جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد
در رشته علوم قرآن و حدیث
عنوان:
جستاری در چگونگی طرح موضوعات کلامی در مجمع البیان
استاد راهنما:
دکتر محسن قاسم‌پور
استاد مشاور:
دکتر حسین ستار
به وسیله: سمیه مسعودی‌نیا
بهمن۱۳۹۳
ستایش برای خداست،

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

آن نخستین بی آغاز و واپسین سر انجام.
ستایش برای خداست،
که خود را به ما شناساند و شیوه سپاسگزاری از خود را به ما آموخت
و درهای علم به پروردگاریش را به روی ما گشود
و ما را به اخلاص ورزیدن به توحید خود رهنمون ساخت.
تقدیم به:
مقدس‌ترین واژه‌ها در لغت‌نامه دلم
مادر مهربانم، آنکه آفتاب مهرش در آستانه قلبم همیشه پابرجاست.
پدرم، مهربانی مشفق و استوارترین تکیه‌گاهم
همسر فداکارم‌ـ به صمیمت باران‌ـ که نشانه لطف الهی در زندگی من است.
فرزندانم که وجودشان شادی‌بخش و صفایشان مایه آرامش زندگی من است.
تشکر و قدردانی
به پاس تعبیر عظیم و انسانی‌شان از کلمۀ ایثار، به پاس عاطفۀ سرشار و گرمای امیدبخش وجودشان که در این سردترین روزگاران پشتیبان من است، به پاس قلب‌های بزرگشان که فریادرس است و در سرگردانی و ترس در پناهشان به شجاعت می‌گراید و به پاس محبت‌های بی‌دریغشان که هرگز فروکش نمی‌کند.
با تشکر و قدردانی از پدر و مادرم ‌ـ ماندنی‌ترین گل‌های وجودم‌ ـ که تمام هستی‌ام را به دعای سبزشان می‌سپارم.
قدردانی و تشکر از استادی با کمالات و شایسته، صاحب علم و اخلاق، جناب آقای دکتر محسن قاسم‌پور که در کمال سعۀ صدر و فروتنی ثابت کرد: «ایثار آن است که برای خود نباشی.» از خدای منّان خواستارم پله‌های اقتدار و صلابت را یک‌به‌یک بپیماید.
و با تشکر از استادی فرزانه و دلسوز، جناب آقای دکتر ستار (مدیریت محترم وقت گروه) که زحمت مشاوره این پایان‌نامه را متقبل شدند.
و با تشکر از اساتید فرهیخته و باتقوا جناب آقای دکترعباس اقبالی و جناب آقای دکتر حسن احمدی زاده که زحمت بازخوانی و داوری این پایان‌نامه را متقبل شدند.
و با قدردانی فراوان از همسر صبورم! به‌خاطر وقت‌هایی که در کنارم بود و برای عاشقانه زیستن دستم را گرفت.
چکیده:
بخش قابل توجهی از آیات قرآن، آیاتی است که موضوعات اعتقادی و معارفی را دربرمی‌گیرد. پرداختن به این مهم در قرآن از آنجا نشئت می‌گیرد که عقیده، مبنای اخلاق و عمل آدمی است. واکاوی جلوه‌های مهم آیات قرآنیِ معطوفِ به عقیدۀ انسانی، همواره مورد اهتمام مفسران قرآن بوده است. مجمع البیانِ فضل بن حسن طبرسی که تفسیری است جامع و اجتهادی و دارای اعتبار در میان عالمان و قرآن‌پژوهان مسلمان، از زمرۀ این کوشش‌ها به‌شمار می‌رود. بر این اساس می‌توان گفت: موضوعات عقاید و کلام، در سایه‌سار وحیِ الهی، جلوۀ مهم و برجسته‌ای در این تفسیر دارد. طبرسی در مجمع البیان به‌مثابۀ مفسری جامع‌نگر مطرح است که پس از شیخ طوسی و تفسیر تبیان او، با آراء و دیدگاه‌های عالمان و مفسران متکلم مسلمان، ذیل آیات مربوط مواجه شده و فعالانه برخورد کرده است. این مواجهه گونه های متفاوت دارد. از توضیح و تبیین آن آرا گرفته تا موافقت یا تخطئۀ این انگاره‌ها. از جمله دستاوردهای این پژوهش آن است که طبرسی با توجه به مبانی تفسیری خود و با عنایت به دیدگاه‌های کلامی شیعه تلاش کرده تا مبانی کلام شیعه را تحکیم بخشد. دیگر آنکه در مواجهه با قیاس مفسران برخی فرقه‌های مسلمان، دیدگاهش با دیدگاه‌های گروه‌هایی مانند معتزله، قرابت بیشتری دارد. تخطئۀ تفسیر جبرگرایان و حشویه نسبت به سایر فرقه‌ها، در این تفسیر برجسته‌تر می کند.
کلیدواژه‌ها: کلام و عقاید، دیدگاه‌های تفسیری، مجمع البیان، معتزله، جبرگرایان.
فهرست مطالب
مقدمه ۱
طرح تحقیق ۴
موضوع تحقیق ۴
زمینه، سابقه و تاریخچۀ موضوع تحقیق ۴
اهداف تحقیق ۵
اهمیت و ارزش تحقیق با تأکید بر کاربرد نتایج آن ۵
فرضیه‌ها ۵
روش انجام تحقیق ۶
فصل اول: کلیات و مفاهیم ۷
۱-۱. تعاریف و اصطلاحات ۸
۱-۱-۱. تفسیر در معنای لغوی ۸
۱-۱-۲. تفسیر در معنای اصطلاحی ۸
۱-۱-۳. علم کلام ۹
۱-۱-۳-۱. تاریخ پیدایش علم کلام ۹
۱-۱-۴. مکتب معتزله ۱۰
۱-۱-۴-۱. اصل توحید ۱۱
۱-۱-۴-۲. اصل عدل ۱۱