(۳۵)
که M دامنه انتخاب بوده، میزان عملکرد توسط کروموزوم اختصاصی i ( انتقال رسوب) برای مورد j (رسوب) و میزان هدف برای تطابق بیشتر مدل با واقعیتJ (میزان رسوب) است. اگر (صحت) کمتری مساوی ۰۱/۰ باشد، سپس صحت آن برابر با صفر باشد، و fi= fmax= CiM که در این مطالعه۱۰۰ =M بنابراین ۱۰۰۰ fmax= می­باشد. مزیت این نوع از معادلات این است که سیستم می ­تواند راه حل بهینه را پیدا کند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

دوم اینکه در نهایت (جواب آخری هدف ) T و معادلاتF باعث بوجود آمدن یک کروموزوم می­شوند. به هر حال یک تخمین خوب نیازمند معادلات لازم و کافی می­باشد. در این مطالعه ۴ اپراتور (√,+,-,*,/) و بعضی توابع پایه ریاضی ((X², Power, X³, X⁴, ln استفاده شده است.
سومین گام مهم انتخاب ساختار کروموزوم، طول کروموزوم و تعداد ژن­ها می­باشد. در اینجا ما ابتدا از یک ژن با دو سر انتخاب استفاده و سپس تعداد سرهای ژن را افزایش دادیم. با هر بار اجرای مدل در قسمت training و testing اگر تعداد سرهای ژن بیشتر از ۷ و تعداد ژن بیشتر از ۳ می­شد این رابطه معنی­دار نخواهد بود.
چهارمین گام بزرگ تلفیق اپراتورها می­باشد. در این جا دو رابطه ریاضی (( tan, sin نیز به معادلات قبلی اضافه شد که نتایج انطباق بهتری حاصل شد.
گام آخری پنجمین مرحله ترکیب اپراتورهای مختلف می­باشد (جهش، جا به ­جایی و جهش متقاطع).
برای مدل GEP 76 داده ورودی استفاده شد. از این ۷۶ داده ۷۰% برای آموزش و ۳۰% دیگر برای یادگیری یا مرحله testing استفاده شد. حداکثر اندازه برنامه نیز ۳۷ می­باشد. در نرم­افزار GEP 4.3 نیز مراحل ارزیابی رسوب سیلاب­ها همچون نرم­افزار HEC RAS 4.1 در سیلاب­های دوره آماری و تغییرات زمانی آن بررسی شد.

۳ -۱۳ تعیین نسبت بار بستر به بار معلق از روش های تجربی

با مشخص شدن شیب طولی رودخانه(SR)، نسبت بار بستر به بار معلق (K) را می توان با استفاده ازنمودار تجربی که در شکل (۳-۵) نشان داده شده است تعیین نمود(۱۹۸۶، Petersen).

شکل(۳-۵)-نمودار تجربی نسبت باربستر به بار معلق در رودخانه ها (۱۳۸۶، Petersen)
پس از تعیین بار معلق از بار کل به منظور ارزیابی آن­ها با رسوب اندازه ­گیری شده در ایستگاه هیدرومتری کشکان پلدختر مراحل زیر به منظور تحلیل و بررسی نحوه انتقال رسوب آن در این ایستگاه انجام شد:

۳-۱۴ آنالیز رسوب در نرم­افزارهای HEC RAS 4.1 و GEP 4.3

به منظور آنالیز رسوب معلق در دوره مشاهداتی و اندازه ­گیری شده طی مراحل واسنجی و اعتبارسنجی در هرسیلاب در نم­افزار های HEC RAS 4.1 و GEP 4.3 مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. همچنین رسوب تجمعی سیلاب­ها در هر دو دوره واسنجی و اعتبارسنجی تجزیه و تحلیل خواهد شد.

۳-۱۵ تغییرات انتقال رسوب سیلاب­ها، در ماه­های سیلابی در نرم­افزار­های HEC RAS 4.1 و GEP 4.3

جهت ارزیابی نحوه شبیه­سازی رسوب در سیلاب­های هر ماه سیلابی، رسوبات به صورت تجمعی در هرماه مورد ارزیابی قرار می­گیرند.

۳-۱۶ متوسط انتقال رسوب در نرم­افزارهای HEC RAS 4.1 و GEP 4.3

بررسی مربوط به متوسط انتقال رسوب جهت مقایسه با متوسط انتقال رسوب در ایستگاه کشکان پلدختر در هریک از نرم­افزارها می­باشد و در نهایت نتیجه هر دو نرم­افزار با هم مقایسه خواهند شد.

۳-۱۷ درصد انتقال رسوب سیلاب­ها در نرم­افزار HEC RAS 4.1 و GEP 4.3

درصد انتقال رسوب در هریک از ماه­های سیلابی، و مقایسه آن در هر دو نرم­افزار با داده ­های اندازه ­گیری شده در ایستگاه به منظور مقایسه درصدی و اطلاع از افزایش یا کاهش آن در ماه­های با وقوع سیل با دبی سیل بالا یا کم می­باشد.

۳-۱۸ واسنجی و صحت سنجی مدل­ها

در این قسمت برای ارزیابی شبیه­سازی رسوب سیلاب­ها نرم­افزارهای به­کاربرده شده و دقت شبیه­سازی رسوب در آن­ها، در این تحقیق از معیارهای ناش- ساتکلیف^[۳۱]و ضریب همبستگی استفاده شد که روش ان به تفصیل در زیر آمده است.

۳-۱۹-۱ معیار ناش- ساتکلیف (C1)

ناش و ساتکلیف (۱۹۷۰) یک ضریب بی­بعد به نام کارایی مدل NS ارائه دادند. این معیار تحت عنوان ناش و ساتکلیف معروف است. این معیار نشان دهنده دقت شبیه­سازی مدل بوده و شامل استاندارد واریانس باقی مانده­ها می­ شود. این معیار از مقادیر منفی تا ۱ تغییر می­ کند و هرچه به ۱ نزدیکتر شود نشان دهنده تناسب بین مقادیر مشاهداتی و مقادیر شبیه­سازی شده می­باشد.
(۳۶)
که در آن داده شبیه­سازی شده و داده اندازه ­گیری شده، شماره داده،تعدادکل داده­هاست.

۳-۱۹-۲ معیار ضریب همبستگی:

این ضریب به منظور تعیین میزان رابطه، نوع و جهت رابطه­ بین دو متغیر فاصله­ای یا نسبی و یا یک متغیر فاصله­ای و یک متغیر نسبی به کار برده می­ شود. چندین روش محاسباتی معادل می­توان برای محاسبه­ی این ضریب تعریف نمود.
– روش محاسبه با بهره گرفتن از اعداد خام :
(۳۷)
که در آن x داده ­های اندازه ­گیری شده و y داده ­های شبیه سازی شده است.
فصل چهارم
نتایج

۴- نتایج

در این فصل نتایج هر یک از مراحل تحقیق و اجرای نرم­افزارها به صورت جدول، شکل و نمودار آورده شده است.

۴-۱-نتایج آزمون داده ­ها

با انجام آزمون کفایت و همگنی نتایج نشان داد که داده ­های مورد استفاده همگن بوده و طول دوره آماری برای بررسی انتقال رسوب سیلاب­ها کافی می­باشند.

