*منبع : Raskin, 1992
۱-۹-۷- نیترات پتاسیم
نیترات پتاسیم (KNO₃) پرمصرف ترین ماده شیمیایی برای افزایش جوانه‌زنی بذرها است. استفاده از محلول ۱/۰ تا ۲/۰ درصد نیترات پتاسیم در آزمایش­های جوانه‌زنی معمولی عمومیت دارد و توسط انجمن­های متخصصان رسمی بذر (ASOA) و انجمن بین ­المللی آزمون­های بذر (ISTA) برای آزمایش­های جوانه‌زنی بسیاری از گونه­ ها توصیه شده است. بسیاری از بذرهای حساس به نور به نیترات پتاسیم نیز حساس هستند (Copland & Mc Donald, 1995).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

زمانی تصور بر آن بود که نیترات پتاسیم جایگزین نور شده، اما امروزه عقیده بر آن است که این ماده تنها حساسیت به نور را افزایش می­دهد. از سوی دیگر، نیترات پتاسیم می ­تواند اثر بازدارندگی نور بر جوانه‌زنی بذر شبه برنج (Oryzopsis) را به طور کامل خنثی کند (Copland & Mc Donald, 1995). گاه ممکن است که نیترات پتاسیم و دما بر جوانه‌زنی بذر برخی از گونه­ ها برهم کنش نشان دهند. این امر در یک مطالعه جامع در چندین علف چمنی مرتعی بومی به اثبات رسیده است (Toole, 1938). هم‌چنین وجود اثر تشدیدکننده بین این ماده با اسید جیبرلیک (Hashimoto, 1958) و کینتین (Ogawara & Ono, 1961) در القای جوانه‌زنی در بذرهای توتون مشخص شده است. مطالعات دیگر نشان داده­اند که اثرات تحریک­کنندگی نیترات پتاسیم به شکل مستقیم، سیستم تنفس را متأثر می­سازد (Adkins et al., ۱۹۸۴) و این تأثیر در نور نسبت به تاریکی شدیدتر است (Hilton, 1984). با این وجود، محققان دیگر گزارش کردند که نیترات به عنوان محرکی برای جذب اکسیژن (Hilton & Thomas, 1986) و یا به عنوان یک کوفاکتور فیتوکروم عمل می­ کند (Hilhorst, 1990). این مطالعات نشان می­دهد که نقش دقیق نیترات پتاسیم در تحریک جوانه‌زنی بذر هنوز هم ناشناخته باقی­مانده است.
فصل دوم
بررسی منابع
۲-۱- مروری بر اثرات تنش شوری بر روی شاخص‌های جوانه‌زنی گیاهان
شوری از طریق کاهش پتانسیل آب و سمیت یون­های خاص از قبیل سدیم و کلر و کاهش یون­های غذایی مورد نیاز مثل کلسیم و پتاسیم، بر جوانه‌زدن بذور و رشد آن­ها تأثیر می­ گذارد (Ghoulam & Fares, 2001; Soltani et l., ۲۰۰۱).
یکی از دلایل کاهش طول گیاهچه در شرایط تنش، کاهش یا عدم انتقال مواد غذایی از لپه به جنین است. علاوه بر آن کاهش جذب آب توسط بذر در شرایط تنش باعث کاهش ترشح هورمون­ها و فعالیت آنزیم­ها و در نتیجه اختلال در رشد گیاهچه (شامل ساقه­چه و ریشه­چه) می­ شود (کافی و همکاران، ۱۳۸۴). شوری عمدتاً بر جوانه‌زنی بذر تأثیر می­ گذارد (Misra & Dwivedi, 2004) و باعث کاهش شاخص جوانه‌زنی و استقرار اولیه گیاهچه می­ شود (Almansouri et al., ۲۰۰۱).
مشخص گردیده است که از بین شاخص­ های جوانه‌زنی بذر، درصد و سرعت جوانه‌زنی بذر از مهم­ترین عوامل تأثیر پذیر در شرایط تنش شوری است (Rajabi & Postini, 2005; Maibody & Gharehreyazi, 2002).
محققین ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ واﻛﻨﺶ ﺟﻮاﻧﻪزﻧﻲ ﺑﺬر و رﺷﺪ اوﻟﻴﻪ ﮔﻴﺎه داروﻳﻲ ﻣﺎرﻳﺘﻴﻐﺎل (Silybum marianum) در ﺷﺮاﻳﻂ ﺗـﻨﺶ ﺷـﻮری، آزﻣﺎیشی ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻃﺮح ﻛﺎﻣﻼً ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺗﻜﺮار اﻧﺠﺎم دادند. در این آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺳﻄﻮح ﭘﺘﺎﻧﺴـﻴﻞ ﺷـﻮری (صفر، ۵۰، ۱۰۰، ۱۵۰، ۲۰۰، ۲۵۰ و ۳۰۰ میلی­مولار) ﻧﺎﺷﻲ از ﻧﻤﻚ ﻃﻌﺎم ﺑﺮ ﺟﻮاﻧﻪ‌زﻧﻲ و رﺷﺪ اوﻟﻴﻪ ﮔﻴﺎﻫﭽﻪ­ﻫﺎی ﻣﺎرﻳﺘﻴﻐﺎل ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮفت. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛـﻪ اﺛـﺮ‫ ﺳﻄﻮح ﺗﻨﺶ ﺷﻮری ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ و درﺻﺪ ﺟﻮاﻧﻪ‌زﻧﻲ ﺑﺬر ﻣﻌﻨﻲ­دار ﺑﻮد. ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ، ﺑﺬور ﮔﻴﺎه ﻣﺎرﻳﺘﻴﻐﺎل ﻗﺎدر ﺑﻮدﻧﺪ ﺗـﺎ شوری ۳۰۰ ﻣﻴﻠـﻲ ﻣـﻮﻻر ﺟﻮاﻧﻪ ﺑﺰﻧﻨﺪ. ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻨﺶ ﺷﻮری، ﻃﻮل و وزن ﺧﺸﻚ رﻳﺸﻪ­ﭼﻪ و ﺳﺎﻗﻪ­ﭼﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪا ﻛﺮد (یزدانی­بیوکی و همکاران، ۱۳۸۹). شرفی (۱۳۸۶) در آزمایشی با بررسی تأثیر سطوح مختلف شوری (۰، ۳/۰-، ۶/۰-، ۹/۰- و ۲/۱- مگاپاسکال) بر جوانه‌زنی ماریتیغال نشان داد که کلیۀ صفات مورد بررسی از جمله رشد گیاهچه و یکنواختی جوانه‌زنی تحت تأثیر تنش شوری قرار گرفتند. در آزمایشی (مهدی­خانی، ۱۳۸۶) با بررسی اثر سطوح مختلف شوری (صفر، ۵۰، ۱۰۰، ۱۵۰ و۲۰۰ میلی­مولار) کلرید­سدیم بر روی گیاهان دارویی مریم­گلی، سنای­هندی، ماریتیغال، خاکشیر تلخ، شاهدانه، بابونه آلمانی و بابونه رومی ملاحظه شد که با افزایش غلظت شوری، درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی، طول ریشه­چه، طول ساقه­چه، وزن خشک، بنیه بذر و نسبت طول ساقه­چه به ریشه­چه کاهش یافت. عبادی و همکاران (۱۳۸۷) آزمایشی به منظور بررسی اثر سطوح مختلف تنش شوری بر جوانه‌زنی بذور سه رقم گوجه فرنگی موبیل، خرم و پتوارلی سی اچ اجرا نمودند. نتایج آزمایش نشان داد با افزایش تنش شوری به طور معنی­داری از سرعت، درصد و درصد تجمع جوانه‌زنی، طول ریشه­چه و ساقه­چه، شاخص بنیه، وزن‌تر گیاهچه و نسبت طول ساقه­چه به ریشه­چه کاسته شد. همچنین اثر متقابل رقم × میزان شوری در درصد تجمعی جوانه‌زنی و نسبت ریشه­چه به ساقه­چه معنی‌دار گردید. بهترین محدوده شوری برای جوانه‌زنی بذرهای هر سه رقم گوجه فرنگی شاهد (صفر) تعیین گردید. به­نظر می­رسد که شاخص بنیه در بین سایر صفات از حساسیت بالاتری نسبت به تنش شوری برخوردار بوده است. علاوه بر آن به­نظر می­رسد که بذر رقم موبیل تا حدودی شرایط تنش شوری را بهتر از ارقام دیگر تحمل می­ کند.
محققین به منظور بررسی آثار تنش شوری بر صفات مرتبط با جوانه‌زنی تربچه، آزمایشی انجام دادند. تیمار شوری اعمال شده در ۴ سطح ( صفر، ۴، ۸ و ۱۲ دسی­زیمنس بر متر) بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که سطوح مختلف شوری اثر بسیار معنی­داری بر درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی، شاخص جوانه‌زنی و شاخص بنیه بذر داشتند. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که با افزایش غلظت شوری کلیه صفات مذکور کاهش یافتند، به گونه ­ای که بالاترین میزان هر یک از صفات متعلق به تیمار شاهد و کم‌ترین آن متعلق به تیمار ۱۲ دسی­زیمنس بر متر بود و تنها صفت شاخص بنیه بذر بود که تیمار ۴ دسی‌زیمنس بر متر بیشتر از تیمار شاهد بود. بنابراین به نظر می­رسد که ارزیابی عکس­العمل صفات مرتبط با جوانه‌زنی در مرحله جوانه‌زنی برای تعیین تحمل به شوری گیاه تربچه مؤثر باشد (قنبری و همکاران، ۱۳۸۹). بخشی­پور و همکاران (۱۳۸۸) آزمایشی به منظور بررسی واکنش اجزای جوانه‌زنی بذر به تنش شوری در ارقام مختلف کلزا انجام دادند. در این آزمایش از ۳ رقم کلزا شامل (زرفام، اکاپی و طلایه) و چهار تیمار شوری (صفر، ۴، ۸ و ۱۲) دسی­زیمنس بر متر استفاده گردید. با افزایش شوری کلیه صفات شامل درصد جوانه‌زنی، طول ریشه­چه، طول ساقه­چه، وزن ریشه­چه و وزن ساقه­چه کاهش یافتند، به گونه ­ای که بالاترین میزان هر یک از صفات متعلق به تیمار شاهد و کم‌ترین آن متعلق به تیمار ۱۲ دسی­زیمنس بر متر بود. متحمل­ترین رقم در سطوح شوری نیز رقم زرفام بود. آقاسی­یزدی و همکاران (۱۳۹۱) تحقیقی به منظور بررسی درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی، طول ساقه­چه و ریشه­چه، وزن‌تر و خشک دانه رست‌های گل همیشه بهار تحت تاثیر تیمارهای صفر، ۵۰، ۷۵، ۱۰۰ و ۱۵۰ میلی­مولار NaCl انجام دادند. نتایج آنالیز آماری نشان داد که اثر تنش شوری بر موارد بررسی شده از نظر آماری و در سطح (۰۵/۰>P) معنی­دار بود و با افزایش غلظت نمک کلرید­سدیم درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی، طول ساقه­چه و ریشه­چه کاهش یافت. به نظر می­رسد غلظت­های بالاتر از ۷۵ مولار NaCl اثرات بازدارندگی شدیدی بر جوانه‌زنی و رشد گیاه همیشه بهار داشتند.
۲-۲- مروری بر اثرات پرایمینگ بذر به وسیله سالیسیلیک اسید بر روی شاخص‌های جوانه‌زنی گیاهان
اسید سالیسیلیک باعث کاهش مدت زمان جوانه‌زنی بذور شده، این امر باعث می­ شود که جوانه‌زنی بذور پیش تیمار شده نسبت به شاهد زودتر آغاز شده و در نتیجه در شرایط تنش، این بذرها زودتر از خاک خارج شوند و سریع­تر استقرار یافته و مدت زمان کم‌تری در معرض آفات و بیمارگرهای خاک­زی قرار گیرند (Soltani et al., ۲۰۰۷). ناصر­علوی و همکاران (۱۳۸۸) آزمایشی به منظور بررسی اثر تیمار بذر با تنظیم کننده رشد اسید سالیسیلیک بر خصوصیات جوانه‌زنی بذر بادمجان انجام دادند. سطوح اسید سالیسیلیک شامل غلظت­های صفر، ۰۵/۰، ۱/۰، ۵/۰ و ۱ میلی­مولار بود. نتایج آزمایش نشان داد اسید سالیسیلیک به طور معنی­داری موجب بهبود صفات درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی، طول ریشه­چه و ساقه­چه بذر بادمجان به شاهد می­ شود. صابری و طویلی (۱۳۸۹) در تحقیقی برای بررسی اثر پرایمینگ بر جوانه‌زنی بذرPuccinellia distans ، آزمایشی در قالب طرح آماری کاملاً تصادفی در چهار تکرار انجام دادند. تیمارهای پرایمینگ بذر عبارت بودند از : سه سطح اسید سالیسیلیک (۱۰۰، ۲۰۰ و ۳۰۰ میلی­گرم در لیتر)، سه سطح اسید جیبرلیک (۱۲۵، ۲۵۰ و ۵۰۰ پی­پی­ام) و دو سطح اسید اسکوربیک (۱۰۰ و ۳۰۰ میلی­گرم در لیتر). مدت زمان پرایم تیمارها به ترتیب ۱۰، ۲۴ و ۸ ساعت در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس و مقایسه میانگین­ها نشان داد که بین تیمارها از نظر درصد جوانه‌زنی و سرعت جوانه‌زنی در سطح ۱ درصد تفاوت معنی­دار وجود دارد و پرایمینگ بذر، افرایش درصد جوانه‌زنی و سرعت جوانه‌زنی را در پی داشته است. پرایمینگ بذرها با محلول اسید سالیسیلیک ۳۰۰ میلی­گرم در لیتر موجب جوانه‌زنی بهتر در مقایسه با سایر محلول­ها شد. پرایمینگ بذرها با این محلول در مقایسه با بذرهای پرایم نشده ۴۰ درصد جوانه‌زنی و ۸/۱ (بذر/روز) سرعت جوانه‌زنی بیشتری داشت. شکاری و همکاران (۱۳۸۹) تحقیقی به منظور بررسی تأثیر پرایمینگ بذر روی برخی از خصوصیات گیاه گاوزبان در مراحل اولیه رشد انجام دادند. تیمارهای آزمایشی شامل پرایمینگ با چهار سطح سالیسیلیک اسید (۵۰۰، ۱۰۰۰، ۱۵۰۰ و ۲۰۰۰ میکرومول)، بذر تیمار شده با آب مقطر و تیمار شاهد یا بذور خشک بود. پرایمینگ با اسید سالیسیلیک باعث بهبود سرعت و درصد سبزکردن و رشد گیاهچه گاوزبان شد. نتایج نشان داد که تأثیر پرایمینگ با سالیسیلیک اسید بر درصد سبزکردن، میانگین تعداد روزهای سبزکردن، وزن خشک کل گیاهچه، وزن‌تر، سطح برگ و سطح ویژه برگ معنی­دار بود. بالاترین درصد و شاخص سبزکردن و کم‌ترین میانگین تعداد روزهای جوانه‌زنی و سطح ویژه برگ مربوط به غلظت ۵۰۰ میکرومول و بالاترین وزن خشک گیاهچه، وزن‌تر و سطح برگ گیاهچه مربوط به بذور پرایم شده با غلظت ۲۰۰۰ میکرومول سالیسیلیک اسید بود. همچنین کم‌ترین مقادیر درصد سبزکردن و صفات رشد گیاهچه در تیمار بذور شاهد و پس از آن در بذور تیمار شده با آب مقطر مشاهده گردید. با افزایش سرعت و شاخص سبز گیاهچه­ها میزان تولید ماده خشک افزایش یافت.
