توسعه گردشگری در مناطق روستایی موجب افزایش قیمت کالاهها و خدمات، افزایش کاذب قیمت املاک و افزایش هزینه‌های زندگی می شود از دیگر تاثیرات منفی آن می توان ب فصلی بودن مشاغل ان، سودرسانی توسعه گردشگری به صاحبان زمین و سرمایه، دستیابی افراد غیر محلی به مشاغل دارای درآمد بالا و انصراف افراد محلی از انجام فعالیت‌های کشاورزی اشاره کرد.
ازدحام ترافیک، آلودگی، تغییر شکل چشم اندازهای طبیعی و مصرف بی رویه منابع از جمله آثار منفی ناشی از توسعه گردشگری محسوب می شوند.
گردشگری در برخی از مناطق شهری و روستایی مستقیما باعث تغییر کاربری اراضی می شود در مناطق دیگر با افزایش قیمت زمین بر فعالیت‌های کشاورزی تاثیر می گذارد و باعث بی رغبتی کشاورزان به فعالیتهای کشاورزی شده که در نهایت به تغییر کاربری اراضی کشاورزان منجر می شود.
از لحاظ زیست محیطی با توجه به ارتباط مستقیم گردشگران روستایی با محیط طبیعی، در صورت عدم مدیریت این فرایند، در بسیاری از موارد گردشگری می تواند به تخریب محیط زیست منجر شود بنابراین گردشگری روستایی موجب برانگیخته شدن حساسیتهای محیطی شده و برای پایداری گردشگری روستایی، حفظ محیط زیست و ارتقای آن از جمله اولین ضرورتها به حساب می آید. حتی از نظر وضیعت فیزیکی روستاها، حفظ بافتهای باارزش روستایی، مسکن سنتی و متناسب با اقلیم منطقه و شیوه‌های مختلف سکونت گزینی در گردشگری مورد تاکید است.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

نمودار ۲- ۱: مدل تاثیرات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی گردشگری
۲-۲-۲-۲ اثرات اقتصادی گردشگری
جذابیت‌های پیامدهای اقتصادی توسعه جهانگردی به گونه ای است که پیش از هر چیز دیگری جلوه گری می کند. به همین دلیل مطالعات اولیه در مورد تأثیرات جهانگردی در دهه ١٩۶٠، بیشتر بر آثار مثبت اقتصادی آن متمرکز بوده است اما در دهه ١٩٧٠، پیامدهای اقتصادی جهانگردی با دید تازه تری توسط پژوهشگران بررسی و تحلیل شد. در این دوره بیشتر رویکردهای منفی توسعه جهانگردی حاکم گردید. در دهه‌ های ١٩٨٠ و ١٩٩٠، بر اساس انتقادات صاحب نظرانی مانند چین تأثیرات مثبت و منفی، به طور متوازن و همزمان مورد توجه و بررسی قرار گرفت (Crompton , 1998:130). اشتغال زایی، ایجاد درآمد برای مردم بومی، کاهش فقر، افزایش سرمایه گذاری و توسعه زیربناهای اقتصادی، از جمله مهمترین اثرات اقتصادی توسعه جهانگردی به شمار می رود که در بسیاری از منابع از آن یاد شده است. برخی مطالعات راجع به نگرش مردم محلی، حاکی از وجود پاره ای مشکلات در مورد آثار اقتصادی توسعه جهانگردی است. به عنوان مثال، بررسی دیدگاه ساکنین یک مقصد گردشگری در ترکیه نشان دهنده نگرانی و اعتراض، آنها نسبت به اشتغال زایی و درآمدزایی برای مردم محلی است. به نظر آنها، نیروی کار مورد نیاز فعالیت‌های گردشگری، از مناطق دیگر تأمین شده است و درآمدهای تولید شده فصلی بودن از منطقه آنها، خارج و در جایی دیگر مصرف می شود (Goeldner , 2009:668). اغلب مشاغل گردشگری، عدم بنیه مالی کافی برای سرمایه گذاری در زمینه گردشگری توسط جامعه بومی و قدرت گرفتن سرمایه گذاران غیربومی، عدم به کارگیری جامعه محلی در مشاغل کلیدی و پست‌های بالای سازمانی در شغلهای گردشگری، عدم مشارکت آنها در سیاست گذاری‌های مربوط به توسعه توریسم و غیره از اثرات منفی اقتصادی جهانگردی محسوب می شود (کاظمی، ۱۳۸۰:۸-۶).
