۲-۷-۸ نظریه سائق (فرضیه ناکامی –پرخاشگری)
چندی بعد از رواج نظریه فروید، نظریه پردازان فرویدی این عقیده را که پرخاشگری یک سائق یا غریزه فطری است رد کردند و آن را منبعث از ناکامی دانستند(اتکینسون ۱۹۸۳، ترجمه براهنی وهمکاران ۱۳۷۳، ۲۱۳). دولارد^[۹۷] و همکارانش درسال ۱۹۳۹ اظهار کردند که شرایط خارجی مثل ناکامی ،درد فیزیکی ومسدود شدن رفتار جهت داده شده به سوی هدف، منجر به برانگیخته شدن سائقی می‌شود صدمه رساندن آشکار علیه شخص دیگر یا شی است (الیوروتیندال^[۹۸] ۱۹۹۳، ۱۶۶)، بروز پرخاشگری موجب کاهش این سائق میشود. در پاسخ به ناکامی ،پرخاشگری یک پاسخ غالب است، اما اگر پرخاشگری در گذشته تنبیه شده باشد ممکن است پاسخهای دیگر ی ظاهر شود. در واقع ناکامی همیشه به عنوان پیشایند رفتار پرخاشگرانه به شمار می‌رود (آبرامزوسگال^[۹۹]، ۱۹۹۸).
مدل نظریه سائق
نیاز← تنش← عدم تعادل روانی← ایجاد سائق← رفع تنش← تعادل روانی← ناکامی ← پرخاشگری
۲-۷-۹ نظریه یادگیری اجتماعی
برخی از روان شناسان معتقدند که پرخاشگری هیچ فرقی با سایر پاسخهای آموخته شده ندارد. پرخاشگری می تواند از طریق مشاهده یا تقلید آموخته شود و هر چه بیشتر تقویت شوداحتمال وقوع آن بیشتر میشود (اتکینسون۱۹۸۳، ترجمه براهنی وهمکاران ۱۳۷۳، ۲۱۴).
مطالعه باندورا (۱۹۶۵)با کودکان مهد کودک نشان داد که کودکان از یک مدل پرخاشگردر فیلم تقلید کردند. این مطالعه همچنین نشان داد، پیامدهایی را که مدل در فیلم تجربه میکرد، در عملکرد پرخاشگری تقلید کودکان، اثر میگذارد، نه در فراگیری آنها (نلسون وایزارائل ترجمه منشی طوسی ۱۳۷۲، ۱۷۶).
اغلب پژوهشهای مربوط به رشد رفتار پرخاشگرانه مزمن بر نقش تجربیات کسب شده در خانواده وهمسالان تاکید میورزند. استفاده والدین از خشونت وانظباط اعمال شده با قدرت، مانند تهدید، اعمال نیروی بدنی وارعاب ،رفتار پرخاشگرانه کودک راکم نمی کند. بلکه منجر به طغیان آن میگردد (پتیت^[۱۰۰] ۱۹۹۷، ۱۸۵).
در زمان طفولیت همه کودکان ساعتها رفتار پرخاشگرانه از خود نشان میدهند و به هنگام تعامل با همسالان بیش از همیشه آشوبهای پرخاشگرانه افزایش مییابد. کودک با دیگران با بد حرفی بر خورد میکند و در موقعیتهایی که در گیری کمی وجود دارد و یا هیچ تحریکی به حمله ور میشود.
وقتی که این رفتار ها تایید می شوند به سمت ادامه یافتن سوق می یابند وبه سمت نقصهای پایدار در رشد اخلق وخود کنترلی وهمچنین یکسب زندگی ضد اجتماعی پیش می روند(برک^[۱۰۱] ۱۹۹۴، ۱۳۲).
