شرایط ایجاد رابطه

برای فراهم آوردن این شرایط رعایت چند نکته ضروری است:

۱) به وجود آمدن آزادی کامل درابراز احساسات ورفتار.

۲) ارتباط یافتن گفتارورفتارمراجعان با احساسات ورفتارمشاور.

۳) تشخیص صحیح احساسات ‌و ادراک به وسیله مراجعان.

۴) برمراجعان معلوم می شود که مشکل او ناشی ازناهماهنگی موجود بین تجارب ومفهوم خود است.

۵) به مفهوم خود سازمان مجددی می‌دهند وآن را با تجارب خویش هماهنگ می‌کند که در نتیجه حالت‌های دفاعی و مقدماتی درهم شکسته می شود.

۶) توجه مثبت وغیرشرطی را تجربه می‌کند ومی آموزد که نسبت به خودش توجه مثبت غیرشرطی را نیز اعمال کند.

۷) خود رامرکزومحورارزشیابی خویشتنی قرار می‌دهد ‌و کمتر ‌بر اساس فرایند ارزش گذاری ارگانیزمی ارزشیابی می‌کند و عکس العمل نشان می‌دهد. (شفیع آبادی ۱۳۷۵)

۸) تغییر شخصیت، تحول از حالت عدم انعطاف به سیلان واز ایستایی به پویایی است درجریان درمان ودرفرایند تغییرشخصیت، هفت بخش رفتاری را می توان در مراجعان مشاهده کرد. (شفیع آبادی ۱۳۸۱)

مراحل مشاوره گروهی مراجع محوری

مرحله اول : گفتگو تقریباً سطحی وظاهری است ویک نوع عدم تمایل به انتقال اطلاعات در مراجع دیده می شود. مراجع در این مرحله تمایای به ارتباط با خود ندارد وارتباطش فقط در حدعوامل خارجی انجام می پذیرد. مراجع احساسات و عوامل شخصی را به خودش اسناد نمی دهد وخود را مالک آن ها نمی داند.

در این مرحله هیچ مشکل ویا ایرادی تصور نمی شود. درتمایل به تغییر وجود ندارد و در این مرحله داوطلب ادامه درمان نیست.

مرحله دوم : اگر در مرحله اول شریکی فراهم آوریم که مراجع آماده پذیرش درمان شود ‌و همکاری را آغاز کند، در این صورت بیان موضوعات درباره عوامل خارجی از«خود» آغاز می شود. مشکلات به منابع وعوامل خارجی اسناد داده نمی شودعمل تجربیدن درگذشته انجام می شود وبه رفتارواحساسات به مقدارکمی معنی ومفهوم شخص داده می شود ممکن است مراجع درچنین سطحی خودش داوطلبانه برای تغییر مراجعه کند. ولی معمولاً آن را ادامه نمی دهد ویا پیشرفت کمی درجریان درمان حاصل می‌آید.

مرحله سوم : مقاومت کاهش می‌یابد ومراجع درباره خود وتجربیات وابسته به بحث می پردازد.احساسات، معانی ومفاهیم شخصی اظهار می‌شوند ومسئولیت بسیارکمی برای آن ها ‌از طرف‌ مراجع پذیرفته می شود اکثر درمانها ‌از چنین مرحله ای ‌آغاز می شوند.

مرحله چهارم : اعمال پذیرش، درک وهمدلی نسبت به مراجع درمرحله سوم موجب می شود که مراجع به مرحله چهارم برسد واحساسات خود رابیان کند وبا اندکی اکراه، ترس وعدم اعتماد آن ها را بپذیرد. مراجع به کشفیاتی راجع به خودش نا ئل می

آید ومحبت ‌و کارایی برخی ازفعالیت هایش را مورد سؤال قرار می‌دهد.

تمایزاحساسات به مقداربیشتری انجام می‌گیرد وتضادها بررسی می‌شوند. مراجع خود را نیز درایجاد مشکلات مسئول می پندارد وبا مشاور روابطی ‌بر اساس احساسات برقرار می‌کند.

مرحله پنجم : در این مرحله احساسات آزادانه ودرعین حال با تعجب بیان می‌شوند اگرچه عدم اعتماد وترس هنوز تا اندازه ای وجود دارد ولی احساسات تقریباً به طور کامل ارائه و بیان می‌شوند. احساسات،معانی ومفهوم با دقت بیشتری از یکدیگر متمایز می‌شوند.فرد احساساتش را می پذیرد وآنها را متعلق به خودش می‌داند، تجربیدن را ‌آغاز می کند ومستقیماً با تضادها مواجه می شود .مراجع مسئولیت مشکلش را می پذیرد وبه هستی ارگانیزمی خود نزدیکتر می شود.

مرحله ششم : این مرحله کاملاً مشخص است. احساساتی که قبلاً در درون افراد بود حال به طورآنی به تجربه درمی آید ومراجع نتایج آن را به خوبی می بینند فرد با احساس و با تجربه خودش آن طوری که هست نه آن گونه که وحشتزا وترس آور بود مواجه می شود. بدین معنی که مراجع مهم اکنون با تجربه واحساسش زندگی می‌کند وآنگونه که آن را احساس می‌کند. در نتیجه همگانی با تجربیات که می‌خواهد به کارمی بندد، مراجع تغییرات احساسات را می پذیرد، آن ها را متعلق به خودش می‌داند، به فرایند کلی ارگانیزمی خویش اعتماد می‌کند وبه راحتی با مسائل درونی وبیرونی مواجه می شود.

