برعلیه ۵۶۶
برگی از تاریخ تدوین دستور زبان فارسی از میرزای شیرازی تا میرزا عبدالعظیم قریب گرکانی ۸۴۰
برنام در زبان فارسی ۱۶۸۳
برنامه‌ریزی برای زبان فارسی ۱۰۶۲

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

برهان‌های زبان بنیاد ۱۷۹۷
بسامد آماری اصوات زبان فارسی در زنجیر گفتار ۱۴۰۸
بسوی آینده ۵۶۷
بعضی از ترکیبات و استعمالات غلط ۲۱۵
بعضی از قواعد دستوری تاریخ بیهقی ۱۲۷۸
بعضی تحولات ناشناخته کلمات عربی در زبان فارسی ۱۰۶۳
بعضی خصوصیات تلفظ عربی در فارسی ۷۸۱
بعضی دیگر از ویژگی‌های دستوری در غزلیات شمس ۱۱۳۱
بعضی ملاحظات تاریخی درباره لهجه مازندرانی [با اشاره به مقاله ویلهم گایگر] ۱۰۶۴
بقایای چند ساخت کهن دستوری در دستگاه فعل برخی از گویش‌های ایرانی نو ۱۸۰۰
بکارگیری روابط واژگانی در سبک‌شناسی و کاربرد آن در شعر نیمایی ۱۱۵۶
بلوای واژه‌سازی ۵۴۳
بلوچ و بلوچی ۴۸۰
بمان و بهمان ۱۶۷۴
بن مضارع اشتقاقی ۱۲۵
بند متمم فعل در زبان فارسی ۸۳
بند موصولی مشخص‌سازی گروه‌های اسمی در زبان فارسی ۱۱۹۲
بنویسیم یا ننویسیم، اصلاً چرا بنویسیم ۱۸۲۱
بودن و باشیدن ۴۷۰
به بهانه پاسداری از زبان فارسی چگونه بنویسیم که کسی نفهمد ۷۲۳
به خاطرِ … ۹۶۴
به زبان فارسی بیندیشیم ۱۲۲۳
به گردن، در گردن، از گردن ۵۶۸
به له و بر علیه آقای خراسانی ۳۴۰
بهره‌گیری از کامپیوتر برای ساختن واژه‌های علمی و فنی فارسی ۱۱۱
بهره‌گیری از گویش‌نامه‌ها در امر واژه‌گزینی ۱۲۴۵
بهمان فارسی ۹۲۳
بی‌حوصله‌گی یا بی‌حوصلگی ۱۴۶۹
[بیست] ۲۰ آبان افتتاح مرکز اسناد و مطالعات دستور زبان فارسی در منزل عبدالعظیم خان قریب ۵
بیماری زبان سازمان‌های اجتماعی و اداری و نامه‌نگاری‌های دولتی ۲۴۱
پ
پاره‌ای از ویژگی‌های دستوری گویش دری، گونه زین‌آبادی ۴۶۳
پاره‌ای از ویژگی‌های گویش سبزواری ۹۸۷
پاره‌ای ویژگی‌های جامعه‌شناسی زبان فارسی ۴۹۹
پاسخ بر پاسخ [قید و فاعل یا مسند الیه] [پاسخ به پاسخ محمد معین] ۴۲۱
پاسخ به مقاله «نمره‌گذاری یا نمره‌گذاری؟ [نقد اثر ابوطالب فنایی] ۱۵۷۶
پاسخ به هشت سؤال ۱۸۴۳
پاسخ «شبه انتقاد» [بر انتقاد حسین پژمان بختیاری] ۱۷۴۱
پاسخی بر نقد… [در پاسخ به انتقاد محمد مهیار از کتاب نگارش و دستور زبان فارسی سال چهارم] ۸۹۰
پاسخی به «نقدی بر نقد جمله‌های شرطی در فارسی» [نقدِ نقد وحیدیان کامیار] ۱۷۶۳
پاسداری از زبان فارسی، وظایف ما [گزارش] ۶
پدیده جانداری در زبان فارسی ۱۵۹۵
پدیده‌های قرض‌گیری در زبان ۱۲۱۸
پردازش دستوری جملات در زبان فارسی ۱۶۵
پردازش دستوری زبان فارسی با رایانه ۱۱۹۰
پردازش دستوری متون فارسی به کمک کامپیوتر ۱۶۶
پردازش ساخت ناخودایستا در کودکان پیش‌دبستانی ۱۸۸۲
پردازش عصبی جملات زبان فارسی از لحاظ دستور زبان ۸۱۲

گفتار پنجم:
تفسیر و توضیح آیه از دیدگاه سیدعبدالحسین طیب
و حکم فرمود پروردگار تو و دستور داد برای جمیع مکلفین؛ اینکه عبادت نکنید مگر او را و به والدین، یعنی پدر و مادر، احسان کنید و هرآینه اگر زودتر یکی از آن‌ها به پیری و کهنسالی رسیدند و یا هردوی آن‌ها، پس به هر دوی آن‌ها «اف» را نگو و آن‌ها را از خود دور مکن و از برای آن‌ها کلام محترمانه بگو. «و قضی» کلمۀ قضی در آیات، اطلاق بر معانی شده، مِن‌جمله: به معنی امر است؛ مثل این مورد؛ یعنی امر فرمود و چنین دستور از مقام ربوبی صادر شد «ان الا تعبدو الا ایاه» یعنی او را پرستش کنید، لاغیر، که مفاد کلمه طیبه «لا اله الا الله» است که اولین دستور جمیع انبیاء بود. و گفتیم این کلمه سه دلالت دارد: «مطابقی، التزامی، اقتضایی» و اما دلالت مطابقی توحید عبادتی است که پرستش نکنید جز ذات مقدس او را و دلالت التزامی، ذاتی و صفاتی است؛ زیرا اگر غیر از واجب‌الوجود بود یا خلق و رازقی بود؛ آن هم سزاوار پرستش بود و دلالت اقتضایی یعنی آنکه به جمیع فرمایشات او باید معتقد باشند و باور کنند و عمل نمایند از عقاید، اخلاق و وظایف دینی. «و بالوالدین احساناً» اولاً اطاعت از والدین از واجبات مهم شرعیه است و در جمیع مباح و مستحب و مکروه که اگر امر کرده‌اند واجب می‌شود و اگر نهی کرده‌اند، حرام می‌شود. بله؛ اگر امر آن‌ها بر تارک واجبی یا فعل حرامی است، نباید اطاعت کرد. ثانیاً غیر از عنوان اطاعت باید به آن‌ها احسان کرد. چه در امور دنیوی و چه در امور اخروی. «اما یبلغن عندک الکبر احدهما و کلاهما فلا تقل لهما اف» معنی‌اش این نیست که اگر به پیری نرسیده‌اند “اف گفتن” جایز باشد؛ بلکه مراد این است که انسان در پیری بهانۀ زیاد دارد و توقعات بسیار و اولاد را خسته و ناراحت می‌کند. اگر بخواهد تمام توقعات آن‌ها را انجام دهد، بلکه آیۀ قرآن می‌فرماید: «اظهار خستگی و ناراحتی مکن و حتی به زبان فارسی “ِاش” نگو؛ چون آدم پیر، زود دل‌شکسته می‌شود.»