کودکان ضد اجتماعی به وسیله همسا لان بهنجار طرد می‌شوند و به تشکیل گروه های همسال منحرف در پایه‌های چهارم وپنجم دست می‌زنند (کوی وکویراسمیت^[۱۰۲] ۱۹۸۳، ۱۴۲؛ واکر^[۱۰۳] ۱۹۹۳به نقل از مس^[۱۰۴] ۱۹۹۶، ۱۷۹). این گروه همسالان منحرف به پسران دارای رفتارهای ضد اجتماعی یک سیستم حمایتی برای اعمال ضداجتماعیشان می‌دهد و مهارتهای ضروری برای اعمال بزهکاری اضافی از طریق تقلید و تقویت آموخته می‌شود (مس ۱۹۹۶، ۱۶۳).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۷-۱۰ نظریه هنرمندانه
ازپایان قرن نوزدهم به بعد بعضی از متخصصان تعلیم و تربیت به این باور رسیدند که بیان هنرمندانه می‌تواند نقش مهمّی در تکامل وآموزش کودکان ایفا کند. یکی از چهرههای بر جسته این سنت ویکتورلو و نفلد بودوی بر این عقیده بود که حدیث نفس در هنر، برای تکامل شخص وعاطفی سالم ضرورت دارد.اصلی که تا اندازه ای مبتنی بر اندیشهای روانپزشکی است. رودولف آرنهایم و پیروان بسیار اوست که در حال حاضر معروفترین کار برد روانشناسی ادراکی گشتالت رادر هنر به طور کلی وبخصوص در نقاشی کودکان به دست داده است. کار آرنهایم نظریه آرنهایم در باره هنر قابل توجه است زیرا یکی از جامعترین گزارشهای نظری مربوط به نقاشی کودکان را همراه با ملاحظات ادراکی ،عاطفی-بیانی وشناختی – تکاملی، در چار چوبی واحد ارائه می دهد کار آرنهایم بویژه، از نقاشیهای کودکان توصیف هایی ساختاری به دست میدهد که مبتنی بر اصول گشتالتی سازمان ادراک است. تکامل منطقی این دید گاه آن است که نقاشی می تواند نقش مهمی در درمان و آموزش ایفا کند (مخبر ۱۳۷۰، ۱۶۳).
۲-۷-۱۱ نظریه بالینی- فرافکن
ازسال ۱۹۴۰حوزه دیگری از دلبستگی به نقاشی کودکان آغاز شد.در این فرض برآن بود که کودکان عواطف وانگیزه های خود را در نقاشیها یشان فرافکنی میکنند. این نحوه استفاده ازنقاشی در سنجش شخصیت و سازگاری روانشناختی، بخشی از کاربرد گستردهتر روش های فرافکنی در روانشناختی بالینی و روانپزشکی بود. بهرهگیری تفسیری از نقاشیها برای سنجش شخصیت نیز مانند سایر روش های فرافکنی از قبیل آزمون لکههای جوهر رورشاخ ،بیش از آن که به تحلیل علمی باشد بر تاثیرات شهودی و ذهنی استوار بود. در حال حاضر میتوانیم میان فرض گودیناف – هاریس، مبنی برآن که نقاشیها بیان مستقیم مفاهیماند وعقاید متخصصان بالینی مبنی بر آن، که نقاشیها بیان مستقیم حالات عاطفیاند، نوعی شباهت بنیادین را مشاهده کنیم (مخبر ۱۳۷۰، ۱۶۵).
۲-۷-۱۲ نظریه تکاملی
از حدود سال ۱۸۸۵تا دهه ۱۹۲۰دلبستگی گستردهای به تنظیم نوعی طبقه بندی از هنر کودکان وجود داشت. به نظر میرسد بسیاری از پژوهندگان پیشین بر این گمان بودهاند که نقاشی کودک نسخهای از یک تصویر درذهن کودک است وبنابراین نقاشی های یک کودک، «دریچهای گشوده بر اندیشه ها واحساسات اوست. کرش اشتانیر^[۱۰۵] (۱۹۰۵) هزاران نقاشی متعلق به دانش‌آموزان را مورد بررسی قرار دادودر پایان کار به سه دسته کلی رسید که نوعی توالی سنی تقریبی را نشان میداد.۱- نقاشی‌های شماتیک^[۱۰۶] ۲-نقاشی‌های مبتنی بر ظاهر بصری ۳-نقاشی هایی که در آنها سعی میشود فضایی سه بعدی را نشان داده شود.روما^[۱۰۷]، (۱۹۱۳) نقاشی‌های دانش آموزان رادر طول یک دوره زمانی مورد مطالعه قرار داد و در فرایند تعامل نقاشی چهره انسان، ده مرحله را از یک دیگر متمایز کرد. امّا شاید مهمترین کار از میان این طبقه بندی های اوّلیه ،کار لوکه^[۱۰۸] (۱۹۲۷،۱۹۱۳) باشد این طبقهبندی که شامل پنج مرحله تکامل است تاحدودی به دلیل آن به تدوین نظریه ای واحد انجامیدو همچنین به دلیل تاثیر آن کار بعداًتوسط پیاژه صورت گرفت اهمیّت دارد. لوکه براین فرض بود که نقاشی های کودکان مبتنی بر نوعی مدل ذهنی درونی (که پیاژه آن را «تصویرذهنی» می‌نامد) است.