۴-۲- منحنی سنجه رسوب و معادله توانی آن در ایستگاه کشکان پلدختر

با توجه به جدول(۴-۱)، منحنی سنجه مدل حد وسط دسته­ها دارای کمترین میانگین مربعات خطا و بهترین قابلیت پیش ­بینی است در نتیجه این مدل به عنوان مناسب­ترین مدل برآورد رسوب معلق از میان مدل­های مورد بررسی تعیین می­گردد. منحنی سنجه حاصل از روش حد وسط دسته­ها برای بارمعلق در ایستگاه کشکان پلدختر در شکل (۴-۱) آمده است.
جدول(۴-۱) مقادیر میانگین مربعات خطا در مدل­های مورد بررسی

MSE

پس جــواب او ســکوت است و سـکون هست با ابـلـه سخـن گـفـتن جـنـون
(مولوی، ۱۳۶۲: ۳۱۷)
ور نبـاشـد اهــل ایـــن ذکـر و قـنـوت پس جواب الاحمق ای سلطان سکــوت
(همان:۱۱۷)
گفــت او را نــیـســت الا درد لــــوت پس جــواب احـمق اولـی‌تــر ســـکــوت
پس خـمــوشی بـه دهـد او را ثــبـوت پـس جــواب احــمـقــان آمـد سـکــوت
(مولوی، ۱۳۶۲: ۴۷۱)
مولوی دقیقاً در دیوان شمس نیز به همین نکته تأکید می‌ورزد:
تو نه آن شکر جوابی که جواب من نیابی مگر احمقم گرفتی که سکوت شد جوابم
(مولوی، ۱۳۷۹: ۳۱۹)
وی در فیه ما فیه مضمون فوق را بدین صورت مورد تأیید قرار می‌دهد که: «تَرکُ الجَوابِ جَواب وَ جَوابُ الأَحمَقِ سُکُوتٌ» (مولوی، ۱۳۷۹: ۱۷۶)
مولوی در دیوان شمس برای سکوت، اسرار و رموز خاصی قائل است و از دیگران می‌خواهد که در پی کشف اسرار چنان سکوت با معنایی باشند. اما در کنار چنان سکوتی، وی از قلب و دل خویش در پرتو تجلّی خدا سخن می‌گوید. لذا بیهوده نیست که از دیدگاه مولانا خاموشی و سکوت بجا و معنی‌دار اهل معرفت خود می تواند گویای بالاترین پندها باشد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مولوی در کنار توجه به مطالب فوق در مورد سکوت و خاموشی در دیوان شمس به این نکته بسیار مهم اشاره می‌کند آن جا که شایسته است خاموشی گزید باید سکوت کرد، و آن جا که گفتار زیبنده‌تر است، سخن گفتن و نطق را بر می‌گزیند. مولوی بر این اعتقاد است که تمامی ذرات عالم وجود، تمامی کائنات، ستارگان آسمان، سنگریزه‌های بیابان و برگ‌های درختان، در عین خاموشی ظاهری خود، هزاران هزار زبان دارند و آدمیان را به سوی این حقیقت فرا میخوانند که به سکوت و خاموشی ظاهر آن‌ها ننگرند و بدانند آن ذرات، شنوا، بینا و گویا و هوشمندند و فقط نامحرمان جهانند که آنان را خاموش و بی‌صدا می‌یابند و لذا اگر محرم اسرار آن‌ها گردید می‌توان هزاران سخن پر مفهوم را از تک تک آن‌ها شنید و هزاران آیت و نشانه که سوق دهنده آدمی بسوی حقیقت هستی است در آن‌ها دید.

«ایــن درخــتاننـد هــمــچون خاکیان

دســت‌هــا بر کــرده ســوی آســمـــان

بـــا زبــان ســبـــز و بــا دســت دراز

از ضــمـــیــر خـاک مــی‌گــویـنــد راز

جــمـلــه ذرات زمــیـــن و آسـمــان

بــا تـــو می‌گــویـــنـد روزان و شــبـان

ما ســمیــعیـم و بـصیـریـم و هشـیـم

بــا شمـا نــامـحـرمـان مــا خامشـیــم»

(مولوی، ۱۳۶۲: ۵۸۴)
مولانا در مثنوی معنوی صبر و خاموشی را عامل جذب کننده رحمت الهی و معنوی می‌خواند که آنان که طالب کسب نشانه معنویند بایستی در پی چنان سکوت و خاموشی باشند. لذا مولانا خاموشی را بیانگر اوج سرمستی می‌یابد و آن را عامل فخر آدمیان بر می‌شمارد و از انسان‌ها می‌خواهد که خود را به خاموشی به عنوان یکی از اصول زندگی عادت دهند. بیهوده نیست که مولانا در دیوان شمس سکوت را عامل نجات آدمیان معرفی می کند.
طاهره خوشحال می‌نویسد:« مولانا در دیوان شمس از «تکلّم قلب» یاد می‌کند، گویی آن که هستی و کائنات با سکوت خود از عظمت پروردگار سخن می‌گوید و قلب آدمی به واسطه خدا صدها زبان گویا پیدا می کند و از او سخن می‌راند. همچنین مولوی هوش و عقل انسان را «ناطق راز» آدمی معرفی می‌کند گویا که در چنین مقامی که عارف سالک موضع سکوت را برمی‌گزیند عقل وی رازهای پنهان هستی را در می‌یابد و به زبان حال آن عقل گویای تمامی آن رازها برای صاحبان چنان عقلی و سایر افراد واجد عقل و بصیرت می‌گردد. بدین لحاظ مولانا در دیوان شمس خاموشی را بهترین مبیّن اسرار می‌داند.» (‌خوشحال، ۱۳۷۴: ۲۰۱)
«خمــوش باش که تا وحی‌های حق شنوی که صد هزار حیاتست وحی گویا را»
(مولوی، ۱۳۶۲: ۲۹۱)
دیدگاه مولانا اتخاذ موضع سکوت و عدم تعجیل درگفتار و پرسیدن سؤال می‌تواند در مواردی سبب حفظ متانت افزون‌تر فرد و کشف نهایی حقیقت گردد. هر کس می‌خواهد به دریای حقیقت درآید باید سوار بر کشتی خاموشی شود. عارفان وارسته و بی‌ادعا علی رغم زبان خاموش خود با شخصیت گویای خود هزاران سخن با اهل فهم و بینش دارند اگر چه بی‌خردان از آن دریافت سخن نمی‌کنند.
طاهره خوشحال می‌نویسد:« عارفان به دو سبب خاموشی می‌گزینند. یکی آن که سخن را به نا اهلان نگویند و دیگر آن که سکوت، راهی است برای کشف حقیقت. و آن گاه که عارفان به کشف حقیقت نائل می‌آیند و از خودبینی و هوای نفس فارغ و رها می‌گردند قیل و قال و گفتار بیهوده در آنان تا حدّ ممکن کاهش می‌یابد.» (همان:۲۱۰)
مولانا سکوت را جذب کننده رحمت الهی و آموزش حکمت و سخن می‌داند. از دیدگاه مولانا بایست از خودنمایی احتراز نمود و در جمع تا آن جا که لازم است موضع سکوت و خاموشی اتخاذ نمود، همچنین بهترین پاسخ نابخردان سکوت است. از دیدگاه مولانا، سخن، تلف کننده عمر آدمی است مگر سخنی که از دریای کمال بر آید و این البته کمیاب است. سخن، حجاب حقیقت است و سخنان پوچ از هیچ گونه ثباتی برخوردار نمی‌باشند. شهود حق مستلزم خروج از حجاب الفاظ است و حقیقت در ورای الفاظ وجود دارد و زبان در بیان مشهودات قلبی نارسا می‌باشد و عارف از دام الفاظ رهیده است. غایت اصلی خاموشی در مقام اول آن است که سکوتِ زبانی به سکوتِ روانی بیانجامد، یعنی تلاطم‌ها و آشوب‌های روحی آرام پذیرد تا انسان در سایه آرامش و طمأنینه‌ای که بر روانش حاکم می‌شود نغمه‌های چنگ الهی را به گوش جان بشنود:
«خموش باش و ز سوی ضمیر ناطق بـاش کــه نفــس نــاطق کلی بگویــدت افــلا»
(مولوی، ۱۳۶۲: ۳۷۱)
در کنار سکوت آگاهانه ، مولوی صبر خردمندانه را شراب دل می‌نامد. او هم چنان که حیات و هستی گُل را به بارش باران وابسته می‌داند، حیات دل را در گرو صبر تفسیر می‌کند و می‌گوید:
«شرب گل از ابر بود شرب دل از صبر بود ابـــــــــر حریـف گیاه صبرحریف صــبا»
(همان:۵۶)