روش­های آماری تحلیل داده ­ها

بعد از پایان یافتن کار جمع ­آوری اطلاعات و حذف پرسشنامه ­های ناقص و بی­جواب، سرانجام کار توصیف و تحلیل آماری بر روی٣٢ نسخه پرسشنامه (١۶پرسشنامه در مرحله پیش آزمون و ١۶ پرسشنامه در مرحله پس آزمون ) انجام گرفت. بر این اساس، پرسشنامه­ ها مجدداً شماره­گذاری شده و اطلاعات هر کدام از آن­ها کدگذاری گردید .کد های داده شده به سؤالات پرسشنامه‌ها وارد کامپیوتر شده و با بهره گرفتن از بسته ی نرم­افزار کامپیوتری معروف به (SPSS) در محیط ویندوز تحلیل شده است. در تحلیل داده ­ها، ابتدا ویژگی های فردی آزمودنی ها و هم چنین خودپنداره بین دو گروه آزمایش و گواه با بهره گرفتن از روش های آمار توصیفی مانند جداول یک و دو بعدی توزیع فراوانی مطلق ، درصد فراوانی ، میانگین و انحراف استاندارد بررسی و توصیف شده اند سپس فرضیات تحقیق با بهره گرفتن از روش های آمار استنباطی مانند آزمون تی و ضرایب همبستگی (پیرسون و اسپیرمن ) بررسی شده اند.

فصل چهارم

یافته های تحقیق وتجزیه وتحلیل آن ها

در این فصل داده های جمع‌ آوری شده در دو بخش مورد تحلیل قرار می‌گیرند، در بخش نخست با بهره گرفتن از تکنیک‌های آمار توصیفی ویژگی‌های جمعیت مورد مطالعه بررسی خواهد شد.در بخش دوم با بهره گرفتن از تکنیک‌های آمار استنباطی هر یک از فرضیات پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرد.

۴-١- بررسی ویژگی‌های جمعیت مورد مطالعه بر اساس آمار توصیفی

قبل از تحلیل داده ها، جهت شناخت بیشتر جامعه مورد مطالعه به توصیف هر یک از متغیرها با بهره گرفتن از تکنیک‌های آمار توصیفی مانند جداول یک و دو بعدی توزیع

فراوانی مطلق ، درصد فراوانی ، میانگین و انحراف استاندارد به ترتیب زیر می‌پردازیم:

۴-١-١- توزیع فراوانی آزمودنی ها برحسب سن آن ها

جدول ۴-١ بیانگر توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب سن آن ها می‌باشد. بر اساس داده های جدول زیر می توان گفت که سن ٨/١٨درصد از کل پاسخگویان ١٣سال ، ٣/۶درصد ١۴سال ٨/١٨درصد ١۵سال ، ٣/۶درصد ١۶سال و ۵٠درصد ١٧سال می‌باشد. میانگین و انحراف استاندارد سن آزمودنی ها به ترتیب ۶/١۵و ۶/١سال می‌باشد.

جدول ۴-١: توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب سن آن ها

سن
فراوانی (تعداد)
درصد
١٣سال
٣
٪٨/١۸
١۴سال
١
٪٣/۶
١۵سال
٣
٪٨/١٨
١۶سال
١
٪٣/۶
١٧سال
٨
٪۵٠
جمع
١۶
٪١٠٠
میانگین
۶/١۵سال
انحراف استاندارد
۶/١سال

۴-١-٢- توزیع فراوانی آزمودنی ها برحسب میزان تحصیلات آن ها

جدول ۴-٢توزیع فراوانی پاسخ‌گویان را بر حسب میزان تحصیلات آن ها نشان می

امروزه روش­های تصمیم ­گیری چند شاخصه در زمینه ­های متعدد و مختلف به طور وسیع مورد استفاده قرار می­ گیرند. دلیل این امر توانایی و قابلیت بالای این روش­ها در مدل­سازی مسایل واقعی و سادگی و قابل فهم بودن آن‌ ها برای اکثر کاربران ‌می‌باشد. فنون و روش­های ریاضی برنامه­ ریزی و تصمیم ­گیری اگر­چه جوابی بهینه را ارائه می­ دهند؛ اما تحت شرایط و مفروضات خاصی از این توانایی برخوردار هستند. این دسته از فنون نیازمند اطلاعات اولیه دقیق و قطعی می­باشند. در مسایل واقعی امکان تهیه این اطلاعات یا فراهم نیست و یا با صرف هزینه بالا میسر می­گردد. از طرف دیگر در این روش­ها در نظر گرفتن تمام ابعاد و جنبه­ های مسئله امکان­ پذیر نیست بلکه جنبه‌هایی از مسئله در مدل­سازی مورد توجه قرار می‌گیرد که حالت کمی داشته، سنجش و ارزیابی آن‌ ها مقرون به صرفه باشد. از این­رو در حالت کلی بسیاری از متغیرها و شرایط تأثیرگذار را که حالت کیفی دارند؛ نمی­ توان در مدل­سازی اعمال کرد. ‌بنابرین‏ از آنجایی که روش­های تصمیم ­گیری چند شاخصه و در رأس آن‌ ها روش AHP قادر به در نظر گرفتن شرایط و متغیرهای کمی و کیفی مسئله به طور همزمان می­باشند؛ کاربرد و گسترش چشم‌گیری یافته­اند.