فلورانس گودیناف ۵ در سال۱۹۲۶ کتاب خود را درباره اندازه گیری هوش به وسیله نقاشی بود انتشار داد. این اثر، همراه با تجدید نظر بعدی وبسط آن توسط هاریس (۱۹۶۳)، منجر به شکل‌گیری نوعی سنت طولانی ارزیابی تکامل فکری از طریق نقاشی شد.دستاوردعمد این اثر، آزمون «کشیدن یک انسان »است. که در آن نقاشی کودک از چهره انسانی با اختصاص نمره به هر یک از اجزاء موجود در چهره ارزیابی میشود و ماحصل کار تحت عنوان بهره هوشی گودیناف شناخته می شود (مخبر ۱۳۷۰، ۱۷۹).
۲-۷-۱۳ نظری بالینی- فرافکنانه
نظریه غالب در شالوده نگرشهای بالینی- فرافکنانه به نقاشی کودکان، نظریه روانکاوی است. در این نظریه میتوان به مفهوم ذهن ناخودآگاه به عنوان سرچشمه سائقهای مکمل برای ارضای (شهوانی جنسی) و پرخاشگرانه ویرانگرای اشاره کرد (فروید ۱۹۷۶، ۱۷۹).
در مورد، نقاشی، نظریههای فروید حکایت از آن دارندکه کار هنری کودک، قویاً از آرزوها و ترسهای ناآگاهانهاش تاثیر خواهند پذیرفت.
این اندیشه روانکاوانه میگوید نقاشی ممکن است تخلیه هیجان های سرکوب شده را فراهم سازد. غالب پژهشگران گفته اندکه تجسم بازوان دراز ودست های بزرگ بیان کننده قدرت و اراده است (مکوور ۱۹۴۹، ۱۹۶؛ دی لئو ۱۹۷۰، ۲۰۲؛ شیلد کروت و همکارا ۱۹۷۲، ۲۱۳) برعکس حذف بازوان یا دستها از نقاشی نیز بازتابی از احساس درماندگی و بیکفایتی تلقی میشود. نقاشیهای انجام شده از پیکره انسان که در آنها دو دست در جیبها قرار میگیرند یا به پشت کشیده میشوند، نشانهای از گناه و اضطراب در مهار کردن هوسهای «ممنوع» تفسیر میشود. سونس (۱۹۶۸) میگوید براساس مدارک بسیاری میتوان نشان دادکه کودکان دارای سازگاری بهتر غالباًنقاشی هایی با کیفیت برتر می‌سازند و جزییاتی که احتمالاً در نقاشی‌های با کیفیت برترمشاهده می شوند از جمله جزییاتی هستند که به اعتقاد مکور تضادهای درونی فرد را بیان می‌کنند (فرمرازی ۱۳۸۶، ۱۳۲).
فصل سوم:
روش شناسی پژوهش
۳-۱- پیش‌درآمد
در این فصل ابتدا طرح تحقیق با توجه به موضوع تحقیق شرح داده می‌شود آنگاه جامعه آماری و نمونه مورد مطالعه همراه با نحوه نمونه‌گیری مورد بحث قرار خواهند گرفت. سپس ابزارهای اندازه‌گیری به همراه اعتبار^[۱۰۹] و قابلیت اعتماد^[۱۱۰] آنها توضیح داده خواهد شد و نیز نحوه گردآوری داده‌ها و چگونگی اجرای آزمون‌ها وپرسش‌ها تشریح می‌شود و در انتها روش آمار مورد بحث قرار خواهد گرفت.
۳-۲- طرح تحقیق
بر طبق نظر کرلینگر (بی‌تا، ترجمه شریفی و زند، ۱۳۷۷) طرح پژوهش نقشه و ساختار پژوهش برای دستیابی به پاسخ پرسش‌های پژوهش است که با توجه به هدف‌ها و ماهیت موضوع پژوهش و امکانات اجرایی، طرح پژوهش مناسب انتخاب می‌گردد. در این پژوهش با توجه به موضوع پژوهش مناسب‌ترین شیوه برای آزمون فرضیه پژوهش و بررسی تأثیر متغیر مستقل یعنی نقاشی درمانی بر متغیر وابسته یعنی میزان پرخاشگری دانش‌آموزان از طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل و انتخاب طبقه ای استفاده شده است. این طرح شبه آزمایشی است.
