گر چه حجم مطالعات انجام شده در رابطه با اثر شوری بر جوامع گیاهی و ویژگی­های رشد و نمو گیاهان قابل توجه است، ولی اکثر این مطالعات در مورد گیاهان خاص و به ویژه گیاهان زراعی انجام شده است (هویتینک^[۲۳] و همکاران، ۲۰۱۲). گیاه زینتی گل تکمه­ای(Gmpherena globsa) در هنگام تنش شوری با تغییراتی که در برخی صفات خود ایجاد می­نماید به تنش شوری پاسخ می­دهد، با افزایش شوری، پتانسیل اسمزی در محیط اطراف ریشه نیز افزایش می­یابد، که سبب ازدیاد ترشح اسید آبسزیک از ریشه می­گردد، این امر موجب بسته شدن روزنه­ها و کاهش هدایت روزنه­ای می­ شود. همچنین از وزن خشک گیاه (ریشه و بخش هوایی)­ کم می­ شود (کمالی و همکاران، ۱۳۹۰).
بعضی از گونه­ های گل تکمه­ای می­توانند سطوح بالای شوری را تحمل کنند (کارتر و همکاران، ۲۰۰۵). نتایج برروی گیاه آگاستاکه(Agastache foeniculum) نشان داد که تنش شوری اثر معنی­داری بر عامل­های اندازه ­گیری شده دارد. با افزایش سطح شوری، ارتفاع بوته، تعداد و طول شاخه­ های جانبی، قطر ساقه، فواصل میا نگره­ها، تعداد و سطح برگ، وزن تر و خشک برگ و ساقه، عملکرد اندام هوایی تر و خشک در گلدان و میزان اسانس در گلدان کاهش یافت. در اجزاء متشکله­ی اسانس ترکیب­هایی نظیر بتاپینن، میرسن، انیس آلدئید و بتا بوربونن افزایش و بر عکس مقدار لینالول و متیل کاویکول کاهش یافت. همچنین در سطح شوری ۱۰۰ و ۱۲۵ میلی مولار کلرور سدیم بوته­ها قبل از به گل رفتن از بین رفتند (خرسندی و همکاران، ۱۳۸۹). مورالز^[۲۴] و همکاران (۱۹۹۸) اعلام کردند شوری متوسط باعث افزایش مقادیر کاردنولاید در برگ­های گل انگشتانه می­ شود. الکلتاوی و کروتو^[۲۵] (۱۹۸۷) ضمن بررسی اثر تنش شوری بر روی مرزنجوش و گونه ­ای نعناع ملاحظه نمودند که در هر دو گیاه ارتفاع گیاه و سطح برگ به طور معنی داری کاهش یافت. صالحی و همکاران (۱۳۹۰) نشان دادند که واکنش گیاهان به شوری بستگی به رطوبت خاک دارد و افزایش در مصرف آب تا ۱۰۰ درصد منجر به افزایش سطح تحمل به شوری کوشیا Kochia) scparia) گردید و تنش آبی و شوری تأثیر افزایشی بر کاهش رشد گیاه دارند.
نمک­های محلول بیشتر در منطقه ریشه اثر منفی بر رشد گیاه می­ گذارد و عملکرد از طریق اثر اسمزی، عدم تعادل تغذیه­ای و سمیت یون­های خاص کاهش می­یابد (گریتن و گرایو^[۲۶] ، ۱۹۹۹٫ مونس، ۲۰۰۵). شوری فیزیولوژی گیاهان را تحت تأثیر قرار می­دهد و نمک­های موجود در محلول خاک با اعمال فشار اسمزی و کاهش پتانسیل آب خاک، آب در دسترس گیاهان را کاهش می­دهد عدم تعادل یونی در سلول­ها به دلیل تجمع بیش از حد سدیم و کلرید که بر جذب سایر مواد معدنی اثر می­ گذارد صورت می­گیرد (خان^[۲۷] و همکاران، ۱۹۹۸).
۲- ۴- دلایل ایجاد شوری در خاک
شوری خاک توسط عوامل متعددی ایجاد می­ شود. خاک شور ممکن است به دلایلی از جمله، استفاده از آب آبیاری با سطوح بالایی از نمک، یا از طریق جزر و مد آب دریا در مناطق کم ارتفاع در امتداد ساحل یا نیز از یک منبع نمک هنگامی که بارش باران آب را جاری می­سازد یا در مناطق ساحلی، اسپری آب دریا توسط باد و پراکنش به زمین­های اطراف ساحل، و همچنین نفوذ آب شور به سفره های آب شیرین ممکن است هنگامی که چاه­های نزدیک به ساحل برای مقاصد مختلف به سطح زمین پمپاژ شوند رخ دهد(لارچر^[۲۸]، ۲۰۰۳). پنج علت جداگانه اما مرتبط با مشکلات شوری وجود دارد:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲– ۴ -۱- شوری خاک از نمک جاده
نمک­های مورد استفاده در جاده­ها برای جلوگیری از یخ زدگی، در نهایت می ­تواند با روان آب از سطح جاده در خاک نفوذ کرده یا با پاشش و اسپری از خیابان به سطح خاک رسد (ارکات و همکاران، ۲۰۰۳).
۲-۴-۲- شوری خاک در اثر آبیاری
آبیاری با آب شور می ­تواند باعث افزایش شوری خاک شود، اگر مدیریت صحیح آبیاری صورت نگیرد. به طوری که پس از آبیاری و تبخیر و تعرق، نمک­ها در خاک باقی خواهد ماند. شیوه آبیاری مناسب ارائه کسر آبشویی و حذف بیش از حد نمک از خاک است. البته در خاک­هایی با زهکشی ضعیف، شست و شوی امکان پذیر نیست، مگر این که در جهت بهبود و اصلاح خاک اقدام شود (ارکات و همکاران، ۲۰۰۳).
۲-۴-۳- شوری خاک در اثر استفاده بیش از حد کود
استفاده بیش از حد، از کود­های شیمیایی از قبیل نیترات آمونیوم، و یا استفاده ازاصلاحات آلی مانند کود دامی، می تواند منجر به افزایش نمک در خاک شود. راه حل این است که به درخواست کودها تنها زمانی که مورد نیاز گیاه است، پاسخ داده شود. گاهی اوقات کود­های حیوانی به عنوان اصلاح کننده­ خاک به کار برده می­شوند، که باید مراقبت شود کودهای حیوانی با نمک بالا مصرف نشود یا نمک اضافی آن شسته شود (ارکات و همکاران، ۲۰۰۳).
۲-۴-۴- شوری خاک در اثر هوا دیدگی سنگها (شوری ذاتی)
از هوادیدگی سنگ­های مادری نمکی و یا خاک­های اطراف دریاچه­های شور که منجر به تشکیل نمک در هوا و یا در محیط­های خشک گردیده، که در آن تبخیر بیشتر از بارش است، و در نتیجه منجر به تجمع نمک در خاک می شود (ارکات و همکاران،۲۰۰۳٫ اشرف، ۱۹۹۴).
۲-۴-۵ – خاک­های سدیمی
خاک­های سدیمی که در آن سدیم جایگزین کلسیم و منیزیم می­ شود و حضور سطوح بالای سدیم باعث می­ شود خرابی در ساختار خاک پدید آید که منجر به مشکلات نفوذ آب و تهویه هوا شده و همچنین مقادیر pH بیشتر از ۵/۸ در این خاک­ها می ­تواند باعث خلل در جذب بعضی عناصر و مواد غذایی ضروری توسط گیاه شود. خاک­های سدیمی ممکن است سیاه و سفید و یا پوسته­های سفید را در سطح خود داشته باشد (لارچر، ۲۰۰۳).
۲- ۵- مقدار شوری در کودهای دامی
کودهای دامی حاوی نمک هستند و ممکن است سطح نمک خاک را زمانی که به عنوان مالچ و یا اصلاح کننده خاک از آنها استفاده می­ شود، افزایش دهد. این سطح نمک بالا می ­تواند یک مشکل جدی باشد وقتی که در سطح نمک خاک از تحمل به شوری گیاه بیشتر است. مقدار مصرف کودهای حیوانی نباید از ۴۰-۳۰ تن در هکتار تجاوز کند، چرا که احتمال اثرات شوری ناشی از آنها وجود دارد (محمدی ترکاشوند، ۱۳۸۸).
۲-۶- وضعیت خاکهای کشور ایران از نظر مواد آلی
بر اساس آمارهای موجود در بیش از ۶۰ درصد اراضی کشاورزی کشور میزان کربن آلی خا ک کمتر از یک درصد می­باشد. در حالی که حد مطلوب کربن آلی خاک برای دست­یابی به تولید پایدار بایستی دو تا سه درصد باشد. طبق سند چشم انداز، وزارت جهاد کشاورزی موظف است میزان ماده آلی خاک را تا یک درصد افزایش دهد و برنامه­ ریزی­های لازم را در این مورد انجام دهد (کانون هماهنگی کود ایران، ۱۳۸۹٫www.kanoonkood.ir ).