به­منظور بررسی تاثیر اندازه بذر و پرایمینگ در شرایط شوری بر جوانه‌زنی و رشد گندم، آرمین و همکاران (۱۳۹۱) آزمایشی انجام دادند. فاکتورهای مورد بررسی شامل : پرایمینگ در دو سطح (بذور پرایم­شده و پرایم­نشده)، اندازه بذر در ۲ سطح (ریز و درشت) و شوری در ۵ سطح (صفر، ۳/۰، ۶/۰، ۹/۰ و ۲/۱ مگاپاسکال) بود. جهت پرایمینگ بذور از محلول ۱۰۰ میلی­گرم در لیتر اسید سالیسیلیک به مدت ۱۲ ساعت استفاده شد. نتایج آزمایش نشان داد درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی و وزن خشک ریشه­چه تحت تأثیر اندازه بذر قرار گرفت، در حالی­که اندازه بذر تأثیری بر یکنواختی جوانه‌زنی، طول ساقه­چه، طول ریشه­چه و وزن خشک ساقه­چه نداشت. پرایمینگ بذر تاثیری بر مؤلفه­ های جوانه‌زنی، طول ساقه­چه، طول ریشه­چه، وزن خشک ساقه­چه و وزن خشک ریشه­چه نداشت. اثر شوری بر کلیه مؤلفه­ های جوانه‌زنی و خصوصیات رشد گیاهچه به جزء وزن خشک ساقه­چه در سطح آماری ۵ درصد معنی­دار بود. در مجموع استفاده از بذور درشت پرایمینگ شد سبب افزایش خصوصیات جوانه‌زنی بذر گندم می گردد. مرادی و رضوانی­مقدم (۱۳۸۸) آزمایشی به­منظور بررسی تأثیر پیش تیمار بذر گیاه رازیانه توسط سالیسیلیک اسید در شرایط تنش شوری، بر جوانه‌زنی و خصوصیات رشد گیاهچه آن به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام دادند. تیمارهای آزمایش شامل شوری در ۵ سطح (۰، ۳/۰، ۵/۰، ۱ و ۵/۱درصد) و سالیسیلیک اسید در ۷ سطح (۰، ۱/۰، ۵/۰، ۱، ۵/۱، ۲ و ۴ میلی‌­مولار) بود. تمامی صفات مورد بررسی نسبت به همه تیمارهای آزمایشی اختلاف معنی‌داری نشان دادند. از بین سطوح سالیسیلیک اسید، پیش‌تیمار با غلظت ۱ میلی­مولار بیشترین درصد و سرعت جوانه‌‌زنی، طول ریشه‌­چه و ساقه ­چه، وزن خشک ریشه ­چه، ساقه‌­چه و گیاهچه را دارا بود. برخلاف زمان اعمال تنش شوری، در زمان عدم تنش شوری پیش تیمار با سالیسیلیک اسید افزایش معنی‌داری در صفات مورد بررسی در مقایسه با عدم پیش تیمار باعث نشد. استاجی و همکاران (۱۳۹۰) به منظور ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮ ﭘﻴﺶ‌ﺗﻴﻤﺎر ﺳﺎﻟﻴﺴﻴﻠﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﺮ ﺟﻮاﻧﻪزﻧﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت رﺷﺪی ﮔﻴﺎﻫﭽﻪ­ﻫﺎی ﻣﺎرﻳﺘﻴﻐﺎل ﺗﺤﺖ ﺗﻨﺶ ﺷﻮری، آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺎﻛﺘﻮرﻳﻞ در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﻛﺎﻣﻼ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺗﻜﺮار انجام دادند. ﺑﺬرﻫﺎی ﻣﺎرﻳﺘﻴﻐﺎل ﭘﺲ از ﺧﻴﺴﺎﻧﺪن در ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎی (صفر، ۱۰۰، ۲۰۰ و ۳۰۰ ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم در ﻟﻴﺘﺮ) ﺳﺎﻟﻴﺴﻴﻠﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﺪت ۲۱ ﺳﺎﻋﺖ، ﺟﻬﺖ ﺟﻮاﻧﻪ‌زﻧﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻨﺶ ﺷﻮری، ﺑﻪ ﭘﺘﺮی دﻳﺶ­ﻫﺎی ﺣﺎوی ۱۰ ﻣﻴﻠﻲ­ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل ‪ NaCl ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖﻫﺎی (صفر، ۴-، ۶- و ‫۸- ﻣﮕﺎﭘﺎﺳﻜﺎل) ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ. ﭘﺲ از ﺟﻮاﻧﻪ‌زﻧﻲ درﺻﺪ و ﺳﺮﻋﺖ ﺟﻮاﻧﻪ‌زﻧﻲ، ﻃﻮل رﻳﺸﻪ­ﭼﻪ، ﻃﻮل ﺳﺎﻗﻪ­ﭼﻪ و وزن­ﺗﺮ و ﺧﺸﻚ ﮔﻴﺎﻫﭽﻪ­ﻫﺎ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﺗﻨﺶ ﺷﻮری در ﻏﻠﻈﺖ­ﻫﺎی ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﻮاﻧﻪ‌زﻧﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺷﻮرﭘﺴﻨﺪ ﺑﻮدن ﻣﺎرﻳﺘﻴﻐﺎل ﺑﻮد، وﻟﻲ ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻی ﺷﻮری (۸- ﻣﮕﺎﭘﺎﺳﻜﺎل) ﺳﺒﺐ ﻛﺎﻫﺶ درﺻﺪ ﺟﻮاﻧﻪ‌زﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ۳۴/۱۵ درصد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻴﻤﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﺷﺪ. ﻫﻤ‌ﭽﻨﻴﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ ﺳﺎﻟﻴﺴﻴﻠﻴﻚ اﺳﻴﺪ اﺛﺮ ﻣﺜﺒﺘﻲ ﺑﺮ ﺟﻮاﻧﻪ‌زﻧﻲ داﺷﺘﻪ و در ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎی ﺗﻨﺶ دﻳﺪه ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﻮاﻧﻪ‌زﻧﻲ ﮔﺮدﻳﺪ. اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﻟﻴﺴﻴﻠﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ رﺷﺪ ﻃﻮﻟﻲ رﻳﺸﻪ­ﭼﻪ و ﺳﺎﻗﻪ­ﭼﻪ و وزن­ﺗﺮ و ﺧﺸﻚ ﮔﻴﺎﻫﭽﻪ­ﻫﺎ در ﻏﻠﻈﺖ­ﻫﺎی ﺑﺎﻻی ﺷﻮری ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ رﺷﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد، ﮔﺮدﻳﺪ و ﻣﻴﺰان ﺗأﺛﻴﺮ ﺗﻨﺶ ﺷﻮری را در ﻏﻠﻈﺖ­ﻫﺎی ﺑﺎﻻی ﻧﻤﻚ ﻛﺎﻫﺶ داد. احمدی و همکاران (۱۳۸۹) در مطالعه­ ای به بررسی اثر پرایمینگ بذر روی جوانه‌زنی بذور گلرنگ رقم گلدشت اصفهان تحت تنش شوری پرداختند. آزمایش شامل پرایمینگ بذر در غلظت­های مختلف سالسیلیک اسید (صفر، ۵/۰ ، ۱ و ۵/۱ میلی­مولار) به مدت ۶ ساعت و پنج سطح شوری (صفر، ۴/۰، ۸/۰، ۲/۱ و ۶/۱ مگاپاسکال) بود. در این آزمایش صفاتی از قبیل درصد جوانه‌زنی، بنیه بذر، سرعت جوانه‌زنی، وزن خشک ریشه­چه و ساقه­چه، طول ساقه­چه، طول ریشه­چه و نسبت ریشه­چه به ساقه­چه مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تیمار بذر با سالسیلیک اسید به­ طور معنی­داری باعث بهبود پارامترهای اندازه ­گیری شده گردید. سالسیلیک اسید بخصوص در غلظت ۵/۱ میلی­مولار اثرات سوء ناشی از شوری را بر پارامترهای اندازه ­گیری شده به­ طور محسوس کاهش داد. غلامی و همکاران (۱۳۹۱) به­منظور اثر پیش‌تیمار سالیسیلیک اسید بر جوانه‌زنی و خصوصیات رشدی گیاهچه­های بادیان رومی تحت تنش شوری، آزمایشی انجام دادند. بذور پس از خیساندن در محلول­های (صفر، ۱۰۰، ۲۰۰ و ۳۰۰ میلی­گرم در لیتر) سالیسیلیک اسید به مدت ۱۲ ساعت، جهت جوانه‌زنی در شرایط تنش شوری، به پتری دیش­های حاوی ۱۰ میلی­لیتر محلول NaCl با غلظت­های (صفر، ۴-، ۶- و ۸- مگاپاسکال) منتقل شدند. پس از جوانه‌زنی، درصد و سرعت جوانه‌زنی، طول ریشه­چه، طول ساقه­چه و وزن­تر و خشک گیاهچه­ها مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد تنش شوری در غلظت­های پایین موجب افزایش جوانه‌زنی شد که به سبب ماهیت شورپسند بادیان رومی بود ولی سطوح بالای شوری (۸- مگاپاسکال) سبب کاهش درصد جوانه‌زنی به میزان ۱۴/۲۸ درصد نسبت به تیمار شاهد شد. هم‌چنین مشاهده شد سالیسیلیک اسید اثر مثبتی بر جوانه‌زنی داشته و در تیمارهای تنش دیده سبب افزایش جوانه‌زنی گردید. استفاده از سالیسیلیک اسید موجب افزایش رشد طولی ریشه­چه و ساقه­چه و وزن­تر و خشک گیاهچه­ها در غلظت­های بالای شوری که موجب کاهش رشد شده بود، گردید و میزان تاثیر تنش شوری را در غلظت­های بالای نمک کاهش داد.
۲-۳- مروری بر اثرات پرایمینگ بذر به وسیله نیترات پتاسیم بر روی شاخص‌های جوانه‌زنی گیاهان
یکی از دلایل اثر مثبت محرک­های شیمیایی مانند نیترات پتاسیم بر جوانه‌زنی بذور احتمالاً به دلیل به تعادل رسیدن نسبت هورمونی در بذر و کاهش مواد بازدارنده رشد مانند آبسیزیک اسید (ABA) است (قاسمی پیربلوطی و همکاران، ۱۳۸۶). در تحقیقیDemir and Van De Venter (1999) گزارش دادند که احتمالا نیترات پتاسیم مانع تجمع یون­های سمی در جنین می­گردد. برخی محققین گزارش کردند که نیترات پتاسیم به عنوان محرکی برای جذب اکسیژن (Hilton & Thomas, 1986) و یا به عنوان یک کوفاکتور فیتوکروم عمل می­ کند (Hilhorst, 1990). عباس­نژاد و همکاران (۱۳۸۸) نیز در تحقیق خود که امکان تغییر کاشت با بهره گرفتن از روش پرایمینگ بذر بر روی گیاه نخود بود اظهار داشتند که نیترات پتاسیم تاثیر مثبتی بر افزایش سرعت جوانه‌زنی دارد. افزون بر این، گیاهچه­های تیمار شده قوی­تر از گیاهچه­های شاهد بودند، به­ طوری­که میزان شاخص بنیه بذر و هم‌چنین وزن­تر گیاهچه در آن­ها بالاتر بود. در تحقیقی که عدالت­پیشه و همکاران (۱۳۸۸) بر روی گیاه ذرت انجام دادند اثر نیترات پتاسیم بر روی صفات درصد و سرعت جوانه‌زنی، کاهش گیاهچه­های غیرنرمال، طول ساقه­چه و ریشه­چه و وزن­تر و خشک گیاهچه مثبت شد. سطوحی از نیترات پتاسیم که توسط ISTA برای تحریک جوانه‌زنی توصیه شده است و در اغلب تحقیقات نیز مورد استفاده قرار گرفته، ۱/۰ تا ۲/۰ درصد است و استفاده از غلظت­های بالاتر در مواردی باعث کاهش جوانه‌زنی شده است (Mahamoudzadeh & Bagheri, 2005).
در آزمایشی عبدالهی و همکاران (۱۳۹۰) به بررسی تأثیر استفاده از غلظت­های مختلف نیترات پتاسیم در جهت شکستن خواب بذر گیاه دارویی هندوانه ابوجهل پرداختند و اظهار نمودند که نیترات پتاسیم در همه غلظت­های مورد استفاده باعث از بین رفتن خواب بذر این گیاه شد. سرداریان و فرح بخش (۱۳۸۹) در آزمایشی به منظور بررسی تأثیر غلظت­های مختلف (۴/۰، ۸/۰، ۱، ۵/۱، ۲ و ۵/۲ درصد) نیترات پتاسیم در جهت شکستن خواب بذر گیاه یولاف خودرو اظهار نمودند که استفاده از غلظت­های ۸/۰ و ۱ درصد بهترین تأثیر را در شکست خواب بذر یولاف خودرو داشت. علوی و همکاران (۱۳۹۱) بیان نمودند که استفاده از نیترات پتاسیم با غلظت­های ۱/۰ و ۵/۰ درصد به عنوان ماده پرایم­کننده، باعث افزایش خصوصیات جوانه‌زنی ۴ رقم چغندرقند می­ شود.
به­منظور بررسی اثر پرایمینگ بر جوانه‌زنی و رشد اولیه گیاهچه گل گندم تحت تنش شوری، شافع (۱۳۹۱) آزمایشی انجام داد. تیمارهای مورد آزمایش شامل ۴ سطح شوری (صفر، ۳-، ۶- و ۹- بار) و ۵ سطح پرایمینگ (نیترات پتاسیم ۱۵۰ و ۳۰۰ میلی­مولار، فسفات دی هیدروژن پتاسیم ۱۵۰ و ۳۰۰ میلی­مولار و شاهد) بودند و نتایج نشان داد که شوری تاثیر معنی­داری بر همه شاخص­ های مورد مطالعه داشت. اثر متقابل پرایمینگ در شوری فقط بر وزن­تر و خشک گیاهچه در سطح احتمال یک درصد معنی­دار گردید. بیشترین درصد و سرعت جوانه‌زنی و وزن­تر گیاهچه در تیمارهای نیترات پتاسیم و فسفات دی هیدروژن پتاسیم ۱۵۰ میلی­مولار مشاهده گردید. کرمی­چمه و رضاپوریان فرخی (۱۳۹۱) به­منظور بررسی تأثیر پرایمینگ بذر بر رشد بذور گیاه ماش در شرایط تنش شوری تحقیقی انجام دادند. فاکتور اول سطوح پرایمینگ بذر با محلول نیترات پتاسیم (صفر، ۱/۰ و ۲/۰ درصد) و فاکتور دوم سطوح شوری (با هدایت الکتریکی ۱/۰، ۲ و ۹ دسی­زیمنس بر متر) بود. نتایج نشان داد که تنش شوری سبب کاهش شاخص‌های جوانه‌زنی ماش شد. هم‌چنین نتایج نشان داد که پرایمینگ بذر ماش با محلول نیترات پتاسیم در شرایط تنش شوری سبب بهبود هر یک از صفات فوق گردید.
تحقیقی به­منظور بررسی تأثیر پیش تیمار بذور گلرنگ با نیترات پتاسیم بر جوانه‌زنی آن­ها در شرایط تنش شوری انجام شد. سطوح تیماردهی شامل شاهد و تیمار بذر به مدت ۲ ساعت در نیترات پتاسیم و در دمای ۲۵ درجه سانتی ­گراد و سطوح شوری شامل صفر، ۴/۳، ۹/۶، ۷/۱۲، ۴/۱۷، ۹/۲۰ و ۵/۲۳ دسی­زیمنس بر متر بود که با بهره گرفتن از کلرید­سدیم (NaCl) اعمال گردید. نتایج نشان داد که با افزایش تنش مؤلفه­ های جوانه‌زنی شامل درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی و وزن­تر گیاهچه کاهش یافت. ولی میزان این کاهش برای بذرهای تیمار شده کم‌تر بود. در کلیه سطوح شوری بذرهای تیمار شده نسبت به شاهد دارای سرعت جوانه‌زنی و وزن­تر گیاهچه بیشتری بودند. همچنین، درصد جوانه‌زنی در بذرهای تیمار شده بیشتر از شاهد بود که درصد افزایش آن در سطوح بالاتر شوری بیشتر بود. به­طورکلی می­توان نتیجه گرفت که پیش تیمار بذور گلرنگ با نیترات پتاسیم باعث بهبود مؤلفه­ های جوانه‌زنی در شرایط تنش شوری گردیده و می ­تواند مقاومت گیاه گلرنگ را در مقابل تنش شوری در مرحله جوانه‌زنی افزایش دهد (سیدی و همکاران، ۱۳۹۰). بوربور و سیدی (۱۳۹۰) تحقیقی به­منظور بررسی جوانه‌زنی بذور آفتابگردان تحت تنش شوری با نیترات پتاسیم انجام دادند. نتایج نشان داد که با افزایش تنش مولفه­های جوانه‌زنی کاهش یافت، ولی میزان این کاهش برای بذرهای تیمار شده کم‌تر بود. در کلیه سطوح شوری بذرهای تیمار شده نسبت به شاهد دارای عملکرد بهتری از لحاظ صفات مورد بررسی بودند، به نحوی که این مقدار در شدیدترین سطح تنش، برای بذور تیمار شده در درصد و سرعت جوانه‌زنی به ترتیب حدود ۷۵ و ۳۵ درصد بیش از بذور غیر تیمار شده بود. همچنین، درصد جوانه‌زنی در بذرهای تیمار شده بیشتر از شاهد بود که درصد افزایش آن باعث بهبود مولفه­های جوانه‌زنی در سطوح بالاتر شوری بیشتر بود. به­ طور کلی می­توان نتیجه گرفت که پرایمینگ بذور آفتابگردان با نیترات پتاسیم می ­تواند مقاومت گیاه آفتابگردان را در مقابل تنش شوری در مرحله جوانه‌زنی افزایش دهد.
