در چنین وضعیتی که مدیریت در استفاده از اقلام تعهدی اختیاری با محدودیت مواجه است، چگونه تلاش خواهد کرد تا در صورت لزوم سود خود را افزایش دهد. به طور خاص، تحقیقات پیشین نشان داده‌اند که شرکت‏ها تلاش می‌کنند تا از گزارش سود غیر منتظره منفی اجتناب کنند. زیرا، پیامدهای سود غیر منتظره منفی بسیار زیاد است. در تحقیق حاضر، مدیریت سود واقعی و مدیریت کاهشی پیش ‏بینی سود به عنوان مکانیزم‏های جایگزینی معرفی شده‏اند که در صورت وجود محدودیت در استفاده از اقلام تعهدی اختیاری، مدیران شرکت‏ها تلاش خواهند کرد تا با بهره گرفتن از این دو روش از گزارش سود غیر منتظره منفی اجتناب کنند.

۳-۳ فرضیه‌های تحقیق

فرضیه عبارت است از حدس یا گمان اندیشمندانه درباره ماهیت، چگونگی و روابط بین پدیده‌ها، اشیاء و متغیرها، که به محقق در تشخیص نزدیک‌ترین و محتمل‌ترین راه برای کشف مجهول کمک می‌کند (حافظ‏نیا، ۱۳۸۰).

این تحقیق به بررسی روابط بین مدیریت سود واقعی و مدیریت کاهشی پیش ‏بینی‏ها با متورم بودن ترازنامه می‌پردازد. ‌بنابرین‏، با بررسی ادبیات و پیشینه تحقیق، فرضیه‌ها به صورت زیر طراحی شد:

فرضیه اول: بین کاهشی بودن پیش ‏بینی سود هر سهم و بیش‏نمایی خالص دارایی‏های عملیاتی در ترازنامه رابطه مثبت و معنی‏داری وجود دارد.

فرضیه دوم: بین مدیریت سود واقعی و بیش‏نمایی خالص دارایی‏های عملیاتی رابطه مثبت و معنی‏داری وجود دارد.

۳-۴ روش تحقیق

۳-۴-۱ کلیات روش تحقیق

در هر تحقیق ابتدا باید ماهیت، اهداف، و دامنه آن مشخص شود تا بتوان با بهره گرفتن از قواعد و ابزار و راه‌های معتبر به واقعیت‌ها دست یافت. تحقیق، فرایندی است که طی آن محقق می‌کوشد با پردازش عملی و منظم درون دادها، فرضیه‌های خود را به بوته آزمایش بسپارد (حافظ‏نیا، ۱۳۸۰).

یکی از متداول‏ترین طبقات تحقیقات، تحقیقات توصیفی-کاربردی است. تحقیقات توصیفی، آن چه را که هست توصیف و تفسیر می‌کند و به شرایط یا روابط موجود، عقاید متداول، فرایندهای جاری، آثار مشهود یا روندهای در حال گسترش توجه دارد. به عبارت دیگر، توجه این تحقیق‌ها در درجه اول به زمان حال است؛ هر چند غالباً رویدادها و آثار گذشته را نیز که به شرایط موجود مربوط می‌شوند، مورد بررسی قرار می‌دهد.

تحقیق کاربردی، تحقیقی است که نظریه ها، قانونمندی‌ها، اصول و فنونی که در تحقیقات پایه تدوین می‌شوند را برای مسایل اجرایی و واقعی به کار می‌گیرد. این تحقیقات بیشتر بر موثرترین اقدام تأکید دارند و علت‌ها را کمتر مورد توجه قرار می‌دهند. این تأکید بیشتر به واسطه آن است که تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد عملی دانش هدایت می‌شود (حافظ‏نیا، ۱۳۸۰).

تحقیق حاضر مطالعه‌ای توصیفی-کاربردی با تأکید بر روابط همبستگی و تحلیلی است. این تحقیق را از آن جهت می‌توان کاربردی نامید که با تعیین روابط بین مدیریت سود واقعی و مدیریت کاهشی پیش ‏بینی‏ها با متورم بودن ترازنامه، به سرمایه‌گذاران در پیش‌بینی سودهای آتی، تعیین ارزش شرکت و در نتیجه تصمیم‌گیری ‌در مورد سرمایه‌گذاری و نیز به مدیریت در تصمیم‌گیری به منظور تعیین یا تغییر گزارشگری کمک می‌کند.

۳-۴-۲ مدل مورد استفاده برای آزمون فرضیه‌ها

در این تحقیق از الگوهای رگرسیون لوجستیک چند متغیره به منظور آزمون فرضیه ‏های تحقیق استفاده خواهد شد. به منظور آزمون فرضیه نخست تحقیق از مدل‏ لوجستیک (۳-۱) استفاده می‏ شود:

فرضیه دوم تحقیق از طریق معادله رگرسیون‏های لوجستیک (۳-۲) و (۳-۳) آزمون می‏ شود.