ده درصد از اراضی کشاورزی جهان دچار مشکل حاصل­خیزی خاک است که عامل اصلی آن رافقر مواد آلی در این اراضی می­دانند. میزان ماده آلی خاک ارتباط مستقیمی با میزان عملکرد گیاه دارد. بطوری که با ۳۰ میلیون تن در افزایش هر یک درصد کربن آلی خاک، میزان افزایش تولید در کشورهای در حال توسعه می ­تواند ۵۰ سال افزایش یابد. وضعیت ماده آلی خاک در اکثر اراضی کشاورزی در حد بحرانی می­باشد و توجه به این امر می ­تواند در افزایش پتا­نسیل تولید در اراضی کشاورزی سهم به سزایی داشته باشد (کانون هماهنگی کود ایران، ۱۳۸۹).
۲-۷– وضعیت تولید کود دامی در جهان
فائو (۱۹۹۴)، برآوردهای جهانی نشان می­دهد که ۱۷۰۷ میلیون رأس گوسفند و بز، ۱۲۷۹ میلیون رأس گاو، ۱۴۹ میلیون رأس بوفالو و ۱۲۱۰۷ میلیون طیور وجود دارد. اغلب کشورها دارای تعداد نسبتاً زیادی دام و طیور هستند که میلیون ها تن پهن و ادرار دفع می­ کنند. مقدار زیادی پهن تولید می­ شود که اگر به طور صحیح مورد استفاده قرار بگیرند، می­توانند به طور قابل توجهی در تأمین نیازهای تغذیه­ای گیاه و حاصلخیز نمودن خاک نقش داشته باشند. با این وجود به دلیل اینکه تعداد زیادی از حیوانات ( بیش از ۳۰ میلیون رأس به طور سالانه) در طویله نگهداری می­گردند، گاوهای گوشتی که از تغذیه بالایی برخوردار می­باشند، منبع اصلی تولید کننده کود حیوانی در ایالات متحده به حساب می­آیند. در نتیجه در ارتباط با مسائل زیست محیطی، استفاده یا دفع صحیح کود حیوانی مهم می­باشد. بهترین نوع استفاده، مخلوط کردن آن با خاک است.
در ایالات متحده، کود تولید شده از حیوانات اهلی و طیور، ۱۷۵ میلیون تن در سال برآورد شده است. نیتروژن موجود در کود حیوانی (بر اساس وزن خشک) از ۳ تا ۴ درصد در طیور، ۱ تا ۲ درصد در گاوهای شیری یا گوشتی و مقدار فسفر از ۱ تا ۲ درصد در طیور و ۲/۰ تا یک درصد در گاوهای شیری یا گوشتی متغیر می­باشد (فائو، ۱۹۹۴).
۲-۸-وضعیت تولید کود های دامی و آلی در کشور
بر طبق آمار رسمی وزارت جهاد کشاورزی تولید انواع کود دامی، ۳۵ میلیون تن در سال کمپوست پسماند شهری، یک میلیون و ۴۴۰ هزار تن در سال باگاس نیشکر، دو میلیون تن در سال، گوگرد آلی گرانوله،۵۰۰ هزار تن در سال و ورمی کمپوست، یک میلیون تن در سال می باشد (کانون هماهنگی کود ایران، ۱۳۸۹).
۲-۹- ضرورت استفاده از کمپوست کود های دامی وآلی
تأمین مقدار کافی مواد آلی در خاک یکی از مهم­ترین و ایده­آل­ترین اهداف در امر کشاورزی پایدار محسوب می­ شود (آلام^[۲۹]، ۲۰۰۴). با توجه به کشت متراکم محصولات زراعی در اراضی کشاورزی، استفاده از مواد اصلاحی که عناصر غذایی موجود در خاک را فراهم می کنند ضروری می­باشد (ملکوتی و بلالی، ۱۳۸۳). امروزه استفاده از کمپوست همراه با کودهای شیمیایی به­ عنوان یک ضرورت در ایجاد کشاورزی پایدار شناخته شده است. زیرا می ­تواند مسائلی را که باعث کاهش عملکرد گیاه می­شوند و همچنین کمبود بسیاری از عناصر مورد نیاز گیاه مثل روی، فسفر، پتاسیم و غیره را در خاک تا حد زیادی برطرف کند (آلام، ۲۰۰۴).
مصرف بی­رویه کودهای شیمیایی نیز باعث مشکلات زیست محیطی فراوانی شده است. استفاده از کودهای آلی از جمله کودهای دامی در کنار مصرف کودهای شیمیایی از گزینه ­هایی هستند که می­توانند ضمن کاستن از مقدار مصرف کودهای شیمیایی، در بهبود عملکرد گیاهان زراعی و پایداری در تولید آنها مؤثر باشند (قوش وهمکاران، ۲۰۰۴). کمپوست نسبت به موادآلی خام و پوسیده نشده و کودهای شیمیایی برتری زیادی دارد، زیرا مواد موجود در کمپوست به­­تدریج در دسترس گیاه قرارگرفته و در طولانی مدت می ­تواند ذخیره لازم برای در اختیار گذاشتن گیاه را در خود حفظ نماید (رضوی پور، ۱۳۸۶). مواد آلی یکی از ارکان مهم حاصل­خیزی خاک محسوب می­ شود. عمده­ترین منابع تأمین کننده مواد آلی (مصرف کمپوست و ورمی کمپوست در کشاورزی) به اهمیت کشاورزی پایدار و کاهش مشکلات زیست محیطی در استفاده از مواد آلی بسیار مورد توجه قرارگرفته است .از سوی دیگر، کودهای شیمیایی علاوه بر تخریب کربن آلی و هوموس باعث تخریب ساختمان خاک شده و سبب ایجاد مسمومیت در گیاه می­ شود که به نوبه خود باعث گسترش بعضی از امراض از جمله سرطان می­گردد (زرین کفش و لاجوردی، ۱۳۶۶).
کودهای آلی و شیمیایی لازم و ملزوم یکدیگر بوده و به هر دو نوع کود برا ی ایجاد شرایط مطلوب جهت رشد گیاهان نیاز می­باشد. بنابراین استفاده کامل از منابع آلی و یا بیولوژیکی به همراه کاربرد بهینه از کودهای شیمیایی، اهمیت زیادی در حفظ باروری و ساختمان خاک فعالیت حیاتی و ظرفیت نگهداری آب در خاک ، فعالیت حیاتی و ظرفیت نگهداری آب در خاک دارد. نتایج سیستم­های مختلف کشت و بررسی بوم شناسی مرتبط با بهره گرفتن از کودهای آلی نشان دهنده نتایج مثبتی از کاربرد مشترک کودها­ی شیمیایی و منابع آلی بیولوژیک تغذیه گیاهی در چارچوب سیستم­های تلفیقی تغذیه گیاهی است (ملکوتی، ۱۳۷۸). کاهش مواد آلی خاک تهدید بسیار جدی برای ایجاد و تداوم سیستم کشاورزی پایدار محسوب خواهد شد، حتی اگر بتوان از طریق کودهای شیمیایی کمبود عناصر را جبران نمائیم (رضوی پور، ۱۳۸۶).
۲-۱۰- ترکیب و مشخصات کود دامی (حیوانی)کود حیوانی دارای دو جزء، یک جزء جامد و یک جزء مایع می‌باشد که هر دو جزء دارای ارزش غذایی برای گیاه است.
۲-۱۱- عوامل موثر بر ترکیب شیمیایی کود دامی
نوع دام‎‎: کود گاوی، کود گوسفندی، اسبی و مرغی هر یک دارای خصوصیات شیمیایی متفاوتی هستند.
نوع بستر دام: برای نگهداری دام در اصطبل از بستر کاه و کُلَش استفاده می‌کنند. این نوع بستر در ترکیب شیمیایی کود موثر است.
نوع علوفه‌ی مصرفی: اگر دام از علوفه‌ای مصرف کند که مواد غذایی بیشتری داشته باشد کود متفاوتی خواهد داشت.
سن و شرایط رشدی دام.
روش تخمیر و پوساندن کود: ترکیبات شیمیایی کود پوسیده با کود تازه متفاوت است.
روش و زمان مصرف کود دامی.
۲-۱۲-ارزش تغذیه کود دامی (حیوانی)
کود­های دامی شامل تمام ۱۳ از مواد مغذی گیاهی ضروری است که توسط گیاهان استفاده می­ شود. این­ها شامل نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، گوگرد، منگنز، مس، روی، کلر، بور، آهن، و مولیبدن است. با بهره گرفتن از کود­های حیوانی به عنوان تغذیه برای محصولات و یا درختان ممکن است همه و یا بخشی از مواد غذایی مورد نیاز گیاه تامین شود.