۲-۴- مروری بر اثرات تنش­های محیطی بر روی فعالیت‌های بیوشیمیایی بذور گیاهان
شوری با ایجاد سه عامل اصلی شامل کاهش پتانسیل اسمزی محلول، تولید یون­های سمی و تغییر در تعادل عناصر غذایی، جوانه‌زنی گیاه را کاهش می­دهد. غلظت نمک و یون­های تشکیل­دهنده محلول، فاکتورهای اساسی در کاهش درصد جوانه‌زنی هستند. در غلظت­های متوسط یا کم، کاهش پتانسیل اسمزی عامل محدود کننده جوانه‌زنی است. لیکن در غلظت­های بالا سمیت یونی و در پی آن با افزایش جذب یون­ها، به­خصوص کلرورسدیم، عدم تعادل بین عناصر غذایی از عوامل مهم ایجاد اختلال و کاهش درصد جوانه‌زنی محسوب می­شوند (مقتولی و چائی­چی، ۱۳۷۸). هم‌چنین کلرید­سدیم می ­تواند موجب اختلاف در فعالیت برخی از آنزیم­ های مؤثر بر رشد گیاه شده و از این طریق موجب کاهش طول ریشه­چه و ساقه­چه گردد. فرخواه و همکاران (۱۳۸۲) و Hardegree and Emmeric (1990) نیز در مطالعات خود به این مسئله اشاره کرده ­اند. کاهش جذب آب توسط بذر در شرایط تنش باعث کاهش ترشح هورمون­ها و فعالیت آنزیم­ها و در نتیجه اختلال در رشد گیاهچه (شامل ساقه­چه و ریشه­چه) می­ شود. در واقع شوری در ابتدا باعث کاهش جذب آب توسط بذرها به دلیل پتانسیل پایین اسمزی محیط شده و در مرحله دوم باعث سمیت و ایجاد تغییر در فعالیت­های آنزیمی می­ شود (Massai et al., ۲۰۰۴).
از تغییرات بیوشیمیایی که تحت تنش شوری اتفاق می­افتد، تولید انواع اکسیژن فعال است. الکترون­های تراوش شده از زنجیره انتقال الکترونی می­توانند با اکسیژن مولکولی واکنش نشان داده و تولید انواع اکسیژن فعال مانند سوپر اکسید (O₂^–) و پراکسید هیدروژن (H₂O₂) و رادیکال هیدروکسیل (OH) نمایند. این انواع اکسیژن برای سلول بسیار واکنش­گر و سمی هستند و در غیاب یک مکانیسم حفاظتی قوی ایجاد شده و به متابولیسم عادی لیپیدها، پروتئین­ها و اسیدهای نوکلئیک صدمه می­زنند (Francois & Mass, 1994) و مخصوصاً باعث پراکسیداسیون لیپیدهای غشاء می­ شود (Davies, 1987). این انواع اکسیژن فعال در سلول­های زنده طی متابولیسم نرمال تولید می­شوند، ولی معمولاً سطوح طبیعی آنزیم­ های آنتی‌اکسیدانت برای تنظیف رادیکال­های آزاد کافی است و آن­ها را به متابولیت­های بی ضرر تبدیل می­ کنند. در طول دوره تنش، متابولیسم فیزیولوژیکی تولید انواع اکسیژن فعال، افزایش می­یابد تا مدتی که صدمات حاصل از آن­ها توسط آنزیم­ های آنتی‌اکسیدانت قابل جلوگیری نمی ­باشد که نتیجه آن کاهش سرعت رشد است (Satyendra et al., ۱۹۹۹).
مکانیزم تأثیر شوری در ارتباط با آنتی‌اکسیدانت­ها هنوز روشن نیست (Mohammad et al., ۱۹۹۸)، ولی ممکن است بر اساس اثر Cl^– بر PSII و یا اثر نسبت Na⁺ به K⁺ در تمامیت غشاء باشد (Wang et al., ۱۹۹۸). در غشاء، اسیدهای چرب بسیار غیراشباع تولید می­شوند که به خواص و ساختمان غشاء صدمه می­زنند و به این ترتیب، موجب افزایش در نفوذپذیری و کاهش تمامیت غشاء شده و خروج محلول­ها را افزایش می­ دهند که نتیجه آن افزایش هدایت الکتریکی است. در مقابل گیاهان تولید تعدادی از آنزیم­ های آنتی‌اکسیدانت می­ کنند که از آن­ها، در برابر صدمات ناشی از انواع اکسیژن فعال محافظت می­نمایند. این آنزیم­ها شامل سوپر اکسید دیسموتاز، کاتالاز، گلوتاتیون ردوکتاز، اسکوربات پراکسیداز و پراکسیداز (EC1.11.1.7) می­باشند (Maribel & Satoshi, 1998).
مطالعات متعددی همبستگی مثبت بین فعالیت آنزیم­ های آنتی‌اکسیدانت و افزایش تنش شوری را نشان می­ دهند، مشخص شده است فعالیت بالای پراکسیدازی، با کاهش رشد همبستگی دارد. مطالعه روی گیاه برنج در شرایط شوری نشان داده است که در واریته­های حساس به شوری با افزایش Na⁺، پراکسیداسیون لیپیدها، تراوش الکترولیت­ها، فعالیت آنزیم پراکسیداز افزایش داشت؛ در حالی­که در واریته مقاوم به نمک کاهش فعالیت پراکسیداز مشاهده گردید و پراکسیداسیون لیپیدها تغییری نکرد (Satyendra et al., ۱۹۹۹).
در ریشه ­های ذرت و آفتابگردان مشخص گردید اثر شوری بر فعالیت آنزیم­ های آنتی‌اکسیدانت بر اساس ژنوتیپ گیاه، نوع نمک، غلظت نمک، مرحله رشد و شرایط محیطی تغییر کرده است (Barabas et al., ۲۰۰۰).
آنزیم آلفا آمیلاز از آنزیم­ های حیاتی در متابولیسم کربوهیدرات­ها در فرایند جوانه‌زنی است که فعالیت آن تحت تأثیر عوامل محیطی قرار می­گیرد. تنش شوری سبب کاهش فعالیت آنزیم آلفا آمیلاز و جوانه‌زنی بذر Abelmoschus esculentus شد (Dkhil & Denden, 2010). تأخیر در جوانه‌زنی و ظهور گیاهچه لوبیا چشم­بلبلی در شرایط تنش شوری از کاهش فعالیت آنزیم آلفا آمیلاز بود (Oliveira-Neto et al., ۱۹۹۸).
غلظت بالای نمک موجب افزایش میزان هورمون­های گیاهی مثل آبسزیک اسید و سیتوکنین می­ شود. آبسزیک اسید مسئول فعال­شدن ژن­های مقاوم به شوری و موجب کاهش اثر ممانعت­کنندگی سدیم بر فتوسنتز، رشد و انتقال آسیمیلات­ها می­ شود. آبسزیک اسید موجب بسته­شدن روزنه­ها نیز می­ شود. نتایج پژوهش­ها نشان می­دهد که افزایش آبسزیک اسید موجب افزایش جذب کلسیم تحت تنش شوری می­ شود. کلسیم موجب حفظ غشاها می­ شود و جذب و انتقال مواد را تحت تنش شوری در طولانی مدت حفظ می­ کند (کافی و همکاران، ۱۳۸۸). شوری باعث کاهش پروتئین و کربوهیدرات در گیاه Mung bean شد (Ashraf & Rasul, 1988). در آزمایشی که روی گیاه جو انجام شد، اعمال تنش شوری باNaCl باعث کاهش پروتئین برگ گردید (Popova et al., ۱۹۹۵).
۲-۵- مروری بر اثرات پرایمینگ بر روی فعالیت­های بیوشیمیایی بذور گیاهان
در بذر ذرت، بر اثر پرایمینگ مقدار پروتئین، فعالیت آلدولاز، ایزوسیترات لیاز و گلوکز-۶-فسفات دهیدروژناز افزایش و مقدار و فعالیت الکل دهیدروژناز کاهش یافت (Smith & Cobb, 1992). این محققین نتیجه گرفتند که پرایمینگ اجازه بسیاری از اتفاقات معمولی جوانه‌زنی را می­دهد. در آزمایش دیگری نیز اسموپرایمینگ بذرهای بادام‌زمینی باعث افزایش فعالیت آنزیم ایزوسیترات لیپاز که مسئول حرکت منابع چربی به دنبال جوانه‌زنی است، شد (Fu et al., ۱۹۸۸). در بذرهای ذرت، اسموپرایمینگ و پرایمینگ ماتریکسی (پرایمینگ در ماده زمینه ای جامد)، فعالیت α و βآمیلاز را افزایش داد (Sung & Cheng, 1993). هم‌چنین اسموپرایمینگ باعث افزایش سنتز پروتئین در بذرهای گندم شد. در بذرهای اسموپرایم شده ذرت نیز مقدار سنتز پروتئین، RNA و DNA بیشتر بود ولی با این حال، جداسازی الکتروفورزی دو بعدی در پروتئین­های محلول هیچ تغییری در نوع پروتئین­های سنتز شده نشان نداد که این مطلب نشان می­دهد پروتئین­هایی که مخصوص پرایمینگ باشند، وجود ندارد (Black & Bewley, 2000).
طی اسموپرایمینگ، سنتز پروتئین در جنین و اندام­های ذخیره­ای بذر تره­فرنگی صورت می­گیرد. در آزمایشی نشان داده شد که اسموپرایمینگ بذرهای گندم با پلی اتیلن گلیکول یا محلول­های نمک باعث کاهش سنتز آنزیم­ های مربوط به جوانه‌زنی ریشه­چه شد (Dell Aquila & Trotto, 1991). در تحقیقی Dell Aquila and Bewley (1989) این مطلب که پرایمینگ باعث افزایش سنتز پروتئین در بذرها می­ شود را با مشاهده کاهش سنتز پروتئین در محور بذرهای نخود اسموپرایم شده، رد کردند. با جذب مجدد آب توسط محورهای جنین سنتز پروتئین افزایش یافت، ولی نه به اندازه بذرهای شاهدی که در آب جوانه‌زدند. غلظت آدنوزین تری فسفات (ATP) در بذرهای اسفناج، بادمجان و فلفل، طی پرایمینگ با پلی اتیلن گلیکول افزایش یافت که احتمالا با افزایش سنتز پروتئین مرتبط بود. پرایمینگ فعالیت آنزیمی را افزایش داده و اثرات پراکسیداسیون لیپیدها را خنثی می­ کند. در تحقیقیSaha et al. (۱۹۹۰) نشان دادند که پرایمینگ در ماده زمینه­ای جامد، فعالیت آمیلاز و دهیدروژناز را در بذرهای سویا در مقایسه با بذرهای پرایم نشده، افزایش داد.
به­منظور بررسی اثرات بر­هم­کنش سالیسیلیک اسید و کلریدسدیم بر روی فعالیت آنزیم­ های کاتالاز و پراکسیداز در دو رقم کلزا، نظربیگی و بلوچی (۱۳۹۰) آزمایشی انجام دادند. با توجه به نتایج به دست آمده مشخص گردید که با افزایش میزان تنش شوری، میزان آنزیم­ های کاتالاز و پراکسیداز به­ طور معنی­داری افزایش می­یابد و با افزودن سالیسیلیک اسید اثرات مخرب شوری و یا تعدیل اثرات شوری مشاهده شد. لاری­یزدی و همکاران (۱۳۸۹) در تحقیقی به بررسی اثر سالیسیلیک اسید (۵ میکرو مولار) بر روی فعالیت آنزیم­ های پراکسیداز و کاتالاز در دو رقم گیاه آفتابگردان (آلستار و یوروفلور) تحت تنش غلظت­های مختلف مس (۱۵/۰، ۲۵/۰ و ۳۵/۰ میلی­مولار) پرداختند. نتایج نشان داد که مقدار بالای مس محتوای آنزیم­ های پراکسیداز و کاتالاز را در هر دو رقم، در ریشه­ها و برگ­ها افزایش داد. این افزایش در رقم آلستار بیش از رقم یوروفلور بود. سالیسیلیک اسید سطح آنزیم­ های پراکسیداز و کاتالاز را به­ طور معنی­داری افزایش داد. تحت تنش مس تجمع آنزیم­ های پراکسیداز و کاتالاز در ریشه­ها بیشتر از برگ­ها مشاهده شد. استفاده از سالیسیلیک اسید فعالیت آنزیم­ های کاتالاز و پراکسیداز را افزایش داد. در آزمایشی Afzal et al. (۲۰۰۶) اثرات پرایمینگ‌های مختلف شامل هیدروپرایمینگ، هالوپرایمینگ و آسکوربات پرایمینگ روی تحمل به شوری، جوانه‌زنی بذر، آنتی اکسیدان­ها و محتویات کلی پروتئین در دو کولتیوار گندم شامل Aquab-2000 (متحمل به شوری) و MH7 (حساس به شوری) تحت شرایط شوری ۱۵ دسی‌زیمنس بر متر و بدون شوری ۴ دسی‌زیمنس بر متر ارزیابی کردند. نتایج نشان داد هالوپرایمینگ و هیدروپرایمینگ بیشترین تأثیر را روی اثرات مضر شوری داشتند. اثر آسکوربات پرایمینگ در کولتیوار متحمل به شوری بیشتر بود و باعث کاهش زمان واقعی جوانه‌زنی، بهبود ویگور گیاهچه و هم‌چنین باعث افزایش محتویات آسکوربات و فعالیت کاتالاز، پراکسیداز و سوپر اکساید دسموتاز شد. در پایان هالوپرایمینگ و هیدروپرایمینگ باعث توسعه بذرها در هر دو کولتیوار شد، در حالی­که آسکوربات پرایمینگ فقط در کولتیوارهای متحمل به شوری مؤثر بود. محققین بذرهای دو واریته از یونجه شامل Victoria و Golden empress تحت تأثیر Sand priming قرار دادند و اثرات آن را روی جوانه‌زنی و تغییرات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی در سطوح بالای استرس شوری بررسی کردند. نتایج حاصله نشان داد درصد جوانه‌زنی، شاخص جوانه‌زنی و شاخص ویگور بعد از پرایمینگ بصورت قابل توجهی در هر دو واریته نسبت به شاهد افزایش پیدا کرد. تیمار بذرها وزن خشک ریشه را تحت شرایط شوری افزایش داد و باعث افزایش قابل توجه در فعالیت آنزیم‌های کاتالاز، پراکسیداز و سوپراکسید دسموتاز و کاهش ذخیره MDA و هم‌چنین باعث افزایش تحمل به شوری و بهبود جوانه‌زنی و رشد گیاه یونجه شد (Xiujuan & Jin, 2004).
فصل سوم
مواد و روش­ها
۳-۱- ویژگی­های محل انجام آزمایش و زمان اجرای طرح تحقیقاتی
این مطالعه به­منظور بررسی اثرات پرایمینگ بذر به وسیله سالیسیلیک اسید و نیترات پتاسیم بر شاخص­ های جوانه‌زنی و بیوشیمیایی بذر گیاه دارویی ماریتیغال تحت شرایط تنش شوری در محیط آزمایشی در آذرماه سال ۱۳۹۱ در آزمایشگاه بیوشیمی دانشگاه خوارزمی تهران صورت پذیرفت.
۳-۲- طرح آزمایشی و روش کار
آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار اجرا شد.
فاکتور اول مقادیر مختلف تنش شوری ناشی از کلرید سدیم شامل:
a₁) صفر (آب مقطر) a₂) 150 میلی‌مولار a₃) 250 میلی‌مولار
فاکتور دوم مقادیر مختلف سالیسیلیک اسید شامل:
b₁) صفر b₂) 200 میلی‌گرم در لیتر b₃) 400 میلی‌گرم در لیتر
فاکتور سوم مقادیر مختلف نیترات پتاسیم شامل:
c₁) صفر c₂) 25/0 مول بر لیتر c₃) 35/0 مول بر لیتر
برای هر تیمار در هر تکرار تعداد ۲۰ بذر در پتری­دیش‌های ضدعفونی شده قرار داده شدند، سپس پتری­دیش‌ها به ژرمیناتور با دمای ۱±۲۵ درجه سانتی ­گراد انتقال یافتند و به مدت ۱۰ روز بذور جوانه‌زده در هر روز شمارش گردیدند.
در روزهای سوم و پنجم میزان فعالیت آنزیم­ آلفا-آمیلاز و هورمون جیبرلین بذور و در روزهای هشتم و دهم میزان پروتئین کل گیاهچه محاسبه شدند.