در تمامی مدل‏های فوق، مثبت و معنی‏دار بودن ضریب متغیر BBS به معنای تأیید فرضیه تحقیق می‏ باشد. این مدل‏های رگرسیون لوجستیک با بهره گرفتن از داده های پانلی (ترکیب داده های سری زمانی و مقاطع (شرکت‏ها) مختلف و به روش اثرات ثابت اجرا شده‏است. به منظور اجرای این مدل‏ها از نرم افزار Stata استفاده شده‏است.

۳-۴-۳ متغیرهای تحقیق

۳-۴-۳-۱ متغیرهای وابسته

مدیریت سود واقعی از طریق هزینه‏ های تولیدی (REAL1)

اگر هزینه‏ های واقعی تولید بزرگتر از سطح عادی محاسبه شده از معادله (۳-۴) باشد برابر است با یک، در غیر این صورت برابر صفر است.

مدیریت سود واقعی از طریق مخارج اختیاری (REAL2)

اگر مخارج اختیاری کمتر از سطح عادی محاسبه شده از معادله (۳-۵) باشد برابر است با یک است در غیر این صورت برابر صفر است.

در مدل‏های (۳-۴) و (۳-۵) متغیرها عبارتند از:

= بهای تمام شده تولید برای شرکت i در دوره t. که از طریق مجموع بهای تمام شده کالای فروش رفته و تغییرات در موجودی ها اندازه ‏گیری می‏ شود.

= کل دارایی‏ها برای شرکت i در دوره t-1. (کل دارایی‏های پایان دوره قبل)

= درآمد فروش برای شرکت i در دوره t.

= تغییر در درآمد فروش برای شرکت i در دوره t.

= هزینه های اختیاری شامل مجموع هزینه های تبلیغات، توزیع و فروش و عمومی واداری است.

مدل‏های (۳-۴) و (۳-۵) به صورت مقطعی و در سطح صنعت برآورد خواهند شد. ‌به این ترتیب که با بهره گرفتن از داده های شرکت‏های موجود در یک صنعت برای یک سال بخصوص، مدل‏های (۳-۴) و (۳-۵) تخمین زده شده و مقدار متغیرهای مربوط محاسبه می‏ شود. همچنین، شرط وجود حداقل ۱۰ شرکت در یک صنعت لازمه برآورد این دو مدل رگرسیونی است.

کاهشی بودن پیش ‏بینی سود هر سهم (DOWN)

مشابه بارتو (۲۰۰۲)، درصورتی پیش ‏بینی مدیریت از سود هر سهم کاهشی در نظر گرفته می شود که مدل (۳-۶) برقرار باشد:

مدل (۳-۶)

آخرین پیش ‏بینی EPS ≤ EPS تحقق یافته< اولین پیش‏‏بینی EPS

در صورتی که شرایط مدل (۳-۶) برقرار باشد، DOWN مقدار یک را اختیار خواهد کرد و در غیر این صورت مقدار آن صفر خواهد بود.

۳-۴-۳-۲ متغیر مستقل

خالص دارایی‏های عملیاتی تقسیم بر فروش (BBS): نشان دهنده میزان متورم بودن ترازنامه است ‌به این ترتیب که هر چه مقدار آن بیشتر باشد، به معنی متورم‏تر بودن ترازنامه است. متورم بودن ترازنامه (BBS) با بهره گرفتن از مدل (۳-۷) اندازه ‏گیری می‏ شود. ‌به این ترتیب هرچه مقدار BBS بزرگتر باشد نشان دهنده بیش از واقع بیان شدن خالص دارایی‏های شرکت و متورم‏تر بودن ترازنامه است.

مدل (۳-۷)

در مدل (۳-۷)، NOA نشان دهنده خالص دارایی‏های عملیاتی شرکت است که حاصل مجموع دارایی‏ها و بدهی‏های بهره‏دار منهای مجموع وجه نقد و سرمایه‏گذاری‏های کوتاه‏مدت است.

۳-۴-۳-۳ متغیرهای کنترلی

• • از آنجا که سرمایه‏گذاران نهادی تمایل و قدرت بیشتری برای فشار بر مدیریت جهت تحقق پیش ‏بینی سود هر سهم دارند، انتظار می ‏رود در شرکت‏های با سهم بیشتر مالکان نهادی، تلاش مدیریت برای اجتناب از سود غیر منتظره منفی نیز بیشتر باشد. مالکیت سرمایه‏گذاران نهادی (INST) از طریق درصد کل مالکیت سرمایه‏گذاران نهادی اندازه ‏گیری شده‏است (ماتسوموتو، ۲۰۰۲).