۲-۱۳- روش و زمان مصرف کود دامی (حیوانی)
کود دامی ابتدا در سطح خاک پخش می‌شود و سپس با عمل شخم زدن با خاک مخلوط می‌شود. بهترین زمان مصرف آن بستگی به درجه پوسیدگی کود دارد. کودهای نپوسیده در فصل پاییز و کودهای پوسیده در بهار و قبل از کشت استفاده می‌شوند. اگر کود دامی به مقدار زیاد مصرف شود نیازی به مصرف سالیانه آن نیست. کود دامی دارای دوام چند ساله بوده و اثر آن در خاک باقی می‌ماند، یعنی هر ۴ سال مصرف کود دامی برای تأمین نیازهای غذایی کفایت می‌کند. اما تاثیر آن بر روی خصوصیات فیزیکی خاک ممکن است ۵ الی ۶ سال ادامه پیدا کند و حتی در بعضی موارد، تا ۷ یا ۸ سال از اثرات مثبت کود دامی بر روی خصوصیات فیزیکی خاک عنوان شده است.
بهترین زمان مصرف آن بستگی به درجه پوسیدگی کود دارد. کودهای نپوسیده در فصل پاییز و کودهای پوسیده در بهار و قبل از کشت استفاده می‌شوند. آلودگی کودهای حیوانی و ضایعات حیوانی به میکروارگانیسم گزارش شده است. حتی پس از کمپوست، نشان داده شده است احتمال آلودگی کودهای حیوانی به پاتوژن و سرایت بیماری به موجودات زنده وجود دارد. به نظر می رسد اجماع توصیه­ها برای عدم مصرف کودهای حیوانی و کود کمپوست حداقل به مدت ۶۰ روز پس از تولید وجود دارد.
۲-۱۴- مزایای کمپوست به عنوان بخشی از بستر­ کشت گیاهان
کود حیوانی تازه میزان ازت بیشتری نسبت به کودهای حیوانی پوسیده به خاک می­دهد، ولی استفاده از آن مشکل­تر و بوی آن بد است. همچنین خطر شوری بیشتر خاک را در پی دارد. کودهای حیوانی پوسیده بخشی از فرایند تجزیه میکروبی را طی نموده ­اند، و اثر آنها بر خاک سریع­تر است. کودهای حیوانی مختلف اختلافاتی با هم از نظر درصد عناصر دارند (محمدی ترکاشوند، ۱۳۸۸).
استفاده از ضایعات آلی کمپوست شده به ­علت داشتن ماده آلی و مواد تغذیه­ای از ضایعات آلی بازیافت شده، در مقادیر تجاری رو به افزایش است (گارسیا^[۳۰] و همکاران، ۲۰۰۲). کمپوست­ها دارای مواد غذایی بالایی هستند وسبب فعالیت بالای جمعیت میکروبی در منطقه ریزوسفر ریشه می­ شود و افزایش رشد را در بر دارد. کمپوست­ها دارای سطوح بالایی از مواد هومیکی هستند و این مواد می­توانند به ­عنوان محرک رشد عمل کنند (لی و بارتلت^[۳۱]، ۱۹۷۶). کمپوست کردن، تجزیه بیولوژیکی مواد آلی تحت شرایط کنترل شده تعریف می­ شود (ریچارد^[۳۲]، ۲۰۰۴). اخیراً به ­علت افزایش آگاهی و هشیاری از پیامد­های زیست محیطی ضایعات و نیز نیاز به ساماندهی آن ها و روند رو به رشد استفاده از ضایعات، یک توجه و علاقه مستمر در استفاده از ضایعات فرعی کشاورزی به­ عنوان منبع تغذیه­ای آلی برای گیاهان ایجاد شده است (گریگاتی^[۳۳]، ۲۰۰۸). کمپوست­ها ویژگی بازدارندگی از بیماری­های خاکزاد را دارا می­باشند و به­ طور کلی خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی بستر را بهبود می­بخشد (ویلسون^[۳۴] و همکاران، ۲۰۰۱).
مزایای استفاده از کمپوست، دارا بودن مواد مغذی است که اساساً شامل نیتروژن و پتاسیم می­باشد. بنابراین به­عنوان کود­های آلی کند رها عمل می­ کنند. کمپوست­ها، دارای مواد تنظیم کننده رشد گیاه و ویژگی خنثی کردن پاتوژن­های^[۳۵] خاک­زی گیاه می­باشند. کمپوست­ها معمولاً تخلخل و ظرفیت نگهداری روزنه­های هوا را تا حد بالایی نشان می­ دهند، ظرفیت نگهداری آب آن­ها پایین می­باشد. کمپوست­ها همچنین محتوی نمک و مواد تغذیه­ای بالایی می­باشند (گارسیا و همکاران، ۲۰۰۲).
بعضی کمپوست­ها شاید به­علت محتوای بالای نمک، pH و سمیت گیاهی یا داشتن فلزات سنگین زیاد به­ عنوان جزء اصلی بستر کشت نامناسب باشند. با این وجود، کمپوست­ها بسته به ترکیب پایه­ای می­توانند به­ عنوان منبع باارزش غذایی باشند. کمپوست­های استفاده شده به­ عنوان بستر برای سیستم­های تولید گیاهان زینتی گلخانه­ای، باید پایدار بوده و به آسانی در دسترس باشند (ویلسون و همکاران، ۲۰۰۱). کمپوست در ایجاد کشاورزی پایدار مناسب است و از کاهش محصول جلوگیری کرده و باعث افزایش آن می­گردد. ذخیره کننده بزرگی از عناصر آب بوده و به این ترتیب اعتماد و دلگرمی کشاورزان با بهره گرفتن از آن در مزارع بیشتر می­ شود و قابلیت ذخیره آب در خاک را افزایش می­دهد. باعث بهبودی ساختمان خاک شده و عملیات شخم را آسان­تر می­ کند. هوموس و موادآلی خاک را افزایش داده و بعضی از ویتامین­ها، هورمون­ها و آنزیم­ های مورد نیاز را تأمین می­ کند که این مواد نمی ­توانند به­وسیله کودهای شیمیایی تأمین گردند. بنابراین در خاک­های با کمبود مواد آلی بسیار مفید و مناسب می­باشد (گارسیا پردنس^[۳۶]، ۲۰۰۱). در جلوگیری از اسیدیته خاک همانند یک بافر عمل می­ کند. بسیاری از عناصر و مواد غذایی پرمصرف و کم­مصرف را که در خود داشته است در خاک آزاد کرده و در اختیار گیاه قرار می­دهد. وزن مخصوص ظاهری خاک را به شدت کاهش داده و بنابراین برای خاک سنگین و رسی بسیار مناسب و مفید است. چون ظرفیت نگهداری عناصر در سطح آن زیاد می­ شود، بنابراین در کاهش عناصر و موادغذایی گیاه در خاک­های سبک و شنی بسیار مناسب و مفید است (گارسیا پرندس، ۲۰۰۱).
کمپوست بخشی از نیاز گیاه به ریز­­ ­مغذی­ها را تأمین می­ کند و به­ دلیل وجود ارگانیسم­های مفید، گیاه را از بیماری­های ریشه محافظت می­ کند. اگر تولید تولید کنندگان بسترهای گلدانی، به یک منبع خوب از کمپوست دسترسی داشته باشند، به­علت ارزان­تر بودن کمپوست نسبت به پیت، می­توانند هزینه­ها را با استفاده مناسب از کمپوست در ترکیبات کاهش دهند. تقاضای زیاد استفاده از پیت از میزان تولید طبیعی آن بیشتر است. بنابراین پیت نمی­تواند منبع سریع و تجدید­پذیر در کوتاه مدت باشد. به­ دلیل اینکه انباشته شدن آن در طول دوره زمانی طولانی اتفاق می­افتد (گارسیا پردنس، ۲۰۰۱).
۲-۱۵- تاثیر کمپوست کود حیوانی و مواد آلی بر گیاهان زینتی
استفاده از کمپوست کود گاوی در بستر کشت گل جعفری (Tagete spp)، افزایش شاخص­ های مفید را در بر داشته است، نتایج نشان داد که بیشترین قطر ساقه، اندازه گل، ساقه، وزن تر و خشک در مخلوطی از ۶۰٪ کمپوست کود گاوی با ۳۰٪ شن و ماسه به علاوه ۱۰٪ خاک به دست آمد (شادانپور و همکاران، ۲۰۱۱).