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در اخبار دارد اگر از «اف» چیزی کمتر بود خداوند از آن نهی می‌فرمود. «ولا تنهر هما» نهی کلمۀ زجر یعنی لا تزجرهما، آن‌ها را زجر نکن که از تو منزجر شوند. «و قل لهما قولاً کریماً» یعنی با احترام با آن‌ها صحبت کن و حرف بد به آن‌ها مزن (طیب، بی‌تا، ج ۸، ص ۲۳۷).
گفتار ششم:
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری:
باتوجه‌به آیات قرآنی و تفاسیر مختلف شیعه درمی‌یابیم که خداوند در ابتدا به توحید فرمان داده است که جز او را نپرستیم و در هیچ زمینه‌ای به وی شرک نورزیم و در کنار مسئلۀ توحید، اطاعت از پدر و مادر از مهم‌ترین و واجب‌ترین اعمال یاد‌شده است. در اسلام اطاعت از والدین هم به‌صورت مطلق آمده و هم به حالت احسان به آن‌ها یاد شده است نه محبت. مطلق‌بودن آن از جهت اسلام و کفر والدین است؛ یعنی پدر و مادر چه کافر باشند و چه مسلمان باید از آن‌ها اطاعت کرد و به آن‌ها احسان نمود؛ چه‌بسا برخی افراد هستند که والدین آن‌ها را بسیار اذیت و آزار نموده و یا اصلاً کافر باشند، در این گونه موارد نیز مذهب تشیع اصل را بر احسان به آن‌ها گذاشته است؛ ولی در مورد تمام واجبات کفایی و همچنین مستحبات، مثل جهاد در راه خدا، هنگامی که جهد جنبه و جرب عینی پیدا کند و کشور اسلامی در معرض خطر قرار گیرد و همچنین حضور همگان لازم شود، هیچ قدرتی پذیرفته نیست، حتی نارضایتی پدر و مادر. به‌علاوه گاه دیده می‌شود پدر و مادر پیشنهاد غیرمنطقی یا خلاف شرع به انسان می‌کنند. بدیهی است اطاعت از آن‌ها در هیچ یک از این موارد لازم نیست؛ بااین‌حال باید با برخورد منطقی و انجام وظیفۀ امر به معروف و نهی از منکر در بهترین صورتش، با این گونه پیشنهادها برخورد کرد.
مبحث سوم:
حق طاعت از والدین از دیدگاه احادیث:
محمدبن‌یعقوب از محمدبن‌عیسی از احمد‌ابن‌عیسی و علی‌بن‌ابراهیم از پدرش، همگی از حسن محبوب از أبو ولاد الحناط می‌گوید که «از أباعبدالله، در مورد آیۀ «و بالوالدین احساناً» سؤال کردم که معنا و مفهومش چیست؟ حضرت فرمودند: «معنی احسان به پدر و مادر این است که نیکو بداری همراهی و همنشینی پدر و مادر را و هرگز آنان را به زحمت نیندازی که از تو چیزی نخواهند آنچه را بدان محتاج هستند و اگرچه خودشان غنی باشند؛ مگر نه این است که خداوند می‌فرماید: “به مقام نیکوکاران نمی‌رسید مگر از آنچه دوست دارید انفاق کنید” و می‌فرماید: “چنانچه یکی از آن‌ها پیر و سالخورده باشد یا هر دوی آن‌ها، زنهار کوچک‌ترین کلمه‌ای که آن‌ها را رنجیده‌خاطر سازد به زبان نیاور و آن‌ها را کمترین آزار ندهید” و می‌گوید: “اگر تو را ناراحت کردند نیز به آن‌ها «اف» نگویید و اگر تو را زدند، آن‌ها را آزار ندهید و با ایشان با احترام و اکرام سخن بگویید و حتی اگر شما را مورد تنبیه بدنی قرار دهند پس به آنان این لفظ را بگویید: “تخفر الله کلما”؛ یعنی خداوند شما را بیامرزد، این از سوی شما قول نیکویی است» (عاملی، ۱۳۸۸ ، ج ۲۱، ص ۴۸۰).
رسول خدا (ص)‌می‌فرماید: «برای احسان به والدین، در کنار آن‌ها برتخت‌خوابیدن از جنگیدن با شمشیر در راه خدا بهتر است» (شیخ‌مفید، ۱۴۱۴، ص ۵۲). روایتی از جابربن‌عبدالله انصاری است که امام صادق (ع) می‌فرمایند که شخصی خدمت رسول خدا آمد و گفت: «ای رسول خدا، جهان را دوست دارم و میل دارم در جهاد در راه خدا شرکت کنم» حضرت فرمودند: «پس مجاهده کن تا در راه خداوند، اگر شهید شدی زنده هستی و در نزد خداوند روزی داری و اگر کشته نشوی، اجرت در نزد خداوند محفوظ است و اگر زنده برگشتی، از تمام گناه‌ها پاک شدی همان طور که به دنیا آمدی و گناهی نداشتی» به پیامبر اسلام گفت: «یا رسول الله! من پدر و مادر پیری دارم که با من انس گرفته‌اند و راضی به رفتن من به جهاد نیستند» پیامبر فرمودند: « پیش پدر و مادرت بمان. قسم به خدایی که نفس من در ید قدرت اوست، همنشینی با پدر و مادر یک شبانه روز از جهاد یک سال در راه خدا بهتر می‌باشد» (عاملی، ۱۳۸۸ ، ج ۱۵، ص ۲۲).
گفتار اول:
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری:
باتوجه‌به تفاسیر مختلف از آیۀ مذکور، در می‌یابیم که اگرچه مفسرین در تفسیر خود از ذکر روایاتی در این زمینه دریغ نکرده‌اند، لیکن باتوجه‌به اهمیت مطلب به ذکر احادیثی در این باب به طور جداگانه پرداختیم و به ارزش والای این آیه پی ‌بردیم که هدف الهی از نزول این آیه این است که فرزندان، والدین خود را در درجه و مقام اول، جای دهند و بدین گونه احترام، اکرام و رسیدگی به امور آن‌ها و بسیاری موارد دیگر از وظایف اولیۀ خود محسوب نمایند و به این ترتیب خواهیم یافت که بسیاری از معضلات رفتاری و مشکلات اجتماعی در جامعه کاسته خواهد شد.
مبحث چهارم:
سقوط حق اطاعت از والدین (احترام به والدین مشرک و کافر)
با وجود تأکید و سفارش فراوانی که در آیین مقدس اسلام نسبت به اطاعت از والدین صورت گرفته، در موارد متعددی در قرآن کریم می‌یابیم که بر خلاف سابق، امر به عدم اطاعت از والدین و درواقع سقوط این حق نمود که در اینجا به تفصیل و توضیح آن می‌پردازیم:
گفتار اول: آیۀ ۱۵ سورۀ لقمان
«وَإِن جَاهَدَاکَ عَلى أَن تُشْرِکَ بِی مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِی الدُّنْیَا مَعْرُوفًا وَاتَّبِعْ سَبِیلَ مَنْ أَنَابَ إِلَیَّ ثُمَّ إِلَیَّ مَرْجِعُکُمْ فَأُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ» و اگر پدر و مادرت کوشش کنند که شریکی برای من قرار دهی که از آن حداقل اطلاع و آگاهی را نداری فرمانشان را نپذیر؛ ولی در دنیا با آنان با نیکی رفتار کن و پیروی از راه کسانی بنما که به سوی من آمده‌اند سپس بازگشت همه شما به سوی من است و من شما را از آنچه عمل می‌کردید، آگاه می‌کنم.