۳-۶ فرایند تحلیل سلسله مراتبی

در علم تصمیم‌گیری که در آن انتخاب یک راهکار از بین راهکارهای موجود و یا اولویت‌بندی راهکارها مطرح است،‌ چند سالی است که روش های ²تصمیم گیری با شاخص‌های چند گانه «MADM» جای خود را باز کرده‌اند. از این میان روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) بیش از سایر روش‌ها در علم مدیریت مورد استفاده قرار گرفته است. فرایند تحلیل سلسله مراتبی یکی از معروف‌ترین فنون تصمیم گیری چند منظوره است که اولین بار توسط توماس ال. ساعتی عراقی الاصل در دهه ۱۹۷۰ ابداع گردید. فرایند تحلیل سلسله مراتبی منعکس کننده رفتار طبیعی و تفکر انسانی است. این تکنیک، مسائل پیچیده را بر اساس آثار متقابل آن ها مورد بررسی قرار می‌دهد و آن ها را به شکلی ساده تبدیل کرده به حل آن می‌پردازد.

فرایند تحلیل سلسله مراتبی در هنگامی که عمل تصمیم گیری با چند گزینه رقیب و معیار تصمیم گیری روبروست می‌تواند استفاده گردد. معیارهای مطرح شده می‌تواند کمی و کیفی باشند. اساس این روش تصمیم گیری بر مقایسات زوجی نهفته است. تصمیم گیرنده با فرآهم آوردن درخت سلسله مراتبی تصمیم آغاز می‌کند. درخت سلسله مراتب تصمیم، عوامل مورد مقایسه و گزینه‌های رقیب مورد ارزیابی در تصمیم را نشان می‌دهد. سپس یک سری مقایسات زوجی انجام می‌گیرد. این مقایسات وزن هر یک از فاکتورها را در راستای گزینه‌های رقیب مورد ارزیابی در تصمیم را نشان می‌دهد. در نهایت منطق فرایند تحلیل سلسله مراتبی به گونه‌ای ماتریسهای حاصل از مقایسات زوجی را با یکدیگر تلفیق می‌سازد که تصمیم بهینه حاصل آید.

۳-۶-۱ اصول فرایند سلسله مراتبی

به کارگیری این روش مستلزم چهار قدم عمده زیر می‌باشد:

الف) مدل سازی

در این قدم، مسأله و هدف تصمیم گیری به صورت سلسله مراتبی از عناصر تصمیم که با هم در ارتباط می‌باشند، در آورده می‌شود. عناصر تصمیم شامل «شاخص‌های تصمیم گیری» و «گزینه‌های تصمیم» می‌باشد. فرایند تحلیل سلسله مراتبی نیازمند شکستن یک مسئله با چندین شاخص به سلسله مراتبی از سطوح است. سطح بالا بیانگر هدف اصلی فرایند تصمیم گیری است. سطح دوم، نشان دهنده شاخص‌های عمده و اساسی “که ممکن است به شاخص‌های فرعی و جزئی تر در سطح بعدی شکسته شود) می‌باشد. سطح آخر گزینه‌های تصمیم را ارائه می‌کند. در شکل زیر سلسله مراتب یک مسئله تصمیم نشان داده شده است (مهرگان،۱۳۸۳،ص۱۷۰)

نمودار ۳-۱ نمایش سلسله مراتبیک مسأله تصمیم

ب) قضاوت ترجیحی (مقایسات زوجی)

انجام مقایساتی بین گزینه‌های مختلف تصمیم،‌ بر اساس هر شاخص و قضاوت ‌در مورد اهمیت شاخص تصمیم با انجام مقایسات زوجی، بعد از طراحی سلسله مراتب مسئله تصمیم، تصمیم گیرنده می‌بایست مجموعه ماتریسهایی که به طور عددی اهمیت یا ارجحیت نسبی شاخص‌ها را نسبت به یکدیگر و هر گزینه تصمیم را با توجه به شاخص‌ها نسبت به سایر گزینه‌ها اندازه‌گیری می‌کند، ‌ایجاد کند. این کار با انجام مقایسات دو به دو بین عناصر تصمیم (مقایسه زوجی) و از طریق تخصیص امتیازات عددی که نشان دهنده ارجحیت یا اهمیت بین دو عنصر تصمیم است، صورت می‌گیرد.

برای انجام این کار معمولا از مقایسه گزینه‌ها با شاخص‌هایi ام نسبت به گزینه‌ها یا شاخص‌های j ام استفاده می‌شود که در جدول زیر نحوه ارزش گذاری شاخص‌ها نسبت به هم نشان داده شده است.

جدول ۳-۱ ارزش گذاری شاخص‌ها نسبت به هم

ارزش ترجیحی

وضعیت مقایسهi نسبت به j

توضیح

۱

اهمیت برابر

گزینه یا شاخص i نسبت به j اهمیت برابر دارند و یا ارجحیتی نسبت به هم ندارند.

۳

نسبتاً مهمتر

گزینه یا شاخص i نسبت به j کمی مهمتر است.

۵

مهمتر

گزینه یا شاخص i نسبت به j مهمتر است.

۷

خیلی مهمتر

گزینه یا شاخص i دارای ارجحیت خیلی بیشتری از j است.

۹

کاملاً مهم

گزینه یا شاخص مطلقاً i از j مهمتر و قابل مقایسه با j نیست.

۲و۴و۶و۸

ارزش‌های میانی بین ارزش‌های ترجیحی را نشان می‌دهد مثلا ۸، بیانگر اهمیتی زیادتر از ۷ و پایین‌تر از ۹ برای I است.