سطح ابعاد متغیرهای اصلی

قابلیت انتقال مهارت- نگرش مصرف کننده

۳٫۲۴

۰٫۳۴

قابلیت جانشینی- نگرش مصرف کننده

۵٫۰۹

۰٫۴۵

قابلیت مکملی مثبت- نگرش مصرف کننده

۲٫۲۰

۰٫۲۵

قابلیت مکملی منفی- نگرش مصرف کننده

۲٫۸۲

۰٫۲۹

ن نمایشگر۴۶-۴– مقادیر ضرایب بتا و t برای هر یک از فرضیه ها
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۴-بررسی و تست فرضیه های تحقیق
فرضیه های تحقیق عبارتند از:
: H₁ بین کیفیت ادراک شده از محصول اصلی یک نام تجاری و نگرش مصرف کننده نسبت به محصول جدید ارتباط معنی داری وجود دارد.
: H₂بین تناسب ادراک شده از محصول اصلی و جدید و نگرش مصرف کننده نسبت به محصول جدید ارتباط معنی داری وجود دارد.
: H_2a بین قابلیت انتقال مهارتها و تجهیزات ساخت از محصول اصلی به محصول جدید از دید مصرف کننده و نگرش او نسبت به محصول جدید ارتباط معنی داری وجود دارد.
: H_2b بین میزان مکمل بودن محصول اصلی و جدید از دید مصرف کننده و نگرش او نسبت به محصول جدید ارتباط معنی داری وجود دارد.
: H_2g بین میزان جانشینی محصول اصلی با محصول جدید از دید مصرف کننده و نگرش او نسبت به محصول جدید ارتباط معنی داری وجود دارد
آزمون فرضیه اهم اول : بین کیفیت ادراک شده از محصول اصلی یک نام تجاری و نگرش مصرف کننده نسبت به محصول جدید ارتباط معنی داری وجود دارد.
H₀ :بین کیفیت ادراک شده از محصول اصلی یک نام تجاری و و نگرش مصرف کننده نسبت به محصول جدیدارتباط معنی داری وجود ندارد.
H₁:بین کیفیت ادراک شده از محصول اصلی یک نام تجاری و و نگرش مصرف کننده نسبت به محصول جدید ارتباط معنی داری وجود دارد.
با توجه به مدل تحقیق(نمایشگر۴۲-۴) مقدار ضریب استاندار بین متغیر کیفیت ادراک شده و نگرش مصرف کننده۰٫۴۲ می باشد و مقدار t محاسبه شده برای این مسیر ۳٫۵۲ می باشد از آنجایی که مقدار t محاسبه شده بزرگتر از ۱٫۹۶ است بنابراین رابطه بین این دو متغیر معنی دار است به این معنی که فرضیه H₀را در سطح اطمینان ۹۵ درصد رد می کنیم ودر نتیجه می توان گفت بین کیفیت ادراک شده و نگرش مصرف کننده ارتباط مثبت و معنی داری وجود دارد.
آزمون فرضیه اهم دوم : بین تناسب ادراک شده از محصول اصلی و جدید و نگرش مصرف کننده نسبت به محصول جدید ارتباط معنی داری وجود دارد.
H₀ :بین تناسب ادراک شده از محصول اصلی و جدید و نگرش مصرف کننده نسبت به محصول جدید ارتباط معنی داری وجود ندارد.
H₁:تناسب ادراک شده از محصول اصلی و جدید و نگرش مصرف کننده نسبت به محصول جدید ارتباط معنی داری وجود دارد.
با توجه به مدل تحقیق(نمایشگر۴۲-۴) مقدار ضریب استاندار بین متغیر تناسب ادراک شده و نگرش مصرف کننده۰٫۳۷ می باشد و مقدار t محاسبه شده برای این مسیر ۲٫۷۲می باشد از آنجایی که مقدار t محاسبه شده بزرگتر از ۱٫۹۶ است بنابراین رابطه بین این دو متغیر معنی دار است به این معنی که فرضیه H₀را در سطح اطمینان ۹۵ درصد رد می کنیم ودر نتیجه می توان گفت بین تناسب ادراک شده و نگرش مصرف کننده ارتباط مثبت و معنی داری وجود دارد.
آزمون فرضیه اخص ۱-۲ : این فرضیه رابطه بین عامل اول متغیر تناسب ادراک شده(قابلیت انتقال مهارت) را با نگرش مصرف کننده بررسی می کند.
H₀ : بین قابلیت انتقال مهارت و نگرش مصرف کننده ارتباط معنی داری وجود ندارد.
H₁: بین قابلیت انتقال مهارت و نگرش مصرف کننده ارتباط معنی داری وجود دارد.
براساس نتایج تحلیل مسیر(نمایشگر۴۴-۴) ضریب استاندار بین متغیر قابلیت انتقال مهارت و نگرش مصرف کننده (۰٫۳۴) معنی دار(۳٫۲۴) است بنابراین در سطح ۰٫۹۵ فرضیه H₀ رد شده و فرضیه مقابل تایید می گردد. از این رو می توان گفت بین قابلیت انتقال مهارت و نگرش مصرف کننده ارتباط مثبت و معنی داری وجود دارد.
آزمون فرضیه اخص ۲-۲ : این فرضیه رابطه بین عاملدوم متغیر تناسب ادراک شده(قابلیت جانشینی) را با نگرش مصرف کننده بررسی می کند.
H₀ : بین قابلیتجانشینی و نگرش مصرف کننده ارتباط معنی داری وجود ندارد.
H₁: بین قابلیتجانشینی و نگرش مصرف کننده ارتباط معنی داری وجود دارد.
براساس نتایج تحلیل مسیر (نمایشگر۴۴-۴) ضریب استاندار بین متغیر قابلیت جانشینی و نگرش مصرف کننده (۰٫۴۵) معنی دار(۵٫۰۹) است بنابراین در سطح ۰٫۹۵ فرضیه H₀ رد شده و فرضیه مقابل تایید می گردد. از این رو می توان گفت بین قابلیت جانشینی و نگرش مصرف کننده ارتباط مثبت و معنی داری وجود دارد.
آزمون فرضیه اخص ۳-۲ : این فرضیه رابطه بین عامل سوم متغیر تناسب ادراک شده(قابلیت مکملی مثبت) را با نگرش مصرف کننده بررسی می کند.
H₀ : بین قابلیت مکملی مثبت و نگرش مصرف کننده ارتباط معنی داری وجود ندارد.

۹۰۹/.

فقدان تفکر پیش از عمل

۹۲۳/.

خرید آنی

۸۹۲/.

کل

نتیجه آزمون

با توجه به اینکه ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده(Cronbach’s Alpha= 0,892) بیشتر از ۷۰/۰ میباشد، میتوان نتیجه گرفت که فرض صفر تایید میشود و این بدین معنی است که قابلیت اعتماد پرسشنامه توزیع شده در حد خوبی است.

۳-۶ قلمرو مکانی-جامعه تحقیق
محدوده جغرافیایی و مکانی این پژوهش فروشگاه‍های زنجیره‍‍ای شهر تهران می‍باشد.
۳-۷ قلمرو زمانی تحقیق
بهار و تابستان ۱۳۹۲
۳-۸ جامعه آماری و حجم نمونه
جامعه آماری شامل گروهی از افراد است که یک یا چند صفت مشترک دارند که این صفات، مورد نظر محقق م‍ی‍باشد.(بست، جان، ۱۳۸۴؛ ۲۴)
نمونه عبارت است از مجموعهای از نشانه ها که از قسمت، یک گروه یا جامعهای بزرگتر انتخاب می‌شود، به طوری که این مجموعه معرف کیفیات و ویژگیهای آن قسمت، گروه یا جامعه بزرگتر باشد و معمولاً آن را با n نشان میدهند.(خاکی، ۱۳۸۹، ۲۷۳).
در این پژوهش نمونه گیری ساده تصادفی صورت گرفت. پس از اینکه تصمیم گرفته شد با توجه به حجم نامتناهی جامعه آماری، با بهره گرفتن از روش کوکران، حداقل حجم نمونه ۳۸۴ باشد که ۴۵۰ پرسشنامه توزیع شد و در نهایت ۴۱۷ پرسشنامه در این مطالعه مورد استفاده قرار گرفت.
N = حجم جامعه آماری
= nحجم نمونه
Z = مقدار متغیر نرمال واحد استاندارد، که در سطح اطمینان ۹۵ درصد برابر ۱٫۹۶ می باشد
= Pمقدار نسبت صفت موجود در جامعه است. اگر در اختیار نباشد می توان آن را ۰/۵ درنظر گرفت. در این حالت نقدار واریانس به حداکثر مقدار خود می رسد.
= q درصد افرادی که فاقد آن صفت در جامعه هستند(q =1-p)
= d مقدار اشتباه مجاز
فروشگاه‍های مورد مطالعه در این تحقیق از لحاظ سطح خدمات، سلف سرویس،از لحاظ ترکیب کالا برای فروش، فوق بازار(هایپر مارکت)، و از لحاظ قیمت‍های فروش در دسته‍ی فروشگاه‍های تخفیف دار قرار می‍گیرند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۹ روش های تحلیل داده ها
معمولاً برای تجزیه وتحلیل آماری اطلاعات در یک تحقیق، می توان از چند آزمون آماری مختلف استفاده نمود. بنابراین لازم است در انتخاب آزمون ها، منطق خاصی رعایت گردد. در این تحقیق برای آزمون مدل‍های تحقیق وتجزیه وتحلیل روابط بین متغیرها هم از آمار توصیفی استفاده میشود و هم از آمار استنباطی. همچنین برای تأیید مدل از ابزار تحلیل عاملی تأییدی و جهت پاسخ به فرضیات پژوهش از ابزار تحلیل عامل تأییدی و روش مدل یابی معادلات ساختاری از نرم افزار LISREL استفاده شد. پس از گردآوری داده ها، تمام عملیات فوق با نرم افزارهای آماری SPSS,LISREL محاسبه و تحلیل گردید. روش مدل یابی معادلات ساختاری و هم چنین تحلیل عامل تأییدی به همراه سایر روش‍ها بطور مفصل در فصل ۴ توضیح داده می‍شود.
تجزیه و تحلیل اطلاعات
۴-۱ مقدمه
محقق پس از تعیین روش تحقیق، با بهره گرفتن از ابزارهای مناسب، داده‍های مرتبط با فرضیه‍های خود را جمع‍آوری کرد. اینک زمان آن فرا رسیده که با بهره‍گیری از تکنیک‍های آماری مناسبی که متناسب با روش تحقیق، نوع متغیرها و… اتخاذ می شود، داده‍های جمع‍آوری شده را دسته‍بندی و مورد تجزیه و تحلیل نماید و در نهایت فرضیه‍هایی را که تا این مرحله او را در تحقیق هدایت کرده‍اند در بوته آمون قرار دهد تا بتواند راه حل و پاسخی برای پرسش‍های تحقیق بیابد. پیوند دادن موضوع تحقیق به رشته‍ای از اطلاعات موجود مستلزم اندیشه‍ای خلاق است، معمولاً موضوعی به ذهن محقق خطور می‍کند که یافتن منابع داده‍های موجود برای بررسی آن مستلزم خلاقیت ذهنی محقق است، در ضمن آرایش و تنظیم داده‍ها نیز مستلزم خلاقیت است. فرایند تجزیه و تحلیل داده ها فرایند چندمرحله ای است که از طریق به کارگیری ابزارهای جمع‍آوری در جامعه (نمونه) آماری فراهم آمده‍اند. خلاصه، کدبندی، دسته‍بندی،… و نهایت پردازش می‍شوند تا زمینه برقراری انواع تحلیل‍ها و ارتباط بین داده‍ها به منظور آزمون فرضیه‍های تحقیق فراهم آید.
تجزیه و تحلیل اطلاعات به عنوان مرحله‍ای علمی از پایه‍های اساسی هر پژوهش علمی به شمار می‍رود که به وسیله آن کلیه فعالیت‍های پژوهش تا رسیدن به نتیجه، کنترل و هدایت می‍شود. در این فصل نیز به توصیف داده‍های پژوهشی و تجزیه و تحلیل داده‍هایی که به وسیله پرسشنامه از افراد نمونه گردآوری شده‍اند، پرداخته خواهد شد و سپس به هر یک از فرضیات پاسخ داده می‍شود.
۴-۲ توصیف داده ها
به منظور شناخت بهتر ماهیت جامعه‍ای که در پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته است و آشنایی بیشتر با متغیر‍های پژوهش، قبل از تجزیه و تحلیل داده های آماری، لازم است این داده‍ها توصیف شوند. همچنین توصیف آماری داده‍ها، گامی در جهت تشخیص الگوی حاکم بر آن‍ها و پایه‍ای برای تبیین روابط بین متغیرهایی است که در پژوهش به کار می‍رود.
همانطور که فصل قبل بیان شد، تحقیق حاضر پرسشنامه‍ای دارد که تاثیر دو عامل آنی‍گرایی خریدار و درون فروشگاهی را بر خرید آنی می‍سنجد. عواملی چون “فقدان استمرار در رفتار” ، “فوریت در رفتار”، “هیجان طلبی” و “عدم تفکر پیش از عمل” به عنوان عوامل اثرگذار بر آنی‍گرایی و همچنین “محیط درون فروشگاهی”، “طراحی فروشگاه”، ” سایز فروشگاه”، “عوامل فروش” و “نیروی انسانی” به عنوان عوامل درون فروشگاهی مورد بررسی قرار گرفتند. در انتهای پرسشنامه تعدادی سوالات جمعیت شناختی در رابطه با “جنسیت”، “وضعیت تاهل”، ” سن”، “میزان تحصیلات”، “قومیت”، “میزان درآمد” خریداران فروشگاه‍های زنجیره‍ای مطرح شد.
با توجه به داده‍های حاصل از قسمت ویژگی‍های جمعیت شناختی، در ادامه نمودارها و جداول توصیفی به صورت خلاصه در مورد مشخصات نمونه آماری مورد نظر ارائه می‍شود. این داده‍ها و نمودارها و جداول توصیفی مربوط به این داده‍ها، به درک و شناخت بهتر ما از نمونه و جامعه آماری تحقیق حاضر کمک می‍کند.
۴-۳ جداول و نمودارها

