنداری تا اندازه ای بازتابی از ابعاد روانشناختی و اجتماعی مختلف است؛ برای مثال خودپنداریِ شخص تحت تأثیر نیازهای غریزی و اکتسابی فیزیولوژیک و روانی و عوامل اقتصادی، جمعیت شناختی و گروه های اجتماعی است. مطالعات خرید نشان می دهد که افراد مارک ها و محصولاتی را ترجیح می دهند که با خودپنداری آنان سازگاری دارد، اما میزان تأثیر خودپنداری حقیقی و ایدئال در این امر کاملاً روشن نیست. عدم توافق در مورد تأثیرات خودپنداری حقیقی و ایدئال به این دلیل است که انسانها در زندگی واقعی رفتار گوناگونی دارند؛ برای مثال یک مرد میانسال ممکن است لباسی راحت، اما خارج از مد را برای پوشیدن در تعطیلات آخر هفته خریداری کند. این عمل او بازتابی از خودپنداری حقیقی است. همین فرد ممکن است لباسی بسیار گران قیمت و مد روز بخرد که او را فردی فعال و شاداب نشان دهد. این انتخاب بیانگر خودپنداری ایدئال اوست (نعلچی کاشی و همکاران؛ ۱۳۹۱؛ ۵۱).

1. 1. سبک زندگی

سبک زندگی یک نوع روش و شکل زندگی است که نشان می دهد افراد چگونه منابع و وقتشان را صرف می کنند (فعالیتهایشان)، چه چیزهایی را مهم می دانند (منافع و علائق آنها) و در مورد خود و جهان اطراف چگونه می اندیشند (عقایدشان). سبک زندگی نشان دهنده خودپنداری افراد نیز هست. تجزیه و تحلیل سبک زندگی افراد در بازاریابی بسیار مهم است و از آن در تقسیم بندی بازار و تعیین بازار هدف و معرفی محصولات جدید استفاده می شود (روستا، ۱۳۸۸، ص ۲۰).

1. 1. تلقیات و برداشت ها

ارزش ها، باورها و طرز تلقی افراد در تصمیم گیری در خرید نقش دارد. طرز تلقی افراد عبارت است از واکنش، تفکر و رفتار مثبت یا منفی آنان نسبت به اشیا و پدیده ها. این عوامل نقش مهمی را در ارزیابی راه چاره ها و گزینه ها ایفا می کنند. مطالعات متعدد نشان داده است که بین تلقی مصرف کنندگان و رفتار خرید آنان ارتباط نزدیکی وجود دارد و به همین دلیل بازاریابان باید از نحوه شکل گیری طرز تلقی و برداشت خریداران آگاه باشند (Kumar and Kim, 2009, p:510).
همه تلقیات دارای این ویژگی های مشترک هستند:

• • اکتسابی: همه اطلاعاتی که افراد از طریق تجربه مستقیمِ یک محصول یا ایده به دست می آورند، تجربیات غیر مستقیم (مانند مطالعه گزارشی در مورد یک محصول) و مناسبات آنان با گروه های اجتماعی در تلقی و برداشت آنان تأثیر می گذارد.

• • هدفمند: طبق تعریف، ما می توانیم تلقی خاصی نسبت به چیزی داشته باشیم. هدف از تلقی افراد باید بدقت روشن و تعریف شده باشد.

• • جهت دار و شدت دار: تلقیات ممکن است نسبت به یک موضوع منفی یا مثبت باشد. این نکته برای بازاریابان حایز اهمیت است؛ زیرا تغییر تلقی بسیار قویِ مثبت یا منفی افراد کار دشواری است.

• • دارای ثبات و قابل تعمیم: تلقیات در صورتی که شکل بگیرند تداوم می یابند و هر اندازه دوام بیشتری داشته باشند، مقاومت آنها در برابر تغییر بیشتر خواهد بود. انسانها به تعمیم بخشیدن تلقیات خود گرایش دارند؛ برای مثال کسی که بعضی از محصولات مورد نیاز خود را به طور دلخواه از فروشگاه قدس تهیه می کند ممکن است دارای تلقی و برداشت مثبتی نسبت به کل فروشگاه باشد (روستا، ۱۳۸۸، ص ۲۱).

آگاهی از تلقیات مصرف کننده مستلزم پیش بینی رفتار خرید نیست؛ زیرا ممکن است شخصی ضمن تلقی مثبت نسبت به یک محصول آن را نخرد که خود این امر به سبب بعضی از عوامل بازدارنده مانند نداشتن پول کافی یا موجود نبودن محصول با مارک مورد نظر در زمان یا مکان مورد نظر است (کاتلر و آرمسترانگ، ۱۳۸۵، ص ۲۳۸).
۲-۲-۳) عوامل موقعیتی مرتبط با نیات رفتاری مصرف کنندگان
بسیاری از اوقات موقعیت خرید در فرایند تصمیم خرید تأثیر می گذارد. آثار موقعیت خرید بر روی فرایند تصمیم خرید عبارتند از: از نقش خرید، عوامل احاطه کننده اجتماعی، عوامل احاطه کننده فیزیکی، آثار مربوط به زمان و حالت و شرایط خریدار (Falk and campel , 2003 , P: 188).
نقش خرید نخستین عامل برای مشغولیت در تصمیم گیری است. کاوش اطلاعات و ارزیابی گزینه ها ممکن است بسته به اینکه خرید برای هدیه دادن یا استفاده شخصی باشد، فرق کند. عوامل احاطه کننده اجتماعی، حضور افراد هنگام تصمیم گیری خرید است که امکان دارد بر خرید اثر بگذارد. وجود دکوراسیون و موزیک ملایم در بعضی فروشگاه ها از عوامل احاطه کننده فیزیکی است که ممکن است بر تصمیم خرید اثر بگذارد. عوامل زمانی شامل مقطعی خاص در یک روز یا مدت زمان موجود و ممکن برای خریدار نیز ممکن است بر تصمیماتی مانند تعیین محل خوردن صبحانه یا ناهار و آنچه سفارش داده می شود، اثر بگذارد. سرانجام حالت و شرایط خریدار مانند شرایط روحی او یا مقدار پولی که در دسترس دارد ممکن است بر فرایند تصمیم خرید مؤثر باشد. با توجه به تأثیرات عوامل موقعیتی در فرایند تصمیم گیری خرید، بازاریابان باید آنها را به دقت مورد بررسی و ارزیابی قرار دهند تا بتوانند آمیخته بازاریابی مناسب آنها را فراهم و عرضه کنند. شناخت این عوامل در فرهنگ ها و بازارهای گوناگون بویژه برای صادرات نقش ارزنده ای دارد؛ زیرا بر مبنای آن می توان سیستم های توزیع و تبلیغ را به نحوی بهینه عرضه کرد (نعلچی کاشی و همکاران؛ ۱۳۹۱؛ ۵۱).
۲-۲-۴) عوامل آمیخته بازاریابی مرتبط با نیات رفتاری مصرف کنندگان
علاوه بر عوامل ذکر شده، همه خریداران تحت تأثیر عناصر گوناگون آمیخته بازاریابی اند و تصمیم گیری آنها وابسته به نوع محصول و ویژگیهای آن، شیوه های قیمت گذاری و روش های پرداخت، امکانات و تسهیلات توزیع و روش های ترغیبی و ترفیعی شرکت هاست.بازاریاب حرفه ای کسی است که با در نظر گرفتن همه عوامل مؤثر بر فرایند تصمیم گیری خرید و با انعطاف پذیری و انطباق یافتن با شرایط بازار و نیازها و واکنش های مشتریان می کوشد تا سهم بازار خود را نسبت به دیگر رقبا افزایش دهد. تنها راه کامیابی در این زمینه داشتن ارتباط نزدیک با بازار و شناخت رفتا مصرف کنندگان و خریداران است (روستا، ۱۳۸۸، ص ۲۸)
۲-۲-۵) بررسی انگیزه های اقدام به خرید مصرف کننده
یکی از ابعاد کلیدی رفتار مصرف کننده که در برنامه ریزی فعالیت های بازاریابی مورد استفاده قرار می گیرد، توجه به دلایل و انگیزه های خرید است. انگیزش مصرف کننده عامل مهمی در تبیین و متغیر نظریه های مرتبط با رفتار کلیدی در اثرگذاری بر ادراک مردم از محیط خرید و نحوه ی پردازش اطلاعات است. رفتار خرید مصرف کننده را می توان به دو دسته ی اصلی تقسیم نمود:

• • چرایی خرید: در این نظریه، محقق در پی شناسایی علل، دلایل، انگیزه ها و چرایی خرید از سوی مشتریان است.