علاوه بر تأثیرگذاری مستقیم والدین بر میزان روابط کودک خود با همسالان، برخی تعاملات اجتماعی والدین با دیگر بزرگسالان نیز بر قابلیت اجتماعی کودک مؤثر است (پارک^[۵۰] و همکاران، ۲۰۰۴). عامل دوم در اجتماعی شدن کودکان در سنین ابتدایی و راهنمایی، گروه ­های همسالان است. یکی از تکالیف تحولی اصلی برای کودکان در این گروه سنی، درک روابط اجتماعی و توسعه قابلیت اجتماعی است. یکپارچه شدن در کلاس درس، نقش مهمی را در تحول کودک بازی می­ کند. دراین سنین کودک زمان زیادی را در بیرون از خانه و دور از والدینش می­گذارند (مک هال^[۵۱] و همکاران، ۲۰۰۳). بازی نقش مهمی را در فرایند دوستی در کودکی میانه ایفا می­ کند و بیشتر بازی­ها در این سنین رسمی و قاعده دار هستند. تصور می­ شود که توانایی درونی سازی این قواعد و اطاعت از آنها یک نقطه عطف در قابلیت اجتماعی است (سامتر^[۵۲]، ۲۰۰۳).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۱۳- نظریه های مربوط به تحول اجتماعی
۲-۱۳-۱- نظریه روان تحلیل گری فروید
فروید در نظریه روان تحلیلگری خود، نظام تحولی را بر اساس ساختارهای روانی / جنسی ارائه می دهد. هر مرحله با تاکید بر کنش های زیست شناختی، کشمکش های در خور تحلیل تجربه های عادی انسان را می رساند. در طرح یا شده از نظر اجتماعی چنین استنباط می گردد که کودکان باید هر مرحله بحرانی را با موفقیت بگذرانند تا بتوانند به صفات یا رفتار مثبت برسند. گاه عکس این مورد پیش می آید، یعنی کودکان قادر به دفع کشمکش های مرحله مربوط نیستند. برای مثال، مادر یا سرپرست اصلی دیگر، محور رفتارهای اجتماعی اولیه کودک محسوب می شود و گسترش ارتباط کودک با دیگران در خانه یا بیرون از آن تدریجی است. مسئله اصلی در نظریه فروید ضرورت حل کشمکش ها است تا کودک از نظر تئوریک با شناسایی همجنس خود، پدر یا مادر، نحوه ایجاد ارتباط با دیگران را بیاموزد وبا دو حس شگ و خشم مواجه شود (فرایندی که می توان گفت مهارت های اجتماعی تقلید یا الگو دهی را در بر می گیرد). طی مرحله نهفتگی، یعنی دوره ای که تعداد همسالان و دلبستگی به مدرسه به نحوه چشمگیری افزایش می یابد، یکی از معیار های تحول موفقیت آمیز، تاکیدبسیار بر روابط همسالان در برابر روابط متقابل کودک با بزرگسالان است(پارک و همکاران، ۲۰۰۴).
۲-۱۳-۲- نظریه اریکسون
اریکسون در ادامه طرح تحلیل روانی فروید نظام تحولی مشابهی را برای تحول اجتماعی ارائه می دهد که از دوران طفولیت تا بلوغ ادامه دارد و کودک در هر مرحله بر مجموعه ای از کشمکش ها، بیش از همه از طریق تحول رفتار اجتماعی تسلط پیدا می کند. به نظراریکسون کودکی که به نحو مطلوب، اجتماعی شده است تمامی هشت مرحله را که با اعتماد به دیگران آغاز می شود و در دوران بلوغ به اوج خود می رسد، باموفقیت پشت سر می گذارد و به شکل منطقی خود را در جامعه مطرح می کند. در چارچوب نظریه اریکسون، با تحول رفتار اجتماعی اولیه، کودک ضمن ارتباط با والدین و اولین سرپرستان، می تواند مهارت دادوستدوفهماندن نیاز خود به دیگران را کسب کند. کودک خردسال باید بتواند برای ایجاد نظم در کنش های مختلف جسمی و نیز حین جنب وجوش در محیط پیرامون به خواسته های بزرگسالان توجه کند. واکنش های اجتماعی ایجاد شده با اولین سرپرستان از طریق گسترش ارتباط با خواهران، برادران، همسالان وسایر بزرگسالان آشکار می شود ورفتارهایی که با نوعی استقلال و ابتکار همراه است، ارزش فزاینده ای می یابد. درهرفرایند پرورش اجتماعی، رفتارهای اجتماعی اولیه را والدین و سرپرستان از طریق ارائه پاسخ ها و نمونه ها به کودک می آموزند. برنامه آموزش مهارت های اجتماعی به کودکان سنین بالاتر تنها به تکرار مراحل اولیه تحول به گونه ای که در کلاس یا محیط درمانی مطرح است کمک می کند(مک هال و همکاران، ۲۰۰۳).
۲-۱۳-۳- نظریه پیاژه
نظریه پیاژه برمحور تحول شناختی تاکید دارد. سیر تحولی که پیاژه برای تحول اخلاقی مطرح کرده است همسو با تحول شاختی است. پیاژه در نظام خود رفتار کودک را در بازی به مقررات بازی و به نوع آن ارتباط می دهد و چهار مرحله را مشخص می سازد: الف)تحول حرکتی، ب)خود میان بینی، ج)همکاری دو جانبه د)تحول اصول اخلاقی. در اولین مرحله که تحول حرکتی نام دارد، بازی کودک دارای ماهیتی حرکتی و فردی است. هنگامی که کودک در سنین بین دوتا پنج سالگی به مرحله دوم (خودمیان بینی)نزدیک می شود، برای فعالیت های روزانه ضوابطی را به کار می گیرد. این نوع استفاده از ضوابط بر اساس قضاوت اخلاقی نیست، بلکه در نتیجه مشاهده فعالیت های بزرگسالان و کودکان سنین بالاتر است که معیارهایشان در این مرحله از نظر او قاطع و صحیح شمرده می شود. هنگامی که کودک به مرحله سوم یعنی همکاری دو جانبه راه می یابد، اعتقاد او به قاطع بودن ضوابط متعادل می شود و خود مقرراتی را بر اساس موقعیت های خاص اجتماعی وضع می کند. در این مرحله علایق دیگران نیز در وضع مقررات سهم عمدهای دارند. کودک تقریبا در سنین یازده تا دوازده سالگی به آخرین مرحله قدم می گذارد در حالی که با اصول اخلاقی لازم برای ایجاد نظم اجتماعی آشنا است. کودک طی این دوره به اهمیت کنشی مقررات، رعایت حقوق دیگران و قواعد نظام اجتماعی پی می برد و همه این موارد را به شکل یک مکانیزم برای حفظ حقوق فردی فرا می گیرد. هرچند این طرح، تحول اخلاقی را در مرحله های مختلف نشان می دهد، لیکن مراحل به یک دیگر پیوسته اند، زیرا عناصر هر مرحله در تمام مراحل دیگر وجود دارند. مثلا جنبه های همکاری و تحول حرکتی طی مرحله خود میان بینی نیز انجام می گیرد. به نظر پیاژه در مراحل یاد شده تفاوت در الگو های رفتاری خاص است(حسین خانزاده، ۱۳۹۲).
۲-۱۴- اهمیت و ضرورت کسب مهارت های اجتماعی
رفتار های اجتماعی مناسب و دیگر مهارت های سازشی، پایه های سازش یافتگی شخصی واجتماعی را در زندگی تشکیل می دهند. مهارت های اجتماعی یک فرد بر توانایی او در بازی کردن، یادگیری، کار، ومشارکت در فعالیت های تفریحی در طول زندگی تاثیر می گذارد. مهارت های اجتماعی برای به دست آوردن تقویت و پذیرش اجتماعی و اجتناب از موقیت های اجتماعی آزارنده استفاده می شوند. مهارت های اجتماعی دسته ای از قابلیت ها را نشان می دهند که تمامی افراد را برای مقابله و سازش با نیاز های روز مره محیط اجتماعی قادر می سازند. افرادی که در تحول قابلیت های اجتماعی مناسب شکست می خورند، در معرض مواجه شدن با پیامد های منفی شامل طرد شدن توسط همسالان، ظهور اختلال های روان شناختی، اخراج از مدرسه، گوشه گیری، جرم و جنایت، وعملکرد تحصیلی پایین هستند(سامتر، ۲۰۰۳).
پیشیبه پژوهشی
پیشینه پژوهشی درایران
انصاری، حکیمه(۱۳۹۳)در پژوهشی به تعیین تأثیر بازی درمانی بر افزایش مهارتهای اجتماعی کودکان پرداخت. این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و از جهت نوع، نیمه تجربی می باشد. جامعه پژوهش دربرگیرنده تعداد کل دانش آموزان مقطع پیش دبستانی ناحیه ۱ آموزش و پرورش شهر تبریز به تعداد ۲۰۵۰ دانش آموز در سال تحصیلی ۹۱-۹۰ می باشد. در این تحقیق انتخاب دو مدرسه بصورت غیر تصادفی (در دسترس )بوده است. تعداد دانش آموزان این دو مدرسه ۲۴۰ نفر می باشد. با بهره گرفتن از جدول مورگان تعداد ۶۱ نفر بعنوان نمونه به صورت تصادفی ساده انتخاب گردید. جهت غربال دانش آموزان دارای مهارت های اجتماعی از پیش تست استفاده شد. پس از جمع آوری اطلاعات پرسشنامه و مشخص شدن کودکانی که در مهارتهای اجتماعی مشکل دارند، تعداد دانش آموزان در هر گروه به صورت تصادفی ساده و ۳۰ نفر برای گروه آزمایش و ۳۱ نفر برای گروه کنترل انتخاب گردید. برای ارزیابی مهارتهای اجتماعی از فرم مربی مقیاس درجه بندی مهارتهای اجتماعی برای کودکان پیش دبستانی استفاده شد. این مقیاس متشکل از سه خرده مقیاس عدم کفایت اجتماعی، مهارتهای اجتماعی و ارتباط با همسالان است. تعداد جلسات بازی درمانی به تعداد ۸ جلسه برگزار گردید. یافته های تحقیق با نرم افزار (SPSS) و روش تحلیل کوواریانس تجزیه و تحلیل شد. تجزیه و تحلیل نتایج تحقیق نشان داد که جلسات بازی درمانی میزان مهارتهای اجتماعی، کفایت اجتماعی و ارتباط با همسالان را در کودکان افزایش داده است.
ترابی و همکاران (۱۳۹۲)در پژوهشی به بررسی تأثیر بازی درمانی گروهی بر پرخاشگری کودکان پیش دبستانی شهر شیراز پرداختند. این پژوهش بصورت آزمایشی، با گروه آزمایش و کنترل همراه با پیش آزمون و پس آزمون و انتخاب تصادفی انجام شد. بدین منظور ۲۸ نفر از کودکان مقطع پیش دبستانی شهر شیراز پس از تکمیل پرسشنامه پرخاشگری پیش دبستانی توسط دالدین، انتخاب و بصورت تصادفی در گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. گروه آزمایش به مدت ۱ جلسه تحت بازی درمانی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین میزان پرخاشگری گروه آزمایش و گروه کنترل تفاوت معنی­داری وجود داشت. بدین معنی که پرخاشگری گروه آزمایش بعد از انجام بازی درمانی به طور معنی داری پایین­تر از گروه کنترل بود.
خدیوی زند و اصغری (۱۳۹۱) بررسی تأثیر بازی درمانی گروهی بر پرخاشگری جسمانی کودکان پیش دبستانی را مورد بررسی قرار دادن آزمودنی ها به صورت تصادفی در ۲ گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. گروه آزمایش، در جلسات بازی درمانی گروهی شرکت داشتند. تعداد جلسات ۱۱ جلسه و به صورت ۲ جلسه در هفته به مدت یک ساعت و نیم برگزار شد. نتایج این پژوهش نشان داد که بازی درمانی گروهی موجب کاهش پرخاشگری جسمانی کودکان در گروه مداخله در مقایسه با گروه کنترل می شود، به عبارت دیگر بین پرخاشگری جسمانی کودکان با حذف اثر پیش آزمون تفاوت معنی داری وجود دارد.
رجب پور و همکاران (۱۳۹۱)در پژوهشی به بررسی اثربخشی گروه درمانی رابطه والد-کودک بر پرخاشگری کودکان پیش­دبستانی پرداختند. در یک طرح شبه آزمایشی با پیش آزمون- پس آزمون توأم با گروه کنترل، تعداد ۴۵ کودک پرخاشگر (۲۵ پسر و ۲۰ دختر) با بهره گرفتن از نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. نتایج نشان داد که گروه درمانی رابطه والد – کودک منجر به کاهش معنادار پرخاشگری فیزیکی- تهاجمی و کلامی – تهاجمی در گروه آزمایشی در مقایسه با گروه گواه می­ شود اما باعث کاهش معنادار پرخاشگری رابطه­ای در پی جلسات درمان در گروه آزمایشی در مقایسه با گروه گواه نشد.