تفسیر نتایج برآمده از مدل: پس از اصلاح مدل و اطمینان از کفایت برازش مدل، محقق مجاز است که نتایج حاصل از یافته های پژوهش خود را تفسیر نماید. در این مرحله اعداد و مقادیر حاصل از تحلیل داده ها به عبارات ساده و قابل فهم برای مخاطب تبدیل شده و به وی گزارش داده می شود(داوری، رضازاده,۱۳۹۲).

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-۸-۳ روش حداقل مربعات جزئی(PLS)
همانطور که قبلأ ذکر شد، روش تجزیه و تحلیل داده ها در این تحقیق رویکرد PLS و بطور مشخص نرم افزار SmartPLS می باشد، در ادامه توضیحی مختصر و مفید دربارۀ آنها ارائه می گردد.
روش مدل سازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی یا همان PLS-SEM توسط ولد^[۷۳] (۱۹۷۴) ابداع گردید و در ادامه نسخۀ پیشرفته تر آن توسط لمولر^[۷۴] (۱۹۸۹) ارائه گشت(همان منبع).
PLS یکی از رویکردهای نسل دوم مدل سازی معادلات ساختاری است و در مقایسه با روش های نسل اول که کوواریانس محور بودند، مزیتهایی دارد که، مهمترین دلیل، برتری این روش برای نمونه های کوچک ذکر شده است. دلیل بعدی داده های غیرنرمال است که، محققین در برخی پژوهشها با آن روبرو می شوند. در نهایت، دلیل آخر استفاده از این روش، سر و کار داشتن با مدلهای اندازه گیری از نوع سازنده^[۷۵] است (رینگل و همکاران^[۷۶]، ۲۰۱۲).
۳-۸-۴ پایایی و روایی در PLS
پایایی و روایی در این روش در دو بخش بررسی می شود.
بخش مربوط به مدلهای اندازه گیری
بخش مربوط به مدل ساختاری
برای برازش بخش اول یعنی مدلهای اندازه گیری، سه مورد استفاده می شود: پایایی شاخص^[۷۷]، روایی همگرا^[۷۸] و روایی واگرا^[۷۹]. که پایایی شاخص نیز خود توسط سه معیار مورد سنجش واقع می گردد: ۱) آلفای کرونباخ، ۲) پایایی ترکیبی(CR)^[80]، ۳) ضرایب بارهای عاملی^[۸۱](داوری، رضازاده,۱۳۹۲).
۳-۸-۵ آلفای کرونباخ
که معیاری کلاسیک برای سنجش پایایی و سنجه ای مناسب برای ارزیابی پایداری درونی^[۸۲](سازگاری درونی)محسوب می گردد. پایداری درونی نشانگر میزان همبستگی بین یک سازه و شاخصهای مربوط به آن است. مقدار بالای واریانس تبیین شده بین سازه و شاخص هایش در مقابل خطای اندازه گیری مربوط به هر شاخص، پایداری درونی بالا را نتیجه می دهد. مقدار آلفای کرونباخ بالاتر از ۷/۰ نشانگر پایایی قابل قبول است(همان منبع).
۳-۸-۶ پایایی ترکیبی(CR)
این معیار توسط ورتس و همکاران^[۸۳] (۱۹۷۴) معرفی شد و برتری آن نسبت به آلفای کرونباخ در این است که، پایایی سازه ها نه بصورت مطلق، بلکه با توجه به همبستگی سازه هایشان با یکدیگر محاسبه می گردد. مقدار CR یک سازه از یک نسبت حاصل می شود، که در صورت این کسر، واریانس بین یک سازه با شاخص هایش و در مخرج کسر واریانس سازه با شاخص هایش به اضافۀ مقدار خطای اندازه گیری می آید. درصورتی که، مقدار CR برای هر سازه بالای۷/۰ شود، نشان از پایایی درونی مناسب برای مدلهای اندازه گیری دارد و مقدار کمتر از ۶/۰ عدم وجود پایایی را نشان می دهد(داوری، رضازاده,۱۳۹۲).
۳-۸-۷ سنجش بارهای عاملی
بارهای عاملی از طریق محاسبۀ مقدار همبستگی شاخصهای یک سازه با آن سازه، بدست می آید که اگر این مقداربرابر و یا بیشتر از ۴/۰ شود، مؤید این مطلب است که، واریانس بین سازه و شاخص هایش از واریانس خطای اندازه گیری آن سازه بیشتر بوده و پایایی در مورد آن مدل اندازه گیری قابل قبول است. اگر محقق پس از محاسبۀ بارهای عاملی بین سازه و شاخصهای آن، با مقادیر کمتر از ۴/۰ مواجه شد، باید آن شاخصها (سئوالات پرسشنامه) را اصلاح نموده یا از مدل پژوهش خود حذف کند(همان منبع).
۳-۸-۷-۱ روایی همگرا
روایی همگرا دومین معیاری است که برای برازش مدلهای اندازه گیری در روش PLS به کار برده می شود. فورنل و لارکر^[۸۴](۱۹۸۱) معیار AVE^[85](میانگین واریانس استخراج شده) را برای سنجش روایی همگرا معرفی کردند که، نشان دهندۀ میانگین واریانس به اشتراک گذاشتۀ بین هر سازه با شاخص هایش است. به بیان ساده تر، AVE میزان همبستگی یک سازه با شاخص های خود را نشان می دهد که هر چه بیشتر باشد، برازش نیز بیشتر است. آنها اظهار داشتند که، در مورد AVE، مقداربحرانی عدد ۵/۰ است. بدین معنی که مقادیر بالاتر از این عدد، روایی همگرایی قابل قبول را نشان می دهند(داوری، رضازاده,۱۳۹۲).
۳-۸-۷-۲ روایی واگرا
روایی واگرا سومین معیار سنجش برازش مدلهای اندازه گیری در روش PLS می باشد که خود از دو طریق سنجیده می شود.
روش بارهای عاملی متقابل^[۸۶]: در این روش میزان همبستگی بین شاخصهای یک سازه با آن سازه، و میزان همبستگی بین شاخصهای یک سازه با سازه های دیگر مقایسه می گردد. اگر میزان همبستگی بین شاخص یک سازۀ دیگری غیر از سازۀ خود بیشتر از میزان همبستگی آن شاخص با سازۀ مربوط به خود باشد، روایی واگرای مدل زیر سئوال می رود(داوری، رضازاده,۱۳۹۲).
روش فورنل و لارکر: در این روش میزان رابطۀ یک سازه با شاخصهایش در مقایسۀ با رابطۀ آن سازه با سایر سازه ها بررسی می شود. روایی واگرای قابل قبول یک مدل، حاکی از آن است که یک سازه در مدل تعامل بیشتری با شاخصهای خود دارد تا با سازه های دیگر. فورنل و لارکر(۱۹۸۱) بیان می کنند: روایی واگرا وقتی در سطح قابل قبول است که AVE برای هر سازه بیشتر از واریانس اشتراکی بین آن سازه و سازه های دیگر(یعنی مربع مقدار ضرایب همبستگی بین سازه ها)در مدل باشد(همان منبع).
۳-۸-۸ معیارهای ارزیابی برازش مدل در PLS(مدل اندازه گیری، ساختاری و کلی)
روش PLS برای ارزیابی مدلهای معادلات ساختاری، سه قسمت را تحت پوشش قرار می دهد. محققینی که از این روش استفاده می کنند، باید این مراحل سه گانه را به ترتیب در پژوهش خود اجرا کنند. به این ترتیب که ابتدا از صحت روابط موجود در مدلهای اندازه گیری با بهره گرفتن از معیارهای پایایی و روایی اطمینان حاصل کرده، سپس به بررسی و تفسیر روابط موجود در بخش ساختاری بپردازند، و در نهایت برازش کلی مدل پژوهش خود را بررسی کنند(داوری، رضازاده,۱۳۹۲).
روش PLS و نرم افزارهای اجرا کنندۀ آن مطابق با هر سه بخش فوق، معیارهایی را برای سنجش بکار می برد که ما در اینجا به ذکر مختصر یک معیار برای هر بخش می پردازیم.
۳-۸-۸-۱معیار مقادیر اشتراکی^[۸۷] برای ارزیابی برازش بخش مدل های اندازه گیری
این معیار نشان می دهد که چه مقدار از تغییرپذیری شاخصها (سئوالات) توسط سازۀ مرتبط با خود، تبیین می شود. معیار مقادیر اشتراکی مربوط به هر شاخص، از طریق میانگین مقادیر مرتبۀ دوم رابطۀ بین آن شاخص و سازۀ مربوط به خود که همان بارهای عاملی هستند، حاصل می شود. میانگین مقادیر اشتراکی شاخصهای یک سازه، مقدار AVE آن سازه را می سازد که همانگونه که قبلأ اشاره شد، برای تعیین روایی همگرا بکار می رود(همان منبع).
۳-۸-۸-۲ اعداد معناداری t^[88]و RSquares برای ارزیابی برازش بخش ساختاری
ابتدایی ترین معیار برای سنجش رابطۀ بین سازه ها در بخش ساختاری مدل، اعداد معناداری t است. در صورتی که مقدار این اعداد از ۹۶/۱ بیشتر شود، نشان از صحت رابطۀ بین سازه ها و در نتیجه، تأیید فرضیه های پژوهش در سطح معناداری ۹۵% است. البته باید توجه داشت که اعداد t فقط صحت رابطه ها را نشان می دهند و شدت رابطۀ بین سازه ها را نمی توان با آنها سنجید. برای این کار باید از معیار RSquares استفاده کرد. این معیار برای متصل کردن بخش اندازه گیری و بخش ساختاری مدل بکار می رود و نشان از تأثیری دارد که یک متغیر برون زا (مستقل) بر یک متغیر درون زا (وابسته) می گذارد. این مقدار تنها برای سازه های درون زای مدل محاسبه می شود و در مورد سازه های برون زا، مقدار آن صفر است. در مدل ارائه شده توسط نرم افزار SmartPLS، مقدار این معیار در داخل دایره ها نمایش داده می شود. لازم به ذکر است که، محققینی که از روش PLS استفاده
می کنند، حتمأ باید مقادیر RSquares را در مورد تمام متغیرهای درون زای مدل خود گزارش دهند. هر چه مقدار آن برای سازه های درون زا بیشتر باشد، نشان از برازش بهتر مدل است. چین^[۸۹](۱۹۹۸) سه مقدار ۱۹/۰، ۳۳/۰ و ۶۷/۰ را بعنوان مقدار ملاک برای مقادیر ضعیف، متوسط و قوی این معیار معرفی کرده است(داوری، رضازاده,۱۳۹۲).
۳-۸-۸-۳ معیار برازش(GOF)^[90]برای ارزیابی برازش بخش کلی
توسط این معیار، محقق می تواند پس از بررسی برازش بخش اندازه گیری و بخش ساختاری مدل پژوهش خود، برازش بخش کلی را نیز کنترل نماید. معیار GOF توسط تننهاوس و همکاران^[۹۱](۲۰۰۴) ابداع گردید وطبق فرمول زیر محاسبه می گردد:
بطوری که نشانۀ میانگین مقادیر اشتراکی هر سازه و نیز مقدار میانگین RSquares سازه های درون زای مدل است.