گفتار دوم:
شأن نزول آیه
این آیه در شأن سعدابن‌ابی‌وقاص نازل شد که پس از اینکه اسلام آورد پدر و مادرش او را بر کفر و ارتداد ترغیب نمودند و مبالغه را از حد گذرانیدند، به مرتبه‌ای که مادرش به سبب مسلمان‌بودن سعد، سه روز غذا نخورد تا دهانش را باز می‌کردند و آب به داخل حلق وی می‌ریختند و سعد می‌گفت: «اگر هفتاد روح او را باشد و هفتاد بار بمیرد، من از اسلام باز نمی‌گردم» (الحسینی،۱۳۸۷، ج ۱۰، ص ۳۴۳).
در مناقب آمده است که روزی حسین‌بن‌علی بر عبدالرحمن‌بن‌عمرعاص گذشت؛ پس عبدالرحمن گفت: «هر که می‌خواهد بر مردی نگاه کند که دارد می‌گذرد، هرچند که من بعد از جنگ صفین تاکنون با او هم‌کلام نشده‌ام.» پس ابوسعید خدری او را نزد آن جناب آورد. حسین (ع) به او فرمودند: «آیا می‌دانستی که من محبوب‌ترین اهل زمین در آسمانم و با این حال در جنگ صفین شمشیر بر من و پدرم کشیدی. به خدا قسم پدر من از من بهتر بود.» پس عبدالرحمن عذرخواهی کرد و گفت: «آخر چه کنم! رسول خدا (ص) به من سفارش فرمود که پدرت را اطاعت کن.» حضرت فرمودند که مگر از رسول خدا نشنیده‌ای که فرمودند: «اطاعت از پدر و مادر یا اطاعت هر کس که اطاعتش واجب باشد، باید که معروف کند و اطاعتی که نافرمانی خداست معروف و پسندیده نیست و مگر نشنیده‌ای که هیچ مخلوقی در نافرمانی خدا نباید اطاعت شود.»
گفتار سوم:
ارتباط آیه با اندرزهای لقمان
در عمق آیه در حقیقت جمله‌های معترضه‌ای هست که در لابه‌لای اندرزهای لقمان از سوی خداوند بیان شده است؛ اما معترضه نه به معنی بی‌ارتباط، بلکه به معنی سخنان الهی که ارتباط روشن با سخنان و اندرزهای لقمان دارد؛ زیرا بحث از نعمت وجود پدر و مادر و زحمات و خدمات و حقوق آن‌هاست بر قراردادن شکر پدر و مادر در کنار شکر الله. به‌علاوه تأکیدی بر خالص‌بودن اندرزهای لقمان به فرزندش نیز محسوب می‌شود؛ چرا که پدر و مادر با این علاقه، ممکن نیست جز خیر و صلاح فرزند را در اندرزهایشان بازگو کنند (طباطبایی، ۱۳۷۸ ، ج ۱۶، ص ۳۲۸).
گفتار چهارم:
توضیح و تفسیر آیه از دیدگاه شیعه:
از آنجا که توصیه به نیکی پدر و مادر ممکن است این توهم را برای بعضی ایجاد نماید که حتی در مسئلۀ عقاید کفر و ایمان باید به آن‌ها مماشات کرد، می‌فرماید: «هرگاه آن دو تلاش و کوشش کنند که چیزی را شریک من قرار دهی که از آن آگاهی نداری، از آن‌ها اطاعت مکن.» هرگز نباید رابطۀ انسان و والدینش، مقدّم بر رابطۀ او با خدا باشد و هرگز نباید عواطف و خویشاوندی، حاکم بر اعتقاد مکتبی او باشد. تعبیر به «جاهداک» اشاره به این است که پدر و مادر گاه به گمان اینکه سعادت فرزند خود را می‌خواهند، تلاش و کوشش می‌کنند که او را بر عقیدۀ انحرافی خود بکشانند و این در مورد بسیاری از پدران و مادران ممکن است دیده شود. وظیفۀ فرزندان این است که هرگز در برابر این فشارها تسلیم نشوند و استقلال فکری خود را حفظ کنند و عقیدۀ توحیدی خود را با هیچ چیز معاوضه نکنند. ضمناً جملۀ «ما لیس لک به علم» اشاره به این است که اگر فرضاً دلیل بطلان شرک را نادیده بگیریم، حداقل دلیل بر اثبات آن نیست و هیچ شخصِ بهانه‌جویی نیز نمی‌تواند دلیل بر اثبات شرک اقامه کند. از این گذشته، اگر شرک حقیقی داشت، باید دلیلی بر اثبات آن وجود داشته باشد و چون دلیلی بر اثبات آن نیست، خود دلیلی بر بطلان آن می‌باشد.
باز آنجا که ممکن است، این فرمان، این توهم را به وجود آورد که در برابر پدر و مادر مشرک، باید شدت عمل و بی‌حرمتی به خرج داد، بلافاصله اضافه می‌کند که عدم اطاعت از آن‌ها در مسئلۀ شرک و کفر، دلیل بر قطع رابطۀ مطلق با آن‌ها نیست؛ بلکه درعین‌حال با آن‌ها به طرز شایسته‌ای رفتار کن. از نظر دنیا زندگی مادی با آن‌ها با مهر و محبت و ملاحظه رفتار کن و از نظر اعتقاد و برنامه‌های مذهبی، تسلیم افکار و پیشنهادهای آن‌ها نباش، و این درس نقطۀ اصلی اعتدال است که حقوق خدا و پدر و مادر در آن جمع می‌شود؛ لذا بعداً می‌فرماید: «راه کسانی را پیروی کن که به سوی من بازگشته‌اند؛ چرا که بعد از آن بازگشت همه به سوی من است و من شما را از آنچه در دنیا عمل می‌کردید، آگاه می‌سازم و بر طبق آن پاداش و کیفر می‌دهم.»
نفی و اثبات‌های پی‌درپی، امر و نهی در آیات فوق برای این است که مسلمانان در این گونه مسائل که در بدو نظر تضادی در میان انجام وظیفه لازم تصور می‌شود، خط اصلی را پیدا کنند و بدون کمترین افراط و تفریط در مسیر صحیح قرار گیرند و این دقت نظر و ظرافت قرآن در این ریزه‌کاری‌ها از چهره‌های فصاحت و بلاغت عمیق آن است. لازم به ذکر است که آیۀ فوق کاملاً شبیه مضمون و محتوایی است که در آیۀ ۸ سورۀ مبارکۀ عنکبوت می‌فرماید: «وَصَّیْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَیْهِ حُسْنًا وَإِن جَاهَدَاکَ لِتُشْرِکَ بِی مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا إِلَیَّ مَرْجِعُکُمْ فَأُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ» و ما به آدمیان سفارش کردیم که در حق پدر و مادر خود نیکی کنند و اگر آن‌ها بکوشند تا تو به من که خدای یگانه‌ام از روی جهل و نادانی شرک آوری در این‌ها هرگز اطاعت یا امر آن‌ها مکن که رجوع شما به سوی من است و من شما را به پاداش هر عمل که به جا آورید آگاه می‌گردانم (عنکبوت: ۸). در کتاب اصول کافی به سندی از یحیی‌بن‌عقبه ازدی از امام صادق (ع) روایت نمود که فرمود ازجمله مواعظ لقمان به فرزندش این بود که می‌فرمود: «به‌درستی که مردم قبل از تو برای فرزندان خود بیست و هفت خط آفرید و به‌درستی‌ که پیامبران و صدیقیان با آن مقام از عظمت و قدرت که نازل شدند در اثر قطع طمع از مردم بوده ‌است» (الهمدانی، ۱۳۸۰، ج ۱۲، ص ۴۷۹).