سرمد و همکاران (۱۳۷۸) طرح آزمایشی با گروه گواه و انتخاب طبقه ای را بدین‌گونه شرح داده از: «برای بررسی اثر یک متغیر مستقل بر متغیر وابسته می‌توان از این طرح استفاده کرد. در این طرح آزمودنی‌ها با انتخاب طبقه ای میان گروه آزمایشی و گروه گواه تقسیم می‌شوند پس از آن عمل آزمایشی به اجرا در می‌آید. این طرح با حالت پیش آزمون و پس آزمون است. چنانچه در اینجا از نمادهای R برای انتخاب طبقه ای و O₁ و O₂ به ترتیب برای نمایش مشاهده پس آزمون دو گروه آزمایشی و گواه مورد استفاده قرار گیرد و و به ترتیب برای نمایش پیش آزمون دو گروه آزمایش و گواه و علامت x^* برای نمایش مواقع عمل آزمایش و x برای نمایش عمل انجام شده در گروه کنترل به کار رود، طرح تحقیق شبه آزمایشی را به صورت ذیل می توان نمایش داد.

و پرسشنامه SCl90-R توسط اولیاء دانش آموزان تکمیل گردید.
۳-۳- جامعه آماری
جامعه آماری مورد مطالعه پژوهش شامل کلیه دانش‌آموزان پسر پایه ششم ابتدایی می‌باشند که در سال تحصیلی ۹۲-۹۱ در مدارس شهر گچساران مشغول به تحصیل بوده و دارای رفتارهای پرخاشگرانه هستند.
که تعداد آنها ۱۵۱۷ نفر است.
۳-۴- حجم نمونه مورد مطالعه
در این پژوهش ۵۰ نفر دانش‌آموز پسر که رفتارهای پرخاشگرانه دارند نمونه مورد مطالعه را تشکیل می‌دهند که از چهار مدرسه در مناطق شهر گچساران انتخاب شده‌اند.
۳-۵- روش نمونه‌گیری و تعداد نمونه
نمونه‌گیری پژوهش حاضر از نوع نمونه‌گیری طبقه ای است.
در این پژوهش ابتدا از میان چهار مدرسه پسرانه ابتدایی کلاس ششم گچساران به صورت طبقه ای از میان شهرستان گچساران انتخاب شدند. (به جدول ۳-۱ مراجعه کنید) سپس در برخی مدارس برای جلب همکاری والدین و افزایش اطلاعات آنان، با هماهنگی اولیاء مدارس برای جلب همکاری والدین با هماهنگی اولیاء مدارس جلسه آموزش خانواده تحت عنوان «نقش هنر در بهداشت روانی کودکانمان» برگزار گردید و در برخی دیگر از مدارس که امکان جمع‌ آوری کلیه اولیاء در یک زمان وجود نداشت با همکاری مشاورین از والدین دانش‌آموزانی که قبلاً به خاطر اختلالات رفتاری و رفتارهای پرخاشگرانه به مشاور ارجاع داده شده بودند تقاضا به عمل آمد که برای برگزاری یک جلسه به مدرسه مراجعه کنند. پس از ارائه توضیحات لازم به اولیاء پیرامون نحوه پاسخگویی به پرسشنامه R-90SCL، سپس پرسشنامه‌ها توسط اولیاء تکمیل گردید. دو گروه همتا تشکیل شد. سپس یکی از دو گروه به عنوان گروه آزمایشی و دیگری به عنوان گروه گواه انتخاب شدند و درمان بر روی گروه آزمایشی صورت گرفت. هر دو گروه پیش آزمون در مورد آن ها اجرا شد و بعد از آن گروه آزمایش به مدت ۶ جلسه ۲۵ دقیقه به انجام نقاشی با موضوعات آزاد پرداختند؛ اما گروه کنترل در معرض هیچ متغیر مداخله کننده (نقاشی درمانی) قرار نگرفت. پس از اتمام جلسات از هر دو گروه پس آزمون گرفته شد.
جدول ۳-۱: تعداد دانش‌آموزان گروه کنترل و گروه آزمایش

موقعیت

تعداد دانش‌آموزان گروه آزمایش

تعداد دانش‌آموزان گروه کنترل

شمال

۶