مشهد زیارتی‌ترین شهر ایران و تکامل یافته روستائی کوچک به نام سناباد است که در آغاز سده سوم هجری پس از شهادت حضرت امام رضا (ع) و خاک‌سپاری آن امام همام در کاخ حمید بن قحطبه در سال ۲۰۳ هجری به تدریج به صورت شهری مذهبی و زیارتی درآمد. در داستان‌های ملی ایران بنای اصلی شهر توس را به جمشید و تجدید بنای آن را به توس، پهلوان و سپهسالار ایرانی نسبت می‌دهند. توس در زمان خلافت عثمان به‌طور کامل توسط اعراب فتح شد. در دوره‌ی اسلامی این منطقه بخشی از ولایت توس به مرکزیت شهر تابران بود که آبادی‌های سناباد و نوقان که بخشی از مشهد کنونی هستند را نیز در برمی‌گرفت. در دوران حکومت هارون عباسی، حمید بن قحطبه طلائی والی خراسان بود که کاخی در باغی واقع در بیش از صد کیلومتری سناباد داشت. در بهار سال ۱۹۳ هجری قمری، هارون که برای سرکوب شورشی عازم سمرقند بود، در نوقان بیمار شد و بنا به وصیتش او را در آن باغ دفن کردند. چند سال بعد در دوران خلافت مامون، در ۲۰۲ هجری قمری، امام هشتم(ع) به شهادت رسیدند و مأمون پیکر مبارک ایشان را نزدیک قبر هارون به خاک سپرد. از آن پس آن نقطه «مشهد الرضا» به معنی «محل شهادت رضا» و به اختصار مشهد نام گرفت. پس از حمله‌ی مغولان مردم شهر ویران‌شده‌ی توس به مشهد مهاجرت کردند و شهر توسعه پیدا کرد. مشهد در زمان حکومت نادرشاه افشار به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد و به شدت مورد توجه قرار گرفته و توسعه یافت(خرسانی احمدی،۱۳۸۸).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