وتزلس و همکاران^[۹۲](۲۰۰۹)سه مقدار ۰۱/۰، ۲۵/۰ و ۳۶/۰ را بعنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برایGOF معرفی نموده اند(همان منبع).
۳ -۸ خلاصه فصل
از آغاز تاریخ بشر انسان در صدد پی بردن به قاعده و نظم موجود در پدیده‌ها بوده است. بدین جهت به کشف قوانین، اصول و نظریه‌های حاکم بر پدیده‌ها و رویدادها نائل آمده است؛ اما باید توجه داشت که این قوانین و اصول تحت شرایط خاصی اعتبار دارد. این شرایط زیربنای صحت آن‌ها را تشکیل می­دهد. تحقیق علمی که همان کاربرد روش علمی است در جستجوی شرایطی است که تحت آن پدیده خاصی رخ می‌دهد و مشخص کردن شرایط دیگری است که تحت آن پدیده رخ نمی‌دهد؛ به عبارت دیگر قضیه اصلی روش علمی آن است که تحت چه شرایط خاصی پدیده رخ می‌دهد. پیش از شروع بحث درباره مراحل روش علمی و صورت‌بندی مسئله تحقیق لازم است تعریف روش‌شناسی، روش و تحقیق مورد نظر قرار داده شود. (بازرگان و دیگران، ۱۳۸۳: ۱۹-۱۸).
در این فصل در مورد روش تحقیق، قلمرو مکانی تحقیق و همچنین در مورد نحوه نمونه‌گیری و تعیین اندازه آن مطالبی آورده شد. آنگاه ابزار جمع‌ آوری اطلاعات را در این تحقیق معرفی و در پایان روایی و پایایی آن را مورد بررسی قرار داده شد.
فصل چهارم :
تجزیه و تحلیل داده ها
۴-۱ مقدّمه
تجزیه و تحلیل داده ها جهت بررسی صحت و سقم فرضیات برای هر نوع تحقیق از اهمیت خاصی برخوردار است. امروزه در بیشتر تحقیقاتی که متکی بر اطلاعات جمع آوری شده از موضوع مورد تحقیق می باشد؛ تجزیه و تحلیل اطلاعات از اصلی ترین و مهم ترین بخشهای تحقیق محسوب می شود. داده های خام با بهره گرفتن از فنون آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند و پس از پردازش به شکل اطلاعات در اختیار استفاده کنندگان قرار می گیرند.
محقق برای تجزیه­و­تحلیل­آماری و پاسخگویی به مسأله تدوین شده و یا تصمیم ­گیری در مورد رد یا تأیید فرضیه­ای که صورت بندی کرده است، می ­تواند از روش­های مختلفی استفاده نماید. استفاده از هر یک از این روشها منوط به شرایطی است که محقق باید آنها را­ در رابطه با تحقیق خود مورد توجه قرار دهد. این روش­ها را می‌توان به دو دسته تقسیم نمود:
آمار توصیفی
آمار استنباطی

صبری متولی در یک جمع بندی تفاوت تفسیر و تأویل و دیدگاه سنتی های از اهل سنت و ابن تیمیه و پیروانش (مانند ابن قیم و ابن کثیر) را در باب تأویل این گونه بازگو می کند.
از نظر ابن تیمیه و شاگردانش تفسیر اختصاص به محکم و بُعد اول متشابه یعنی شناخت خبر دارد، ولی تأویل مربوط است به بُعد دوم متشابه، یعنی شناخت “مخبر به” ^[۸۴] ، ولی سنتی های اهل سنت، شناخت مفهوم خبر را تأویل می نامند. ^[۸۵]
د) نظریه‌ علامه طباطبائی:
علامه‌ طباطبائی‌(ره)، با مطرح‌ کردن‌ نظریه‌ ابن‌ تیمیه، تحت‌ عنوان‌ چهارمین‌ وجه‌ در تفسیر تأویل، ضمن پذیرفتن اصل‌ نظریه‌ – مبنی‌ بر اینکه‌ تأویل، حقیقتی‌ است‌ عینی و خارجی ، که‌ منشأ و مستند تمامی‌ تعالیم‌ عالیه‌ قرآنی‌ قرار گرفته‌ و چیزی‌ از قبیل‌ الفاظ‌ و معانی‌ نیست، – برخی‌ از جوانب‌ آن‌ را مورد مناقشه‌ قرار داده، و می گوید:
و اما قول چهارم، این اشکال بر آن وارد است که هر چند صاحب این وجه در بعضى از سخنانش راه صحیحى رفته، ولى در قسمت دیگر آن خطا رفته است، او هر چند درست گفته که تاویل اختصاصى به آیات متشابه ندارد، بلکه تمامى قرآن تاویل دارد، و تاویل هم از سنخ مدلول لفظى نیست، بلکه امر خارجى است، که مبناى کلام قرار مى‏گیرد لیکن در این نظریه خطا رفته که هر امر خارجى را مرتبط به مضمون کلام دانسته، حتى مصادیق و تک تک اخبارى را که از حوادث گذشته و آینده خبر مى‏دهد مصداق تاویل شمرده، و نیز خطا رفته که متشابه را منحصر در آیات مربوط به صفات خداى تعالى، و در آیات مربوط به قیامت دانسته است.
توضیح اینکه بنا به گفته وى مراد از تاویل در جمله:” وَ ابْتِغاءَ تَأْوِیلِهِ …” یا تاویل قرآن است، و ضمیر” ها” در آن به کتاب برمى‏گردد، که در این صورت جمله:” وَ ما یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ” با آن نمى‏سازد، براى این که بسیارى از تاویل‏هاى قرآن از قبیل تاویلات قصص و بلکه احکام و نیز تاویل آیات اخلاق، تاویل‏هایى است که ممکن است غیر خداى تعالى و هم غیر راسخین در علم، و حتى بیماردلان نیز از آن آگاه بشوند، چون حوادثى که آیات قصص از آن خبر مى‏دهد چیزى نیست که درکش مختص به خدا و راسخین در علم باشد، بلکه همه مردم در درک آن شریک هستند، و همچنین حقایق خلقى و مصالحى که از عمل به احکام عبادات و معاملات و سایر امور تشریع شده، ناشى مى‏گردد.
و اگر مراد از تاویل در آیه شریفه، تاویل خصوص متشابه باشد، در این صورت حصر مستفاد از جمله: “وَ ما یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ” درست مى‏شود، و مى‏فهماند که غیر از خداى تعالى و راسخین در علم مثلا کسى را نمى‏رسد که دنبال تاویل متشابهات قرآن را بگیرد، براى اینکه منجر به فتنه و گمراهى مردم مى‏شود، ولى منحصر کردن صاحب این قول، آیات متشابه را در آیات مربوطه به صفات خدا و اوصاف قیامت درست نیست، چون همانطور که پى‏گیرى این آیات منجر به فتنه و ضلالت مى‏شود، پى‏گیرى سایر آیات متشابه نیز چنین است.
علامه(ره) در ادامه می افزاید: گفتن اینکه به طور کلى آیات متشابه باید از زندگى مسلمین حذف شود مثل این مى‏ماند که کسى بگوید (هم چنان که گفته‏اند) منظور از اصل دین و تشریع احکام این است که اجتماع انسانى صالح گردد، و در نتیجه، اجتماعى زنده، تشکیل شود و چون غرض این است، اگر فرض کنیم که صلاح حال مجتمع با پیروى از احکامى دیگر غیر احکام دینى تامین مى‏شود، باید احکام دینى لغو گردد، چون در این فرض و در این زمان دیگر احکام دینى به درد اصلاح جامعه نمى‏خورد، بلکه صلاح مجتمع در پیروى احکام دیگر است.
و یا مثل این مى‏ماند که کسى بگوید (هم چنان که گفته‏اند) مراد از کراماتى که در قرآن از انبیا نقل شده- از قبیل ید بیضاء، و نفس عیسى، و امثال آن امور عادى است- که با عباراتى تعبیر شده که ظاهرش معجزه و کرامت را مى‏رساند، و منظور آن این بوده که دلهاى عوام را به دست آورد، و از این راه دلهاى آنان را مجذوب، و قلوبشان را در برابر قرآن شیفته کند، و خلاصه امور عادى را به زبانى تعبیر کند که عوام خیال کنند انبیا کارهایى خارق العاده و شکننده قوانین طبیعت داشته‏اند.^[۸۶]
۳-۲٫ ظاهر گرایی:
در این دیدگاه، سنت یعنی تبعیت، وباید به آنچه از قرآن و اصحاب رسول الله(ص) رسیده با توجه به ظاهر روایات، عمل کرد و قیاس و عقل مردود است و سنت قرآن را تفسیر می کند در تفسیر از سنت، آنچنان که دلخواه «اهل حدیث» بود، روی سه ویژگی تکیه می شود:
اول: تکیه بر حدیث به معنای آنچه به اعتبار حدیث نقل شده و نه تنها شامل پیامبر(ص) می گردد، بلکه صحابه و تابعین و گزینشی که به عنوان سلف صالح صورت گرفته را نیز شامل می شود. در این راستا آنان معتقد بودند: «نیاز قرآن به سنّت بیش از احتیاج سنّت به قرآن است»^[۸۷] و یا این که: «عرضه احادیث بر قرآن خطایی است که زنادقه آن را ساختند.» ^[۸۸]
عده ای از ظاهرگرایان نیز معتقد بودند:«… برای هیچ کس تفسیر قرآن مطلقاً جایز نیست، اگرچه وی دانشمندی ادیب و دارای اطلاعات گسترده در ادلّه، فقه، نحو، اخبار و آثار باشد؛ فقط می تواند به روایات پیامبر(ص)، صحابه و تابعین استناد کند.» ^[۸۹]