ج) محاسبات وزن‌های نسبی

تعیین وزن «عناصر تصمیم» نسبت به هم از طریق مجموعه‌ای از محاسبات عددی .قدم بعدی در فرایند تحلیل سلسله مراتبی انجام محاسبات لازم برای تعیین اولویت هر یک از عناصر تصمیم با بهره گرفتن از اطلاعات ماتریس‌های مقایسات زوجی است. خلاصه عملیات ریاضی در این مرحله به صورت زیر است.

مجموع اعداد هر ستون از ماتریس مقایسات زوجی را محاسبه کرده، سپس هر عنصر ستون را بر مجموع اعداد آن ستون تقسیم می‌کنیم. ماتریس جدیدی که بدین صورت به دست می‌آید، «ماتریس مقایسات نرمال شده» نامیده می‌شود.

میانگین اعداد هر سطر از ماتریس مقایسات نرمال شده را محاسبه می‌کنیم. این میانگین وزن نسبی عناصر تصمیم با سطرهای ماتریس را ارائه می‌کند.

د) ادغام وزنهای نسبی

به منظور رتبه‌بندی گزینه‌های تصمیم، در این مرحله بایستی وزن نسبی هرعنصر را در وزن عناصر بالاتر ضرب کرد تا وزن نهایی آن به دست آید. با انجام این مرحله برای هر گزینه، مقدار وزن نهایی به دست می‌آید.

۳-۶-۲ سازگاری در قضاوت ها

همچنین در فرهنگ سازمان باره فرهنگ های واحدهای مختلف در تضاد با یکدیگر نیستند و فرضیات و ارزش های اساسی سازمان مورد قبول تمام واحدهاست اما در فرهنگ ضعیف آن ها مشترک نیستند بلکه از فردی به فرد دیگر تفاوت می‌کند (زارعی متین، ۱۳۸۰). از طرفی فرهنگ قوی ضعیف به لحاظ محدودیت فراگیری و فقدان احساس تعهد شدید، در رفتار شغلی کارکنان مؤثر واقع نمی شود. از دیگر نتایج فرهنگ سازمانی قوی این است که فرهنگ قوی رضایت شغلی را افزایش داده، نقل و انتقالات و ترک خدمت را کاهش و همگونی درونی را افزایش می‌دهد و با افزودن به میزان ثبات و استحکام رفتاری کارکنان، جایگزینی برای رسمی سازی سازمان نیز می‌باشد حتی قادر است نافذتر و مقبول تر از سیستم کنترل رسمی عمل کند چرا که فرهنگ روح انسان راهم، همچون جسم او کنترل می‌کند. پس، فرهنگ قوی می‌تواند جایگزین قوانین و مقررات رسمی و اسناد مکتوب سازمانی گردد به طوری که بر رفتار کارکنان اثر بگذارد، در سازمان نظم برقرار کرده و به رفتارها تداوم رویه بدهد از این رو فرهنگ و مقررات رسمی سازمان ها را باید به عنوان دو جاده یا مسیر متفاوت در نظر آوریم که به یک مقصد منتهی می‌شوند، هر قدر یک فرهنگ سازمانی قوی تر باشد مدیریت باید کمتر نگران ارائه قوانین و مقررات رسمی باشد تا بتوان بدان وسیله رفتار خود را تبیین نماید (رابینز، ۱۳۷۴، ص ۹۷۲، ترجمه اعرابی، ۱۳۸۹).

مشخصات فرهنگ قوی و ضعیف

مورهد و گریفین^[۱۶] (۱۹۸۹) مشخصات زیر را برای فرهنگ سازمانی قوی بر شمرده اند که عبارتند از :

تعهد اجتماعی: در سازمان هایی با فرهنگ قوی، تعهد اجتماعی بین افراد بسیار بالا است و به عنوان یک اصل پذیرفته شده است.

وجدان کار: در این سازمان ها کار به عنوان ارزش پذیرته شده است و بیکاری منفور تلقی می‌گردد.

مدیریت کیفی: مدیران نقش بسیار زیادی در بهبود کیفی کار ایفا می‌کنند و ‌به این لحاظ مدیریت بایستی از کیفیت بالایی در برنامه ریزی، سازماندهی و طراحی کارها برخوردار باشد.

فرهنگ رقابتی: عامل رقابت به طور صحیح باعث رشد و توسعه ی سازمان شده و انگیزه به کار افزایش می‌یابد.

غنی سازی شغل: در این فرهنگ ها فرض بر این است که برای ایجاد روحیه و انگیزه در کارکنان باید نیاز به مسئولیت پذیری را در آن ها برآورده ساخت. به عبارتی شغل باید غنی، با معنی و دارای اختیارات کافی باشد به طوری که شاغلین بتوانند با استقلال کار کنند و زمینه ای برای خلاقیت داشته باشند.

تطبیق فرد با شغل: افرادبایستی بر مبنای علاقه و توان خویش به کار گمارده شوند چرا که منجر به کارایی افراد در سازمان می‌گردد و انگیزش آنان را تضمین می‌کند.

توسعه شغلی: مشاغل تخصصی پس از مدتی باعث کسالت و دلزدگی شاغلین می‌شوند و انگیزه به کار را در افراد تضعیف می‌کند برای جلوگیری از این وضعیت می توان شغل را افزودن وظایفی توسعه داد.