• • چگونگی خرید: در این نوع نظریه، هدف محقق شناخت چگونگی و فرایند خرید مصرف کننده و عوامل موثر بر آن است. برای بررسی تحقیقات مرتبط با انگیزه های خزید ابتدا باید مفهوم انگیزه های خرید را مشخص نمود که عبارتند ار: محرک های رفتاری که مصرف کننده را برای تامین رضایت نیازهای درونی اش به بازار ها و مراکز خرید می کشاند. اولین تحقیق درخصوص چرایی خرید توسط ادوارد تابر^[۱۹] در سال (۱۹۷۲)، انجام گرفت. وی یازده انگیزه و چرایی خرید را در قالب دو دسته اصلی معرفی نمود و بیان کرد که مصرف کننده همواره در پی تامین نیازهای اقتصادی و عقلایی نیست، بلکه در بسیاری از موارد به دلایل غیراقتصادی اقدام به خرید می کند. در اولین طبقه بندی می توان انگیزه های خرید را به دو دسته اصلی: انگیزه های کارکردی و انگیزه های غیرکارکردی تقسیم نمود (Kumar and Kim, 2009, p:510).

• • اولین طبقه، انگیزه های شخصی است که با حالات و انگیزه های فردی و شخصی مرتبط است.

• • دومین طبفه، انگیزه های اجتماعی است که در ارتباط با دیگران و اجتماع معنا پیدا می کند.

پارسونز^[۲۰] در سال ۲۰۰۲ به بررسی انگیزه های غیرکارکردی خرید پرداخت و انگیزه فعالیت ذهنی را به عنوان یکی از انگیزه های غیرکارکردی شخصی به طبقه بندی تایر اضافه نمود.
آرنولد و رینولدز^[۲۱] (۲۰۰۳) هفت نوع انگیزه ی خرید را معرفی نمودند که به قرار زیر است:

1. 1. خرید ماجراجویانه: خرید به عنوان یک فعالیت ماجراجویانه تلقی می شود.

1. خرید اجتماعی: هدف عمده ی خرید، کسب فرصتی برای اجتماعی شدن است.

مثلاً آیات:(وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَّاضِرَهٌ إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَهٌ )(قیامت/۲۲-۲۳)؛ چهره‌ها در آن روز شگفته است، زیرا به پروردگار خویش نظر دارد.این آیه ـ برحسب استعمالات متعارف عرب ـ نظر داشتن به جایگاه بلند و بزرگوار پروردگار را می‏رساند. در حالی‌که اکنون اشخاصی مانند ابوالحسن اشعری (م ۳۲۴) ـ که شیخ اهل سنت و جماعت و سر کرده‌ی اشاعره تا امروز به شمار می‏رود ـ این آیه را دگرگون ساخته آن را به معنای «رؤیت بصر» گرفته است.
۳-۴-۲-تقسیم بندی تشابه از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی
«عنوان‏های مطروح در متون نقلی یکسان نیستند، زیرا بعضی از آن‌ها نفسی‏اند و برخی نِسبی؛ مثلاًعناوین عام و مطلق، نفسی‏اند؛ ولی مجمل و مبین و نیز محکم و متشابه، نسبی؛ یعنی عموم عام و اطلاق مطلق به افرادی که از آن‏ها استظهار می‏کنند ارتباط ندارند، زیرا انطباق عام و مطلق بر افراد و مصادیقشان و اندراج افراد و مصادیق تحت آن‏ها در هر زمان و زمین و نسبت به هر فرد و گروه یکسان است؛ امّا ظهور و خفا و ابهام و بیان و اجمال و تبیین و سایر عناوین دلالی نسبت به افراد یکسان نیستند: ممکن است لفظی (مفرد یا جمله) برای کسی که از موارد استعمال و کیفیت آن آگاه است، مبیّن باشد؛ ولی برای دیگری مجمل و هم‌چنین می‏تواند آیه‏ای یا روایتی برای بعضی متشابه؛ اما برای دیگری محکم باشد و نیز می‏شود نسبت به بعضی حدوثاً متشابه باشد؛ لیکن بقاءً متشابه نباشد، زیرا قدرت علمی ارجاع آن را به محکم داشته باشد، در نتیجه تشابه‏زدایی شده و آن‌چه حدوثاً متشابه بود، بقاءً محکم گردد.»^[۲۲۷]