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

دوم: دوری از تعقل و تفکر و پذیرش ظاهر قرآن و حدیث. سوم: جلوگیری از طرح نکات تازه و یافته های جدید و موضوعات نو. در این بخش، بدعت به هرچیز نو و تازه اطلاق می شود. مفهوم مقابل آن، صرفا پیروی ظاهری از قرآن و حدیث است. آنچه مهم است «الحث علی الاتباع» و دوری از«التکلف و الاختراع» است. لالکائی در مقدمه کتاب شرح اصول اعتقاد اهل السنه در باره شکل گیری جریان منازعه میان اهل حدیث و اهل حکمت شرح جالبی را از دید خود که یک عالم اهل حدیث است، آورده است. وی در این مقدمه، اصحاب مکتب عقل و حکمت را متهم می کنند که ایمان به آیات قرآن ندارند و تفسیر آن آیات را بر پایه درک سلف قبول ندارند و «آراء الحدیثه» خود را مبنای فهم قرآن قرار داده و آراءشان را «حکمه و علماً و حُجَجاً و براهین» می دانند.^[۹۰]
۳-۳٫ دور دانستن ساحت عدل الهی از هرگونه اندیشه و نظر:
اهل حدیث عدل الهى را به گونه اى توجیه می کردند که با حکومت ظالم هم انطباق داشت. از دید آنها خداوند عادل است ولى ما توانایى تشخیص عدل او را نداریم. پس هر چه که خداوند انجام مى دهد عدل است و غیر آن ظلم.
بدین معنا خداوند خود معیار عدل و عدالت است او هر چه کند عدل است نه اینکه او بر اساس معیارى به نام عدل عمل مى کند بلکه خود معیار عادلانه بودن کنشهاست. وظیفه ما سکوتِ محض و تسلیم و تعبد است، شهید مرتضى مطهرى(ره) در خصوص این نوع نگرش مى گوید: «ما باید به حکم اعتمادى که به صحت گفتار انبیاء داریم همه این ها را بدون چون و چرا بپذیریم و لزومى ندارد که درباره اینکه مثلاً عدل چیست؟ به چه دلیل منطقى خداوند عادل است بیندیشم، بلکه اندیشیدن در این امور بدعت است.»^[۹۱]
این دیدگاه براى خلفا و حکام جائر، مهم ترین ابراز مشروعیت و ادامه سلطه آنان بر جامعه بود. معاویه براى مردم مى گفت: خداوند فاعل مختار است «یَفْعلُ مایَشاءُ وَ یَحْکُم ما یُریُد» و من خلیفه خدا هستم «انا خلیفه الله»^[۹۲]
و چون روزى مردم از فقر و بدبختى به او شکایت بردند: با کمالِ وقاحت، در بالاى منبر، خطاب به مردم این آیه را خواند: «وَ اِنْ مِنْ شَیْء اِلاّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلاّ بِقَدَر مَعْلُوم»^[۹۳]
از سوى دانشمندان وابسته نیز به توجیه این عقاید پرداختند، تا خواست زمامدار ستمگر را تحت عنوان عدل الهى و ناتوانى عقل بشر از درک مسائل دینى نشان دهند، به طور کلى اهل حدیث در امور دینى، اعم از اصول و فروع، طرفدار تعبد و مخالف هر گونه تعقل و استدلال منطقى بودند سفیان بن عنیه از فقیهان اهل حدیث مى گوید:
هر چه خداوند خودش را در قرآن توصیف کرد نباید تفسیر کرد و درباره آن بحث نمود، تفسیر این گونه آیات، تلاوت آنها و سکوت درباره آنهاست. ^[۹۴]
در میان اهل حدیث نیز حنبلیان از دیگران استوارتر بوده اند، شاید بتوان مالکیها را در ردیف بعد قرار داد. آنها می گویند باید راضی به قضا و قدرالهی باشی و معتقدند امثال معبد الجهنی، غیلان دمشقی و معتزله که قایل به این قدر الهی نیستند، بدعت گذار هستند و می گویند: باید در برابر هر امری تسلیم باشی؛ و چون وچرا نکنی و فقط ایمان بیاوری. ^[۹۵]
۳-۴٫ رؤیت خدا:
آنها معتقدند می توان خدا را در قیامت دید و می گویند اگر هم نمی فهمید باید قبول کنید. خداوند جسم و می گویند پیامبر، خدا را دیده و به روایاتی هم در این خصوص استناد می نمایند.
۳-۵٫ مشتمل بودن ایمان بر قول و عمل : آنها معتقد بودند که ایمان با عمل، زیاد و با معصیت کم می شود.
۳-۶٫ اعتقاد به افضلیت ابوبکر و عمر:
بر طبق اعتقاد اهل حدیث بهترین مردم بعد از نبی اکرم، ابوبکر بعد عمربن الخطّاب و بعد عثمان بن عفّان است، و بعد اصحاب شوری هستند یعنی علی بن ابیطالب، زبیر، طلحه، عبدالرحمان بن عوف و سعد بن ابی وقّاص.سپس اصحاب بدر از مهاجرین و بعد انصار در جنگ بدر و…
نقد و بررسی:
مهمترین نقد بر این دیدگاه را می توان به اصالت بخشیدن به احادیث با توجه به سیر تاریخی آن بیان کرد که ما در این نقد اجمالاً به آن می پردازیم: پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) به بهانه جمع آوری قرآن و مشتبه نشدن قرآن با احادیث، دستور منع تدوین و نقل احادیث از سوی خلفا صادر شد. تأثیر منع تدوین حدیث و جلوگیری از مذاکره و نشر آن، در شکستن وحدت کلمه و ایجاد تشتت در اصول و فروع، بسیار زیاد بود. در سایه این ممنوعیت که تا عهد خلیفه اموی عمر بن عبدالعزیز (۹۹-۱۰۱) به صورت جدی تعقیب می شد و تا عصر خلافت منصور عباسی (۱۳۹-۱۵۸) به صورت کم رنگ باقی ماند، اخبار و روایات صحیح رسول گرامی از اذهان محو گردید و دومین حجت پس از قرآن، دستخوش نسیان و فراموشی شد.
اشکال بزرگتر این است که این نوع باز داری،که در آن زمان رنگ تقدس به خود گرفته بود، پی آمد بدتری به دنبال داشت،وآن این بود که پس از شکستن منع قانونی و دعوت به تدوین حدیث از جانب خلفا، ناگهان موجی از احادیث، اقطار اسلامی را فراگرفت. تعداد احادیث آنچنان بالا رفت که هرگز عقل آدمی باور نمی کند که پیامبراکرم(ص)، با آن همه گرفتاری، بتواند در مدت ده سال (در مدینه) این همه سخن بگوید. لذا بازار جعل حدیث داغ شد. که اگر بعد از پیامبر نقل حدیث منع نمی شد. یقیناً این همه حدیث جعل نمی شد که احمد حنبل که به دیده خوش بینی به احادیث می نگرد می گوید بیش از هفت صد هزار حدیث صحیح داریم؛ ولی محدث معاصر او بخاری احادیث صحیح خود را حدود چهار هزار حدیث می داند که از ششصد هزار حدیث برگزیده است. یعنی از هر ۱۵۰ حدیث فقط یک حدیث، نزد او صحیح بوده است. و یا ابی داوود، صحیح خود را از میان پانصد هزار حدیث، برگزید و فقط چهار هزار و هشتصد حدیث را صحیح دانست. حتی احادیثی را که بخاری و ابی داوود، صحیح دانسته اند بعدها مورد نقادی قرار گرفت و بسیاری از آنها مشکوک یا مردود تلقی شد.