گردش کار: به وسیله چرخش شغل، افراد با مشاغل بیشتری آشنا شده و در کار خود از تنوع و گوناگونی برخوردار می‌گردند و در نهایت انگیزه به کار در آنان تقویت می شود.

علاقه و وفاداری به سازمان: در فرهنگ سازمانی قوی، علاقه ، پشتکار و وفاداری نسبت به کار از سوی کارکنان و مدیریت کاملاً مشهود بوده و تلاش می شود سازمان در دستیابی به اهداف خویش موفق تر باشد.

اعتماد به نفس: کارکنان هرگز با دودلی و عدم اطمینان دست به فعالیت می‌زنند.

برخلاف فرهنگ های قوی در فرهنگ های ضعیف فاصله بین افراد و اهداف سازمانی زیاد بوده و توافق گروهی بسیار اندک می‌باشد(مورهد، گریفین، ۱۹۸۹، ترجمه الوانی و معمارزاده، ۱۳۷۴).

برخی از مشخصات فرهنگ ضعیف به شرح زیر می‌باشد:

-بی علاقگی به کار و عدم احساس تعلق به سازمان.

-اشاعه ی فرهنگ تملق و چاپلوسی.

-غیبت و عدم حضور به موقع در محل کار.

-توجه صرف به منابع شخصی.

-عدم وجود بینش آینده نگری .

-عدم اعتماد به نفس و روحیه تقدیرگرایی.

-کم کاری و فرار از کار.

-عدم انتقال مهارت ها و رمز نگه داشتن فنون کار.

-محافظه کاری.

-کسب محبوبیت به بهای لجن مال کردن دیگران.

-عدم صداقت در اعتراف به اشتباهات .

-عدم ‌پاسخ‌گویی‌ به ارباب رجوع (الوانی و معمارزاده، ۱۳۷۴).

همچنین فیزی ^[۱۷](۱۳۸۴) انواع فرهنگ را به شرح ذیل مطرح می کند:

فرهنگ نقش مدار (وظیفه مدار): در سازمان‌هایی که فرهنگ نقش مدار غالب است، هر فرد منصوب به شغل همان قسمت است که در عمل مورد انتظار است. یک فرهنگ نقش مدار، فرهنگی است که بر انطباقی انتظارات تأکید دارد. این در واحدهای دولتی و همچنین مؤسسات بزرگ بیشتر معمول است. این چنین موسساتی می‌توانند ابزارهایی عقلایی محدود برای تأمین اهداف مشخص باشند.

فرهنگ توفیق مدار: در فرهنگ توفیق مدار افراد علاقه مند به کارشان هستند و تمایل شخصی نسبت به کاری که انجام می‌دهند را دارند شرکت های مشارکتی کوچک و مؤسسات تحقیقاتی غالباً مثال‌های مناسبی برای فرهنگ توفیق مدار هستند.

فرهنگ قدرت مدار: در فرهنگ قدرت مدار بعضی افراد مسلط و دیگران تابع هستند این عامل به یک مسئله نسبتاً محدود و ثابت اجتماعی یعنی عادت به تسلیم و تمکین در مقابل وظیفه و مسئولیت بستگی دارد. در سازمان های تحت فرهنگ قدرت مدار، در بهترین حالت رهبری ‌بر اساس نیرو، حقانیت و سخاوتمندی پدر سالارانه قرار دارد از رهبر انتظار می رود همان‌ طور که حاوی تمامی قدرت های سازمانی باید به انوع دانش ها مجهز باشد از زیردستان انتظار می رود که تسلیم و تکمین باشند. در بدترین حالات، سازمان ها ‌بر اساس قدرت تمایل به اعمال ترس دارند.

فرهنگ حمایت مدار: سازمان هایی که ‌بر اساس فرهنگ حمایتی شکل می گیرند اعضای خود را وادار می‌سازند که از طریق روابط، تقابل (دوسره بودن)، تعلق و اتصال لیاقت خود را نشان دهند فرض این است که افراد با این احساس سرسپرده یک گروه یا سازمان می‌شوند که آن ها احساس می‌کنند که خودشان با خلوص نیت عضو شده اند و معتقدند دارای یک ریسک و علاقه شخصی هستند. تقریباً در تمام سازمان های موجود در جهان، فرهنگ سازمانی از الگوهای منحصر به فرد باورها، احساسات، ارزش ها و رفتارهایی تشکیل می شود که میان اعضا و سازمان ارتباط برقرار می‌کند و هم زمان با آن فرهنگ سازمانی را از فرهنگ های دیگر سازمان متمایز می‌سازد. به طور کلی چندین فرهنگ می‌تواند وجود داشته باشد به طور کلی هر فرهنگ سازمانی از سه منبع اصلی نشأت گرفته است(عسگری، ۱۳۸۸).

فرهنگ اجتماعی وسیع تری که سازمان در آن قرار دارد، نوع داد و ستد محیط تجاری سازمان، باورها، عقاید اصلی، و ارزش ها ‌در مورد ماهیت واقعیت و ماهیت انسان که بنیان گذاری یا رهبر نسل اول سازمان به آن پایبند هستند.