مراد از این آیه این است که موجودی را که به حقیقت آن آگاهی نداریم، شایسته نیست که آن را شریک خداوند قرار دهیم و در این باب هرگز از والدین کافر نباید پیروی کنیم.
مبحث پنجم:
سند سببیت سقوط حق اطاعت از والدین از دیدگاه احادیث
از فضل‌بن‌سازان، از امام رضا (ع) در کتاب خود به مأمون نقل می‌کند: «نیکی به والدین واجب است؛ اگرچه مشرک باشند و در مصیبت الهی، اطاعت از آن‌ها واجب نیست و حتی نسبت به دیگران به‌درستی که هیچ طاعتی در مخلوق جهت معصیت و شرک به خدا وجود ندارد (عاملی، ۱۳۸۸ ، ج ۱۶، ص ۱۵۵). همچنین در روایتی از ابوالجاورد، از ابوجعفر (ع) در قول خداوند می‌فرماید: «و اتبع سبیل من أناب الی» یعنی: راه حضرت محمد (ص) را پیروی کنید (الحرانی، ۱۳۸۸، ص ۴۷).
گفتار اول:
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری:
از روایات و احادیث یادشده این گونه بر می‌آید که در هیچ زمینه‌ای که منجر به معصیت و شرک الهی گردد، نمی‌توان از کسی علی‌الخصوص والدین، اطاعت و پیروی نمود و اطاعت از خدا واجب است و با اینکه باید به والدین خود نیکی کرد و حرمت آن‌ها را نگه داشت، پیروی از آن‌ها در خصوص توحید الهی فقط درصورتی‌که راه آن‌ها، راه حضرت محمد (ص) باشد، می‌توان اطاعت و پیروی نمود و الا حق آن‌ها در این مورد ساقط خواهد شد.
مبحث ششم:
احسان مادی به والدین «نفقه»
این قسْم از احسان و نیکی که در کتب فقهی از آن به انفاق والدین یاد می‌شود تحت شرایطی واجب می‌شود. قرآن کریم می‌فرماید: «سْأَلُونَکَ مَاذَا یُنفِقُونَ قُلْ مَا أَنفَقْتُم مِّنْ خَیْرٍ فَلِلْوَالِدَیْنِ وَالأَقْرَبِینَ وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ وَمَا تَفْعَلُواْ مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِیمٌ» از تو سؤال می‌کنند چه چیز انفاق کنند بگو «یامحمد» هر خیر و نیکی سرمایه سودمند مادی و معنوی که انفاق می‌کنید برای پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و مستمندان و درماندگان در راه «ابن سبیل» باید باشد و هر کار خیری می‌کنید خداوند از آن آگاه است، (بقره: ۲۱۵).
در تفسیر مجمع‌البیان آمده است: «این آیه در دربارۀ عمروبن‌جموح که پیرمردی ثروتمند بود نازل شده که ایشان روزی از رسول خدا پرسید: “چه چیزی را صدقه بدهم و به چه کسی صدقه بدهم” در آن وقت این آیه نازل شد» (طبرسی، ۱۳۷۹ ، ج ۱، ص ۱۵).
پس قرآن در پاسخ کسانی که چه چیزی را انفاق می‌کنند، هم نوع انفاق را مشخص ساخته و هم کسانی که باید از این انفاق بهره‌مند گردند را بیان نموده است. در نوع انفاق کلمه «خیر» را آورده که شامل هر نوع عمل، گفتار، کردار و… که مفید به حال منفق‌علیه باشد را می‌شود؛ اعم از انفاق معنوی و انفاق مادی و حرکتی که موجب خوشحالی و شادی و رضایت منفق‌علیه شود، انفاق به پدر و مادر و فرزندان، علاوه‌براینکه موجب سرور و شادی متقابل می‌شود، باعث استحکام پیوند خانوادگی نیز می‌شود.
شهید اول می‌گوید: «نفقۀ پدر و مادر هر چه بالا رود واجب است» (شهید اول، ۱۳۷۲ ، ص ۱۷۷).
در الروضه‌الجمیعه آمده است: «مقدار واجب از نفقه که شامل خوراک و پوشاک و مسکن است آن مقداری است که به تناسب زمان و مکان برای پدر و مادر کافی باشد.» امام خمینی (ره) نیز در مورد میزان خرجی به والدین می‌فرمایند: «مخارج خویشان مقدار معینی ندارد؛ بلکه واجب است به مقدار کافی از خوراک و لباس و مسکن با ملاحظۀ حال، شئون، زمان و مکان بپردازد (امام‌خمینی، ۱۳۶۹ ، ج ۳، ص ۵۷۳).
در مورد «تنفقوا» مراد از آیه، انفاق قبل از اظهار است؛ اگرچه ماهیت آن خلاف تعبیر ظاهری آیه است. در مورد «بما تحبون» دو نکته اشاره شده است که در نکتۀ اول مهم نیست که شخص منفق به چه چیزی علاقه داشته باشد؛ بلکه مهم آن است که حتی اگر برخلاف شخص منفق است، آنچه منفق‌علیه دوست دارد، براساس امکانات منفق، انفاق نماید و نکتۀ دوم در انفاق به والدین بحثی از «غنی» به معنی ثروتمندی صورت نگرفته؛ بلکه از «استغناءِ» والدین صحبت شده است و آن عزت نفس والدین و عدم بیان خواسته‌های ایشان است؛ حتی اگر محتاج و فقیر باشند. لذا فرزندان به این نکته، بسیار توجه لازم را داشته باشند (انصاری، بی‌تا، ص ۳۰۵).
۱-جمع‌بندی و نتیجه‌گیری:
براساس آیات و روایات مختلف مبنی بر اینکه احسان و اطاعت والدین، بر عهدۀ فرزند است، انفاق والدین چه در حالت کفر باشند و چه در حالت اسلام، هنگامی که والدین پیر و فرسوده و فقیر و ناتوان از کسب درآمد باشند، بر فرزند واجب است قبل از درخواست والدین، حوائج آن‌ها را برطرف سازد و علاوه بر والد خود، نسبت به خادم پیر و خادم هر پدر نیز چنین وظیفه‌ای دارد؛ ولیکن هیچ تعهدی نسبت به همسر پدر و مادر فرزند پدرش ندارد؛ در صورت فوت مرد، نفقه‌ای که به زن باردار تعلق می‌گیرد به سبب فرزندی است که در شکم دارد و از اموال فرزند به مادر، نفقه به مادر پرداخت می‌شود.
صاحب جواهر می‌گوید: «به اجماع همۀ مسلمین، نفقۀ پدر و مادر و فرزندان واجب است و دلیل آن نصوص وارده و اخبار مستفیضه و متواتره می‌باشد. چنان‌که از حزیر نقل شده از امام صادق (ع) سؤال کردم نفقۀ چه کسی بر من واجب است؟ امام فرمودند: “پدر، مادر، فرزندان و زوجه.” در جایی دیگر در مورد نفقه به والدین فاسق و فاجر می‌فرماید: “در میان مردم که خرجی پدر و مادر را باید اولاد ذکور بپردازد.” در فقه اسلامی به‌ طور مطلق اولاد ذکر نموده و هیچ‌گونه تفصیلی بین دختر و پسر قائل نشده است» (نجفی، ۱۳۹۲، ج ۳۰، ص ۳۶۶).
۲-نفقۀ والدین از دیدگاه شیخ انصاری:
خداوند در قرآن در سفارش به فرزندان چنین می‌فرماید: «لَن تَنَالُواْ الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ» شما هرگز به مقام بر و نیکی نمی‌رسید؛ مگر اینکه از آنچه دوست دارید در راه خدا انفاق کنید (آل عمران: ۹۲).