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در جای دیگر می‌نویسد: «تشابه، همانند زَبَد و کف روی سیلاب است؛ یعنی مقصود بالعرض و لازمِ طبیعی آیات نازل به شمار می‏رود، بنابراین تشابه همانند تحریف نیست که دست‏ساز بشر است، بلکه لازمِ طبیعی محاوره با بشر است که معصوم۸ در میان آن‏ها اندک است و غیرمعصوم بی‏شمارند؛ یعنی: ۱٫ آن‌چه بالإصاله نازل شده محکم است. ۲٫ اگر پایان نزول آیاتْ ملکوت فرشتگان یا قلوب معصومان% بود، آغاز و انجام آن محکم بود. ۳٫ اگر پایان نزول آیاتـ بعد از ورود به قلب انسان کامل معصوم۸ و عبور از زبان مطهّر او که چیزی غیر از وحی الهی را ابلاغ نمی‏کند ـ سطح جامعه و سمع مردم غیرمعصوم باشد، لازمِ چنین تنزّلی کفِ تشابه گرفتن است، پس کسی آیات قرآن را متشابه نکرد، بلکه دامنه‌ی نزول فرودین آن، لازمِ طبیعی دارد و آن تشابه است، از این ‏رو اسناد اِنزال کتاب به خداوند و تقسیم آیات آن به محکم و متشابه درست است.
مهم این است که وصفِ تشابه، صفت لازم برای آیات متشابه نیست، زیرا همین آیات با ارجاع به محکمات از جامه‌ی تشابه به درآمده و کسوت محکم می‏پوشند؛ یعنی تشابه برای آیات متشابه، نه ذاتی است و نه وصف لازم، بلکه غیر ذاتی و غیر لازم است، هرچند تعبیر به ذاتی و لازم، بی‏تسامح نیست.»^[۲۲۸]
آیت‌الله جوادی آملی، با تکیه بر دیدگاه علامه طباطبایی۶، می‌گوید: «همه‌ی آرایی که در باب سرّ اشتمال قرآن بر تشابه مطرح شده، پس از پذیرش این مطلب است که متشابه نیز مانند محکم از جانب خدای متعال نازل شده است. یعنی در نشئه‌ی لدن هم متشابه وجود داشته و قسم متشابه قرآن، همین وصف تنزل یافته است. قرآن و مقام لدن که حضرت رسول۲ به آن مقام راه یافت و آن را دریافت کرد، هیچ تشابهی نداشت. در شب قدر هم که توسط جبرئیل امین بر قلب آن حضرت نازل شده تشابهی نداشت؛ زیرا به فرموده‌ی خدای سبحان، نزول قرآن از آغاز تا به انجامش، همراه با حق بوده است: (وبِالْحَقِّ أَنزَلْنَاهُ وَ بِالْحَقِّ نَزَلَ وَ مَا أَرْسَلْنَاکَ إِلاَّ مُبَشِّرًا وَ نَذِیرًا)(اسراء/۱۰۵)، در جایی‌که حق محض وجود دارد، جایی برای اشتباه حق و باطل و تشابه نیست. در آن مراحل که لفظ و مفهوم وجود ندارد، تشابهی هم نیست. اما آن‌جا که خداوند می‌خواهد با زبان عربی با مردم سخن بگوید، برخی از آیات متشابه می‌شوند. در واقع تشابه از عوارض این عالم ماده است، وگرنه خداوند این تشابه را نازل نکرده است.»^[۲۲۹]
ایشان در جای دیگر،^[۲۳۰] برای تأیید و تأکید این معنا آورده‌اند: «راسخان در علم «کلّ من ربّنا» نمی‏گویند، بلکه می‏گویند: (کُلٌّ مِن عِندِ رَبِّنا)، شاید اضافه شدن (عِندِ) برگرفته از پیام این آیات باشد: (…وَإِن تُصِبْهُمْ حَسَنَهٌ یَقُولُواْ هَـذِهِ مِنْ عِندِ اللّهِ وَإِن تُصِبْهُمْ سَیِّئَهٌ یَقُولُواْ هَـذِهِ مِنْ عِندِکَ قُلْ کُلًّ مِّنْ عِندِ اللّهِ فَمَا لِهَـؤُلاء الْقَوْمِ لاَ یَکَادُونَ یَفْقَهُونَ حَدِیثًامَّا أَصَابَکَ مِنْ حَسَنَهٍ فَمِنَ اللّهِ وَمَا أَصَابَکَ مِن سَیِّئَهٍ فَمِن نَّفْسِکَ… )(نساء/۷۸ ـ ۷۹)؛ اگر خیر و نیکی به آنان برسد، می‏گویند از نزد خداست و چنان‌چه حادثه‌ی ناگواری دامنگیرشان شود، آن را از پیش تو می‏دانند! در پاسخ آنان بگو که همه از نزد خداست، پس این گروه را چیست که بر آن نیستند سخنی را دریابند! همه‌ی حوادث گوارا و ناگوار و حسنات و سیّئات «من عندالله» است؛ امّا حسنه هم «من عندالله» و هم «من الله» است؛ ولی سیّئه «من عندالله» است، زیرا بر اساس «توحید»، مؤثری جز خدا در جهان نیست؛ امّا «من الله» نیست، پس از نظر قرآن کریم سیّئات «من الله» نیست.
این‌جا نیز باید گفت که «محکمات»، هم «من عندالله» است و هم «من الله»؛ ولی «متشابهات» «من عندالله» است و «من الله» نیست. در مثال باران، کف روی سیل همراه باران از آسمان نیامده است، از این ‏رو راسخان در علم می‏گویند: (کُلٌّ مِن عِندِ رَبِّنا) نه «کلّ من ربّنا». غرض آن‌که چون تشابه از خود آیه است نه از بیرون، پس «من نفسها» است نه «من الله»، همان‏طور که سیّئه‌ی تبهکار، «من نفسه» است نه «من الله».»
هرچند تقسیم‌بندی‌های این دو دانشمند به لحاظ تعبیر متفاوت است و ممکن است در نگاه اول متعارض به نظر آید، اما هیچ‌یک دیگری را نفی نمی‌کند؛ آن‌جا که آیت‌الله معرفت تشابه را شأنی می‌داند، در واقع شأن آیات چنین است که تشابه ایجاد می‌شود. اما در اعتقاد آیت‌الله جوادی آملی به تشابه نسبی، این تشابه نسبت به سطح فهم مردم در نظر گرفته شده است.
۳-۵-تأویل
با بیان مفهوم تأویل، رابطه‌ی آن با آیات محکم و متشابه را بررسی کرده، و دیدگاه آیت‌الله معرفت و آیت‌الله جوادی آملی را می‌آوریم.
۳-۵-۱-مفهوم «تأویل»
تأویل از «اَوْل» به معنای رجوع، اشتقاق یافته،^[۲۳۱] و معنای آن، با نظر به ریشه‌ی اصلی‌اش «ارجاع» است.^[۲۳۲] در کتاب‌های لغت برای تأویل معانی فراوانی ذکر شده، که می‌توان آن‌ها را در سه دسته قرار داد:
الف.برگرداندن چیزی به هدفی که آن مد نظر است،^[۲۳۳] ارجاع کلام و صرف آن از معنای ظاهر به معنای پنهان‌تر از آن،^[۲۳۴] نقل ظاهر لفظ از وضع اصلی آن، به چیزی که محتاج به دلیل است،^[۲۳۵] صرف آیه از معنای ظاهر به معنای احتمالی موافق با کتاب و سنّت.^[۲۳۶] و معانی رَجَعَ، اَرْجَعَ و رَدّ که برای فعل ماضی آن (اَوّلَ) ذکر شده، مناسب با همین دسته است. جامع همه‌ی این معانی «بازگردانیدن شیئی یا کلامی، به مقصود و مراد از آن است». این معنا با معنای ریشه‌ی اصلی آن و نیز با آن‌چه که طبرسی در «مجمع البیان» ذکر نموده (بازگرداندن یکی از دو احتمال به معنای مطابق با ظاهر)،^[۲۳۷] موافق است.
ب.آشکار ساختنِ آن‌چه که شیئی به آن بازمی‌گردد،^[۲۳۸] روشن ساختن کلامی که معانی آن مختلف بوده و جز با بیانی فراتر از الفاظ آن میسر نباشد.^[۲۳۹] خبر دادن از معنای کلام، تبیین معنای متشابه،^[۲۴۰] تفسیر باطن و خبر دادن از حقیقت مراد، تعبیر کردن خواب، آن‌چه را که کلام به آن بازمی‌گردد، و از معناهای فعل آن «دبّره، قَدَّره و فَسَُره»،^[۲۴۱] که برای فعل ماضی آن ذکر شده است، مناسب با همین دسته است. و جامع این دسته از معانی، تفسیر و بیان مقصود و مراد پنهان از شی‌ء و کلام است. و با توجه به خصوصیاتی که در پاره‌ای از این معانی وجود دارد، می‌توان گفت: تأویل، نوع خاصّی از تفسیر است و این معنا موافق با نظر کسی^[۲۴۲] است که تفسیر را أعم از تأویل معرفی نموده است.
ج.انتهای شیء، مسیر، عاقبت و آخر آن، عاقبت کلام و آن‌چه که کلام به آن بازمی‌گردد،^[۲۴۳] معنای پنهان قرآن که غیر معنای ظاهر آن است.^[۲۴۴] جامع این معانی را می‌توان «چیزی که شی‌ء یا کلام به آن بازمی‌گردد» دانست و تفاوت اصلی این دسته با دو دسته‌ی قبل این است که دو دسته‌ی قبل، معنای مصدری است و این دسته معنای وصفی.
با توجه به آن‌چه گذشت، روشن می‌شود که از دیدگاه لغت‌شناسان، تأویل هم به معنای مصدری استعمال می‌شود و هم به معنای وصفی و در هر دو معنا، کاربرد آن نه تنها اختصاص به قرآن کریم ندارد، بلکه در مورد غیر کلام نیز به کار می‌رود و هم‌چنین معلوم شد که تأویل در نزد اهل لغت، در سه دسته از معانی به کار می‌رود که در دو دسته‌ی اول و سوم، کاملاً با تفسیر مغایرت دارد و در دسته‌ی دوم أخص از تفسیر است.
هم‌چنین با توجه به این‌که دسته‌ی اول از معانی مزبور، مناسب‌تر با «اَوْل»، به معنای رجوع (ریشه‌ی اصلی کلمه‌ی تأویل)، می‌باشد و با التفات به این‌که استعمال مصدر در معنای وصفی خلاف اصل است و نیاز به قرینه دارد، می‌توان گفت: دسته‌ی اول از معانی، اصل، و دو دسته‌ی دیگر، فرع آن است و در صورت نبودن قرینه، مراد از کلمه‌ی‌ تأویل، دسته‌ی اول از معانی آن است.
۳-۵-۲-رابطه‌ی تأویل با آیات محکم و متشابه^[۲۴۵]
کلمه‌ی «تأویل» هفده بار در قرآن کریم استعمال شده است. دوازده بار در مورد غیر قرآن و پنج بار در مورد قرآن به کار رفته است (دو بار به‌طور یقین و به اتفاق مفسران و سه بار به حسب ظاهر و به نظر مشهور) و از آن دوازده مورد، چهار بار در حال اضافه به احلام و رؤیا و یا ضمیری که به رؤیا برمی‌گردد، به کار رفته،^[۲۴۶] که به‌طور یقین و به اتفاق مفسران، به معنای تعبیر خواب و محکی عنه رؤیا است و سه بار در حال اضافه به «الأحادیث» است.^[۲۴۷] که به تبع اختلاف در این‌که از «الأحادیث» چه معنایی مقصود باشد، در معنای تأویل نیز اختلاف شده است،^[۲۴۸] ولی به قرینه‌ی سیاق، معنای تعبیر خواب و محکّی عنه رؤیا با ظاهر آیه سازگار‌تر است و یک‌بار هم در حال اضافه به ضمیر به کار رفته است.^[۲۴۹] که به تبع اختلاف در مرجع آن ضمیر، در معنای تأویل نیز اختلاف شده است، اگر در این مورد، مرجع ضمیر، رؤیا و آن‌چه که آن دو زندانی در خواب می‌دیدند،^[۲۵۰] باشد و یا واژه‌ی طعام در (طَعامٌ تُرزقانِه) باشد و مقصود از طعام، همان طعامی باشد که آن دو زندانی در خواب می‌دیدند، در این‌جا نیز تأویل به معنای تعبیر خواب است و کسانی که ضمیر را به طعام برگردانده و طعام را نیز همان طعامی که برای زندانیان آورده می‌شد، دانسته‌اند، تأویل را در این‌جا به حقیقت و مآل طعام و ماهیّت و کیفیّت و سایر احوال آن معنا کرده‌اند.^[۲۵۱]