تجارت الکترونیکی، راه و روش جدید کسب و کار، به صورت الکترونیکی و با بهره گرفتن از شبکه‏ها و اینترنت است. در این روش، فرایند خرید و فروش یا تبادل محصولات، خدمات و اطلاعات از طریق شبکه‏های کامپیوتری و مخابراتی از جمله اینترنت صورت می‏ گیرد(توربان^[۳]، ۲۰۰۶،۵۰). امروزه چشم‏انداز کسب و کار الکترونیکی، به واسطه رقابت بسیار زیادی توصیف شده و محیط یک بازار با سرعتی بالا و پویا در حال تغییر است. خریداران الکترونیکی به طور فزاینده‏ای در خرید به‏هنگام، ماهرتر و با تجربه‏تر از گشته‏اند. آن‏ها در تجربه خریدشان به دنبال لذت^[۴] و هیجان هستند. موج پژوهش‏هایی که درصدد شناسایی عواملی بر می ‏آیند که بر نگرش‏های خریداران الکترونیکی، حالت روانی آن‏ها، کیفیت خدمات به‏هنگام، رضایت به‏هنگام، تمایل به خرید و تمایل به بازدید از سایت‏ها تاثیر گذارند، رو به افزایش است. اما از طرف دیگر، شرکت‏ها نیز به منظور ادامه حیات خود باید این محیط پویا و متغیر را شناخته و تغییراتی که در آن رخ می‏ دهد را درک کنند تا بتوانند با موقعیت این محیط سازگار شوند. شناخت رفتار مصرف‏کننده یکی از مهم‏ترین عوامل موفقیت برای شرکت‏هاست. شرکت‏های امروز به‏ویژه شرکت‏هایی که در حوزه تجارت الکترونیکی فعالیت می‏ کنند باید تغییرات محیط و تغییراتی را که در رفتار مصرف‏کننده رخ می‏ دهد را بشناسند.

‌بنابرین‏ یکی از جنبه­ های موفقیت در دنیای مجازی شناخت بیشتر کاربران و خریداران اینترنتی است، تا ‌به این طریق بتوان محیطی مطلوب و محصولاتی متناسب با سلایق آنان ارائه داد پژوهش­های گوناگون درحوزه­ی رفتار مصرف­ کنندگان نشان داده است که یکی از مهم­ترین عوامل مؤثر در رفتار خرید مصرف­ کنندگان ویژگی های شخصیتی آنان ‌می‌باشد(هاوکینز^[۵]،۲۰۰۱، ۱۰۴).

بر این اساس جای تردید باقی نمی­ماند که برای شناخت بهتر کاربران اینترنتی و به احتمال زیاد پیش ­بینی رفتار آن­ها و در نهایت تاثیرگذاری بر عملکرد آنان، شناخت ویژگی­های شخصیتی این کاربران از عوامل مهم و مؤثر است (تسایی لین^[۶] ،۲۰۰۳؛ ۹۲).

بین ویژگی­های شخصیتی و رفتار اواخر قرن گذشته با رشد انفجاری تکنولوژی، مخصوصاً در الکترونیک، کامپیوتر، ارتباط از راه دور و اینترنت همراه بود. چنین پیشرفتی، امکان استفاده مداوم از انواع خدمات اینترنت را میسر ساخت۰

با توجه به گسترش روزافزون تجارت­الکترونیک در ایران و این_­که تا به حال پژوهشی برای بررسی ویژگی­های شخصیتی این کاربران و مصرف­ کنندگان در ایران صورت نگرفته است. این پژوهش به بررسی پیش ­بینی رفتار مصرف­ کنندگان برای پذیرش تجارت حداقل یک بار از طریق شبکه­ های آنلاین را تجربه کرده ­اند، می ­پردازد تا ‌به این وسیله آغازی برای پژوهش­های آتی در زمینه­ پیش ­بینی رفتار خریداران اینترنتی باشد.

بیان مسأله :

برای ایجاد تعادل در بازار و میزان عرضه و تقاضا، دانستن و تحلیل رفتار مصرف­ کنندگان نقش مهم و اساسی را برای مدیران و صاحبان تمامی شرکت­ها اعم از تولیدی و یا خدماتی دارد. به عبارت دیگر ، مدیران برای کسب سود بیشتر و برآورده­کردن نیازهای مشتریان خود احتیاج دارند که رفتار مصرف­ کنندگان را پیش ­بینی کنند و بر آن اساس اقدام به تولید کالا و یا ارائه خدمات بکنند تا بتوانند ضمن کسب سود بیشتر سهم بیشتری از بازار را نیز به دست آورند(آقازاده، ، ۱۳۸۹­؛ ۸۹).

تجارت الکترونیکی شیوه فعالیت‏های بازرگانی را تغییر داده است. امکان اجرای عملیات تجاری از راه اینترنت و شبکه‏های کامپیوتری به تغییر درمحیط و رفتار مصرف‏ کنندگان منجر شده است. شرکت‏ها و بنگاه‏های فعال در زمینه تجارت الکترونیکی از طریق تجزیه و تحلیل رفتار مصرف‏کننده اطلاعاتی را به دست می ‏آورند که موفقیت آن‏ها را در بازار در­پی دارد. از این رو، بررسی رفتار مصرف‏کننده اهمیت فراوانی برای شرکت‏ها در راه رسیدن به اهداف‏شان دارد. شرکت‏ها برای ادامه حیات خود مجبورند تغییر در محیط و در رفتار مصرف‏کننده را به خوبی درک نمایند تا بتوانند با موقعیت محیط، سازگار شده و موفقیت خود را تضمین نمایند( یزدان پرست اردستانی،۱۳۸۶ ؛۱۵).