یکی از سیاحان اروپایی که در سال ۱۸۲۲ میلادی به مشهد مسافرت کرده مجموع این شهر را ۳۲ محله معرفی نموده است. به رغم آن صنیع الدوله در سال ۱۳۰۰ هـ.ق می نویسد: شهر مشهد در این زمان شش محله بزرگ و ده محله کوچک دارد که محلات بزرگ آن شامل خیابان علیا، خیابان سفلی، سراب، عیدگاه، چهارباغ و نوغان و محله های کوچک: پاچنار، ارگ، سرسوق، سرحوضان، جدیدها، مرویها و… بوده است.
روی هم رفته از شش محله سراب، سرشور، عیدگاه، پایین خیابان ،نوغان و بالا خیابان، دو محله نوغان و سراب قدیمی تر از بقیه هستند. محلات سرشور و عیدگاه هم از نظر قدمت پس از نوغان و سراب قرار دارند.^[۱۲]
نام مشهد
واژه مشهد به معنی شهود، حضور و شهادتگاه است و به این معانی به واژه «مشاهد» جمع بسته می شود. واژگان «مشهد» و «مشاهد» در عرف و اصطلاح سده ۳ هـ.ق، بر قبور ائمه و اولیاء و رجال اطلاق می شده است، چنان که در آن زمان، مشهد مرغاب در فارس، و مشهد میهنه (آرامگاه ابوسعید ابوالخیر) و مشهد توس یا مشهد رضوی در خراسان، وجود داشته است. علی بن موسی الرضا (ع) پس از شهادت به دست مأمون عباسی در سال ۲۰۲ هـ. ق، در آرامگاه هارونی سناباد به خاک سپرده شد. از آن پس «سناباد نوغان» به نام «مشهدالرضا» خوانده شد و به مرور زمان بر پهنه آن، به ویژه در زمان شاه تهماسب صفوی افزوده گشته و مردم توس به مشهد کوچ داده شدند؛ و به مرور زمان نام مشهد بر این شهر ماندگار شد.
گفتنی است که نام مشهد اولین بار توسط سلطان محمود غزنوی به این شهر داده شد. مشهد واژه مختصرمشهد الرضا و به معنی محل و مکان شهادت و نام شهری است که به مرکزیت مدفن امام رضا(ع) در سناباد شکل گرفت و در تاریخ ۸/۸/۱۳۸۸ سالروز تولد علی بن موسی الرضا، امام هشتم شیعیان، توسط رئیس جمهور وقت و نمایندگان مجلس شورای اسلامی، مشهد رسماً به عنوان پاییتخت معنوی ایران برگزیده شد.^[۱۳]
مشهد شهری در شمال شرقی ایران و مرکز استان خراسان رضوی و در بلندی ۹۷۰ متری از سطح دریا و در ۹۶۴ کیلومتری تهران قرار دارد و کشف رود از ۵ کیلومتریش می گذرد. این رود و شاخه هایش نقش مهمی در اقتصاد شهر مشهد دارد.
شهر مشهد در انتهای جنوبی دشت توس، قرار گرفته که نزدیکترین کوه، کوه معجونی است که با شهر ۴ کیلومتر فاصله دارد و رشته کوه هزار مسجد در شمال شرقی و رشته کوه بینالود در غرب و جنوب غربی آن قرار دارد. و این شهر از شمال به شهرستان کلات و از شمال غربی به شهرستان درگز و از غرب به شهرستان چناران و نیشابور و از شرق به شهرستان های سرخس و تربت جام و از جنو و جنوب غربی به شهرستان فریمان و تربت حیدریه محدود می شود.
بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ این شهر با ۲،۴۱۰،۸۰۰ نفر جمعیت دومین شهر پر جمعیت ایران پس از تهران است(قصابیان،۱۳۸۴).
شهر شیراز
شیراز یکی از از قدیمی ترین شهرهایی است که مدتهامرکزیت ایران را داشته است اکثر جهانگردان دنیا ز شیراز گذشته و در باره آن مطالب زیادی نوشته اند و همه متفق القول شیراز را از شهرهای آباد و زیبا و مرکز تمدن دانسته اند،از خلق و خوی مردم، آب و هوا و شعرا و فضای آن دیار یاد کرده اند بنای این شهر را به فارس ابن طهورث نسبت می دهند ولی شهرت و اهمیت آن از دوران اسلام به بعد روبه فزونی نهاده است. شهر شیراز به عنوان کلان شهر منطقه جنوب ایران و مرکز استان فارس در مختصات جغرافیایی ۲۷’۷` و ۱۳’۳۶` عرض شمالی و عرض جغرافیایی ۵۰’ ۲۷` و ۵۵’ ۳۰` دقیقه طول شرقی نسبت به نصف النهار گرینویچ قرار دارد. ارتفاع آن از سطح آب های آزاد۱۵۴۰ متر مربع است(جعفری،۲۴:۱۳۷۴). شیرازبه دلیل داشتن آب و هوایی مناسب از زمان قدیم به شهر گل وبلبل مشهور بوده و با داشتن شاعران نامی همچون حافظ و سعدی، سالیان متمادی است که این شهر در دل مردم ایران جای گرفته است.در طول تاریخ به خاطر موقعیت استراتژیکی و آب و هوایی مناسب، حکومت های زیادی به این شهر آمده اند و آثار و یادگار های زیادی را از خود به جای گذاشته اند که شامل آثار تاریخی ، باغها، منازل، مقبره ها و غیره که شیراز را به شهری تاریخی و زیبا تبدیل کرده است این شهر با دارا بودن فضاهای تاریخی منحصر به فرد یکی از مراکز گردشگری در سطح ملی و بین المللی در ایران است. این شهر به دلیل نزدیکی به مرکز فرهنگی ایران و تخت جمشید هر ساله میزبان تعداد زیادی گردشگر داخلی و خارجی است و همچنین این شهر دارای آثار مذهبی فراوانی است که معرفترین آنها آرامگاه شاه چراغ است که بنا به اعتقادات شیعیان احمد ابن موسی کاظم، پسر ارشد موسی کاظم و محمد بن موسی، برادران امام رضا در آن به خاک سپرده شده اند که این بنا در دوره اتابکان فارس در سده ششم هجری قمری ساخته شده است.
شکل شماره ۱-۳ : موقیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه
شهرقم
مختصات جغرافیایی شهر قم در حرم مطهر حضرت معصومه(س) که تقریبا در مرکز جقرافیایی شهر قرار گرفته، دقیقا برابر با ۱۵”۳۵ ۵۰ درحه شرقی و “۳۰ ۳۸ ۳۴ عرض شمالی است(شکل ۱) (سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان قم،۳:۱۳۸۳). این شهر در چند دهه اخیر از لحاظ مذهبی و به خاطر حضور معنوی مراجع عظام شیعه، به مهمترین پایگاه مذهبی جهان تشیع تبدیل شده است. شهر قم به عنوان دومین مرکز زیارتی کشور، پس از مشهد، دارای توانمندی های گردشگری با کارکرد های مذهبی – زیارتی ارزشمندی در سطح ملی و بین المللی است. مهمترین و شاخص ترین جاذبه های گردشگری قم، که هر روزه مورد بازدید تعداد زیادی از گردشگران و زائران داخلی و خارجی قرار می گیرند، عبارت اند از حرم مطهر حضرت معصومه(س)، و مسجد مقدس صاحب الزمان(جمکران).
شهر قم دارای گنجینه هایی نفیس از آثار هنری و معماری اسلامی – ایرانی است که همواره بر تارک مشاهده متبرک جهان تشیع می درخشد، که از آن جمله می توان به مواردی از قبیل حرم مطهر حضرت معصومه(س)، صحن های آیینه و طلای حرم مطهر،مسجد صاحب الزمان (جمکران)، معماریحوزه علمیه قم، مسجد جامع قم، گنبد های سبز(امامزاده)، منزل آیت اله بروجردی و جز اینها اشاره کرد. این جاذبه ها به خاطر اهمیت و نقش مذهبی – زیارتی شان، ساختار و کارکد گردشگری مذهبی شهر و منطقه قم را تحت تاثیر کامل خود قرار داده اند و در وقع تمام افتخار و شهرت قم مدیون همین مکان هاست. افزون بر اینها بیش از ۴۰۰ امام زاده و مکان زیارتی دیگر نیز در قم وجود دارد.
با وجرد تسلط آب های گرم و خشک در استان قم، جاذبه های طبیعی گسترده و منحصر به فردی نیز در این استان مشاهده می شوند که می توانند برای گردشگران و به ویژه گردشگران خارجی، جذاب باشند. از جمله اینهاست، پارک ملی کویر، با بیش از ۶۰۰ هزار هکتار مساحت در شمال شرق قم که از بزرگترین و مهمترین مناطق اکولوژکی ایران است و از تنوع گونه های حیوانی و گیاهی در جهان کم نظیر است (کاظمی زاده و همکاران:۷،۱۳۸۸).
شکل۲-۳: موقعیت شهر قم در استان قم و ایران
واز دیگر شهرهای مذهبی می توان به شهر ری که بیشتر به خاطر وجود بارگاه عبدالعظیم حسنی در آن بوده است. به طوری که تا سالها پیش از آن به شاه عبدالعظیم یاد می شود ضمن اینکه این شهر از قدیمیترین مناطق کشور نیز بشمار رفته . آثار باستانی فراوانی را در خود جای داده و همچنین تعداد زیاذی امام زاده می باشد که علیرغم شهرت تاریخی و باستانی آن به عنوان یک شهر مذهبی شناخته می شود.وهمچنین شهر باستانی شوش از مراکز تمدن قدیم و از معروفترین شهرهای دنیا در گذشته بوده و به دلیل وجود آرامگاه دانیال نبی این شهر به عنوان یک شهر مذهبی شناخته می شود که توجه کمی به آن مبذول شده است.
فصل چهارم
بررسی تطبیقی گردشگری مذهبی در کلان شهرهای مذهبی ایران
۱-۴- مشهد
۱-۱-۴- ویژگی های آماری و جمعیتی گردشگری مذهبی ورودی
تعداد و ویژگی های گردشگری مذهبی مشهد
برآورد تعداد زائران و گردشگران کلانشهر مشهد با توجه به آمار قابل استناد پایانه مسافربری، راه آهن و فرودگاه به علاوه درصد تعمیمی در زمینه تعداد وسایل شخصی که در مبادی ورودی و خروجی انجام گرفته و این روند برای یک دوره ده ساله از ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۰ برآورد گردیده است. از آنجا که شمای کلی از تعداد گردشگران در سال های مختلف به خصوص از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۰ به دست دهیم (سقایی، ۱۳۹۰) نمودار ۱-۴ نشان دهنده تعداد گردشگران در سال های ۱۳۶۵ و ۱۳۷۵ به علاوه دوره ده ساله ۱۳۷۹ تا ۱۳۹۰ می باشد.
نمودار ۱-۴ : تعداد زائران ورودی به کلان شهر مشهد از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۰
سفر و مسافر
جدول ۱-۴ : مسافر داخلی