علاوه بر موارد یاد شده، کلمه‌ی تأویل دوبار در مورد کارهایی که حضرت خضر۸ انجام داد و اسرار و اهداف آن برای حضرت موسی۸ پنهان بود به کار رفته،^[۲۵۲] که در این دو مورد، به معنای حکمت و اسرار آن کارها است. و یک‌بار در مورد «رجوع به خدا و رسول، برای اطاعت از حکم و داوری آنان در تنازعی که پیش آمده» به کار رفته،^[۲۵۳] و یک‌بار در مورد «ایفای کیل و توزین با ترازوی مستقیم» استعمال شده است،^[۲۵۴] که هرچند تعبیرات مفسران در بیان معنای آن، در این دو مورد مختلف است،^[۲۵۵] ولی این دیدگاه که مراد از آن، نتیجه و ثمری است که بر آن کارها مترتب می‌شود و می‌توان آن را «عاقبت» نامید، با ظاهر آیه سازگارتر است.
و اما پنج مورد که در مورد قرآن به کار رفته است (دوبار به طور قطع و به اتّفاق مفسّران^[۲۵۶] و سه بار به حسب ظهور^[۲۵۷] و بنابر نظر مشهور)، گرچه در معنای تأویل در این خصوص در بین مفسّران تا حدّی اختلاف وجود دارد، ولی بر اساس تحقیقی که با دقت در آیات مربوطه و ملاحظه‌ی قراین متّصل و منفصل و روایات مربوط به این آیات انجام گرفته، تأویل قرآن در لسان آیات کریمه و روایات مربوط به آن، در معانی ذیل به کار رفته است:
الف)معنای حقیقی و منظور واقعی برخی از آیات متشابه؛
ب)معنا و معارف باطنی آیات کریمه، أعمّ از آیات محکم و متشابه؛
ج)مصداق خارجی و تجسّم عینیِ وعد و وعیدهای قرآن کریم در مورد آخرت و سایر پیش‌گویی‌های آن؛
د)مصادیق برخی از آیات کریمه، که از دید عرف و افراد عادی پنهان است.
بحث انگیزترین آیه‌ی دربردارنده‌ی واژه‌ی تأویل، آیه‌ی ۷ سوره‌ی آل عمران می‌باشد که دیدگاه‌های مهم درباره‌ی تأویل برگرفته از همین آیه است. در آیه‌ی مذکور تأویل به گونه‌ای با معنای متشابه پیوند خورده است و شناخت تأویل ارتباطی تنگاتنگ با آیات محکم و متشابه دارد.
۳-۵-۲-۱-اختصاص تأویل به آیات متشابه
«تشابه در قرآن بر دو وجه آمده:
۱- به معنای شبیه و همانند که بر دو قسم است:
الف)همانندی معنوی مانند: (اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتَابًا مُّتَشَابِهًا مَّثَانِیَ… )(زمر/۲۳)، که مقصود شباهت داشتن هر قسمت با قسمت دیگر از نظر خوبی و درستی، معجزه بودن و عدم ایراد و تناقض است.
ب)همانندی ظاهری، مانند: (…هَـذَا الَّذِی رُزِقْنَا مِن قَبْلُ وَأُتُواْ بِهِ مُتَشَابِهاً… )(بقره/ ۲۵)؛ و نیز (…وَالزَّیْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهًا وَغَیْرَ مُتَشَابِهٍ… )(انعام/ ۱۴۱).
۲- متشابه به معنای شبهه برانگیز که این هم بر دو قسم است:
الف)معنوی مانند: (…وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِینَ فی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ… )(آل‌عمران/۷).
ب)ظاهری مانند: (قَالُواْ ادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُبَیِّن لَّنَا مَا هِیَ إِنَّ البَقَرَ تَشَابَهَ عَلَیْنَا… )(بقره/۷۰).»^[۲۵۸]
«متشابه آیه‌ای است که با آن‌که بر مدلول لفظی خود دلالت می‌کند و ظهور در معنای خود دارد، ولی از نظر مقصد و مراد، دست‌خوش تردید و شبهه است و دل به آن معنای ظاهری آرام نمی‌گیرد و زمینه‌ی فتنه‌جویی در آن وجود دارد. به تعبیر دیگر، در آیات متشابه، الفاظ آیه بر موضوعٌ له خودشان دلالت تام دارند و متشابه بودن آن به دلیل قصور لفظی آن نیست تا در نتیجه،‌ محکمات، همانند خاص و قید و قرینه‌ی موضوعٌ له لفظ را مشخص نمایند، چون اصولاً غرابت و اجمال لفظی به اصطلاح مشهور وجود ندارد، بلکه تشابه از این روی پدید آمده که آیه هم بر معنای مراد و مقصود که قابل پذیرش و منطقی است و هم بر معنای غیر مراد و مقصود قابل انطباق است. تشابه نه از اوصاف لفظ و نه از اوصاف أعم از لفظ و معنی، بلکه فقط از اوصاف خاص معنی است. ظاهر آیات متشابهات با آیات محکمات ناسازگار، بلکه در تضاد و تعارض است، اگر تعارضی ظاهری میان محکمات و متشابهات نباشد، عنوان أمّ الکتاب بودن محکمات و مرجع و مفسربودن آنان، تصور درستی ندارد. و چون قرآن آمده است که در حوزه‌های گوناگون زندگی سامان بخش و آرامش آور باشد، ابتدا خود باید آرام گیرد و آیات متشابه را که ناآرام و دست‌آویز فتنه آوران است به سوی ساحل آرامش رهبری نماید. و محکمات بر اساس معرفی خود قرآن، أمّ الکتاب، مرجع، مفسر و آرام بخش متشابهات معرفی شده‌اند.»^[۲۵۹]
«تأویل متشابه، آن‌گاه است که بیننده را ازحیرت درآورده، نظر او را به وجه صحیح آن معطوف دارد، در واقع چهره‌ی لفظ را به آن سو که تنها حق خودنمایى مى‌کند بازگرداند.»^[۲۶۰] «سخن علامه طباطبایى۶، در توجیه وجود این آیات، چنین است: وقوع آیات متشابه در قرآن به‏خاطر خضوع قرآن در القاى معارف عالیه‏اى مى‏باشد که آن معارف عالیه را در اسلوب‏هاى عمومى ریخته و این اسلوب براى معانى مخصوص وضع شده است، لذا الفاظ قادر به ایفاء و القاى تمام معانى مورد نظر نمى‏باشند، مگر براى کسانى که در سطحى عالى از معرفت باشند.»^[۲۶۱]
«پس کلام حق (قرآن کریم)، هرگاه نمودی جز حق داشته باشد، و به باطل همانند آید، آن را متشابه گویند. طبق این تعریف، تشابه، در مورد آیات متشابهه، تشابه حق و باطل است، سخن حق‌گونه‌ی حق تعالی، باطل‌گونه جلوه کند. از این رو، تشابه، علاوه که بر چهره‌ی لفظ یا عمل، پرده‌ی ابهام افکنده، موجب شبهه نیز می‌گردد. و هرمتشابهی، علاوه بر تفسیر که رفع ابهام می‌کند، به تأویل نیز نیاز دارد، تا دفع شبهه نماید. پس تأویل نوعی تفسیر است که علاوه بر رفع ابهام، دفع شبهه نیز می‏کند. بنابراین، مورد تأویل، نسبت به تفسیر، أخص مطلق است. لذا تأویل‌گر (عالم به تأویل) لفظ را از سرگردانی بیرون آورده، به قرارگاه اصلی خود بازمی‌گرداند. در نتیجه آیات متشابه آیاتی است که معنای حقیقی و مراد واقعی آن ظاهر نیست، برخلاف آیات محکم که معنای آن‌ها طبق اصول محاوره، ظاهر و آشکار است. این آیات، به این سبب متشابه نامیده شده‌اند که معنای حقیقی و مقصود از آ‌ن‌ها بین چند معنی مردد گشته و معنای حقیقیشان به معنای غیر حقیقی مشتبه شده است؛ که کشف آن معنا و مراد حقیقی، همان تأویل متشابه می‌باشد.»^[۲۶۲]
تأویل، تنها مختص متشابهات نیست؛ بلکه مربوط به تمام قرآن است. اما تأویل متشابهات غیر از تأویل تمام قرآن است، که در بحث تأویل از نگاه آیت‌الله جوادی آملی، به نقل این مطلب از ایشان می‌پردازیم.
۳-۵-۳-تأویل از نگاه آیت‌الله معرفت
«تفسیر رفع ابهام از لفظ مشکل است؛ بنابراین جایگاهش، رفع ابهام از معنا، به سبب پیچیدگی است که در لفظ حاصل شده است. اما تأویل، از ریشه‌ی ‏«أول‏» گرفته شده، لذا تأویل به معناى ارجاع دادن مى‏باشد. تأویل در موردى به کار مى‏رود که گفتار یا کردارى مایه‌ی شبهه گردیده، موجب حیرت و سرگردانى شده باشد.»^[۲۶۳]
«تأویل، رفع شبهه از متشابه، أعم از اقوال و افعال است. بنابراین جایگاهش، در هنگام وقوع شبهه در قول یا عمل است که سبب پنهان شدن حقیقت گشته است. حقیقتی که هدف نهایی یا معنای مراد است. بنابراین تأویل از بین بردن خفاست؛ پس علاوه بر این‌که رفع ابهام است، دفع شبهه نیز می‌کند. چراکه هرجا تشابه در لفظ وجود دارد معنا نیز مبهم است. لذا تأویل دفع و رفع با هم است.»^[۲۶۴]
«تأویل، همان بطن قرآن است که دلالت درونی قرآن را می‌رساند و در مقابل ظهر قرار دارد که همان دلالت برونی قرآن است. لذا تمام آیات قرآن از محکم و متشابه دارای تأویل می‌باشد. پیامبر۲ می‌فرماید: «ما فی القرآن إلّا و لها ظهر و بطن»، آیه‌ای در قرآن نیست مگر آن‌که ظهر و بطن دارد. و از امام باقر۸ پرسیدند، مقصود از ظهر و بطن چیست؟ ایشان فرمودند: «ظهره تنزیله و بطنه تأویله».^[۲۶۵]
«ظهر قرآن همان دلالت ظاهری آن است که از قرائنی مانند شأن نزول به دست می‌آید و جنبه‌ی خصوصی دارد، ولی بطن قرآن دلالت باطنی قرآن است که با قطع نظر از قرائن موجود، برداشت‌های کلی است که از متن قرآن به دست می‌آید، و همه جانبه و جهان شمول است؛ لذا پیوسته مانند ماه و خورشید در جریان و قابل تطبیق در زمان‌ها و مکان‌های مختلف است که مناسب آن می‌باشد؛ که اگر چنین نبود، هر آینه قرآن از استفاده‌ی دائمی ساقط می‌گردید. این برداشت‌های کلی و جهان شمول است که تداوم قرآن را برای همیشه تضمین کرده، همواره آن را زنده و جاوید نگاه داشته است.»^[۲۶۶]
«براى تأویل معناى سومى آمده و آن تعبیر رؤیا (تعبیر خواب) است که در سوره‌ی ‏یوسف هشت‏ بار به کار رفته. در آن‌جا که دو نفر زندانى خواب خود را براى حضرت‏ یوسف ۸بازگو کردند، آن‌گاه تقاضاى تعبیر آن را نموده گفتند: (…نَبِّئْنَا بِتَأْوِیلِهِ… )(یوسف/۳۶)، ما را به ‏تعبیر آن آگاه ساز، هم‌چنین است آیات دیگر آن سوره.