۲۰۰۱

Pavlou

۲۰۰۱

Liao and Cheung

امنیت

۱۴

۲۰۰۱

Pavlou

۲۰۰۲

Ranganathan and Ganapathy

۲-۱-۵-۵- مدل ثانویه پذیرش فناوری
گرچه مدل پذیرش فناوری با نمونه های مختلف و در موقعیت های گوناگونی آزمون شده و اعتبار و روایی آن در توضیح پذیرش و استفاده از سیستمهای اطلاعاتی اثبات شده بود، با این حال مدلهای توسعه یافته بسیاری برای مدل TAM وبرای توضیح چگونگی تأثیر هنجارهای ذهنی و فرآیندهای سودمند شناختی بر سودمندی ادراک شده و نگرش وجود دارد. ونکاتش و دیویس^[۳۷] (۲۰۰۰: ۲۲۶) مدل اولیه پذیرش فناوری TAM را با عنوان مدل TAM2 توسعه داده اند. . (Pikkarainen et al., 2004: 226)

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در مدل ثانویه پذیرش فناوری (شکل ۲-۵) ، از یک طرف اقلام متغیرهای بیرونی مشخص شده، از طرف دیگر نگرش، حذف شده است. دلیل حذف نگرش این است که درک سودمندی و درک سهولت استفاده از فناوری به عنوان باورهای رفتاری در مدل اولیه پذیرش فناوری منجر به ایجاد نگرش مثبت یا منفی در فرد می شوند. بنابراین در مدل ثانویه پذیرش فناوری که هر دو عامل وجود دارند و لزوماً وجود این دو برای ایجاد نگرش لازم است، لذا از آوردن مقوله جداگانه ای تحت عنوان نگرش صرف نظر شده است.
شکل ۲-۵: مدل ثانویه پذیرش فناوری (Venkatesh & Davis, 2000:188)
مدل TAM2 سعی برآن دارد که درک افراد از مفید بودن فناوری و قصد استفاده از آن را از لحاظ تأثیرات اجتماعی و فرآیندهای مفید ادراکی تشریح کند. دو فرایند تأثیر اجتماعی (هنجار ذهنی، اختیاری بودن، تصویر ذهنی) و فرآیندهای مفید ادراکی (ارتباط شغلی، کیفیت خروجی، قابلیت اثباتپذیری نتایج، درک سهولت استفاده از فناوری) به صورت چشمگیری در پذیرش فناوری توسط کاربر مؤثر هستند. به علاوه فرض می شود تأثیر فرآیندهای اجتماعی بر سودمندی ادراک شده و قصد استفاده با افزایش تجربه کاربر در طول زمان کاهش پیدا می کند. در ادامه، دو فرایند مذکور تشریح می شوند (حاتمی، ۱۳۸۹: ۱۸).
الف) فرآیندهای مؤثر اجتماعی
هنجار ذهنی^[۳۸]: هنجار ذهنی در حقیقت درک شخصی فرد از اغلب افرادی است که برای وی مهم هستند مثل والدین، افراد فامیل، دوستان، همکاران و غیره، در مورد اینکه آیا فرد عملی را انجام دهد یا انجام ندهد. به عبارتی افراد غالباً بر اساس ادراک خود از آنچه دیگران فکر می کنندکه انجام دادنش درست است، عمل می کنند. دلیل اصلی تأثیر مستقیم هنجار ذهنی بر قصد استفاده این است که افراد ممکن است رفتاری را انجام دهند حتی اگر تمایلی برای انجام آن رفتار یا نتایج آن نداشته باشند، اگر یک یا چند دلیل مهم برای افراد باعث شود فکر کنند که آن کار باید انجام شود، این مسأله به اندازه کافی در آنها ایجاد انگیزه میکند. در تحقیقات مختلف، گروه های مرجع متعددی شناسایی شده اند که می توانند بر هنجار ذهنی افراد تأثیر بگذارند.
اختیاری بودن و پذیرش تأثیر اجتماعی^[۳۹]: مطلبی که به صورت تصادفی توسط هارتویک و بارکی ^[۴۰] از میان یافته ها در حین طبقه بندی هنجار ذهنی بدست آمد، این بود که پس از تفکیک عکس العمل ها به شکل استفاده اختیاری و اجباری، آنها دریافتند که هنجار ذهنی روی قصد افراد برای استفاده از سیستم ،در حالی که استفاده از سیستم اجباری باشد (نه اختیاری)، اثر معنی داری دارد. برای تمایز بین استفاده اختیاری و اجباری، اختیار به عنوان متغیر تعدیل کننده چنین تعریف می شود: میزانی که یک کاربر بالقوه برای انطباق با تصمیم احساس اجبار نمی کند (مور و بن باست، ۱۹۹۱). هارتویک و بارکی ( ۱۹۹۴: ۲۹ ) دریافتند هنگامی که کاربر فناوری بفهمد که فناوری مورد نظر به صورت اجباری سازماندهی شده است، قصد وی برای استفاده از سیستم تغییر می کند، بدلیل اینکه بعضی کاربران تمایل ندارند از سیستمهای اجباری تبعیت کنند.
تصویر ذهنی و تأثیر اجتماعی^[۴۱]: مور و بن باست ( ۱۹۹۱ ) تصویر ذهنی را چنین تعریف کرده اند: میزانی که فرد فکر میکند استفاده از یک نوآوری باعث ترفیع مقام و منزلت او در سیستم اجتماعی می شود. در مدل ثانویه پذیرش فناوری، هنجار ذهنی اثر مثبتی روی تصویر ذهنی دارد، زیرا اگر اعضای مهم یا سرشناس یک گروه اجتماعی- انسانی در محیط کار معتقد باشند رفتار خاصی باید انجام شود، تمایل به انجام آن عمل در گروه افزایش خواهد یافت. در یک محیط کاری بخصوص که افراد، وظایف خود را با درجه وابستگی زیادی به عوامل اجتماعی انجام می دهند، مرتبه و مقام فرد بر اساس قدرت تأثیر، به کمک فرآیندهایی مثل تعاملات اجتماعی افزایش می یابد.
ایجاد تغییرات در عوامل مؤثر اجتماعی به کمک تجربه: شواهد و مدارکی وجود دارند که اثبات می کنند اثر مستقیم هنجار ذهنی بر قصد استفاده از سیستم ممکن است در طی زمان با افزایش تجربه در سیستم کاهش پیدا کند. هارتویک و بارکی^[۴۲] (۱۹۹۴: ۳۵) دریافتند که اگر چه هنجار ذهنی اثر معنی داری روی قصد استفاده از سیستم، قبل از توسعه سیستم دارد، این اثر سه ماه پس از اجرای سیستم بی معنی میشود. تفسیر آنها از این الگو این است که قبل از اینکه سیستم توسعه پیدا کند، کاربران میدانند و معتقدند که سیستم، در ابتدا مبهم و بدون شکل و ماهیت است و به همین دلیل، آنها به طور اساسی برای قصد استفاده از سیستم به نظرات دیگران متکی میشوند. پس از اجرای سیستم هنگامی که نقاط ضعف و قوت سیستم به واسطه تجربه مستقیم در کار شناسایی شدند، تأثیر هنجارها کاهش پیدا می کند. آگاروال و پراساد^[۴۳] (۱۹۹۸: ۵۵۱ ) دریافتند که استفاده اجباری از سیستم می تواند بکارگیری آن را افزایش دهد و مبنایی برای استفاده از سیستم در همان ابتدا باشد، اما چنین فشار و اجباری باید در طی زمان کاهش یابد. همچنین انتظار می رود اثر هنجار ذهنی روی درک مفید بودن فناوری در طول زمان با بیشتر شدن تجربه مستقیم در کار، که خود، اطلاعات ملموسی را فراهم می کند، کاهش یابد. در عوض، تأثیر تصویر ذهنی روی درک سودمندی سیستم در طول زمان کاهش نمی یابد (Venkatesh & Davis, 2000:189).
ب) فرآیندهای مفید ادراکی
در ماورای فرآیندهای اجتماعی مؤثر بر درک سودمندی و قصد استفاده از فناوری، می‎توان چهار عامل ابزار گونه ادراکی را برای تأثیر بر درک مفید بودن فناوری ارائه کرد که در ذیل به آنها پرداخته شده است.
ارتباط شغلی^[۴۴]: کارکرد مهمی است که در آن فرد با جایگزین کردن وظایف و امور خود در سیستم از حمایت آن سیستم برای انجام کارهای خود برخوردار میشود. برای مثال در خصوص کار افراد با رایانه، تعامل افراد با سیستم بر اساس مدل های هدف ،سلسله مراتبی مفروض می باشد. اگر چه در خصوص کار با این سیستم در یک سطح، افراد کار تجزیه و تحلیل را برعهده دارند، در سطح دیگری، افرادی برای نوشتن سند از رایانه استفاده می کنند و در سطح خیلی پایین کارهای جزء مثل کلیک کردن موشواره رایانه انجام می دهند. به عبارتی؛ هر کسی فراخور حال خود در سیستم، از رایانه در ارتباط با شغل خود استفاده می کند. به طور کلی پذیرش فناوری توسط کاربر به متغیرهای مرتبط با شغل (مشخصه های مهم شغلی، فناوری انجام کار و ادراک کامل از فناوری) مربوط است.