نکته اساسی این است که پیامبر(ص)، که در صدق گفتارش شکی نیست و تمام مسلمانان بر عصمت او متفق اند، درباره اصول و فروع دین احادیث معتبری فرمود و تأکید برضبط آن داشت؛ ودر حالی که قرآن درباره کوچکترین مسأله مثل قرض دادن می فرماید آن را مکتوب کنید^[۹۶].حال چگونه خلفای مدعی عمل به قرآن، نوشتن احادیث رسول الله رامنع می کردند؟ جالب این که حتی خود اهل سنت نیز روایاتی را از پیامبر اکرم نقل می کنند که دلالت بر ضبط حدیث دارد که برخی ازآن را بخاری در “بابُ کتابه الحدیث” در صحیح خود آورده است. حال سؤال این است که اگر تدوین احادیث نبوی، ممنوع و مکروه بود و سیره سلف بر ترک آن بود، پس چرا در نیمه قرن دوم، نهضت عظیم و بی سابقه ای برای نقل و نشر حدیث نبوی پدیدآمد؟ وچرا نهی رسول الله نادیده انگاشته شده؟ البته عده ای چون خطیب بغدادی در کتاب تقیید العلم خود فلسفه تراشی کرده اند که علت منع نقل حدیث بعد از رحلت نبی و موقع جمع آوری قرآن به سه دلیل بود: ۱٫ نهی به این علت بود که مردم از تلاوت قرآن باز نمانند؛ ۲٫ نهی به این علت بود که حدیث، با وحی الهی مخلوط نشود، چون عالم برای تفکیک حدیث از قرآن کم بود و بیم آن می رفت که حدیث در قرآن راه یابد. ۳٫ نهی مربوط به نگارش احادیث پیشینیان بود، تا مشابهی برای قرآن نباشد.
با اندک تأملی می توان به این علل پاسخ داد که اولاً: اشتغال به حدیث مایه گرایش به قرآن است نه اعراض از آن. ثانیاً: اگر گرایش به حدیث مانع از اشتغال به قرآن است، باید مسلمانان تمام علوم را رها کنند و کسی سراغ ریاضیات، طب و… نرود. چون این علوم هم انسان را از تلاوت قرآن باز می دارند، پس مسلمانان باید همیشه در جهل بمانند. ثالثاً: مگر نمی گویید قرآن معجزه است و حتی اعراب بادیه نشین با شنیدن آن مجذوب قرآن می شدند، و کسی را یارای آوردن مثل آن نبود، پس چگونه است که حتی علمای آن زمان هم نمی توانستند فرقی بین حدیث و قرآن بگذارند در حالی که بسیاری از آنان خود در زمان پیامبر بودند و قرآن و حدیث را از زبان خود رسول الله می شنیدند. ظاهراً این دلیل که برای جلو گیری از خلط حدیث با قرآن،نقل حدیث منع شد خود عذر بدتر از گناه است.^[۹۷]
حال پرسش اساسی این است که با توجه به منع حدیث در ابتدا و احتمال جعل حدیث بعد از آزادی نقل حدیث،آیا اصالت دادن به احادیث توجیه شرعی و عقلی دارد؟
فصل دوم:
دیدگاه های تفسیری ابن تیمیه وابن قیم
در اصول اعتقادات
مقدمه:
با اندکی تأمل در تفسیر ابن تیمیه و شاگردش ابن قیم از آیات قرآن کریم، به آراء و اقوال متفاوت و متمایزی برمی خوریم که با دیگر تفاسیر اسلامی از جهات گوناگونی اختلاف دارند. این وجوه افتراق و اختلاف را می توان به دو دسته تقسیم کرد:
دسته اول: اقوالی که ابن تیمیه و پیروانش در آنها متفرد می باشند. به گونه ای که این امور به مشخصه اصلی تفسیر آنان مبدل گشته که این موارد بیشتر در حوزه مسائل و مباحث کلامی و اصول اعتقادی جلوه گر می شود.
دسته دوم: اختلافاتی که از سنخ تفاوت آراء و اختلاف اقوال در بین دانشمندان اسلامی و مفسران قرآن می باشد؛ مسأله ای که به شکلی در تمامی تفاسیر از شیوه ها وسبکهای مختلف تفسیری وجود دارد.به نحوی که حتی در بین علماء یک مذهب هم تفسیر متفاوتی از آیات الهی ارائه شده است.
اما آنچه در بررسی تأثیر افکار ابن تیمیه و ابن قیم در تفسیر قرآن کریم می بایست مورد تحقیق قرارگرفته پیرامون آن بحث و تبادل نظر صورت پذیرد؛ همان اختلافات از نوع اول می باشد که تفسیر آنها را به سبک و شیوه ای متفاوت از دیگر تفاسیر ارائه داده و سبب ارائه نظرات متفاوتی از جانب آنها در زمینه اصول اعتقادی گردیده است. لذا در این فصل در ذیل عنوان هریک از اصول اعتقادی به بررسی معیارها و مبانی ای که این تفسیر دگر اندیشانه را به دنبال داشته است؛ پرداخته خواهد شد.
البته پیش از آغاز بحث لازم به ذکر است که ابن‌ تیمیه که اصولاً کلام‌ و علوم‌ عقلى‌ و فلسفى‌ را مخالف‌ دین‌ و دینداری‌ مى‌انگارد؛ با‌ این‌ دلیل‌ که‌ اصول‌ دین‌ تعبیری‌ قرآنى‌ یا حدیثى‌ نیست‌، و التزام به آن تن‌ دادن‌ به‌ یکى‌ از این‌ دو فرض‌ است‌ که‌ یا پیامبر(ص‌) مسائل‌ مهمى‌ از دین‌ را بیان‌ نکرده‌اند؛ یا اینکه‌ آن‌ حضرت‌ بیان‌ کرده‌اند، ولى‌ مردم‌ آنها را نقل‌ نکرده‌اند؛ و این‌ هر دو فرض‌ قطعاً باطل‌ است؛ وضع‌ اصطلاح اصول دین‌ را مخالف‌ با تعالیم‌ پیامبر(ص‌) مى‌داند.^[۹۸] این‌ دیدگاه‌ ابن‌ تیمیه‌ همان‌ است‌ که‌ قرنها پیش‌ از او اصحاب‌ حدیث‌ مطرح‌ کرده‌ بودند و ابوالحسن‌ اشعری‌ در رساله فى‌ استحسان‌ الخوض‌ فى‌ علم‌ الکلام‌ قرنها پیش‌ از ابن‌ تیمیه‌ دلایل‌ مخالفان‌ علم‌ کلام‌ را که‌ همان‌ مخالفت‌ با مدوّن‌ شدن‌ اصول‌ عقاید بوده‌ است‌ آورده‌، و یک‌ به‌ یک‌ پاسخ‌ گفته‌ است‌.^[۹۹]
بخش اول: توحید
توحید ، اساسی‌ترین باور دینی و مذهبی مسلمانان بلکه سایر ادیان الهی است ؛ زیرا توحید، سرچشمه دیگر عقاید و اعمال دینی می‌باشد . توحید ، مانند ریشه درختی است که دارای شاخه و میوه‌ است و انسان‌ها از آن بهره‌مند می‌شوند. بدیهی است با نقش مهم و حیاتی توحید ، به عنوان اساس و پایه دین ، اگر به صورت صحیح معرفی نشود. آثار منفی فراوانی در دیگر عقاید ، اعمال و امور فردی و اجتماعی در پی خواهد داشت.
بنابراین ، برای معرفی توحید ، باید به قرآن ، سنّت نبوی ، اهل بیت و عقل مراجعه نمود . هر فرد یا گروهی برای معرفی توحید ، راهی غیر از این راه‌ها را انتخاب کند ، بدون شک و تردید به انحراف خواهد گرایید ؛ زیرا با سلیقه و رأی ، نمی‌توان به حقایق علمی دست یافت.
یکی از فرقه هایی که با تمسک به تفسیری دگر اندیشانه از آیات قرآن،تعریفی متفاوت از مفهوم توحید و مراتب آن ارائه داده است؛فرقه سلفیه می باشد وبی شک از مشهورترین و بزرگترین کسانی که نقش بسزایی در چنین تفسیری از مفهوم توحید داشته اند ابن تیمیه و شاگردش ابن قیم دو تن از برجسته ترین پیشوایان این نحله، می باشند.
سلفیه توحید را دارای سه قسم میدانند:
الف)توحید در ربوبیت، که همان توحید افعالی خداوند است.
ب) توحید در اسماء و صفاتی که اشاره به توحید ذاتی و صفاتی دارد.