با افزایش تعداد کاربران اینترنت، نحوه استفاده کاربران از این ابزار تعاملی به‏عنوان بخش مؤثر در تصمیمات و اقدامات خرید،توجه پژوهشگران­وصاحب‏نظران­را به خود جلب ‌کرده‌است. زیرا نزدیک به ۷۲ درصد از کاربران اینترنت دست­کم یکبار در ماه به­ صورت آنلاین به جستجوی کالاهای مختلف می‏پردازند. از سوی دیگر، عوامل درونی مانند نگرش‏ها، عادت‏ها و ادراکات، تمایل افراد به خرید اینترنتی را مورد تأثیر قرار می‏ دهد. از این رو نگرش مثبت مصرف‏ کنندگان در خصوص خرید اینترنتی، می‏تواند بقا و سودآوری فروشندگان اینترنتی در بازار رقابتی رافراهم کند(سوپرامنین^[۷]،۲۰۰۷؛۷۳).

یکی از عوامل مؤثر در تحلیل رفتار مصرف ­کننده آگاهی و پیش‌بینی رفتار مصرف­ کنندگان است. در واقع پیش‌بینی رفتار مصرف­ کنندگان نقش مهمی در تحلیل رفتار خرید مصرف­ کنندگان و تصمیم ­گیری آنان برای خرید دارد. رفتارمصرف­کننده عبارت است از تمایل فرد در بروز واکنش خاص نسبت به یک محصول یا یک فعالیت(الهی،۱۳۹۳؛۸۲ ).

در واقع جزء رفتاری مصرف ­کننده، تمایلات یا مقاصد افراد را از نشان دادن یک واکنش ارائه می­ کند . به عنوان مثال، بسیاری از مصرف­ کنندگان تمایل دارند، محصولات کنسرو شده را از خرده فروشی­هایی که به محل زندگی آن ها نزدیک­ترند یا تخفیف بیشتری می­ دهند خریداری کنند ، اما گوشت ، میوه و سبزیجات را از جای مطمئن­تر خریداری ‌می‌کنند. در واقع مصرف ­کننده می ­تواند تصمیم بگیرد که چه محصولی را از یک خرده فروش بخرد یا نخرد و شیوه رفتارش را نسبت به آن تغییر دهد. ولی ‌در مورد خود محصولات این حالت کمتر رخ می­دهد. به عبارت دیگر ، مصرف ­کننده یا محصولی را خریداری می­ کند یا نمی­کند و نمی­تواند رفتارش را نسبت به آن تنظیم کند (اعرابی،۱۳۹۲؛۶۵-۸۸).

عوامل تأثیرگذار خارجی بر رفتار مصرف ­کننده شامل جمعیت­شناختی ، اقتصادی، اجتماعی، موقعیتی و تکنولوژیکی هستند. عوامل داخلی ، از قبیل باورها و نگرش­ها، یادگیری­ها ، انگیزش و نیازها، شخصیت، ادراک و ارزش­ها ‌می‌باشد. سبک زندگی افراد بین عوامل داخلی و خارجی بر رفتار خرید مصرف ­کننده است. اگرچه عوامل خارجی بر رفتار خریداران یک تأثیر مهم و اساسی را دارند ، تاثیر عوامل داخلی کمتر از آن ها نیست (عزیزی، ۱۳۹۲؛۶۳-۸۹).

تخمین مدل

پس از بیان مدل مرحله بعد به دست آوردن تخمین پارامترهای آزاد از روی مجموعه ای از داده های مشاهده شده است. روش های تکراری^[۶۴] از قبیل بیشینه درست نمایی^[۶۵] یا حداقل مجذورات تعمیم یافته^[۶۶] جهت تخمین مدل مورد استفاده قرار می‌گیرد.

روش کار در این رویه های تخمین ‌به این صورت است که در هر تکرار، یک ماتریس کوواریانس ضمنی^[۶۷] ساخته می شود و با ماتریس کوواریانس داده های مشاهده شده مقایسه می‌شود. مقایسه این دو ماتریس منجر به تولید یک ماتریس باقیمانده^[۶۸] می شود و این تکرارها تا جایی ادامه خواهد یافت که این ماتریس باقیمانده مینیمم شود. محاسبات یا برآورد پارامترها حداکثر با ۲۵۰ تکرار امکان پذیر می‌باشد. در صورتی که تعداد تکرارها از ۲۵۰ تا بیشتر شود محاسبات مربوط به برآورد پارامتر متوقف می شود. متغیرهای تحقیق به دو دسته پنهان و آشکار تبدیل می‌شوند . متغیرهای آشکار یا مشاهده شده به گونه‌ای مستقیم به وسیله پژوهشگر اندازه گیری می شود، در حالی که متغیرهای مکنون یا مشاهده نشده به گونه‌ای مستقیم اندازه گیری نمی شوند، بلکه بر اساس روابط یا همبستگی های بین متغیرهای اندازه گیری‌شده استنباط می‌شوند. متغیرهای مکنون بیانگر یکسری سازه‌های تئوریکی هستند مانند مفاهیم انتزاعی که مستقیما قابل مشاهده نیستند و از طریق سایر متغیرهای مشاهده شده ساخته و مشاهده می‌شوند.