۱۳۸۴

۱۳۸۵

۱۳۸۶

۱۳۸۷

۱۳۸۸

۱۳۸۹

۱۳۹۰

۱۳۹۱

فرودگاه

۱۴۲۴۵۴۴

۱۸۹۸۱۸۰

۱۷۳۸۶۳۲

۱۹۶۲۵۸۸

۱۷۶۶۴۹۱

بنابراین نرمالهای عرضی بعد از تغییر شکل دیگر عمود بر صفحه میانی نخواهند بود ]۳۸[ (شکل ۲-۷).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شکل ‏۲‑۷ هندسه تغییر شکل یافته و تغییر شکل نیافته یک لبه از ورق تحت فرضیه تئوری مرتبه اول
چنین چیزی اجازه در نظر گرفتن کرنشهای برشی عرضی را در این تئوری می دهد. عدم افزایش طول نرمالهای عرضی نیازمند آن است که w تابع مختصات ضخامت یعنی z نباشد. تئوری مرتبه اول صفحات کامپوزیتی یکی از تئوریهای ESL محسوب می شود که بر اساس میدان جابجایی زیر تعریف می شود:
(۲-۵)
که توابعی ناشناخته هستند که می بایست تعیین شوند. بیانگر جابجایی یک نقطه بر روی صفحه میانی می باشند. و به ترتیب دوران پیرامون محورهای y و x می باشند (شکل ۲-۲):
(۲-۶)
باید توجه شود که متغییرهای و از قانون دست راست تبعیت نمی کنند. اگر فرض کنیم که متغییرهای از قانون دست راست تبعیت می کنند و به ترتیب بیانگر دوران حول محورهای x و y باشند داریم:
(۲-۷)
مقادیر به نام جابجاییهای عمومی شناخته می شوند. برای صفحات نازک یعنی صفحاتی که نسبت کوچکترین بعد درون صفحه ای آنها به ضخامتشان از نسبتی بالاتر از ۵۰ برخوردار است، توابع و تقریبا به مقادیر شیب خیز عرضی نزدیک می شوند یعنی داریم:
(۲-۸)
کرنشهای غیر خطی مربوط به میدان جایجایی با تقریب Von-Karman به شکل زیر بدست می آیند:
(۲-۹)

توجه شود که (ε_xx, ε_yy, γ_xy) در جهت ضخامت ورق خطی هستند درحالیکه کرنشهای برشی (γ_xz، γ_yz) در جهت ضخامت ورق در تئوری مرتبه اول، ثابت هستند.
فاکتور تصحیح برشی
از آنجا که کرنشهای برشی در جهت ضخامت کامپوزیت ثابت می باشند، بنابراین تنشهای برشی عرضی نیز ثابت باقی می مانند. از تئوری اولیه تیرهای همگن می دانیم که تنش برشی عرضی به شکل سهمی در ضخامت تیر تغییر می کند. در تیرها و ورقهای کامپوزیتی لایه ای تنشهای برشی عرضی حد اقل به شکل سهمی در جهت ضخامت تغییر می کنند. این اختلاف بین حالت تنش واقعی و حالت تنش ثابت تخمین زده شده توسط تئوری مرتبه اول اغلب با محاسبه نتایج نیروهای برشی عرضی (Q_x, Q_y) با ضرب انتگرالهای معادله (۲-۳) با پارامتر K تصحیح می شود که این پارامتر به نام ضریب تصحیح برشی شناخته می شود:
(۲-۱۰)
فاکتور K به گونه ای محاسبه می شود که انرژی کرنشی بر اثر تنشهای برشی عرضی در معادله (۲-۱۰) برابر با انرژی کرنشی بر اثر تنشهای عرضی واقعی تخمین زده شده بر اساس تئوری الاسیسیته سه بعدی گردد. که مقدار آن عموما برابر با می باشد.
میکرومکانیک یک تک لایه تک جهته
یک تک لایه تک جهته فیبری، نوعی ماده ارتوتروپیک می باشد که صفحات تقارن مواد آن موازی و عمود بر جهت فیبر میباشند. محور مختصات x­_۱ در جهت موازی با فیبر قرار دارد، محور x₂ عمود بر جهت فیبر در صفحه لمینا می باشد، محور x₃ عمود بر صفحه لمینا قرار دارد (شکل ۲-۸)

شکل ‏۲‑۸ یک لایه کامپوزیتی تقویت شده توسط فیبر تک جهته با سیستم مختصات (X1,X2,X3) ( که محور X1 در جهت فیبرها می باشد)
خواص مواد ارتوتروپیک یک تک لایه هم با دیدگاه تئوری و هم با آزمایشات مناسب قابل محاسبه می باشند. دیدگاه یاد شده که به نام دیدگاه میکرومکانیک نامیده می شود، برای محاسبه خصوصیات مکانیکی یک ماده کامپوزیتی فیبری یکنواخت بر اساس فرضهای زیر به کارمی رود:
اتصال ایده آلی بین فیبر و ماتریس وجود دارد.
فیبرها موازی بوده و به شکلی یکنواخت توزیع شده اند.
ماتریس هیچ خلل و فرج یا میکروترکی نداشته و در حالت اولیه خود بدون تنش می باشد.
هم فیبر ها و هم ماتریکس ایزوتروپیک و الاستیک بوده و از قانون هوک پیروی می کنند.
مدول و نسبت پواسون مواد فیبری می توانند بر حسب مدول، نسبتهای پواسون و کسرهای حجمی مواد تشکیل دهنده آنها بیان شوند. می توان نشان داد که خصوصیات مکانیکی مواد تک لایه به شکل زیر محاسبه می شوند،
(۲-۱۱)
که E₁ مدول طولی، E₂ مدول عرضی، نسبت پواسون و G₁₂ مدول برشی هستند همچنین زیرنویس f برای فیبر و زیر نویس m برای ماتریس می باشند یعنی،
= نسبت پواسون فیبر = کسر حجمی فیبر
= نسبت پواسون ماتریس = کسر حجمی ماتریس
= مدول الاستیسیته فیبر = مدول الاستیسیته ماتریس
همچنین می دانیم که:
(۲-۱۲)
برخی از خصوصیات مکانیکی برای مواد مختلف در جدول ۲-۱ آورده شده است.
جدول ‏۲‑۱ مقادیرخصوصیات مکانیکی برای مواد مختلف

روابط پایه مواد حافظه دار
با کاربرد روزافزون آلیاژهای حافظه‌دار، مدل‌های ساختاری متعددی برای نمایش رفتار مکانیکی و ترمومکانیکی آنها ارائه شده‌اند. برخی از این مدل‌ها توسط آریچیو^[۳۵] [۳۹،۴۰]، آبیارانته و نوولز^[۳۶] [۳۴]، برینسن^[۳۷] [۴۱]، کنپکا و فالک^[۳۸] [۴۲]، زو و مولر^[۳۹] [۴۳]، رانیچی و لکسلنت^[۴۰] [۴۴] و تاناکا^[۴۱] و همکاران [۴۵ – ۴۸] پیشنهاد گردیده‌اند که در اغلب آنها مشخصه‌ های ترمودینامیکی ماده در روابط حضور دارند. مدل‌های موجود را به سه دسته می‌توان تقسیم کرد:
مدلهای میکرو
این مدل‌ها قادر به توصیف اثرات پدیده‌های درون ماده در مقیاس میکرو مانند حرکت مرزها، رشد دوقلوها و غیره هستند و کسر حجمی مارتنزیت را حاصل متغیرهای داخلی و پدیده‌های میکروسکوپی درون ماده در نظر می‌گیرند ] ۴۹-۵۱[.
مدلهای میکرو – ماکرو
این مدل‌ها المان‌های میکرومکانیکی مانند متغیرهای مارتنزیت را با مشخصه‌ های ترمودینامیکی ماکرو ترکیب می‌کنند و با اتخاذ روش‌های همگن‌سازی مناسب، پارامترهای ماکرو یا کلی را از پارامترهای میکرو یا محلی بدست می‌آورند] ۴۱، ۴۴، ۵۲[.
مدلهای ماکرو
این مدل‌ها قادر هستند برخی از مشخصه‌ های ماکروسکوپی اصلی SMA را تعیین کنند ]۴۰، ۱۸، ۴۵، ۵۳ -۵۵[. از این مدل‌ها اغلب برای مطالعات مکانیکی و پیش‌بینی رفتار مواد و بدون توجه دقیق به ساختار داخلی ماده استفاده می‌شود و به‌جای ترمودینامیک آماری، پارامترهای ترمودینامیک کلاسیک را به کار می‌برند. این مدل‌ها به سهولت در حل‌های عددی وارد می‌شوند. در ادامه چند نمونه از مدل‌های ماکرو به اختصار معرفی می‌گردند.