رشیدی و همکاران (۱۳۹۱)در پژوهشی به بررسی اثربخشی بازی درمان گروهی بر ارتقای رفتار اجتماعی مثبت کودکان پیش دبستانی پرداختند. با اعمال طرح آزمایشی از میان ده مهدکودک شیفت عصر شهرستان ورامین، دو مهدکودک بهطور تصادفی ساده انتخاب شد وجهت غربالگری برای تمامی۱۳۱ کودک ۶ ساله آنها چکلیستمشاهده­ای رفتاراجتماعی کودکان اجرا شد. از این میان ۴۵ کودک مبتلابه مشکلات در زمینه مهارت­اجتماعی تشخیصداده شدند. سپس درجلسه­ای که به­منظور آگاه­سازی والدین و دعوت به همکاری از آنان برگزار گردید، ۳۲ تن از والدین این کودکان حاضر به همکاری شدند. پس از آن فرم ارزشیابی رفتار کودک راتر برای این کودکان تکمیلشد و در نهایت بهصورت تصادفی در دوگروه آزمایش و گواه قرار دادهشدند. گروه آزمایش طی یکماه بهمدت ده جلسه تحت بازیدرمانگریقرار گرفتند. نتایج نشان داد بازیدرمان­گروهی در مرحله پس­آزمون باعث افزایش معنادار رفتار اجتماعی مثبت و خردهمقیاس­های همدلی، جهت­گیری اجتماعی، رفتاراخلاقی، خودمهارگری، حرمتخود، اطاعتپذیری، جرأتورزی، احترام به قانون و تمایل به مشارکت در گروه آزمایش شد.
صفری و همکاران (۱۳۹۰)در پژوهشی تأثیر بازی‌درمانی با رویکرد شناختی- رفتاری برمیزان نشانه­ های اختلال نافرمانی مقابله‌ای در دانش‌آموزان پایه سوم دبستان در شهر اصفهان پرداختند. هدف از انجام این پژوهش بررسی تأثیر بازی درمانی با رویکرد شناختی- رفتاری بر میزان نشانه‌های‌ اختلال نافرمانی مقابل در دانش‌آموزان پسر پایه سوم دبستان در شهر اصفهان بود. این پژوهش از نوع آزمایشی بوده و در آن از طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون و پیگیری با گروه کنترل استفاده شد. بدین منظور با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله‌ای، از میان دانش آموزان پسر پایه سوم دبستان های شهر اصفعان در سال تحصیلی ۹۰-۸۹ تعداد ۳۰ نفر که ملاکهای ورود به پژوهش را دارا بودند به صورت تصادفی انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل گمارده شدند. نتایج نشان داد که روش بازی درمانی با رویکرد شناختی- رفتاری، سبب کاهش نشانه­ های اختلال نافرمانی مقابله­ای در کودکان مبتلا به این اختلال می­ شود و می­توان از این روش در موقعیت­های بالینی و درمان یا کاهش نشانه­ های این اختلال استفاده کرد.
مهدویان و همکاران (۱۳۹۰)در پژوهشی به بررسی اثربخشی بازی درمانی مبتنی بر رابطه کودک- والد، بر کاهش پرخاشگری کودکان پیش‌دبستانی و شیوه‌های والدگری مادران پرداختند. هدف پژوهش تعیین اثربخشی بازی درمانی مبتنی بر رابطه کودک‌-‌والد بر کاهش پرخاشگری کودکان پیش دبستانی و تغییر رفتارهای والدگری مادران آنها بود. نمونه اصلی پژوهش شامل مادران ۲۵ کودک بود که نمرات بالاتر از نمره برش را در مقیاس پرخاشگری فهرست رفتاری کودک کسب نمودند، و به تصادف در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. مادران دو گروه پرسشنامه مقیاس پرخاشگری واحدی و پرسشنامه والدگری را تکمیل، گروه آزمایش در جلسات آموزش شرکت کردند و گروه کنترل در انتظار باقی ماندند. تحلیل یافته­ ها بیانگر این نکته بود که کودکان مادران گروه آزمایش در مقایسه با کودکان مادران گروه کنترل در پرخاشگری کل و زیرمقیاس­های پرخاشگری کلامی-تهاجمی، فیزیکی- تهاجمی و رابطه­ای کاهش معنادار نشان دادند.
امجدی (۱۳۸۵) در پژوهشی با عنوان بررسی تأثیر بازی درمانی به شیوه شناختی- رفتاری بر کاهش مشکلات پرخاشگری دانش آموزان دبستانی نشان داد بازی درمانی بر کاهش پرخاشگری کودکان مؤثر بوده است.
قادری، اصغری مقدم و شعیری(۱۳۸۵) با منظور بررسی کارایی بازی درمانی رفتاری –شناختی بر روی پرخاشگری کودکان مبتلا به اختلال سلوک در تهران نشان داد که تفاوت معناداری بین دو گروه در تفاضل نمرات پیش آزمون –پس آزمون پرخاشگری به نفع گروه آزمایش وجود دارد.
در پژوهشی که محمودی قرائی، بیتا، یاسمن، امامی و نادری (۱۳۸۵)در کرمان انجام داده اند، اثر بازی درمانی بر کودکان بازمانده از واقعه زلزله بم برسی شد و نشان داد که بازی درمانی می تواند در کاهش نشانه های رفتاری موثر باشد.
بابائی و همکاران (۱۳۸۰) در پژوهشی به بررسی اثربخشی بازی درمانی گروهی بر اختلالات سلوکی دانش ­آموزان دبستانی پرداختند. ۱۶۰ کودک (۱۱-۱۰ ساله) از مناطق چهارگانه جغرافیایی شهرستان ساری در این پژوهش شرکت کردند. باتوجه به نمرات ملاک تشخیصی سه پرسشنامه که به تأیید روانپزشک رسیده بود، ۲۴ کودک انتخاب و بصورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. افراد گروه آزمایشی به مدت یک کاه و نیم هفته ای دوبار در جلسه ۶۰ دقیقه ای در بازی درمانی با رهنمود شرکت نمودند. فرضیه تحقیق مبنی بر اثربخشی بازی درمانی گروهی بر اختلال سلوکی با بهره گرفتن از تفاضل نمرات در موقعیت­های پیش آزمون گروه آزمایش و کنترل با بکارگیری آزمون پارامتریکT برای نمرات بدست آمده در سه پرسشنامه دو گروه به اثبات رسید. و تفاوت در سطح معنی­دار بود. همچنین داده ­های کیفی حاصل از مشاهدات والدین، معلمین و دو نفر ثبات (مشاهده گر) جلسه و تشخیص روانپزشک حاکی از مفید بودن بازی درمانی گروهی در کاهش اختلال سلوکی بود.
پیشینه پژوهشی در سایر کشور
جی یون شین^[۵۳] (۲۰۱۲) تأثیر بازی درمانی کوتاه مدت را روی اضطراب و پرخاشگری کودکانی که زلزله چین را تجربه کردند، مورد بررسی قرارداد و نتایج نشانگر کاهش چشمگیر میزان سطح اضطراب، پرخاشگری و احتمال خطر خودکشی بعد از بازی درمانی بود.
ری(۲۰۰۸) اظهار می دارد بازی درمانی یک درمان کودک محور است که برای کودکان ۳ الی ۱۶ ساله دارای مشکلات روانی یا دیگر اختلالات استفاده می شود و کودکان در طی بازی دنیای هیجانی درونی خود را برون ریزی می کنند زیرا بازی درمانی بالقوه کمک کننده است. در بازی درمانی انواع مشکلات همانند خشونت خانوادگی سوء استفاده ها و برخی تعارض های ارتباطی و غیره درمان می شود. کودکان با توجه به پیچیدگی مشکل آنها از ۲ الی ۱۲ ماه می توانند از بازی درمانی بهره مند شوند.
باگگرلی^[۵۴] (۲۰۰۹) در پژوهش خود تأثیر بازی درمانی گروهی را بر اعتماد به نفس، افسردگی و اضطراب کودکان بی خانمان بررسی کرد. نتایج نشان داد که اعتماد به نفس افزایش و افسردگی و اضطراب کودکان کاهش می­یابد.
لاندرس و همکاران^[۵۵](۲۰۰۷) نیز بیان می کنند که بازی درمانی تأثیر مثبتی بر روی رفتار و هیجانات کودکان دارد. بازی درمانی انواع مختلفی مانند لگو درمانی و بازی درمانی عروسکی دارد، در پژوهش های مختلف تاثیر لگو درمانی و بازی درمانی عروسکی بر بهبود مهارت های اجتماعی بررسی و اثبات شده است.
براتون و همکاران(۲۰۰۵) نیز در مروری از ۸۲ مطالعه تجربی از بازی درمانی نتیجه گرفتند که بازی درمانی نتایج مؤثری را در خودپنداره، تغییرات رفتاری، توانایی شناختی، مهارت های اجتماعی و اضطراب نشان داده است.
باکری و پارکر (۲۰۰۵) بیان کردند که بازی درمانی بر یادگیری، خودکنترلی مسئولیت، ابراز احساسات، احترام گذاشتن، پذیرش خود و دیگران، بهبود مهارت­ های اجتماعی، عزت نفس، کاهش افسردگی و اضطراب مؤثر است. درمانگران از طریق بازی درمانی به کودکانی که مهارت های اجتماعی یا عاطفی شان ضعیف است رفتار های سازگارانه تری را می اموزند.
همچنین در مطالعه ای که توسط دانجر(۲۰۰۳) بر روی ۱۱ کودک پیش دبستانی در شمال تگزاس انجام شد نتایج نشان داد که استفاده از بازی درمانی به عنوان یک راه کار مداخله ای مؤثر برای کودکان دارای مشکلات زبانی، رشد مهارت های زبان بیانی – دریافتی را بهبود نمی بخشد، ولی باعث کاهش اضطراب در کودکان می شود.
در مطالعه­ ای که توسط مک گیو (۲۰۰۰) با عنوان بررسی اثربخشی بازی درمانی گروهی بر کاهش مشکلات رفتاری، افزایش سازگاری عاطفی، بهبود مفهوم و افزایش خودکنترلی در شمال تگزاس با نمونه ­ای به ۳۰ نفر بر روی کودکان پیش دبستانی انجام شد، نتایج پژوهش حاکی از آن بود که تمایلات مثبت در رفتار کودکان ایجاد شد.
براتون و همکاران(۲۰۰۵ )به تاثیر بازی درمانی در کودکان مبتلا به اختلالات رفتاری پرداختند و در ارزیابی نهایی بعد از درمان، کاهش معنادار اختلالات را مشاهده کردند. متاآنالیز انجام شده بر روی ۹۳ مطالعه کنترل شده که به بررسی تاثیر بازی درمانی پرداختند تاثیر کلی درمان را مثبت ارزیابی کرد.
فصل سوم
روش پژوهش
پیش درآمد
این فصل به مبحث روش پژوهش می پردازد. مباحثی مانند طرح پژوهش، جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری، مشخصات ابزارهای مورد استفاده، روش اجرا و روش های آماری مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل داده ها بیان خواهد شد.
۳-۱- طرح پژوهش
پژوهش حاضر یک مطالعه شبه تجربی با طرح پیش آزمون –پس آزمون با گروه کنترل است در این پژوهش روش آموزش بازی درمانی به شیوه گروهی در گروه آزمایش اجرا و نتایج حاصله در مقایسه با داده های گروه کنترل مورد بررسی قرار گرفت. این طرح از دو گروه آزمودنی تشکیل شد هر دو گروه دو بار مورد سنجش قرار گرفتند. اندازه گیری اول با اجرای یک پیش آزمون و اندازه گیری دوم، پس از اعمال متغیر مستقل در گروه آزمایشی با یک پس آزمون برای هر دو گروه آزمایش و کنترل انجام شد. برای تشکیل گروه آزمایش و کنترل، با روش نمونه گیری تصادفی، نیمی از آزمودنی ها در گروه اول و نیمی از آنها در گروه دوم جایگزین شدند. با بهره گرفتن از جایدهی تصادفی دو گروه مشابه همدیگر بوده واندازه گیری متغیر وابسته برای هر دو آنها در یک زمان و تحت یک شرایط صورت گرفت.
شکل(۳-۱) دیاگرام مورد بحث را نشان می دهد. نکته هایی به شرح ذیل در این طرح مشاهده می شود:
۱)دو گروه وجود دارد.
۲)هر دو گروه در یک زمان و قبل از اجرای متغیر مستقل متغیر مورد اندازه گیری قرار می گیرد.
۳)هر دو گروه در یک زمان و پس از اجرای متغیر مستقل مجددا اندازه گیری می شود.
۴)آزمودنی به صورت تصادفی در داخل گروه ها جایگزین شده اند.
۵)گروه اول در معرض متغیر مستقل قرار می گیردولی این متغیر برای گروه دوم اجرا نمی شود. (دلاور، ۱۳۸۱)