دی‌اولیورا بیان می‌کند که برای ادراک جو سازمانی دو عامل مهم باید مورد توجه قرار بگیرد: اول این‌که جو سازمانی به مقدار زیادی از رفتار رهبر تأثیر می‌پذیرد و دوم این‌که ادراک هر فرد از جو سازمانی حاصل نیازها، ارزش‌ها و تجربیات گذاشته است (اصلانخانی، ۱۳۷۵).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

میرکمالی (۱۳۸۱) عوامل ذیل را در پیدایش جو مؤثر می‌داند:
محیط فرهنگی: که شامل عواملی مانند ارزش‌ها، سیستم اقتصادی، هنجارها، روش‌های تفکر و ویژگی‌های روانی و اجتماعی سازمان است.
محیط فردی: همانند ویژگی‌های شخصیتی و اخلاقی افراد، رضایت شغلی، روحیه حقوق فردی و گروهی
محیط مادی و فیزیکی: مشتمل بر اندازه و بزرگی منابع و امکانات فضا و شرایط فیزیکی، ساختمان و تکنولوژی.
محیط سازمانی: مانند مدیریت، چگونگی وضعیت اقتصادی، سطح تأمین نیازها، ساختار سازمان، نوع و شکل تصمیم‌گیری و وضع ارتباطات سازمانی.
ملاحظات انسانی: نظیر توجه به نیازها، استعدادها و مشکلات افراد، صمیمیت و دوست داشتن.
حمایت: که به میزان پشتیبانی و کمک مسئولین به افراد و فراهم کردن امکانات و شرایط مادی، روانی و اجتماعی کار که فرد بتواند با دلگرمی به کار خود ادامه دهد.
هویت: یعنی میزان احساس تعلق داشتن سازمان و خود را عضو آن دانستن. آن‌گونه که فرد با کارکردن در سازمان احساس هویت می‌کند.
عوامل مؤثر بر جو سازمانی متعدد و متنوع هستند. علاوه بر عوامل فوق می‌توان ویژگی‌های دیگر را در جو سازمانی مؤثر دانست. بعضی از این ویژگی‌ها عبارت است از: فن‌آوری، هدف‌های رسمی سازمان، نگرش‌ها، نظام ارزشی کارکنان، میزان رضایت شغلی کارکنان از کار خود، میزان آزادی عمل کارکنان، میزان تحمل مدیریت در زمینه‌ی انتقادها، نظام پاداش و تنبیه.

صاحب‌نظران

عوامل تأثیرگذار بر جو سازمانی

چرینگتون (۱۹۹۹)

ارزش‌های مدیریتی: که تأثیر زیادی بر جو دارند. این ارزش‌ها یا درک کارکنان از ارزش‌ها، تأثیر به‌سزایی بر اینکه سازمان رسمی یا غیررسمی، عمومی یا غیرعمومی و تعاونی یا غیرتعاونی باشد، دارد.
سبک رهبری: رهبرانی که بر مرئوسان خود اطمینان دارند و از آنان می‌خواهند که در تصمیمات سازمانی شرکت‌ کنند، در مقایسه با مدیرانی که اصرار بر تصمیمات متمرکز دارند و کنترل و نظارت شدید را اعمال می‌کنند، جو متفاوتی را ایجاد می‌کنند.
شرایط اقتصادی
خصوصیت اعضاء: شخصیت اعضاء سازمان بر جو سازمان اثر می‌گذارد. جو سازمانی که از نیروی مسن و با تحصیلات کم برخوردار است با سازمانی که کارکنان آن جوان‌تر بوده و از تحصیلات بالایی برخوردارند، جو کاملاً متفاوتی دارند.
اندازه سازمان: سازمان‌های بزرگ نسبت به سازمان‌های کوچکتر تمایل بیشتری به جدی بودن و ساختار بوروکراتیک بودن دارند.
ساختار سازمانی (مکانیکی، ارگانیکی)
ماهیت کار و شغل: انواع مشاغل و نوع کار و حرفه در ایجاد جو سازمانی خاص سهم به‌سزایی دارند. کشاورزی در جوامع روستایی در جوی کاملاً متفاوت از مؤسسات و فعالیت‌های اداری صورت گیرد.

دسلر (۱۹۹۰)

۱٫ساختار سازمانی، ۲٫سیاست‌ها و روش‌ها، ۳٫شیوه رهبری، ۴٫روش ارزشیابی

عسگریان (۱۳۸۳)

۱٫محیط مادی، ۲٫ساختار سازمانی: در سازمان‌های وسیع بین مدیریت مرکز و واحدهای تابعه، انزوایی غیرقابل انکار وجود دارد.، ۳٫سازماندهی کار: این امر حکایت از مدیریت زمان دارد، ۴٫ارتباط بین اشخاص: در یک سازمان ارتباط بین کارکنان در مطلوب ساختن جو سازمانی مفید است. از طریق ارتباط، بعضی از کارکناننسبت به محیط کار، نگرشی مثبت پیدا می‌کنند.، ۵٫ بعد اجتماعی سازمان: ایجاد تسهیلات گردهمایی نیروی انسانی به خصوص در دوران فراغت، تهیه خبرنامه داخلی، ثبت وقایع زندگی نیروی انسانی چون سالروز ازدواج، تولد و مرگ عزیزان و بزرگداشت چنین روزهایی از طرف همکاران سازمانی، موجبات مفید گردانیدن کیفیت جو سازمانی را فراهم می‌آورد.