کیفیت خروجی^[۴۵]: در مدل پذیرش فناوری چنین استدلالی وجود دارد که با فرض اینکه سیستم در اجرای وظایفش توانایی دارد و درجه انطباق کارها با اهداف شغلی افراد نیز متناسب است. حال، افراد این مسأله را در مورد سیستم بررسی می کنند که وظایف آنها در عملکرد و خروجی سیستم به چه نحو مطلوبی انجام می شوند، این امر به عنوان ادراک افراد از کیفیت خروجی تعبیر میشود ( Venkatesh & Davis, 2000:118-191 ).
قابلیت اثبات پذیری نتایج^[۴۶]: ملموس و محسوس نمودن نتایج حاصل از استفاده از فناوری که مستقیماً بر درک سودمندی فناوری توسط کاربران تأثیر خواهد گذاشت(Moore & Benbasat, 1991) . این موضوع بیانگر این است که اگر هم‎پراکنش بین مفید بودن و نتایج مثبت حاصل از فناوری به آسانی قابل تشخیص باشد، افراد می‎توانند درک مثبت‎تری از سودمندی فناوری داشته باشند. بر عکس اگر فناوری، نتایج کارا و مرتبط با شغل را به شیوه مبهم و ناشناخته برای کاربر به وجود آورد، بعید به نظر می رسد که کاربران سیستم، کاربرد واقعی فناوری مورد نظر را درک کنند. رابطه قابلیت اثبات‎پذیری نتایج با درک سودمندی فناوری و با مدل خصوصیات شغل سازگار است و بر این موضوع تأکید دارد که دانستن نتایج واقعی ناشی از فعالیت های کاری به عنوان یک حالت روانی برانگیزنده شغلی مؤثر است ( Venkatesh & Davis, 2000: 192)
مدل های پذیرش فناوری (TAM, TAM2) در بسیاری از زمینه‎ها و فناوری‎ها توجه و پشتیبانی تجربی قابل توجهی را در میان محققان فناوری اطلاعات کسب کرده‎اند. این مدل‎ها در مورد فناوری‎های مختلفی از قبیل پست صوتی، پست الکترونیکی، نرم‎افزار، گروه‎افزار، و شبکه گسترده جهانی آزمون شده‎اند. توان بالای پیش‎بینی، تعداد کم عناصر مدل جهت پیش بینی، قصد استفاده و موارد استفاده برای دامنه وسیعی از فناوری‎ها ،نقاط قوت مدل پذیرش فناوری محسوب می‎شوند (همان منبع، ۱۸۸).
۲-۱-۵-۶- تئوری شناختی اجتماعی ^[۴۷]
این تئوری ریشه در حوزه تئوری یادگیری اجتماعی ^[۴۸]دارد. این تئوری پیرامون فرایند اکتساب دانش یا یادگیری، مستقیماً از طریق مشاهده مدلها سیر میکند. مدل‌ها میتوانند تقلیدهای بین فردی و یا منابع رسانه‎ای باشند. در نتیجه مشاهدات، فرد مشاهده‎کننده می‎تواند به دو شیوه مجزا تحت تأثیر قرار بگیرد. اثر بازداشتی یا اثر باز دارنده^[۴۹]: یک عمل تنبیه مثبت است و زمانی اتفاق می‎افتد که مشاهده‎گر، عمل فرد دیگری را در یک موقعیت اجتماعی می‎بیند که منجر به تنبیه فرد می شود و اثر غیر بازدارنده^[۵۰]: یک عمل تقویت مثبت است و زمانی اتفاق میافتد که فردی به خاطر انجام یک عمل مورد تحسین قرار می‎گیرد و مشاهده‎گر آن عمل را یاد می‎گیرد و از آن تقلید می‎کند. تقویت نیابتی‎^[۵۱]‎ توضیح میدهد که مشاهده‎گر، تشویق یا تنبیه واقعی را انتظار ندارد بلکه نتایج مشابهی را برای رفتارهای تقلیدی‎اش انتظار دارد و تأثیر آنها را در کار می‎پذیرد. این بخش از تئوری شناختی اجتماعی قویاً بر انتظارات مربوط به نتایج^[۵۲] متکی است (حاتمی، ۱۳۸۹: ۲۹).تئوری شناختی اجتماعی یک تعامل دو جانبه مداوم را بین عوامل شناختی (فردی)، محیط و رفتار فرض می‎کند. این ارتباطات که بندورا از آنها به عنوان تقابلات سه جانبه^[۵۳] یاد کرده (Compeau & Higgins, 1995) در شکل ۲-۶ نشان داده شده است.
شکل ۲-۶: تئوری شناختی اجتماعی Compeau & Higgins, 1995 ))
۲-۲) نگرش نسبت به استفاده
۲-۲-۱- تعاریف نگرش
روانشناسان اجتماعی^[۵۴] بر تعریف دقیق نگرش^[۵۵] اتفاق نظر چندانی ندارند. در واقع، بیش از ۱۰۰ تعریف مختلف از نگرش در ادبیات بازاریابی موجود است که در میان این تعاریف، ۴ تعریف از همه مرسوم تر و قابل قبول تر است. تعریف اول به نگرش، نگرش را «چگونگی بیان احساسات مثبت یا منفی، مطلوب یا نامطلوب، موافق یا مخالف فرد درباره یک چیز^[۵۶]» تعریف می کند. این تعریف، نگرش را به عنوان یک واکنش احساسی یا ارزیابی شده به چیزی می نگرد.
تعریف دوم اندیشه آلپورت را انعکاس می دهد که وی نگرش را به عنوان «تمایلات آموخته شده^[۵۷] برای نشان دادن عکس العمل به شی یا دسته ای از چیزها به شیوه ای مطلوب یا نامطلوب» تعریف می کند. این تعریف از تعریف اول کامل تر است. زیرا به آمادگی برای پاسخ دادن به چیزی توجه می کند.
دسته سوم تعریف مربوط به نگرش که توسط روانشناسان اجتماعی مشهور گردیده است، نگرش را به عنوان «سازماندهی پیوسته فرایند انگیزشی، احساسی، اداری، و شناختی می داند که به برخی از جنبه های جهان اطراف خود توجه می کند» تعریف می کند. این تعریف نگرش را مشتمل بر سه جزء می داند؛ جزء اول: «شناختی^[۵۸]» یا «جزء شناختی»، جزء دوم: جزء «احساسی^[۵۹]» و جزء سوم: جزء «رفتاری^[۶۰]»
اخیراً تئوریسین ها توجه بیشتری به ارائه تعریف جدیدی از نگرش کرده اند که در بیشتر تحقیقات اثبات شده است و در پیش بینی رفتار تا حد زیادی مفید بوده است. این تعریف به روشنی، به نگرش به عنوان یک مفهوم چند بعدی توجه می کند. در واقع نگرش هر فرد به چیزی، تابعی از: ۱) قدرت، هر یک از عقاید شخص در مورد جنبه های مختلف آن چیز است که شخص دارد، ۲) ارزیابی عقیده و قدرت، آن جنبه است در ارتباط با چیز مورد نظر،که به آن بستگی دارد (Loudon and Della Bitta, 1993:250). ما چهار مفهوم و تعریف از نگرش را به این دلیل در اینجا آوردیم که بیشتر تحقیقات در مورد نگرش مبتنی بر این چهار تعریف هستند.
۲-۲-۲- ویژگی های نگرش
نگرش ها ویژگی های زیادی دارند، آنها عموماً ۱) موضوع خاصی دارند ۲) جهت، شدت و درجه خاصی دارند ۳) ساختار دارند ۴) یاد گرفته می شوند.
۲-۲-۲-۱- موضوع نگرش
همانگونه که در تعاریف نگرش ذکر شد، نگرش ها دارای موضوع خاصی هستند و بر یک چیز خاص تمرکز می کنند. یعنی اینکه نگرش یک نقطه تمرکز^[۶۱] و کانون توجه دارد که می تواند یک مفهوم انتزاعی مانند رفتار اخلاقی یا یک مورد ملموس^[۶۲] مانند دوچرخه باشد. این موضوع می تواند شیئ فیزیکی مانند کالا یا یک خدمت باشد. موضوع مورد نظر نگرش می تواند یک یا مجموعه ای از چیزها باشد و یا مورد خاص یا کلی باشد. (Loudon and Della Bitta, 1993:261).
۲-۲-۲-۲- جهت، شدت و درجه نگرش
نگرش چگونگی احساس شخص نسبت به موضوعی را بیان می کند. نگرش ۱) جهت، یعنی این که موافق یا مخالف بودن، مطلوب یا نامطلوب بودن برای شخص را نشان می دهد. ۲) درجه، یعنی تمایل یا عدم تمایل بیشتر افراد را نشان می دهد ۳) شدت، سطح اطمینان و اعتماد اظهار نظر در مورد شئ خاص را نشان می دهد. جهت، درجه و شدت نگرش شخص نسبت به کالای معینی برای بازاریابان به عنوان تخمین زننده خوب در پیش بینی رفتار خریداران برای خرید آن کالا نقش ایفا می کند. بازاریابان باید اهمیت نگرش‌های رو در رو و مقابل را با نگرش خاص و محدودیت های موقعیتی مانند قدرت پرداخت که ممکن است فرد را از انجام یک خرید باز دارد، در این پیش بینی مورد نظر قرار دهند (Loudon and Della Bitta, 1993:262).
۲-۲-۲-۳- ساختار نگرش