۱- توسعه آگاهی و درک همکاری‌‌ها و کمکهای شایان گردشگری به محیط زیست
۲- ترویج برابری و توسعه
۳- بهبود کیفیت زندگی جامعه میزبان
۴- ارائه تجربه ناب به دیدارکنندگان
۵- حفظ و نگهداری کیفیت محیط زیست
۲-۱۹-۲ ابعاد گردشگری پایدار
اسوار بروک معتقد است: ابعاد سه گانه گردشگری پایدار عبارتند از:
– محیط زیست (طبیعی و دست ساخت)
– حیات اقتصادی جوامع میزبان و شرکتهای گردشگری
– جنبه های اجتماعی گردشگری (اثرات آن بر فرهنگ میزبان و گردشگران)
اگرچه در آغاز علایق محیط زیست بیشترین توجه مشتاقان پایداری را جلب کرده بود؛ اما امروزه این سه بعد از ارزش یکسانی برخوردارند. مدیریت گردشگری پایدار در صورتی که ارتباط بین این سه بعد، به خوبی شناسایی شود، میتواند موفقیت آمیز باشد به هر حال، هدف گردشگری پایدار حداکثر نمودن اثرات مثبت و حداقل نمودن اثرات منفی دراین سه بعد می‌‌باشد. (swarbrooke, 1998, 83)
۲-۱۹-۳ شاخص های پایداری گردشگری
امروزه جدیدترین ابزارهای پایداری، شاخص های پایداری هستند. امروزه به طور معمول این موضوع پذیرفته شده که شاخص های مرسوم بهزیستی (مانند تولید ناخالص های) دیدگاهی محدود، جزیی و یک طرفه نسبت به توسعه دارند. در راستای تلاش برای شاخصهایی که پیوند بین موضوعات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی و روابط متقابل قدرت را نشان دهند در شاخصهای پایداری مطرح شد. بنابراین چنین شاخصهایی بیشتر به عنوان ابزاری هستند که در سطح مدیریت محلی کار برد دارند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بدون شک تلاش اساسی و مداوم برای بهبود مشارکت به عنوان بخشی از توسعه ی شاخص های پایداری وجود دارد. شاخصهای پایداری مجموعه‌ای از سنجه مختلف است که به تصمیم گیران و برنامه ریزان برای اصلاح فعالیتها و فرآیندهای توسعه ی گردشگری کمک می‌‌کند و میتواند به عنوان ابزاری برای مدیریت برنامه های موجود و چارچوبی برای طراحی فعالیتهای آینده عمل کند. (رضوانی، ۱۴۶،۱۳۸۷)گردشگری پایدار سعی در تنظیم روابط بین جامعه میزبان، مکان گردشگری و گردشگران دارد چرا که این روابطه می‌‌تواند پویا و سازنده باشد و به دنبال تعدیل فشار و بحران بین این عناصر است تا آسیب های محیطی و فرهنگی را به حداقل رسانده، رضایت بازدیدکنندگان را فراهم آورده و به رشد اقتصادی ناحیه کمک کند. ( محسنی، ۱۵۲،۱۳۸۸)
۲-۲۰ تعاریف و مفاهیم مربوط به مناطق نمونه گردشگری
۲-۲۰-۱ سرمایه گذاری در مناطق مستعد گردشگری
امروزه اقتصاددانان براساس نظریه رشد متوازن^[۱] در مناطق مختلف، ضرورت برنامه‌ریزی منطقه‌ای صحیح ر ا برای رسیدن به توسعه متوازن مطرح می‌‌کنند و معتقدند توسعه متعادل منطقه‌ای بر آن است که بهترین شرایط و امکانات را برای توسعه جامع همه مناطق فراهم آورد تا تفاوت های کیفی زندگی بین منطقه‌ای و درو ن منطقه‌ای را به حداقل برساند و نهایتا از بین ببرد (فلاحتی و احمدیان، ۱۳۹۰ ، ۱۰۵-۱۰۳). یکی از را ه های توسعه منطقه‌ای سرمایه گذاری در مناطق مستعد گردشگری می‌‌باشد بعبارتی سرمایه گذار هر شخص حقیقی یا حقوقی غیر دولتی که مسئولیت تهیه طرح های اجرایی و تأمین سرمایه لا زم را برای ایجا د زیرساخت های مورد نیاز از قبیل آب، برق، راه، گاز و مخابرات در داخل منطقه را پذیرفته و کلیه حقوق ناشی از سرمایه گذاری را در اختیار دارد. (احمدی، ۵،۱۳۸۹) در یک عبارت ساده می‌‌توان گفت که سرمایه ذاران می‌‌خواهند از پول خود سودی را کسب نمایند. معمولا در اقتصاد و به خصوص در سرمایه گذاری فرض بر این است که سرمایه گذاران منطقی عمل می‌‌کنند بنابراین سرمایه گذاران منطق اطمینان را به عدم اطمینان ترجیح می‌‌دهند و طبیعی است که در این حالت می‌‌توان گفت سرمایه گذاران به ریسک علاقه‌ای ندارند، به عبارت دقیق تر باید گفت که سرمایه گذاران ریسک گریزند، یک سرمایه گذار ریسک گریز کسی است که در ازای قبول ریسک، انتظار دریافت بازده بیشتری را دارد. (صفاه خواه ،۴۷،۱۳۸۹) بنابراین هر کشور متناسب با شرایط و نیازهایش باید شرایط سرمایه گذاری (خصوصی – دولتی) را در مناطق مستعد برای توسعه منطقه‌ای فراهم آورد. در این میان گردشگری به عنوان یک صنعت پویا که دارای نوعی ساختارشکنی است که این ساختار شکنی های جدید به شکل امواج سریع در آمده اند و اینجاست که زمان و دقایق برای فضاهای توانمند گردشگری هر روز ارزشمندتر می‌‌شود.(بدری و یاری ،۶۱،۱۳۸۸)
۲-۲۰-۲ تعاریف مناطق نمونه گردشگری
مناطق نمونه ی گردشگری منطقه یا مناطقی هستند که در جوار جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی، مذهبی، طبیعی و گردشگری قرار دارند که به منظور ارائه ی خدمات به گردشگران توسط بخش غیردولتی تأسیس و اداره می‌شوند.(محمودی نژاد و بمانیان، ۱۳۸۸، ۳۶۷)
۲-۲۰-۳ طبقه بندی مناطق نمونه گردشگری
براساس نتایج مطالعات پایه، مناطق نمونه گردشگری به عنوان یک فرصت سرمایه گذاری قابل عرضه برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی خواهند بود که این مناطق نمونه به چهار سطح زیر تقسیم می‌‌شوند:
الف) مناطق نمونه گردشگری بین المللی: منطقه‌ای است که با هدف جذب گردشگران خارجی طراحی و تجهیز می‌‌شود و حداقل مساحت آن ۳۰۰ هکتار خواهد بود.
ب) مناطق نمونه گردشگری ملی: منطقه‌ای است که با هدف جذب گردشگران ایرانی از سراسر کشور طراحی و تجهیز می‌‌شود و حداقل مساحت آن ۱۰۰ هکتار خواهد بود.
ج) مناطق نمونه گردشگری استانی: منطقه‌ای است که با هدف جذب گردشگران استانی طراحی و تجهیز می‌‌شود و حداقل مساحت آن ۵۰ هکتار خواهد بود.
د) مناطق نمونه گردشگری محلی: منطقه‌ای است که با هدف جذب گردشگران یک یا چند شهرستان طراحی و تجهیز می‌‌شود و حداقل مساحت آن ۳۰ هکتار خواهد بود.(افتخاری و همکاران،۲۸،۱۳۹۰)
۲-۲۰-۴ قانون شکل گیری مناطق نمونه گردشگری
در سال ۱۹۵۱ به دنبال انتشار گزارشی مبنی بر توسعه گردشگری در زمینه های مختلف، حمایت و توجه کشورها نسبت به مناطق گردشگری جلب شد که این امر خود موجبات تأسیس مناطق نمونه گردشگری در کشورهای نظیرآذربایجان، بنگلادش، تایلند، چین، کره، اتریش، کنیا، ایسلند، دانمارک، رومانی و روسیه را فراهم آورد. سیاست فرهنگی برخی از کشورها ایجاب می‌کرد تا با یک روند پژوهشی دامنه‌دار برای جهت نیل به هویت ملی و فرهنگی به استراتژی‌های مالی چندین ساله برای فعالیت‌های مختلف دست یابند.با توجه به تجربه مثبت در کشورهای دیگر قانون شکل گیری این مناطق به منظور فراهم کردن زمینه توسعه پایدار میراث فرهنگی و گردشگری، جلب سرمایه گذاری داخلی و خارجی و ارائه خدمات مناسب به جهانگردان در تاریخ ۱۹/۱۲/۱۳۸۰ توسط دولت مصوب شده است. (دفتر مناطق نمونه گردشگری ،۴،۱۳۸۹)سرمایه گذاری جهت توسعه این مناطق مستعد می‌‌تواند تاثیرات مهمی در ابعاد مختلف گردشگری در کشور داشته باشد، در ایران بیش از ۱۰۰۰ منطقه نمونه گردشگری شناسایی شده است. (نوری و تقی زاده، ۷۵،۱۳۹۲)
جدول ۲-۱ فرایند تصویب مناطق نمونه گردشگری