جدول ۳: عوامل تأثیرگذار بر جو سازمانی (شیرزادی، ۱۳۸۵)
۲-۲-۴-ابعاد جو سازمانی
بر اساس تحقیقات پژوهشگران می‌توان بیان داشت که جو سازمان از اجزاء یا ابعاد خاصی تشکیل شده است؛ بعضی از محققان به ویژگی‌های روانی اجتماعی سازمان و جنبه‌های انسانی محیط کار مانند ارتباطات درونی سازمان توجه بیشتری دارند؛ بعضی دیگر خصوصیات غیرمادی و خصوصیات عینی را توأماً به عنوان شاخص‌های تشکیل‌دهنده‌ی جو مورد تأکید قرار داده‌اند (گودرزی، ۱۳۸۱). برخی از محققین معتقدند که جو سازمانی مفهومی عام است و اشاره به مجموعه‌ای از ابعاد دارند.
از نظر تاجی یوری، جو سازمانی شامل چهار بعد است: ۱-محیط فیزیکی، ۲-محیط داخلی انسانی، ۳٫سیستم اجتماعی، ۴٫فرهنگ.
هالپین و کرافت معتقدند جو سازمانی دارای هشت بعد است که چهار بعد آن مربوط به رفتار کارکنان و تعامل آن با یکدیگر و چهار بعد آن مربوط به رفتار مدیران و تعامل آنان با کارمندان می‌باشد. این هشت بعد عبارتند از: الف) رفتار کارکنان: ۱٫مانع یا بازدارندگی، ۲٫صمیمیت، ۳٫عدم جوشش یا بی‌قیدی و عدم تعهد، ۴٫ روحیه و نشاط؛ ب)رفتار مدیران: ۵٫تأکید بر تولید، ۶٫کناره‌جویی یا فاصله‌گیری، ۷٫مراعات، ۸٫نفوذ یا پایایی (حشمت‌خواه، ۱۳۸۲).
لیکرت در سال ۱۹۶۱ یک مفهوم‌سازی شبیه به مفهوم‌سازی هالپین و کرافت از جو سازمانی ارائه داد که با مفهوم سیستم‌های مدیریتی از روش مستبدانه تا مشارکتی گسترش یافته است. هشت بعد جو سازمانی بر اساس نظر لیکرت، بر ابعاد فراگرد رهبری، انگیزش، ارتباط، نفوذپذیری، تصمیم‌گیری، تعیین هدف، کنترل و تحقق اهداف متمرکز شده است (شیرازی، ۱۳۸۵).
لیتوین و استریگر، جو سازمانی را ادراکاتی که فرد از نوع سازمانی که در آن کار می‌کند و احساس او را نسبت به سازمان بر حسب ابعادی چون مسئولیت، ساختار، پاداش، صمیمیت، حمایت، هویت، قبول خطر، برخورد و ضوابط (استانداردها) تعریف کرده‌اند (کریمی، ۱۳۸۹).
کاپلمن پنج بعد را به عنوان عناصر مشترک جو سازمانی شناسایی کرده‌اند: تأکید بر هدف، جهت‌گیری، پاداش‌دهی، حمایت کاری، حمایت اجتماعی و روانی (مقانلو، ۱۳۸۹).
ساکنی (۲۰۰۱) معتقد است جو ادراک شده در محیط سازمان دارای دو بعد اساسی می‌باشد: بعد علمی و بعد اجتماعی (‌صمد، ۱۳۸۶).
وضوح و توافق هدف، وضوح و توافق نقش، رضایت و پاداش، رضایت و توافق بر رویه‌ها و اثربخشی ارتباطات از نظر سوسمن و سام‌دیپ ابعاد جو سازمانی را تشکیل می‌دهند (طالب پور، ۱۳۸۷).
۲-۲-۵-انواع جو سازمانی

یکی از نویسندگان می‌نویسد؛ باغیان به واسطه قیام و خروج بر امام جامعه از اسلام خارج نمی‌شوند و همچنان مسلمان هستند، برای آنکه خروج آن‌ها به نظر خودشان دارای مجوز شرعی بوده است و آن‌ها هیچ یک از احکام واجب و حرام اسلام را مباح نمی‌شمارند (محمد رواس قلعه‌جی، موسوعه فقه علی بن ابی طالب، ص ۱۲۸).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

همچنین روایت شده است: مردی برعلی (ع) واردشد، پس پرسید: ای امیرالمؤمنین آیا اهل جمل و صفین و نهروان کافرند؟ (کسانی که با امیر المؤنین جنگ کردند) علی(ع) فرمودند : نه، ایشان برادران ما هستند که بر ما خروج کردند، پس با آنان جنگیدیم تا به امر خداوند گردن نهند (شیخ حرعاملی، ۱۴۱۶ق، ج۱۱، ص۶۲، ح۴).
۲٫دارای قدرت مادی کافی باشند
یکی از فقهای حنفی معتقد است، زمانی که اهل بغی از قدرت مادی برخوردار نباشد، و یک یا دونفر از اهل شهر با داشتن توجیه و مجوز شرعی (به نظر خودشان) قیام کنند در زمرۀ باغیان به حساب نمی‌آیند (سرخسی، ۱۴۱۴ق، ج۱۰، ص ۱۳۴).
از فقهای شیعه مرحوم علامۀ حلی شرط داشتن قدرت مادی وعده و عُده بغات را ضروری می‌داند و تحقق چنین چیزی را در کثرت در عدد و عدِۀ خروج‌کنندگان می‌داند، لذا تصریح می‌کند که اگر افراد باغی تعدادشان کم باشد مثل اینکه ده نفر باشند، در زمرۀ محاربین واقع می‌شوند (علامۀ حلی، تذکره الفقها، ص ۴۵۴).
همچنین شیخ طوسی در کتاب مبسوط و ابن ادریس حلی در کتاب سرائر شرط فوق را برای تحقق بغی لازم می‌دانند. فقهای شیعه که این شرط را لازم می‌دانند (شیخ طوسی، المبسوط، ج۷، ص ۶۶۴ و ابن ادریس حلی، السرائر، ج۲، ص ۱۵)، در بحث شرایط وجوب جنگ با بغاره این شرط را ذکر کرده‌اند هرچند مرحوم علامۀ حلی بعد از بیان شرط فوق الذکر از شیخ طوسی و ابن ادریس حلی، می‌فرماید این شرط در نزد من قابل قبول نیست (علامه حلی، تحریر الاحکام، ص۱۵۵).
۳٫گروهی باشد
یکی از مباحثی که در تعریف جرم سیاسی مطرح می‌باشد، ان است که آیا جرم سیاسی به صورت فردی هم محقق می‌شود یا تنها باید از طریق مؤسسه یا گروه یا حزب خاصی انجام گیرد تا عنوان جرم سیاسی برآن، صادق باشد؟ در اینجا فقهای شیعه اختلاف کرده‌اند. مرحوم علامه حلی قائل است به اینکه حتی اگر خروج کننده یک نفر هم باشد،جرم بغی محقق می‌شود (علامه حلی، منتهی المطلب، ج۲، ص ۹۸۳).
البته در این مورد ابن ملجم را مثال می‌زنند که یک نفر بود و به قصد تغییر دادن حاکم اسلامی امام علی (ع) را به شهادت رساند، اما همان‌طور که قبلا به آن، اشاره شد، این مورد از مصادیق جرم بغی نیست، چرا که علی (ع) فرمود: اگر من نبودم، شما فقط می‌توانید یک ضربه مثل ضربه‌ای که برمن وارد کرد، به او بزنید و این نشان دهندۀ این نکته است که با وی همانند مجرم عادی رفتار شده است؛ در حقوق موضوعه نیز جرم قتل حاکم را از عداد جرایم سیاسی استثنا کرده‌اند.
محقق کرکی درشرح کتاب قواعد الاحکام علامۀ حلی در خصوص مورد بحث می‌فرماید: برای جمع کردن بین کلامی که در قواعد ارائه کرده‌اند و کلامی که در منتهی ارائه داده‌اند، جای تأمل و دقت دارد هرچند مرحوم محقق کرکی در ابتدا می‌گوید عبارت علامۀ حلی در قواعد هم گروه و هم فرد را شامل می‌شود (محقق کرکی، جامع المقاصد فی شرح القواعد،ج۳، ص ۴۸۳). اما مرحوم شهیدثانی رحمه الله بعد از آنکه از اطلاق کلام شرایع استفاده می‌کند که خروج‌کنندگان بر امام (ع)فرق نمی‌کند که عدۀ آن‌ها کم باشد با زیاد و حتی با یک نفر هم جرم بغی محقق می‌شود و می‌گوید به این مطلب مرحوم علامه حلی در کتاب تذکره و منتهی تصریح وتقویت کرده است، قول مرحوم علامه را تقویت کرده ومی‌فرماید: و هو حسن یعنی نظر علامه حلی قابل پذیرش است (شهیدثانی، مسالک الأفهام، ج۳، ص ۹۱).
به هرحال اکثریت فقهای امامیه و اهل سنت قائل به گروهی بودن جرم بغی هستند، ولی به نظر می‌رسد که به صورت انفرادی نیز قابل تحقق باشد، مرحوم شهید اول وشهید ثانی نیز همین مطلب را در شرح لمعه اختیار کرده‌اند.
۴٫عدالت حاکم و امام جامعه
بعضی از فقهای اهل سنت سخنی از لزوم عدالت و عدم آن، درامام و رهبر جامعه به میان نیاورده‌اند، و این بدان جهت است که این دسته از فقها بغاه را همان خوارج می‌دانند و کاملا روشن است که این‌ها گروهی بودند که برامام علی (ع) خروج کرده‌اند و در نزد این دسته از فقهای اهل سنت (حنفیه) ایشان را عادل و حق می‌دانند (شمس الدین سرخسی، کتاب المبسوط،ج۱۰، ص ۱۲۴). در واقع شرط عدالت در اینجا خودبه خود موجود است.البته همان‌طور که گفته شد، مذهب شافعی، خروج برحاکم ظالم را نیز بغی می‌داند.
فقهای شیعه بالاتفاق وفقهای مالکی، ظاهریه و عده‌ای دیگر عدالت را در امام و رهبر جامعه برای تحقق جرم بغی شرط می‌دانند (خالد رشید الجمیلی، احکام البغاه والمحاربین فی الشریعه والقانون، ص ۱۵۴).
مرحوم شیخ طوسی به این مطلب تصریح دارد که خروج برامام جائر بغی نبوده و حتی مشروع و جایز است (ابی جعفر محمد بن حسن الطوسی، الخلاف،ج۵، ص ۳۳۵).
استدلال این نظریه آن است که اگر امام و رهبر جامعه ظالم باشد، خروج و قیام علیه او جایز و مشروع است؛ لذا بر چنین افرادی اطلاق نمودن باغی معنا ندارد.