فصل ۵- عوامل تأثیر گذار در انتخاب/عدم انتخاب رشته باستان شناسی توسط زنان در ایران
۵-۱- مقدمه
این فصل به صورت پرسش نامه تدوین گردیده است^[۴۷]. هدف بررسی عوامل تأثیر گذار در انتخاب /عدم انتخاب رشته باستان شناسی توسط زنان می باشد. سوالات این بخش به طور تصادفی در بین دانشجویان دختر/پسر رشته باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس و موسسه آموزش عالی مارلیک مطرح گردید.از بین دانشجویان دانشگاه های فوق، فقط ۲۰ نفر به این سؤالات پاسخ داده اند . بدلیل اینکه درآماری کردن داده ها مشکل وجود داشت،درصد های این بخش به طور تقریبی بیان خواهد شد. بخش دوم به صورت پرسش های چهار گزینه ای، شامل تعداد دانشجویان دختر در رشته باستان شناسی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، درصد مجوزها و پست های مدیریتی و اجرایی متعلق به زنان و… می باشد.سوالات این بخش توسط اعضای موسسه پژوهشکده باستان شناسی کامل شده ، که از این اعضای محترم، فقط ۱۴ نفر به سؤالات پاسخ داده اند.بعد از تجزیه وتحلیل آماری نتایجی که در بخش دوم خواهد آمد،حاصل شد.
لازم به ذکر است که تمام نتایج این فصل از طریق سوالات تشریحی و چهار گزینه ی که بین دانشجویان رشته باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس ،موسسه آموزش عالی مارلیک و اعضای پژوهشکده باستان شناسی مطرح گردیده، بدست آمده است(آمارها حاصل پژوهش شخصی بنده می باشد).
۵-۲- عوامل مؤثر در انتخاب رشته باستان شناسی توسط زنان
برای گرایش به رشته باستان شناسی دلایل مختلفی می توان ذکر کرد؛ از بین سؤالات مطرح شده تقریباً بیشتر از ۵۰درصد دانشجویان ، داشتن همه زمینه های علمی و عملی مورد علاقه فردی در این رشته را بیان کرده اند. جذابیت و تنوع شغلی و محیطی موجود در آن، پی بردن به هویت فرهنگی اقوام مختلف و چگونگی ارتباط و تبادل فرهنگی بین این اقوام و درک ناشناخته های گذشته از دیگر دلایل گرایش به این رشته می باشد،که توسط دانشجویان ذکر شده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۵-۳- عوامل بازدارنده از انتخاب رشته باستان شناسی توسط زنان
با توجه به فرهنگی که بر جامعه ما حاکم است، زنان با مشکلاتی در این رشته مواجه هستند اما با این حال این مشکلات قابل حل می باشند. حدوداًًًً ۵۰ درصد مشکل، نگاهی است که به زنان در جامعه می شود و محدود به این رشته نمی باشد. اما به طور خاص در این رشته، تقریباً ۲۰ درصد از این ۵۰ درصد مشکل، به دلیل شرایط دشوار در زمینه فعالیت های میدانی و همچنین عدم اعتماد بسیاری از آقایان سرپرست هئیت های کاوش و بررسی به توانایی های زنان در کنار آمدن با شرایط سخت و طاقت فرسا می باشد که به زنان به عنوان یک موجود ضعیف نگریسته می شود. عدم درک درست از جایگاه افراد و دخیل نمودن امور شخصی در مباحث علمی ، درک نادرست بعضی از خانواده ها از رشته باستان شناسی و شغل آنها باعث می شود که بسیاری از فرصت های شغلی مناسب از دسترس زنان خارج شود.
بدلیل درک نادرست اکثریت مردم و جامعه از رشته باستان شناسی و اهمیت آن، محدودیت های هم در زمینه کاری و هم از طرف خانواده ها ایجاد می شود و این باز هم به نگاه و دیدگاهی که در جامعه حاکم می باشد بر می گردد.
۵-۴- محیط فعالیت های باستان شناسی و زنان
در ارتباط با متناسب بودن محیط فعالیت های باستان شناسی با زنان می توان گفت که ذات فعالیت های باستان شناسی با حضور زنان در این عرصه هیچ منافاتی ندارد. آنچه هست عدم درک درست از حضور زنان در این رشته می باشد.تمام محیط های کاری برای مردان و زنان یکسان می باشد.در اینجا پایبندی به اصول اخلاقی و شخصیت طرفین مطرح می شود نه مناسب بودن محیط فعالیت های باستان شناسی و در برخی موارد هم شرایط فرهنگی و سنتی جامعه، عرصه را برای حضور زنان در فعالیت های باستان شناسی تنگ کرده و موجب حضور کمرنگ زنان در کارهای میدانی و محدود شدن آنها به انجام فعالیت های کتابخانه ای و اداری شده است.
نتایج موارد فوق مؤید این مطلب است که تقریباً بیش از ۵۰ درصد پاسخ دهندگان، برای حضور زنان در این رشته هیچگونه معایبی و محدودیتی در نظر نگرفته اند و برای پیشرفت کار همانطور که حضور مردان محسوس است، حضور زنان نیز مکمل فعالیت آنها می باشد؛از مزایای حضور زنان دقت و حوصله بیشتر آنها در برخورد با آثار و اشیاء تاریخی، باستانی و ثبت و ضبط آنها در مقایسه با مردان می باشد.
۵-۵- حوزه های پژوهشی باستان شناسی و زنان
دیدگاه مرد محورانه حتی در حوزه های پژوهشی و مطالعاتی نیز به طرز پررنگی نمود می یابد.یک پژوهش تحلیلی خوب عموماً کار یک مرد ارزیابی می شود. واقعیت این است که کارهای پژوهشی باستان شناسان زن، فرصت کمتری برای ارائه دارد. به نظر می رسد در باستان شناسی کنترلی درون ساختاری برای جلوگیری از پیشرفت زنان وجود دارد.باستان شناسان زن خود را در صنف خود به شکلی متفاوت می بینند: زن به مثابه دیگری(دژم،۱۳۹۱-۱۱).
بخش اعظم پژوهش های میدانی باستان شناسی توسط مردان انجام می شود(برای مثال شاید ۱۰ درصد فعالیت های میدانی به سرپرستی زنان انجام شود).مردان معمولاً در گرفتن بودجه و مجوز کاوش شانس بیشتری دارند. متأسفانه در زمینه اعتمادبه کیفیت انجام کار هم عموماً مردان ترجیح داده می شوند.
۵-۶- بررسی جواب سوالات بخش بعدی به صورت نموداری
نمودار ۵-۶-۱–
(تعداد دانشجویان دختر در مقطع کارشناسی در رشته باستان شناسی)
نمودار شماره یک، تعداد دانشجویان دختر در مقطع کارشناسی در رشته باستان شناسی را نشان می دهد. با توجه به بررسی های انجام شده،اکثریت(۵/۷۱درصد) پاسخ دهندگان به گزینه الف، که ۵۰ درصد دانشجویان رشته باستان شناسی را زنان تشکیل می دهند، پاسخ داده اند.
نمودار ۵-۶-۲–