• در دسترس بودن داده ها و توجه به کیفیت آنها.

• دقت مورد نیاز جهت پیش بینی.

• رفتار فرایند مورد پیش بینی.

• هزینه انجام پیش بینی.

• حد الامکان ساده بودن عملیات پیش بینی.

• درک و همکاری استفاده کننده.

معیارهای ارزیابی نتایج پیش بینی

دقت و کنترل نتایج پیش بینی شده یکی از مهمترین جنبه های فرایند پیش بینی است. پیچیدگی و ماهیت متغیرهای دنیای واقعی ، اغلب پیش بینی دقیق مقادیر آینده آن متغیرها را غیر ممکن می سازد . به علاوه، از آنجا که بعضی از تکنیکها در یک شرایط معین ، دقت بیشتری نسبت به سایر روشها دارند، تصمیم گیرنده نیاز به یک معیار جهت سنجش دقت روش های مختلف پیش بینی را احساس می کند . خطای پیش بینی ، اختلاف بین مقدار واقعی و مقدار پیش بینی شده متغیر می باشد . خطای پیش بینی از یک طرف در انتخاب یک روش از بین روش های مختلف و از طرف دیگر ، برای ارزیابی موفقیت یا عدم موفقیت فرایند پیش بینی در تصمیم گیری تاثیر گذار است ( استیونسون،۲۰۰۰). در این قسمت معیارهای سنجش دقت پیش بینی به اختصار بیان می شوند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ارزیابی دقت پیش بینی از دو جنبه دقت در پیش بینی سطح متغیر و دقت در پیش بینی جهت تغییرات متغیر حایز اهمیت است . سه معیارسنجش دقت سطح پیش بینی که معمولاً مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از :
الف ) متوسط قدر مطلق خطا (MAD) که با بهره گرفتن از رابطه زیر محاسبه می گردد.
معادله ۳

ب ) میانگین مربعات خطا (MSE) که از رابطه زیر محاسبه می شود .
معادله ۴

ج)میانگین مربعات خطای نرمال شده((NMSE که از فرمول زیر محاسبه می گردد:
معادله ۵

که در آن عبارت است از مقدار واقعی عدد مورد نظر جهت پیش بینی.
در صورتی که از MSE جذر گرفته شود . معیار RMSE یا ریشه دوم میانگین مربعات خطا به دست می آید. دراین تحقیق از معیارMAD و RMSE برای تجزیه و تحلیل نتایج استفاده می گردد .شاخص های سنجش دقت پیش بینی جهت تغییرات متغیر شامل موارد زیر است :
الف ) تورش (Bias) که مجموع خطاهای پیش بینی می باشد ونشان دهنده میل ارقام پیش بینی شده به اینکه بزرگتر یا کوچکتر از مقدار واقعی متغیر هستند ، می باشد.
ب ) معیارTracking signal که از تقسیم Bias بر MAD بدست می آید به عبارت دیگر :
معادله ۶

هر چقدر مقدار Bias وTS نزدیکتر به صفر باشند ، دقت مدل در پیش بینی جهت تغییرات متغیر بیشتراست.

روش­های پیش ­بینی اقتصادی

بطور کلی چهار روش پیش بینی اقتصادی براساس داده های سری زمانی وجود دارد:

• مدل رگرسیون تک معادله ای.

• مدل رگرسیون معادلات هم زمان.

• مدل ARIMA ^[۵]

• مدل های VAR^[6]

از بین روش های فوق تنها روشی که با بهره گرفتن از داده های گذشته خود متغیر، به پیش بینی می پردازد مدل ARIMA می باشد . در بقیه روشها وجود حداقل دو متغیر الزامی است . باکس و جنکینز در کتاب خود با عنوان « تجزیه وتحلیل سریهای زمانی ، پیش بینی وکنترل » روش های ARIMA و VAR را معرفی نمودند که به متدولوژی “باکس ـ جنکینز” معروف شد . تاکید بر این روش جدید پیش بینی، براساس مدل های تک معادله ای و معادلات هم زمان نمی باشد، بلکه بر تجزیه و تحلیل احتمالی یا استوکاستیک سریهای زمانی تحت این فلسفه که «اجازه دهید اطلاعات خود را بازگو کنند» تاکید دارد . بر خلاف مدل های رگوسیونی که در آنها Y (متغیر وابسته) با بهره گرفتن از X متغیر توضیحی (X ،…، X2 ،X1) توضیح داده می شود. در مدل های سری زمانی از نوع BJ (باکس –جنکینز) متغیر Y1 با بهره گرفتن از مقادیر گذشته متغیرY با بهره گرفتن از مقادیر گذشته متغیرY وجملات خطای استوکاستیک توضیح داده می شود . به همین دلیل مدل های ARIMA گاهی اوقات مدل های غیر تئوریک نامیده می شوند، زیرا آنها را نمی توان از هیچ تئوری اقتصادی استخراج کرد ( تئوریهای اقتصادی غالباً براساس مدل های معادلات همزمان استنتاج می گردند ) در ادامه این بحث به توضیح فرایند ARIMA ونحوه مدلسازی آن می پردازیم .

فرایند خود رگرسیون (AR )^[7]

فرض کنید Y را به صورت زیر مدل سازی کنیم :
معادله ۷
که در آن میانگین و یک جمله اخلال خالص^[۸] ( یک جمله خطای تصادفی غیر همبسته با میانگین صفر و واریانس ثابت) است. در این حالت گفته می شود یک فرایند استوکاستیک AR یا خود رگرسیون مرتبط اول^[۹] است . این مدل بیانگر این است که پیش بینی Y در زمان t نسبتی از مقدار آن درزمان )۱-t) بعلاوه یک شرکت تصادفی یا جمله اخلال در زمان t است .
بطور کلی ما می توانیم مدل زیر را داشته باشیم :
معادله ۸

که در این اینجا از یک فرایند AR یا فرایند خود رگرسیون از مرتبه Pام پیروی می کند.توجه داشته باشید که در این مدل هیچگونه مقایسه توصیفی وجود ندارد . به همین دلیل است که گفته می شود: «داده ها ، اطلاعات خودشان را بازگو می کنند»

فرایند میانگین متحرک (MA)^[10]

فرایند AR، تنها فرایند مدلسازی برای تولید Y نمی باشد . فرض کنید Y به صورت زیر مدلسازی شود :
معادله ۹

که μ یک مقدار ثابت وu جمله اخلال باشد . در این مدل ،Y در زمان t برابر است با یک مقدار ثابت بعلاوه یک میانگین متحرک از جملات خطای جاری وگذشته . در این حالت می گویندمتغیر y از یک فرایند میانگین متحرک رتبه اول MA(1) تبعیت می کند بطور کلی :
معادله ۱۰

بیانگر فرایند (q)MA است . بطور خلاصه یک فرایند میانگین متحرک ، یک ترکیب خطی ازجملات اخلال می باشد .