1. 1. داشتن توجیه و مجوز شرعی برای قیام

یکی از شرایطی که برای تحقق بغی لازم است، داشتن دلیل شرعی برای قیام علیه حاکم و امام جامعه است. هر چند در واقع توجیه و دلیل آن‌ها نادرست باشد؛ به عبارت دیگر باید برای قیام خود دلیل شرعی داشته باشند. برای مثال این‌گونه بگویند که کارها و اعمالی که به حاکم اسلامی انجام می‌دهد یا به دستور او انجام می‌شود، براساس موازین اسلامی نیست و لذا صلاحیت حکومت و رهبری جامعه را ندارد.

1. 1. داشتن مکان وتشکیلات

بعضی از نویسندگان در تحقق بغی وجود مکان خاص و تشکیلات برای باغیان را شرط می‌دانند، چون معتقدند برای داشتن قدرت مادی داشتن مکانی لازم است (احمد فتحی بهسنی، الموسوعه الجنائیه فی الفقه الاسلامی، ج۱، ص ۲۵۶)، ولی باید متذکر گردید که بعضی از فقهای شیعه تحقق جرم بغی را به صورت گروهی بودن آن، شرط نمی‌دانند، لذا وقتی که با وجود فرد نیز جرم بغی محقق می‌گردد، لزومی ندارد که شخص مورد نظر دارای تشکیلات و مکان خاص باشد، زیرا همان‌گونه که در ادامه مباحث خواهیم گفت، از دیدگاه فقهای شیعه باغیان دو دسته هستند، دسته‌ای که دارای هستۀ مرکزی و رهبر هستند و دسته‌ای که از چنین تشکیلاتی برخوردار نیستند، لذا چنین شرطی برای تحقق جرم بغی لازم نیست.

1. 1. داشتن رهبر وفرمانده

عده‌ای برای تحقق جرم بغی وجود یک فرمانده و رهبر را برای گروه باغیان لازم می‌دانند (همان،ص ۹۰)، اما با توجه به توضیحاتی که در ذیل بند قبلی داده شد، روشن گردید که لزومی ندارد که دارای فرمانده و رهبر باشند، چرا که از دیدگاه فقهای شیعه گروهی از بغات هستند که دارای هسته مرکزی بوده، ولی دارای فرماندهی که به وی رجوع نمایند، نمی‌باشند.
مرحوم علامه حلی می‌فرماید:
شرط تحقق جرم بغی آن نیست که اهل بغی برای خودشان فرماندهی قرار دهند، بلکه هرکسی که بر امام عادل خروج کند و بیعت او را بشکند و در احکام شرعی با او مخالفت کند، باغی است (علامه حلی، تحریر الاحکام، ص ۱۵۵).

1. 1. جداشدن از حکومت

یکی از شرایط تحقق جرم بغی آن است که باغیان با جدا شدن از حکومت دست به شورش و طغیان بزنند، به عبارت دیگر تا زمانی که آن‌ها جدایی و مخالفت خود را با حکومت اعلام نکرده،عملا نیز ازآن، جدا نشده باشند، باغی محسوب نمی‌شوند و عمل آن‌ها هم بغی نخواهد بود (علیرضا فیض، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، ص ۱۵۹). به نظر نمی‌رسد، صرف مخالفت با حکومت و اقداماتی در این خصوص، جرم بغی را محقق گرداند.

1. 1. مشروعیت نظام

با توجه به نظریاتی که از فقهای شیعه در تعریف بغی ارائه گردید، می‌توان به این نتیجۀ منطقی رسید که از دیدگاه فقهای شیعه زمانی جرم بغی محقق خواهد شد که نظام سیاسی حاکم دارای مشروعیت باشد، اما بعضی از فقهای اهل سنت همان‌طور که در تعریف بغی اشاره شد، تنها خروج بر حاکم ولو اینکه جائر باشد و دارای مشروعیت نباشد را سبب تحقق جرم بغی می‌دانند.

۲-۵- ارکان مادی و معنوی بغی

۲-۵-۱- اجزای رکن مادی

الف.قیام علیه حکومت اسلامی(خروج)
موضوع دیگری که در تحقق «بغی« اهمیت اساسی دارد، « خروج» است. خروج بر حاکم یا حکومت اسلامی در حقیقت رفتار مثبت مادی است که با جمع شدن سایر شرایط جرم بغی را شکل می‌دهد. از مجموع کلمات فقیهان و ملاحظه رفتار حضرت علی (ع) با باغیان که نمونه‌های عملی این جرم در تاریخ اسلام است، در می‌یابیم حاکم اسلامی به صرف مخالفت سیاسی عده‌ای و یا عدم اطاعت از او براساس شبهاتی که برای آن‌ها پیش آمده، حق کشتن و یا قلع و قمع مخالفان را ندارد.
براساس آموزه‌های دینی و رفتار خلفای صدر اسلام وخاصه روش سیاسی حضرت علی (ع)، میان نیروی «مخالف» با نیروی « برانداز» تفاوت وجود دارد. همان گونه که در بیان مفهوم بغی اشاره کردیم، اکثر صاحب‌نظران در تحقق بغی به مقابله با حاکم یا حکومت اسلامی با تکیه به زور و قوه و منعه اشاه کرده‌اند (همان، ص ۶۸۷).
هرچند مقصود از خروج، حرکت فیزیکی و جمع شدن در مکان خاصی نیست؛گو این که در جوامع ابتدایی صدر اسلام، نوع جنگ ها ودرگیری‌ها به مقابله تن به تن و جمع شدن در یک مکان خاص نیاز داشت.
خروج بر حکومت اسلامی زمانی محقق می‌شود که سازمان یا جمعیتی که قصد عزل حاکم یا براندازی حکومت را دارد، بالفعل درصدد تحقق قصد خویش باشد و عملیات اجرایی براندازی را شروع کرده باشد.
بنابراین مخالفین حکومت اسلامی،حق تجمع، راه‌پیمایی و مطرح کردن خواسته‌های خود را دارند و تازمانی که عملیات آن‌ها در این حد باشد و به صورت علنی و عملی دست به اقدام خشونت‌آمیز و غیر قانونی جهت ساقط کردن حکومت نزده‌اند. امام حق جنگیدن با آن‌ها و یا کشتن آن‌ها را ندارد. این سنت و روشی است که امام علی (ع) در مقابله با اصحاب جمل و خوارج که حضرت کاملا از اهداف و نیات آنان اطلاع داشت عملی کرد (همان،ج۱، ص ۱۰۵).
البته این بدین معنی نیست که حکومت و حاکم اسلامی در مقابل مخالفین، احزاب و گروه‌هایی که خواسته‌هایی دارند هیچ عکس‌العملی نشان ندهد یا صبر کند تا آن‌ها دست به سلاح ببرند و بعد آن‌ها را به عنوان باغی بکشد؛ بلکه همان گونه که مخالفین سیاسی حق تجمع، اعتراض و بیان خواسته‌های خود را دارند، امام یا حاکم اسلامی هم وظیفه دارد به خواسته‌های آن‌ها توجه کند و اگر خواستار رفع ظلمی هستند، آن را رفع کند؛ اگر خواستار اصلاح اموری هستند، سعی در اصلاح آن کند؛ و اگر شبهاتی برای آن‌ها در مورد رفتار و عملکرد حاکم یا حکومت ایجاد شده، آن شبهه را رفع کند؛ و به هر حال از تمام وجوه نرم‌افزاری در راستای تبدیل مخالفین و منتقدین به موافقین حکومت استفاده کند. بدین ترتیب صرف مخالفت با امام یا حاکم یا نافرمانی نسبت به دستورات وخواسته‌های او در صورتی که با انگیزه‌های سیاسی و بر اساس شبهه و یا تأویل و اعتقاد سیاسی یا دینی باشد، بغی محسوب نمی‌شود (محمد ابوزهره، تاریخ المذاهب الاسلامیه، ص ۱۷۰).
کما این که از نظر صاحب‌نظران اسلامی حرکت امام حسین(ع) در مخالفت با بیعت با یزید و ترک مدینه به قصد مکه در این حد، واجد وصف بغی، نسبت به حکومت متغلب و جائرانه یزید نیست (محسن کدیور، حقوق مخالف سیاسی در جامعه دینی (مطالعه موردی نهضت عاشورا)، نشریه باور، دوره جدید، شماره اول اردیبهشت ۱۳۸۱، ص ۱۸).
نتیجه این که حرکت قهری و خشونت‌آمیز و توسل به زور برای خلع حاکم یا سقوط حکومت اسلامی سبب تحقق جرم بغی و جواز قتل و کشتن باغیان است. ولی قبل از این مرحله آن چه در متون فقهی مشاهده می‌گردد، صرفا اقدامات بازدارنده و پیش‌گیرانه است که مجازات قتل و کشتن در مورد آن مطرح نشده است، بلکه اگر افرادی که قصد خروج دارند، در مکانی اجتماع و امام می‌داند که سلاح و تجهیزات تهیه کرده‌اند، می‌تواند در راستای پیش‌گیری ازجرم آنان، آن‌ها را دستگیر و حبس کند تا توبه کنند (عبدالقادر عوده، التشریع الجنایی، ج۲، ص ۶۸۹).
البته درمیان مذاهب فقهی اهل سنت ابوحنیفه و شیعه زیدیه اعتقاد دارند که به صرف جمع شدن به قصد به کارگیری زور و فتنه‌انگیزی جرم بغی محقق شده است زیرا چه بسا اگر امام منتظر باشد تا آن‌ها عملا مقابله با حکومت را آغاز کنند، فرصت‌ها از دست برود و امکان مقابله با آن‌ها نباشد (همان).
ب.وجود تأویل یا شبهه