(تعداد دانشجویان دختر در مقطع کارشناسی ارشد در رشته باستان شناسی)
نمودار شماره دو، تعداد دانشجویان دختر در مقطع کارشناسی ارشد در رشته باستان شناسی را نشان می دهد. بررسی ها حاکی از آن است که اکثریت(۵۰درصد) پاسخ دهندگان به گزینه الف، که ۵۰ درصد دانشجویان کارشناسی ارشد رشته باستان شناسی پژوهشکده باستان شناسی را زنان تشکیل می دهند، پاسخ داده اند.
نمودار ۵-۶– ۳
(تعداد زنان اعضای هئیت علمی در پژوهشکده باستان شناسی)
نمودار شماره سه، تعداد زنان اعضای هئیت علمی در موسسه پژوهشکده را نشان می دهد. با توجه به بررسی های انجام شده، اکثریت(۵/۷۱درصد) پاسخ دهندگان به گزینه د، که ۳۰ اعضای هئیت علمی در پژوهشکده را زنان تشکیل می دهند،پاسخ داده اند.
نمودار ۵-۶-۴–
(درصد مجوز فعالیت های میدانی مربوط به زنان)
نمودار شماره چهار، درصد مجوز فعالیت های میدانی مربوط به زنان را نشان می دهد. با توجه به . با توجه به نتایج سوالات مطرح شده در پژوهشکده باستان شناسی،اکثریت(۷/۸۵درصد)پاسخ دهندگان به گزینه د، که فقط ۲۰ درصد مجوزها(در سال های قبل) متعلق به زنان می باشد، پاسخ داده اند.
نمودار ۵-۶-۵–
(درصد پست های مدیریتی زنان در پژوهشکده باستان شناسی)
نمودار شماره پنج، درصد پست های مدیریتی که توسط زنان در موسسه اجراء می شود را نشان می دهد. بررسی سوالات مطرح شده در پژوهشکده باستان شناسی، مؤیدآن است که،اکثریت(۸۶درصد)پاسخ دهندگان به گزینه د، که فقط ۳۰ درصد پست های مدیریتی در این پژوهشکده دراختیار زنان می باشد، پاسخ داده اند.
نمودار۵-۶-۶–
(حوزه مناسب برای زنان شاغل، در این رشته)
نمودار شماره شش، حوزه مناسب برای زنان شاغل در این رشته را نشان می دهد. ۵۰ درصد جواب ها بیانگر آن است که کارهای اداری/موزه داری برای زنان مناسب می باشد. (لازم به توضیح می باشد که نمودار فوق، دیدگاه مردمحورانه را منعکس می کند، یعنی کارهای اداری و موزه داری از دیدگاه مردان برای زنان مناسب بوده در حالیکه زنان می توانند در همه حوزه ها فعالیت نمایند).
متأسفانه نگاه از بالا و قضاوتگری که باستان شناسان زن را همپایه همکاران مردشان نمی داند فضای کلی باستان شناسی را برای مشارکت زنان به عنوان بخشی از بدنه تخصصی و کارشناسی به شدت محدود کرده و بیشتر پژوهشگران مرد نیز این برتری را «حق طبیعی» خود قلمداد می کنند و جالب آن که پتانسیل های پژوهشی و توانایی همکاران زن را در مقایسه با خود کمتر برآورد می کنند.
مشکل پژوهشگران زن امروز گرفتن مجوز یا امکان مشارکت در فعالیت ها نیست مشکل به هدر رفتن بخشی از نیروی تخصصی یک جامعه به علت پیش داوری ها و پیش فرض های منفی است. پبش فرضی که اجازه اعتماد به زنان را نمی دهد.
در دهه ۱۳۴۰ باستان شناسی جهان تکان خورد. باستان شناسان خود و کارشان را در بوته نقد گذاشتند. یکی از مواردی که به عنوان یک اصل در باستان شناسی جدید مطرح شد این بود که پژوهش های علمی باید بر اساس محتوایشان ارزیابی شوند و نه اسم و رسم پژوهشگر. باستان شناسی ایران سنت های خودش را دارد، هنوز هم جامعه به کار زنان با شک می نگرد(دژم خوی،۱۳۹۱-۱۱).
نگاهی به پژوهشها و تفاسیر باستان شناسی از منظر مطالعات جنسیت و زنان
۵-۱- مقدمه
این فصل به بررسی پژوهش ها و تفاسیر باستان شناسی از منظر جنسیت و زنان می پردازد. در ابتدا به فرایند شکل گیری مطالعات زنان در باستان شناسی و بعد تقسیم کار جنسیتی در جوامع گذشته ، و در نهایت به نقش زنان در جوامع گردآورنده و کشاورز پرداخته می شود.
۵-۲- فرایند شکل گیری مطالعات زنان در باستان شناسی
در دهه هشتاد میلادی هم گام با اوج گیری جنبش های مبارزات زنان، باستان شناسی نیز به مطالعات زنان روی آورد (جانسون۱۹۹۹؛ سورنسن، ۲۰۰۴)^[۴۸]. در این زمان زنان نسبت به جایگاه اجتماعی فروتر خود واقف و خواهان برابری در دست یابی به فرصت های برابر شدند. اولین متون باستان شناسی جنسیت در اعتراض به تفاسیر باستان شناختی به ویزه ارائه تصاویر کم رنگ یا حذف زنان، غلبه تمایلات مردانه که بر پررنگ نمودن نقش مردان در پویایی جوامع گذشته متمرکز بود، پدیدار شدند. «تاریخ های گذشته عموماً توسط مردان درباره ی مردان نوشته شده و زنان کم و بیش نامریی مانده اند. نقش زنان، مشارکت و دست آوردهای شان یا به حداقل رسانده شده یا کاملاَ ً نادیده گرفته شده اند.» (سائگیت،۱۴۹:۱۳۷۹).
این زنان بیش از هر چیز به رویکرد مردانه در آغاز پژوهش های میدانی معترض بودند. در این پژوهش ها نه فقط صرفاً مردان شرکت داشتند، بلکه این مردان تنها بر مردانی دیگر در جوامع مورد مطالعۀ خود پژوهش می کردند. اطلاع رسان ها تقریباً به طور انحصاری مرد بودند و جامعۀ خود را از دید یک مرد تعریف و تشریح می کردند. از آنجا که مطالعه بر مردان انجام می شد، فعالیت ها، اشیا، پدیده ها، مناسک و… نیز صرفاً یا عمدتاً در حوزه مردانۀ آن ها بررسی می شدند.
از منظر تئوریک، اولین پژوهش های زنان بر پایه مطالعات جنس شناسی^[۴۹] شکل گرفتند که بر نقش ویزگی های بیولوژیک جنسی در تعیین نقش و جایگاه افراد تأکید می نمودند. بر اساس این رویکرد، باستان شناسان زن مدعی بودند که زنان در جوامع گذشته نیز مانند جوامع معاصر در شرایط دشواری می زیسته اند و در طول تاریخ همواره مورد بهره کشی و موقعیت فروتری قرار داشته اند و نقش آنها به تولید مثل و فعالیت در حوزه ی خصوصی تقلیل یافته بوده است. در واقع شرایط نامطلوب زنان در جوامع معاصر، پزوهشگران این حوزه را به سمت این پیش داوری سوق داد که در گذشته زنان همواره موجوداتی زیردست بوده اند.