فرایند خود رگرسیون میانگین متحرک (ARIMA)

در این فرایند ، احتمال اینکه سری زمانی Y دارای ویژگیهای هر دو فرایند ARو MA باشد ، زیاد است . به همین دلیل به این فرایند ARIMA گفته می شود . یک فرایند ARIMA را برای متغیر Y می توان به صورت زیر نوشت :
معادله ۱۱

شعر انسانی کامل و شامل ، در مجموعه های شعری او با تـطور تاریـخی ذهـن و ذوق او ، حـرکت
می کند. ( شفیعی کدکنی ، ۱۳۸۰ ش ، ص ۲۲۴ – ۲۲۵ )
فیتوری در یکی از عناوین شعریش در کتاب اغانی آفریقا تحت عنوان « عـن الشعـر و الکـلمات
المیته » در خصوص شعر چنین می گوید :
اِنَّ الکَلَماتَ المَیتَهَ ، کالأَشجارِ المَیتَه
دُونَ ظِلالِ …
تُعَبِّرُ ناحِینَ تُعال …
اَلکَلِمات المَیتَهِ
کَنَباتاتِ الشَطَآنِ الصَّخریه زلقه
تَتَسَلقَنا بید الشفقه
بِالضَحِکاتِ المُرَه ؟
بِالحُزنِ المُر
بِالأحساسِ العارِی
مِن رُوحِ الشِعر !
( اغانی افریقیا ، ص ۲۵۲ )
فیتوری شعر را به گونه ای می داند که اگر کلمات آن مرده باشنـد و نـتوانند دیگـران را بیـدار
کنند و روح را در کالبد آنان بدمند همچون درختان مرده ای هستند که نه تنها هیچ میوه و ثمره ای را در بر ندارند و عاید مردم نمی کنند بلکه یک فضایی را هم اشغال کرده اند. او می گوید شعر باید روح داشته باشد تا بتواند ایجاد و تولید روح در دیگران بکند و انسان ها را به تحرک و حرکت وادار نماید.
فیتوری با کتابت و سرودن اشعار مختلف پیرامون کشورها و موضوعات گوناگون یک نوع بیداری
و تحول و ایجاد انگیزه را در انسانها به وجود آورده است و انسانها را به تحرک وا داشته و موجبات بیداری انسان ها به ویژه انسان ها و ملت های مظلوم را فراهم آورده است.
فیتوری اشعار سیاسی ، وطنی و ملی بسیاری سـروده است و در آنـها از روش هـای حماسـی ،
انقلابی و جنگ و مقاومت و ایستادگی استفاده کرده است ، الفاظ آن اشعار دارای موسیقی قوی و فریاد گرمی باشند. برای اینکه صدای تغییرات درونی شاعر و عواطف شعله ور او می باشد لذا از الفاظ و کلمات قوی ، شدید و با روح و جان استفاده کرده است. ( همان ، ص ۵۳ )

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳ – ۲ – ۸ – فیتوری شاعر متعهد
فیتوری از جمله شاعران متعهدی است که شعر را وسیلـه ای بـرای دفـاع از انسانیـت انـسان ،
آزادگی او و حفظ کرامت های انسانی و مبارزه با بردگی ملت ها توسط زورمداران تاریخ قرار داده است. او در قصیده زیر از این تعهد شعری سخن می گوید :
یا خالقَ الانسانِ من طینه
و خالقَ الفنّانِ من طینه
عذّبتَنی بالفَن
عذّبتنی بهذه النارِ السماویّه
لَسَوف ألقاکَ غَداً صارِخاً بکل ما فیَّ من اللّوعه
لم تشقنی دَمامتی فی الوَری
لم تشقنی إلاحساسیتی
أدعوک لاتشقّ بها کائناً بعدی
فهذه النارُ من قسمتی
رضیتُ أن أفنی علی وَهَجها
لکی یعیشُ الفنُ فی مُهجَتی ! ( اغانی افریقیا ، ص ۱۳۰ )
او می گوید : ای کسی که انسان را از گِل آفریدی و هنرمند را نیز از گِل ، اما مرا با این هنر
۳ –۳ – آثار فیتوری
فیتوری در طول زندگی پربار و متعهد خویش ، آثار ادبی و اجتماعی ارزنده ای به جامعه بشری
ارزانی داشته است که تعدادی از آنها چندین بار به چاپ رسیده و برخی دیگر به صورت مخلوط ( دست نوشته ) باقی مانده است و با توجه به اینکه درحال حاضر ایشان در قید حیات است. چاپ و تألیف دیگر اثرهای ایشان در آینده مقصود است که توسط شاگردان و فرزندانش صورت پذیرد.
فیتوری یکی از اجزاء و محورهای حرکت ادبی در سودان به شمار می آید و هم چنیـن یکـی از
اجزاء و میراث های آداب و فنون شعری مصر به حساب می آید. فیتوری مسیر شعری و شروع به نگارش و ذوق شعری را در مصر آغاز نمود و در همان جا بود که اولین اثر شعری اش را با نام « اغانی آفریقیا » در مصر به سال ( ۱۹۵۵) نگارش نموده و منتشر ساخت و شهرت چشمگیری با همین مجموعه به دست آورد. فیتوری در سودان ، مصر ، لبنان زندگی کرده است و تجربه های فراوانی از تحولات اجتماعی ، ارتباطات و تعاملات انسانی و وضع بشریت در اقصی نقاط جهان به دست آورده است و اثرات خوبی را از خود منتشر کرده است. پس از سروده های افریقا ، « عاشقی از افریقا » را به سال ( ۱۹۶۴ م ) منتشر کرد و در سال ( ۱۹۶۶ م ) « افریقا ، مرا به یاد آورد » را منتشر نمود.
درسال ( ۱۹۶۹ م ) نمایشنامه ای با عنوان « سولارا » منتشر کرد که زمینه آن افریقا است و به
مسائل و موضوعات و مشکلات افریقایی و افریقاییان پرداخته است و در چاپ دیگری که از این نمایش نامه شده است آن را « غم های افریقا » خوانده است.
درسال ( ۱۹۶۸ م ) شعر بلند سقوط دبشلیم را منتشر کرد که به تأسی و تأثیر یکی از حکایات
کلیله و دمنه بوده است.
هم چنین مجموعه قهـرمان و انـقـلاب و یـخ را در سـال ( ۱۹۷۰ م ) منتشـر نمـود. در سـال
(۱۹۷۰ م ) « چنگ نوازیهای درویش دوره گرد را نشر داد و درسال ( ۱۹۷۳ م ) « گفته های شاهد اثبات » و نیز در سال ( ۱۹۷۴ م ) نمایش نامه « شورش عمر مختار » را که ماجرای آن را در لیبی می گذرد و قهرمان آن علیه حکومت ایتالیا قیام می کند.( رادمنش ،۱۳۷۴ ش ، ص ۲۱ )
آثار و تألیفات فیتوری فواید ادبی ، اجتماعی و سیاسی ارزنده ای به جامعه بشری ارزانی داشـته
که بعضی از آنها چندین بار به چاپ رسیده و برخی دیگر به صورت مخلوط ( دست نوشته ) وجود دارد که مقدمات مربوطه جهت چاپ را طی می نماید ، لذا به معرفی آثار این شاعر گرانقدر می پردازیم.

1. 1. أغانی إفریقیا ، بیروت ، دارالمعارف ، ۱۹۵۵ م.

1. 1. عاشق من أفریقیا ، بیروت ، دارالأداب ، ۱۹۶۴ م.

1. 1. اُذکرینی یا افریقیا ، القاهره ، دارالعلم ، ۱۹۶۶ م.

1. سقوط دبشلیم ، بیروت ، منشورات نزارقبانی ، ۱۹۶۸ م.