قبل از بررسی نهایی فرضیات پژوهش به جهت عدم تخطی از پذیره­های مورد نیاز در تحلیل معادلات ساختاری ابتدا شاخص­ های توصیفی مؤلفه­ های مختلف را بررسی کرده­ایم. بدیهی است با توجه به ینکه روایی پرسشنامه در فصل قبل بررسی و تأیید شده و مؤلفه­ ها هر یک از آن­ها چون به منظور اندازه گیری یک متغیر واحد طراحی ‌شده‌اند با هم همبستگی منطقی داشته باشند. برای این منظور از همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج توصیفی مؤلفه­ های توصیفی شامل میانگین و انحراف استاندارد در جدول ارائه شده است

جدول۴- ۱۳ : شاخص‌های توصیفی آماری متغیرهای پرسشنامه

جدول شاخص‌های توصیفی

شرح

میانگین

انحراف معیار

تعداد

استراتژی فناوری

۳٫۰۲۸۶

۶۸۳۱۳٫

۱۹۶

استراتژی کسب و کار

۳٫۱۳۱۵

۴۹۱۷۲٫

۱۹۶

زیرساخت‌های فناوری اطلاعات

۴٫۰۱۵۰

۶۵۰۷۴٫

۱۹۶

زیر ساختهای سازمان

۳٫۱۶۸۸

۴۸۹۹۴٫

۱۹۶

جدول۴ – ۱۴ : ضریب همبستگی بین عوامل

جدول ضریب همبستگی بین عوامل

استراتژی فناوری

استراتژی سازمان

زیرساخت‌های فناوری اطلاعات

زیر ساختهای سازمان

استراتژی فناوری

Pearson Correlation

مقدار پیرسون

۱

Sig. (2-tailed)

سطح معنی داری

N

تعداد

۱۹۶

استراتژی سازمان

Pearson Correlation

مقدار پیرسون

۶۰۸٫**

۱

Sig. (2-tailed)

سطح معنی داری

۰۰۰٫

N

تعداد

۱۹۶

۱۹۶

زیرساخت‌های فناوری اطلاعات

Pearson Correlation

مقدار پیرسون

۲۲۰٫**

۱۷۴٫*

۱

Sig. (2-tailed)

سطح معنی داری

۰۰۲٫

۰۱۵٫

N

تعداد

۱۹۶

۱۹۶

۱۹۶

زیر ساختهای سازمان

Pearson Correlation

مقدار پیرسون

۲۵۶٫**

۱۹۴٫**

۹۵۱٫**

۱

Sig. (2-tailed)

سطح معنی داری

۰۰۰٫

۰۰۷٫

۰۰۰٫

N

تعداد

۱۹۶

۱۹۶

۱۹۶

۱۹۶

**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).

*. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed).

تفسیر :

با توجه به اهمیت ماتریس واریانس – کوواریانس (به جای استفاده از داده های خام ) در انجام محاسبات مربوط به برآورد پارامترها و همچنین شاخص‌های برازش در جدول (۴-۱۴) ماتریس واریانس کوواریانس متغیرها نشان داده شده است. جدول(۴-۱۳) نشان می‌دهد در بین متغیرها ، زیر ساخت های فناوری اطلاعات با میزان ۴٫۰۱۵۰ بالا ترین میانگین و استراتژی های فناوری اطلاعات با میزان ۳٫۰۲۷۶ کمترین میانگین را به خود اختصاص داده‌اند.

ضریب همبستگی پیرسون بین متغیرها، سطح معناداری همبستگی هر کدام از آن ها با سایر متغیرها و تعداد اطلاعات را نشان می­دهد. ضریب همسبتگی بین متغیرهای که سطح معنی‌داری کمتر از ۱ درصد باشد، معنادار و در غیر این صورت رابطه وجود ندارد. همچنان که اطلاعات نشان می‌دهد متغیرهای تحقیق با هم رابطه مستقیم در سطح ۹۹ درصد اطمینان دارند. به عبارت دیگر همه مؤلفه­ ها با هم همبستگی مثبت و بالایی دارند که در سطح ۱% معنی دار است.

پس از اطمینان از وجود همبستگی بین متغیرهای تحقیق جهت بررسی رابطه علّی مطرح شده در فرضیات تحقیق، مدلسازی معادلات ساختاری در نرم افزار AMOS به کار گرفته می‌شود. برای بررسی مدل نظری تحقیق که بیان می­دارد فرضیات با هم ارتباط دارند. دیاگرام زیر که به نوعی از اشکال استاندارد در برنامه ­های معادلات ساختاری استفاده می­ کند ترسیم شده است.

در نمودار (۴-۸)، ساختار مدل به­ صورت یک قرارداد در روش­های معادلات ساختاری متغیرهای مشاهده­گر را با مستطیل و متغیرهای مکنون را با دایره یا بیضی نشان داده شده است. نتیجه بررسی روابط با مدلسازی معادلات ساختاری در نمودار (۴-۹) به تفکیک ضرایب استاندارد و ضرایب معناداری روابط ارائه شده است.

نمودار ۴ – ۸ :مدل نظری تحقیق به روش معادلات ساختاری

نمودار ۴ – ۹ : تخمین ضرایب استاندارد معادلات ساختاری

جدول۴-۱۵ : نام و شرح متغیرهای استفاده شده در مدل

نام و شرح متغیرهای استفاده شده در مدل

نام متغیر

شرح متغیر

نام متغیر

شرح متغیر

esfan-1

دامنه فن آوری

esfan

استراتژی های فناوری اطلاعات

esfan-2

کنترل فناوری اطلاعات

esfan-3

مزیت های سیستمی

eskar-1

مهارت‌های فناوری

eskar

زیر ساخت های فناوری اطلاعات

eskar-2

کنترل ساختارهای فناوری

eskar-3

فرآیندهای فن آوری