پژوهشگران ریشه ی این سیر تاریخی را در تفاوت های جسمی میان زن و مرد می دانستند، بدین معنی که ویژگی های بیولوژیک زنان مانند توانایی تولید مثل یا مراقبت از کودکان، در طول تاریخ برای همه ی زنان موقعیتی فرودست را به دنبال داشته است. در نظر گرفتن ویژگی های بیولوزیک به عنوان مبنای تقسیم کار اجتماعی در جوامع گذشته از مهم ترین دغدغه های پژوهشگران این مطالعات بود (گرت،۱۳۸۰)^[۵۰]. روابط قدرت نابرابر میان دو جنس، نتیجه اجتناب ناپذیر تفاوت های بیولوژیک به شمار می رفت (ووس،۲۰۰۴)^[۵۱]. مردان به عنوان نیروی غالب در محیط های اجتماعی و خارج از خانه مورد توجه قرار داشتند در حالی که به حاشیه راندن زنان و محصور کردن آن ها در محیط های خانگی امری جهان شمول و طبیعی به شمار می رفت که پیامد ضعف های زیست شناختی آن ها محسوب می گردید. در نظر این گونه پژوهشگران، تفوق نظام های پدرسالار و تقسیم کار جنسی بر مبنای ویژگی های زیست شناختی به مثابه قانونی جهان شمول، شکل غالب جوامع گذشته به شمار می رفت.
امروزه تحقیقات قوم نگاری و انسان شناسی که در اقصی نقاط جهان صورت گرفته، مشخص می کند که نقش های جنسیتی یعنی اهداف و اعمالی که فرهنگ به صورت عقاید جنسیتی ـ یا عقاید بیش از حد ساده که به شکل قوی در ذهنیت مردم در مورد مشخصه های زن یا مرد بودن در اذهان جوامع مختلف نقش بسته است ـ به عهده جنس ها اعم از زن و مرد گذاشته است، بر اساس عواملی مختلف از قبیل وضعیت اقتصادی، محیط زیست، استراتژی های سازگاری و درجه پیچیدگی جوامع است که تعیین ، تعریف و تبیین می شود.
به غیر از نقش های جنسیتی دیدگاه دیگری تحت عنوان قشر بندی جنسیتی در جوامع مختلف وجود دارد. قشربندی جنسیتی منتج از توزیع نابرابر پاداش، به معنی توزیع نابرابر منابع ارزشمند موجود در جامعه از قبیل وجهه، قدرت و آزادی های شخصی در بین اعضای جامعه از آن جمله مرد و زن است که هر کدام در هرم سلسله مراتب جامعه موقعیت متفاوتی را به خود اختصاص می دهند.
۵-۳- نظریات مربوط به تقسیم کار جنسیتی در جوامع گذشته
معمولاً به این دلیل که در بیشتر جوامع امروزین مردها تولید کننده عمده هستند، تصور بر این است که در گذشته نیز همواره چنین بوده است. پژوهش های باستان شناختی در خصوص دوران جمع آوری و شکارورزی تا حدودی در رد این مدعاست. بی تردید زنان در تمام دوره های زندگی بشر نقش مهمی داشته و در برخی نقاط جغرافیایی و تاریخی دوشاش مردان در فعالیت های اجتماعی و اقتصادی شرکت داشته اند. در دوران های پارینه سنگی به احتمال زیاد کشف منابع و انواع تازه ای از غذاها و کسب آگاهی در رابطه با حفظ و ذخیره آنها نتیجه کوشش های زنان بوده است. تجربه ممتد در کند و کاو زمین احتمالا باعث شد که زنان با کشت و زرع آشنا شوند. علاوه بر این به نظر می رسد جمع آوری حشرات و جانوران کوچک و بعضاً نگهداری از آن ها توسط زنان باعث شد که تجربیات اولیه در رابطه با اهلی سازی حیوانات ایجاد شود و زنان در کنار فعالیت های کشت موفق می شوند گام های اولیه در رابطه با اهلی سازی را بردارند. در مرحله بعد مردان با تکیه بر تجربیاتی که زنان کسب کرده بودند موفق شدند کشاورزی و اهلی سازی را کامل کرده و به این ترتیب نخستین گام ها در زمینه تولید غذا برداشته شد. بنابراین در دوران اولیه سهم بزرگتر کارها به عهده زنان بوده است.
۵-۴- جنسیت در بین گردآورندگان
بررسی ها نشان داده است که نقش های اقتصادی بر قشربندی جنسیتی تأثیر می گذارد. قشربندی جنسیتی وقتی کاهش می یابد که زن و مرد به صورت مساوی برای به دست آوردن معاش فعالیت کنند. در جامعه گردآورنده نیز قشربندی جنسیتی با مشارکت مرد در رژیم غذایی و به دست آوردن غذا مشخص می شود. گردآوری عمدتاً توسط زنها صورت می گیرد.
انسانها و نیاکان انسان نمای شان بیش از چهار میلیون سال است که روی کرۀ زمین زندگی می کنند و در بیش از ۹۹ درصد این زمان هیچ گونه محصولی را کشت نکردند. در این مدت، انسانها با شکار جانوران ، گردآوری گیاهان خودرویی که در زیست بوم هایشان می روییدند، زندگی می کردند. امروزه تمهید معیشتی مبتنی بر شکار و گردآوری به نسبت کمیاب است. شکارگران و گردآورندگان بیشتر معاش شان را از حیوانات وحشی و گیاهان خودرو تأمین می کنند. برای رژیم غذایی شکارگران و گردآورندگان بیشتر از هر قوم دیگری، زیستبوم آنها تعیین کننده می باشد. آنها معمولاً در گروه های کوچک و انعطاف پذیری زندگی می کنند که در مواقع کمیابی منابع طبیعی پراکنده می شوند و در زمان فراوانی منابع گردهم می آیند.
سبک های زندگی کونگ های معاصر شگارگر و گردآورنده، شاید همانند زندگی دیرین ترین انسان های ماقبل تاریخ باشد. از جمله به همین دلیل است که این قوم برای باستان شناسان و انسان شناسان اهمیت دارد. کونگ های با بهره برداری از انواع گوناگون منابع، توانسته اند در صحرای کالاهاری نیازهایشان را برآورده سازند. آنها به خاطر نوسان در دسترسی پذیری منابع آب، ناچار به کوچ های فصلی اند.
هرچند گوشت ناشی از شکار مردان یک منبع غذایی دلپذیر برای کونگ ها به شمار می آید، ولی میوه ها و سبزیجات خودرو که زنان کونگ گردآوری می کنند، مواد غذایی اصلی این مردم را تشکیل می دهد. لی نشان می دهد که خوراک های گیاهی که زنان گردآوری می کنند، بیشترین وزن را در رژیم غذایی کونگ ها دارد؛ گوشتی که مردان به اردو می آورند، ۲۰ تا ۲۵ درصد مواد غذایی آنها را تشکیل می دهد. بنابراین، گوشت برای کونگ ها نه یک مادۀ اصلی غذایی بلکه تنها یک غذای لذیذ به شمار می آید. دلیل این قضیه روشن است؛ هر مرد کونگ طی چهار ساعت شکار ممکن است یک حیوان بکشد، حال آنکه یک زن کونگ که برای گردآوری خوراک های گیاهی از اردو خارج می شود، همیشه چیزهای برای خانواده اش به اردو می آورد. غذا نه گوشت بلکه خوراک گیاهی است که مبنای رژیم غذایی کونگ ها را می سازد و این نه مردان بلکه زنان هستند که نان آوران اصلی جامعۀ کونگ به شمار می آیند.