ارائه درخواست اشخاص حقیقی یا حقوقی به معاونت سرمایه گذاریو طرحهای استان مربوطه و یا مرکز
تصویب در کارگروه گردشگری استان با توجه به مطالعات امکان سنجی
ارسال صورتجلسه کارگروه گردشگری استان و مدارک طرح به دفتر مناطق نمونه
ارسال صورتجلسه به انضمام پیشنهاد تقدیمی به هیئت محترم دولت با امضای ریاست محترم سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری
تصویب منطقه توسط هیئت محترم وزیران

منبع :دفتر مناطق نمونه گردشگری، ۱۳۸۹

خاصی برخوردار است. این موضوع در خصوص دروس مشکل نظیر زبان انگلیسی لزوم بیشتری یافته و نیازمند پژوهش های نوین است.
استفاده از چند رسانه ای ها، بعد تازه ای به ابعاد روش‌های تدریس قدیمی می افزاید که قبلاً در دسترس معلمان نبود (هروی و فرقاندوست حقیقی، ۱۳۷۷، ص ۲۲). لذا توان این نرم افزارها در آموزش سطح بالا از یک سو و پیچیدگی ها و نیازهای روزافزون دنیای کنونی در زمینه های آموزشی از سوی دیگر، ما را وا می دارد تا به الگوهای نوین، کارا و مؤثر مناسب در آموزش و پرورش روی آوریم (نوروزی و همکاران، ۱۳۸۷، ص ۱۱). و با به کارگیری نظریه های بنیادین مربوط به این الگوها در ساخت و طراحی چند رسانه ای ها، شرایط یادگیری فراگیران را آسان و آسان تر نماییم.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که آموزش مبتنی بر چندرسانه‌ای ها می‌تواند به درک مطلب و یادداری دانش آموزان کمک کند. در واقع چند رسانه ای های آموزشی از جمله نظام رسانه ای هستند که با توجه به ماهیت چند حسی شان، می‌توانند به راحتی با انواع سبک‌های یادگیری سازگار شده و با شکل‌های گوناگون تعامل، یادگیری آسان و پایداری را فراهم نمایند. از مزایای چندرسانه‌ای ها می‌توان به ایجاد خلاقیت، صرفه جویی در زمان، حذف فعالیت‌های غیر مفید، افزودن زمان برای ارتباط با شاگرد و مباحثه، ارائه‌ مطالب در قالب‌های متنوع، شناسایی سبک‌های متفاوت یادگیری، یادگیری فعال همراه با بازخورد، امکان تکرار، یادگیری متناسب با سرعت ویژه‌ی فراگیر ضمن کنترل فرایند یادگیری، تسهیل مشارکت در فعالیت‌ها و برقراری تعامل و رابطه دو سویه با کاربر نام برد (زارعی زوارکی و جعفرخانی، ۱۳۸۸، ص ۲۳). مایر (۲۰۰۱) نیز دلیل منطقی ارائه‌ چند رسانه ای یعنی ارائه‌ مطالب در قالب کلمات و تصاویر را به کار گیری کل ظرفیت شناختی انسان برای پردازش اطلاعات می‌داند.و مزایای آموزش با چندرسانه‌ای در محورهای زیر قابل تبیین می داند.

یادگیری حالتی فعال دارد و از چرت زدن دانش‌آموزان جلوگیری می‌کند، چرا که در مقابل یک کامپیوتر نمی‌توان این‌گونه رفتار کرد. ماشین نیاز به دست کاری‌هایی دارد که حداقلی از توجه را طلب می‌کند.
هر اقدام خلاف شاگرد در طول یک تمرین فوراً‌ یادآوری و اصلاح می‌شود، و در مقابل خطاها نمی‌توان به مجادله و یا مغلطه پرداخت.
بسیاری از محصلین در مقابل کلاس و معلم به دشواری می‌توانند اندیشه‌های خود را بیان دارند و این عوامل منع‌کننده در مقابل کامپیوتر وجود ندارد. محصلین می‌دانند که ممکن است اشتباه بکنند، بی آنکه مورد تحقیر و یا سرزنش قرار بگیرند.
هر محصل می‌تواند بر حسب توانایی و قدرت یادگیری خود، کار کند.
نحوه آموزش به گونه‌ای است که جذابیت آن از کلاس‌هایی که به شکل سنتی اداره می‌شوند بیشتر است.
تجسمات چندرسانه‌ای، مفاهیم ذهنی و انتزاعی را قابل فهم می‌کند (آی دبلیو و همکاران، ۱۳۸۸، ص ۸۴).
علاوه بر مبانی نظری حمایت کننده از کاربرد چندرسانه ای ها و نیز الگوی دریافت مفهوم در آموزش، مبانی تجربی نیز حمایت گر کاربرد این چند رسانه ای ها و الگوی دریافت مفهوم در آموزش و یادگیری است. از جمله ی مطالعات صورت گرفته در این حوزه می توان به پژوهش صالحی زاده و اسدی (۱۳۹۲) اشاره کرد که با ساخت و طراحی یک چند رسانه ای محقق ساخته، و به کارگیری آن در آموزش جغرافیا، نتایج مثبتی از کاربرد آن گزارش نموده اند. حیدری و همکاران (۱۳۸۹)، با مقایسه تأثیر تدریس با بهره گرفتن از نرم افزار آموزشی زبان انگلیسی و تدریس به شیوه سنتی، کاربرد استفاده از نرم افزارهای آموزشی را بر پیشرفت تحصیلی و انگیزه دانش آموزان نسبت به یادگیری زبان انگلیسی موثرتر از شیوه سنتی گزارش نموده اند. کومار و ماتهور^[۸] (۲۰۱۳) با مقایسه ی تأثیر دو شیوه ی آموزشی دریافت مفهوم و شیوه ی سنتی آموزش فیزیک بر کسب مفاهیم فیزیک توسط دانش آموزان کلاس نهم در هاریانا، استفاده از روش دریافت مفهوم در کسب مفاهیم فیزیک توسط دانش آموزان مؤثرتر از روش مرسوم دریافته اند. مایر (۲۰۱۲) در مطالعه ی به مقایسه ی تأثیر الگوی دریافت مفهوم با استدلال قیاسی در درس زیست شناسی پرداخته است. نتایج پژوهش او نشان داد که درک دانش آموزان از مفاهیم و مهارت های تفکر آنان با بهره گرفتن از روش دریافت مفهوم افزایش می یابد. دانش آموزان درباره ی فرایند تفکر خودشان و اینکه آن‌ها چگونه یاد می گیرند وقتی فعالیت های الگوی دریافت مفهوم را انجام می دهند، می اندیشند. نگرش و انگیزه های دانش آموزان مقداری ارتقاء می یابد وقتی که آن‌ها فعالیت های دریافت مفهوم را به شکل بازی انجام می دهند. و انگیزه و نگرش معلمان نیز با به کارگیری این شیوه ی آموزشی ارتقاء می یابد. مقایسه ی نتایج مطالعات تجربی موجود بیانگر آن است که در تعیین میزان اثربخشی الگوی دریافت مفهوم در قیاس با سایر روش های آموزش، بین نتایج اختلاف وجود دارد. ضمن اینکه به کارگیری الگوی دریافت مفهوم در قالب یک نرم افزار و سنجش میان اثربخشی آن در هیچ یک از مطالعات پیشین مورد بررسی واقع نگردیده است. بر این اساس وجود موضوعاتی نظیر اهمیت تفکر و شیوه های آموزشی ارتقاء دهنده ی سطح تفکر سطح بالا برای درک و فهم بهتر مطالب نظیر الگوی دریافت مفهوم، حساس و مشکل بودن آموزش و یادگیری زبان انگلیسی هم برای معلمان و هم برای دانش آموزان، ورود چند رسانه ای های آموزشی به دنیای تعلیم و تربیت و لزوم استفاده از آن ها در آموزش، عدم وجود درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم و عدم وجود پیشینه ی پژوهشی در رابطه با کاربرد درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم، زمینه ساز شکل گیری مطالعه ی حاضر گردیده اند. بنابراین در تعیین سؤال و مسأله ی اصلی این پژوهش می توان گفت: تهیه ی یک درس افزار محقق ساخته بر اساس الگوی دریافت مفهوم تا چه اندازه می تواند بر یادگیری و یادداری درس زبان انگلیسی دانش آموزان سال اول دبیرستان مؤثر باشد؟
۱-۳ اهمیت و ضرورت انجام پژوهش:
یکی از مسایلی که معلمان و مدرسان درس زبان انگلیسی را همواره به خود مشغول داشته، استفاده از روش‌های مناسب برای افزایش توانایی دانش آموزان، در یادگیری زبان به عنوان وسیله ای در برقراری ارتباط با دیگران است. در سال های اخیر تحقیقات گسترده ای با هدف شناسایی عواملی که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم یادگیری زبان را تسهیل می کنند، انجام گرفته است (علوی و کیوان پناه، ۱۳۸۲، ص ۶۷). تجربه نشان می دهد که شیوه ی آموزش فعلی، چه در راهنمایی و دبیرستان، و چه در دانشگاه، ناموفق بوده و هر گونه تغییر در امر آموزش زبان تاکنون با شکست روبرو گردیده است. ناموفق بودن برنامه ی آموزش زبان آن چنان تجربه ای تلخ از ناکامی در زبان آموزان ایجاد می کند که تا پایان تحصیل زبان آموزان ادامه می یابد (پیشقدم، ۱۳۸۷، ص ۲۴).
از ویژگی های عصر حاضر، تنوع مطالبی است که در سریع ترین زمان در اختیار ما قرار می گیرد. در چنین شرایطی، شیوه های یادگیری و یاددهی سنتی دیگر کاربردی ندارد. بنابراین بایستی تلاشی کاملاً جدی برای بهینه سازی فعالیت های آموزشی و حذف شیوه های سنتی و غیر کارآمد و به کار گیری مفاهیم و روش های نوین و پیشرفته در مراکز آموزشی اعم از مدارس و دانشگاه ها به عمل آید. متأسفانه امروزه با وجود رشد همه جانبه ی نظریه های یادگیری و آموزش های فراوان در دوره های مختلف به آموزگاران و دبیران، هنوز هم بسیاری از معلمان ما روش هایی را در آموزش به کار می برند که از کارآیی چندانی برخوردار نیستند و گه‌گاه سبب دلزدگی دانش آموزان از فرایند یاددهی یادگیری می گردند (سیف، ۱۳۸۷، ص ۴۰۶).
این موضوعات را باید با توجه به این موضوع مدنظر قرار داد که ما در عصری زندگی می‌کنیم که کامپیوتر در حال تبدیل شدن به ابزاری کاربردی در تمام جوانب زندگی اعم از اقتصاد، زندگی شخصی، و … است. قطعاً آموزش هم نمی‌تواند در مقابل این تغییرات راکد بماند (گوسن^[۹]، ۲۰۰۰). لذا امروزه هجوم موج شدیدی از نرم افزارها و درس افزارهای آموزشی را به بازار می بینیم که گاهاً بسیاری از آن‌ها نه از نظر شیوه ی آموزشی و نه از نظر ساختار و محتوا، مبتنی بر مبانی علمی موجود نیستند. استفاده از این نرم افزارها در بین قشرهای مختلفی از دانش آموزان مخصوصاً برای دروس مشکل نظیر ریاضی و زبان انگلیسی، جزئی از برنامه ی درسی گردیده است. لذا توجه به درس افزارهای آموزشی مبتنی بر تئوری های علمی قوی و آموزش و پژوهش در زمینه ی آن‌ها، از اهمیت و ضرورت خاصی در شرایط فعلی آموزشی جامعه ی ما برخوردار است. اهمیت و ضرورت پژوهش حاضر نیز با توجه به نتایج پژوهش های موجود در زمینه ی ضعف آموزش های فعلی زبان انگلیسی در مدارس، و همچنین کاربردهای مؤثر فناوری های نوین آموزشی و لزوم تحقیقات تجربی در این زمینه، بیشتر و بهتر قابل تبیین می باشد.
۱-۴ اهداف پژوهش:
۱-۴-۱ هدف کلی:
ارائه درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم و تأثیر آن بر یادگیری و یادداری درس زبان انگلیسی
۱-۴-۲ اهداف ویژه:
تعیین میزان تأثیر درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم بر ارتقاء سطح یادگیری واژگان زبان انگلیسی در دانش آموزان سال اول دبیرستان
تعیین میزان تأثیر درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم بر ارتقاء سطح یادگیری درک مطلب زبان انگلیسی در دانش آموزان سال اول دبیرستان
تعیین میزان تأثیر درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم بر میزان سطح یادداری واژگان زبان انگلیسی در دانش آموزان سال اول دبیرستان
تعیین میزان تأثیر درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم بر میزان سطح یادداری درک مطلب زبان انگلیسی در دانش آموزان سال اول دبیرستان
۱-۵ فرضیات پژوهش:
درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم بر ارتقاء سطح یادگیری واژگان زبان انگلیسی در دانش آموزان مؤثر است.
درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم بر ارتقاء سطح یادگیری درک مطلب زبان انگلیسی در دانش آموزان مؤثر است.
درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم بر میزان سطح یادداری واژگان زبان انگلیسی در دانش آموزان مؤثر است.
درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم بر میزان سطح یادداری درک مطلب زبان انگلیسی در دانش آموزان مؤثر است.
۱-۶ تعریف مفاهیم و اصطلاحات:
۱-۶-۱ بخش اول: تعاریف نظری
درس افزار: منظور از درس افزار (یادگیری) الکترونیکی نوع خاصی از نرم افزار آموزشی است که هدف و محتوای آن با سرفصل‌های برنامه درسی ملی و سطوح نظام آموزش رسمی هماهنگی و تطابق دارد. درس افزار یادگیری الکترونیکی می‌تواند به طور مستقل یا مبتنی بر شبکه مورد استفاده قرار گیرد (اسکندری، ۱۳۸۸).
الگوی دریافت مفهوم: دریافت مفهوم عبارت از «جستجو و فهرست نمودهایی است که از آن برای تمیز نمونه ها از غیر نمونه های طبقات استفاده شود». دریافت مفهوم از یک دانش آموز می خواهد مثال هایی (که نمونه ها نامیده می شوند) که شامل ویژگی هایی (که نمودها نامیده می شوند) از آن مفهوم است را با مثال‌های دیگری که شامل آن نمودها نیست مقایسه و مقابله کند و بدینوسیله نمودهای مقوله ای را که در حال حاضر در ذهن فرد دیگر وجود دارد کشف نماید (جویس و ویل، ۱۳۷۸، ص ۱۹۶).
یادگیری: یادگیری به فرایند ایجاد تغییرات نسبتاً پایدار در رفتار بالقوه فرد اطلاق میشود که بر اثر تجربه حاصل آید (سیف، ۱۳۸۷).
یادداری: منظور از یادداری، توانایی به یادآوری اطلاعات از حافظهی دراز مدت است. بدین معنی که یادگیری دانشآموزان تا چه حد معنیدار بوده است، که آن‌ها بتوانند بعد از گذشت سه هفته برای پرسشهایی که از متن مورد تدریس از آن‌ها میشود جواب صحیح داشته باشند.
۱-۶-۲ بخش دوم: تعاریف عملیاتی
درس افزار: درس افزار تهیه شده در این پژوهش به منظور آموزش زبان انگلیسی یک درس افزار تعاملی است که آموزش های مطرح شده در آن بر اساس الگوی دریافت مفهوم و با بهره گرفتن از تکنیک مثال و غیر مثال آموزش داده می شود. در این درس افزار در ابتدا برای آموزش یک واژه یا یک مفهوم مثال‌هایی به دانش آموزان ارائه و همزمان در یک ردیف مقابل آن غیر مثال‌هایی نیز ارائه می شود و از دانش آموزان خواسته می شود تا با مطابقت مثال‌ها و غیر مثال‌ها، مفهوم مورد نظر را کشف نمایند. سپس در یک بند به شکل ارزشیابی مفهوم مورد نظر از آن‌ها خواسته می شود. اگر دانش آموزان نتوانند مفهوم مورد نظر را درست تشخیص دهند، مثال‌های بیشتری به آن‌ها ارائه می گردد و سپس از آن‌ها سؤال می شود. این روند تا زمانی که دانش آموزان بتوانند مفهوم مورد نظر را کشف کنند ادامه دارد.
الگوی دریافت مفهوم: الگوی دریافت مفهوم در سه مرحله ی اساسی انجام می گیرد. در مرحله ی اول نمونه ها و مثال‌هایی برای مفهوم تازه توسط معلم ارائه می گردد. سپس دانش آموزان به مقایسه ی ویژگی‌ها و خواص در نمونه های مثبت و منفی (مثال و غیرمثال) می پردازند و فرضیه هایی درباره ی مفهوم تازه طرح می کنند. دانش آموزان بر اساس ویژگی ها و خواص حدسی به بیان قواعد یا تعاریف می پردازند. در مرحله ی دوم، دانش آموزان مثال ها و نمونه های دیگری را بدون طرح نام مفهوم با عنوان «بلی» و «خیر» تشخیص و تمیز می دهند و معلم بر اساس ویژگی های مفهوم تازه، فرضیه های را تأیید، مفهوم را نامگذاری و تعاریف لازم را بیان می کند. و دانش آموزان نیز مثال‌های دیگری را بیان می کنند. در مرحله ی سوم، دانش آموزان نحوه ی تفکر خود را توضیح می دهند و درباره ی کشف مفهوم تازه بحث می کنند و ضمن بیان ویژگی های مفهوم تازه، درباره ی نوع و تعداد فرضیه ها بحث می کنند.
یادگیری: یادگیری در این پژوهش به صورت عملیاتی عبارت است از تفاضل نمرات پس آزمون و پیش آزمون دانش آموزان در آزمون‌های اولیه و پایانی، که نشان دهنده ی میزان رشد یادگیری آنان در انتهای پژوهش نسبت به ابتدای آن است.
یادداری: در این پژوهش به منظور تعیین میزان یادداری دانش آموزان در مفاهیم مورد نظر پژوهشگر برای تدریس، آزمونی مرکب از سؤالات پیش آزمون و پس آزمون در نظر گرفته شده است که به فاصله ی زمانی سه هفته پس از پایان پژوهش، بر روی دانش آموزان مورد مطالعه اجرا خواهد شد. منظور از یادسپاری در این پژوهش، نمرات دانش آموزان مورد مطالعه در این آزمون است.
زبان انگلیسی: منظور از زبان انگلیسی به شکل عملیاتی آن در این پژوهش، تعداد ۳ درس از زبان انگلیسی سال اول دبیرستان است. که در قالب یک درس افزار به شیوه ی الگوی دریافت مفهوم درآمده و مورد آموزش قرار می گیرد.
فصل دوم
ادبیات و پیشینه پژوهش
۲-۱ مقدمه:
در این فصل در ابتدا به بیان مبانی نظری موجود در خصوص آموزش های مبتنی بر رایانه، آموزش الکترونیک، فناوری های آموزشی، چند رسانه های آموزشی و به طور کلی استفاده از فناوری در آموزش می‌پردازیم و در ادامه به معرفی الگوهای تدریس و الگوهایی که با الگوی دریافت مفهوم هم خانواده می باشند و همچنین الگوی دریافت مفهوم، اصول این الگو، مراحل تدریس در این الگو و … مطالبی در زمینه ی آموزش زبان انگلیسی می‌پردازیم؛ و در انتها مبانی تجربی موجود در داخل و خارج از کشور در خصوص موضوع پژوهش (استفاده از چند رسانه ای های آموزشی مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم و سایر الگوهای آموزشی) و تأثیر آن بر یادگیری و یادداری دانش آموزان در درس زبان انگلیسی بیان می‌گردد.
۲-۲ مبانی نظری
۲-۲-۱ نقش فناوری در آموزش و یادگیری:

• بهبود وضعیت امنیت

• کاهش هزینه‌های عملیاتی

• • کاهش زمان ارسال و حمل اطلاعات برای کاربران از راه دور

  (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• بهبود بهره وری

• توپولوژی آسان

و مانند آن است. VPN نسبت به شبکه‏های پیاده‌‏سازی شده با خطوط استیجاری، در پیاده‌‏سازی و استفاده، هزینه کمتری صرف می‌کند. اضافه و کم کردن گره‌ها یا شبکه‌های محلی به آن، به خاطر ساختارش، با هزینه کمتری امکان‌پذیر است. در صورت نیاز به تغییر همبندی شبکه خصوصی، نیازی به راه‌‏اندازی مجدد فیزیکی شبکه نیست و به صورت نرم‌افزاری، همبندی شبکه قابل تغییر است. (Harmening، ۲۰۰۹)
به دلیل مزایای ذکر شده برای برقراری ارتباطی امن بین مراکز پیشخوان دولت و سرور اینترنت با VPN پیشنهاد می‌شود.
۶-۴ پایگاه داده‌ها
می‌توان در لایه دیتا از ابزارهای قویHibernate و object mappingاستفاده شود تا بتوان استقلال سیستم را از پایگاه اطلاعاتی خاص حفظ نمود. بنابراین مدیریت پایگاه اطلاعاتی سیستم می تواند به انتخاب مشتری و نیاز مجموعه بر پایه Oracle یا MySQL انتخاب گردد. اگرچه تفاوت های بسیاری میان این دو مدیریت پایگاه داده وجود دارد، اما نمی‌توان به صورت قطع اظهار داشت که کدام‌یک از آن‌ها نسبت به دیگری برتری بیشتری دارد. ولی از آنجا که سیستم مشترکینی که در حال حاضر در شرکت گاز استان یزد در حال خدمت رسانی و پاسخگویی به مشترکین محترم است بر پایه Oracle پیاده سازی شده است، برای جلوگیری از برخی موازی کاری‌های تخصصی در این زمینه، پیشنهاد می‌شود از مدیریت پایگاه داده Oracle استفاده شود.
۶-۴-۱ فضای ذخیره سازی
با توجه به مدارک درخواستی برای اشتراک پذیری، مواردی که به عنوان دیتا باید ذخیره شوند تعیین شده است:

• اطلاعات نقشه نظام مهندسی(شامل نوع مصرف، تعداد واحد، متراژ لوله کشی و مانند آن)

• تصویر نقشه (تصویری با فرم JPEG)

• اطلاعات شناسنامه ای و کارت ملی (شامل نام و نام خانوادگی، شماره ملی، شماره شناسنامه و مانند آن)

• تصاویر آن (تصاویری با فرم JPEG)

• اطلاعات پایان کار ساختمان و سند مالکیت (شامل متراژ زیرساخت و مانند آن)

• اطلاعت تماس (شامل آدرس کامل با کدپستی، ایمیل، تلفن و مانند آن)

با این‌که از لحاظ تعداد کاربران online برای سیستمی که در حال حاضر پیشنهاد می‌گردد، هیچ گونه محدودیتی وجود ندارد و با به کارگیری یک سرور پرقدرت web و Database می‌توان به حد دلخواه ترافیک و ظرفیت لازم را پوشش داد، روزانه در تابستان حدود ۳۰ الی ۴۰ نفر و در زمستان‌ها حدود ۷۰ الی ۸۰ نفر متقاضی اشتراک گاز در شهر یزد داریم. با احتساب شهرستان‌ها، می‌توان به طور میانگین روزانه ۱۰۰ متقاضی اشتراک پذیری در نظر گرفت. برای ذخیره سازی مدارک مطرح شده، اگر حداکثر ۵ مگابایت برای هر شخص لازم است، روی هم رفته ۱۰۰ نفر در هر روزکاری (۳۳۰ روز در سال بدون احتساب جمعه ها) مراجعه کننده داریم که می‌شود : ۳۳۰۰۰ نفر
۳۳۰۰۰= ۳۳۰ * ۱۰۰
با این حساب حجم اطلاعات را تقریبا ۲۰۰ گیگابایت در هر سال می‌توان در نظر درگرفت.
۱۶۵۰۰۰ = ۳۳۰۰۰* ۵
۶-۴-۲ تکنولوژی RAID^[37]
راهکارهای مختلفی برای افزایش سرعت عملکرد هارد دیسک‌ها و پشتیبان گیری از آن‌ها معرفی و استفاده شده است که چینشRAID معروف‌ترین آن‌هاست. استفاده از این تکنولوژی در هارد دیسک‌های سرور پیشنهاد می‌شود.
تکنولوژی RAID روشی برای قرار دادن چندین هارددیسک در کنار یکدیگر برای افزایش کارآیی و امنیت عملکرد آن‌ها است.
مزایا و مشخصات:

• داده ها به بلوک‌هایی تبدیل می شوند و هر بلوک در هارد دیسک مجزا ذخیره می شود.

• باعث بالا رفتن کارایی سیستمI/O می‌گردد چرا که بار ترافیکی نقل و انتقالات بین چندین کانال مجزا تقسیم می شود.

• بالارفتن کارایی بدلیل وجود کنترلرهای مختلفی که عمل کنترل ترافیک را به عهده می گیرند.

• افزایش سرعت (Harrison، ۲۰۰۹)

۶-۵ تعیین مشخصات سخت افزاری
جهت انتخاب یک دستگاه سرور مناسب می بایست آیتم های متعدد و مهمی را در نظر گرفت. در صورتی‌که نیازهای واقعی یک مجموعه درست تعریف گردد، سرور انتخاب شده به مدت حداقل ۵ سال سرویس های مورد نیاز را تامین می نماید که ذیلا به این موارد می پردازیم:
– سرور جهت چه کاربردی انتخاب می گردد:
در وهله اول، می بایست کاربرد سرور مشخص گردد. سرورها بر اساس کاربرد ، دارای توانایی های مختلفی هستند. سرورها به عنوان Storage Server, File Server, Internet Server, Application Server ، Database Server و مانند آن در مجموعه های مختلف سرویس دهی می کنند. بنابراین تقسیم بندی، می بایست کاربرد سرور در مجموعه را مشخص نمائیم.
– تعداد user هایی که می بایست به آنها سرویس بدهیم:
با توجه به طراحی فنی سرورها، تعداد کاربرهایی که می توانند به این سرور متصل گردند، متفاوت است. بنابراین تعداد کاربران حال حاضر در مجموعه و احتمال افزایش این کاربران تا ۳ سال آینده (عمر مفید سرور) را در نظر گرفت.
با در نظر گرفتن دو مورد مذکور، به جزئیات انتخاب سرور مناسب می‌پردازیم:
– کاربرد سرور:
با توجه به کاربرد در نظر گرفته شده ، تعداد CPU ، میزان Ram و میزان Storage مورد نیاز و لزوم وجود Redundancy در موارد مختلف (که سرور قابلیت Support آن را داشته باشد) انتخاب می‌گردد. همچنین فضایی که قرا
ر است سرور در آن نصب گردد، حائز اهمیت است. عموما سرورها در دو مدل Rack Mount و Tower ارائه می گردند. بنابراین می بایست با توجه به فضای تعیین شده، مدل متناسب با فضای اختصاصی انتخاب گردد.
معمولا نرم افزارهای کاربردی، حداقل سخت افزار مورد نیاز به جهت میزان Ram وCPU مورد نیاز را ارائه می‌دهند، پس با توجه به نرخ افزایش حجم کاربران و سرویس های مورد نیاز، می بایست این حداقل ها را در حد نیاز افزایش دهیم. قابل ذکر است که تعداد و ظرفیت هارد (Storage) مورد نیاز ، با درنظر گرفتن حجم داده ها و میزان رشد آن در طول زمان مشخص ، در نظر گرفته می‌شود .
– نگهداری از سرورها :
سرورها به گونه ای طراحی شده اند که در طول سال بصورت شبانه روزی وظیفه سرویس دهی صحیح را بعهده داشته باشند. در این بین انجام سرویس های به موقع و روتین در فواصل زمانی مشخص، به عدم افت کارآیی سیستم کمک می‌نمایند. همچنین شرایط محیطی مناسب به کارایی بهتر سیستم کمک می کند.