در این فصل هدف، نوع و روش انجام پژوهش، مشخصات جامعه آماری، حجم و روش نمونه گیری، ابزار پژوهش، پایایی و روایی ابزار و در پایان روش تجزیه و تحلیل داده ها مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.

۳-۲- روش تحقیق

انتخاب روش و نوع تحقیق بستگی به معیارهای بسیاری همچون اهداف، ماهیت تحقیق و امکانات اجرایی آن دارد. بنابراین هنگامی می توان در مورد نوع تحقیق تصمیم گرفت که ماهیت موضوع تحقیق، هدفها و نیز وسعت دامنه تحقیق مشخص باشد (نادری و سیف نراقی ۱۳۷۲، ۵۹). روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش از نظر هدف، این تحقیق کاربردی است. زیرا به منظور حل سریع مسائل، مشکلات و اتخاذ تدابیر لازم انـجام شده است. تا از این طریق بتوان موانع و مشکلات موجود را با برنامه ریزی دقیق و اصولی از میان برداشت و یا از شدت آنها جلوگیری نمود. از طرف دیگر، این پژوهش از نظر روش گردآوری داده ها توصیفی و از نوع همبستگی است مطالعات همبستگی به منظور جستجو برای یافتن رابطه بین متغیرها صورت می‌گیرد. پژوهش‌های همبستگی به یکی از سه نتیجه زیر می‌رسد: همبستگی مثبت، همبستگی منفی و نبود همبستگی. ضریب همبستگی، معیاری است برای شدّت همبستگی و محدوده آن از ۱- تا ۱+ است (حسن زاده ۱۳۸۳، ۶۸).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۳- جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری

جامعه آماری شامل کلیه مدیران مدارس مقطع متوسطه شهرستان سیرجان در سال ۱۳۹۲ -۱۳۹۱ که تعداد ۸۱ نفر این جامعه به روش تمام شماری به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند.

۳-۴- ابزار تحقیق و روایی و پایایی

ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش دو پرسشنامه به شرح ذیل می باشد:
الف: پرسشنامه سبکهای تفکر^[۷۰]
برای سنجش سبکهای تفکر مدیران، از پرسشنامهی سبکهای تفکر استرنبرگ-واگنر^[۷۱](۱۹۹۱) استفاده شده است. بعد کارکردی پرسشنامه سبک های تفکر ۲۴ سوال دارد که سه نوع سبک تفکر مدیران را شامل سبک تفکر قضاوتی، قانوگذارانه و اجرایی را اندازه گیری می کند. از این ۲۴ سوال سوالات ۱تا۸ برای سنجش سبک تفکر قضاوت گر، سوالات ۹ تا ۱۶ برای سنجش سبک تفکر اجرایی و سوالات ۱۷تا۲۴ برای سبک تفکر قانون گذار پیش بینی شده است. این مقیاس به شکل طیف لیکرت هفت گزینه ای با گزینه های اصلا خوب نیست، خیلی خوب نیست، اندکی خوب است، تاحدودی خوب است، خوب است، خیلی خوب است، فوق العاده خوب است سازماندهی شده است و ترتیب۷ تا۱ را رد بر می گیرد که ۷ به معنی فوق العاده خوب می باشد.
در این پژوهش نیز برای تعیین روایی پرسشنامه، از روایی صوری و محتوایی استفاده شد. بدین صورت که پس از تهیه و طراحی پرسشنامه، با نظرخواهی متخصصان و اساتید راهنما و مشاور پرداخته شد و پس از حذف و اضافه های لازم، روایی صوری و محتوایی پرسشنامه مورد تایید گرفت.
برای اطمینان از پایایی پرسشنامه، به اجرای آزمایشی پرسشنامه در نمونه ای با حجم ۳۰ نفر پرداخته شد و پایایی آنها از طریق محاسبه آلفای کرونباخ توسط نرم افزار Spss محاسبه شد که عدد ضریب پایایی برای سبک های اجرایی، قضاوتی و قانونگذار به ترتیب ۰/۸۹،۰/۸۶،۰/۸۸ و برای کل سوالات ۰/۸۷ بدست آمد که نشان از پایایی بالای ابزار است.
ب: پرسشنامه نگرش به تغییر سازمانی
برای سنجش پذیرش تغییر مدیران از پرسشنامه ۳۲ سوالی استفاده شد که بوسیله رابرت هلر(۱۹۸۶)تهیه شده است. نمره گذاری این ازمون به صورت چهار گزینه ای هرگز، گاهی اوقات، اغلب و همیشه می باشد.
در این پژوهش نیز برای تعیین روایی پرسشنامه، از روایی صوری و محتوایی استفاده شد. بدین صورت که پس از تهیه و طراحی پرسشنامه، با نظرخواهی متخصصان و اساتید راهنما و مشاور پرداخته شد و پس از حذف و اضافه های لازم، روایی صوری و محتوایی پرسشنامه مورد تایید گرفت.
برای اطمینان از پایایی پرسشنامه، به اجرای آزمایشی پرسشنامه در نمونه ای با حجم ۳۰ نفر پرداخته شد و پایایی آنها از طریق محاسبه آلفای کرونباخ توسط نرم افزار SPSS محاسبه شد که عدد ۰/۸۵ برای پذیرش تغییر بود و نشان از پایایی بالای ابزار است.

۳-۵- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها

در این پژوهش جهت تجزیه و تحلیل داده ها از دو روش آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شد. برای تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه و متناسب با سوالات تحقیق، برای توصیف وضعیت موجود و دسته بندی گروه های آزمودنی از نظر صفات مختلف و توصیف ویژگی های جامعه آماری از روش های آمار توصیفی هچون فراوانی، درصد، نموداراستفاده شده است. برای تعمیم نتایج به جوامع بزرگتر و برای کمک به برقراری ارتباط میان متغیرهای تحقیق به طوری که بتوان از طریق آنها استنتاج نمود، از روش های آمار استنباطی همچون آزمونt ، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون استفاده می شود. و برای این منظور از نرم افزار آماری SPSS استفاده شد.

فصل چهارم:

تجزیه تحلیل داده ها

۴-۱- مقدمه

در این فصل داده های گردآوری شده با توجه به سوال‌ها و هدف‌های تحقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. برای این منظور ابتدا ویژگی‌های جمعیت شناختی نمونه ها از قبیل جنسیت، سن، تحصیلات ارائه شده سپس با بهره گرفتن از جداول توزیع فراوانی، درصد، نمودار و شاخصهای مرکزی و پراکندگی، متغیرهای پژوهش توصیف شده‌اند. آنگاه برای پاسخ به سوال های تحقیق، داده‌ها تحلیل و با بهره گرفتن از آزمونهای مناسب آمار استنباطی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

۴-۲- یافته‌های جمعیت شناختی

۴-۲-۱ توصیف گروه نمونه بر حسب جنسیت

جدول ۴-۱: فراوانی و درصد فراوانی اعضای نمونه آماری بر حسب جنسیت

درصد

فراوانی

جنسیت

۴۲/۱

۳۴

زن

۵۷/۹

۴۷

مرد

۱۰۰

۸۱

مجموع