۲-۲-۲-۳ اثرات فرهنگی و اجتماعی گردشگری
متداول ترین مسیر برای طرح اثرات گردشگری تقسیم بندی آن به آثار مثبت و آثار منفی است. پیش از آن باید به این نکته توجه داشت که تأثیرپذیری جامعه میزبان به عوامل مختلفی بستگی دارد. از جمله این عوامل می توان به تعداد گردشگران، مدت زمان حضور آنها در منطقه، نوع گردشگران، هدف آنها از سفر، نوع مقصد و نوع جاذبه اشاره نمود. توانمندی‌های فرهنگی و اجتماعی جامعه میزبان و یکپارچگی فرهنگی آنها نیز از عواملی است که در کاهش اثرات منفی گردشگری نقش به سزایی دارد.مردم محلی با نگرش، آداب و رسوم و ویژگی‌های فرهنگی – اجتماعی گردشگران از مناطق مختلف آشنا می شوند که این به خودی خود ارزش محسوب می شود. به همین دلیل است که از گردشگری به عنوان ابزار صلح جهانی و گفتگوی تمدنها سخن به میان می آید. این مسئله در جوامع بسته و در بلند مدت می تواند به باز شدن فضای اجتماعی و فرهنگی و تعامل پذیری بیشتر آنها بیانجامد. این موضوع در بعد ناخوشاید خود می تواند معنایی از تهاجم فرهنگی محسوب شود، اما شکل مدیریت شده آن همراه با انتخاب بازار هدف گردشگری از سوی مدیریت مقاصد، مفهوم توسعه فرهنگی را به دنبال دارد. منتقدین توسعه گردشگری بر این باورند که گردشگری به گسترش پدیده‌های نابهنجار اجتماعی مانند فحشا، ترویج استعمال مواد مخدر، قماربازی و غیره منجر می شود. بسیاری از کشورها از جمله ترکیه، تایلند، مالدیو، سریلانکا، کوبا و… به سرزمین‌های جذابی برای گردشگران به ویژه اروپایی و غربی تبدیل شده اند که تنها برای تفریح و لذت بردن و استفاده از آفتابی که در کشورهای خود از آن محرومند، به این مقاصد سفر می کنند. مسلماً جذب این نوع مخاطبان، افزایش میزان تأثیرات اجتماعی و فرهنگی منفی را به دنبال دارد (رنجبران و زاهدی، ۱۲۷-۱۳۸۵:۱۲۳). از مشکلات اساسی در سنجش اثرات فرهنگی- اجتماعی گردشگری، دشواری تمایز قائل شدن میان آنها و سایر اثرات است که به دشورای ارزیابی آنها می انجامد. این امر تا حدی تبین کننده آن است که چرا اثرات فرهنگی- اجتماعی در گذشته نسبت به اثرات اقتصادی کمتر اهمیت داشته است. بیشتر مطالبی که در مورد اثرات فرهنگی- اجتماعی گردشگری به رشته تحریر در آمده است، بر پایه تحقیقاتی استوار بوده که نیازمند کسانی بوده است که واقعاً مبتلای این اثرات بوده اند تا بتوانند به ارزیابی این اثرات بر خود یا دیگران بپردازند. این شکل از تحقیقات در مقایسه با رویکردهای کمّی تر مورد استفاده در سنجش و ارزیابی اثرات اقتصادی مانند ضریب تکاثری، بیشتر گرایش به کیفی و ذهنی بودن دارند (ترابیان، ۱۳۸۷:۲۹). افزایش و یا کاهش تأثیرات منفی گردشگری تا حد زیادی به سیاست‌های کلان و دورنمای برنامه ریزان سفر در کشورهای مقصد و اهداف آنها از توسعه توریسم بستگی دارد. با توجه به ملاحظات اجتماعی، فرهنگی و مذهبی کشور ایران، گردشگران بین المللی که ایران را به عنوان مقصد انتخاب می کنند، با این ملاحظات به خوبی آشنا هستند و در بسیاری از موارد، آنها را رعایت می کنند. نظرسنجی‌های مختلف از سوی راهنمایان تور، صاحبان اقامتگاه‌های توریستی، جامعه میزبان و سایر افراد و گروه‌هایی که با توریست‌های خارجی که به ایران می آیند در ارتباط هستند، این عقیده را تأیید می کند. آن چه در ایران در حال حاضر تحت عنوان تأثیرات اجتماعی گردشگری جای نگرانی دارد، تأثیرات منفی گردشگران داخلی بر طبیعت و فرهنگ جامعه میزبان است که می بایست به طور جدی در اولویت‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار گیرد.
۲-۲-۲-۴ اثرات سیاسی گردشگری
گردشگری با ایجاد شغل و درآمد باعث کاهش احتمال آشوب‌های سیاسی در کشورها می شود. هچنین هر چه کشوری از ثبات و امنیت سیاسی و صلح و آرامش بیشتری برخوردار باشد، بیشتر قادر خواهد بود تا توریسم خود را توسعه بخشد. برقراری ارتباط بین ملیت‌های مختلف، به درک و تفاهم بیشتری درباره نظام‌های اعتقادی و ارزشی، نحوه زندگی و الگوهای رفتاری مردم مختلف در سطح جهان منتهی می شود. بسیاری از صاحبنظران معتقدند که این ارتباطات و آمد و شدها می تواند در کاهش تشنجات سیاسی نیز مؤثر باشد و راهی برای صلح و دوستی و احترام متقابل بین جوامع به وجود آورد. در کشور‌های غربی، در موارد زیادی از توریسم برای تحقق اهداف سیاسی استفاده شده است (رنجبران و زاهدی، ۱۳۷۹:۴۴).
۲-۲-۲-۵ اثرات زیست محیطی گردشگری
طبیعت و جذابیت‌های مناطق طبیعی، همواره مورد توجه گردشگران بوده است. از پیامدهای مثبت توسعه جهانگردی می توان به افزایش گرایش‌های زیبایی شناختی و بهره مندی معنوی از شگفتی‌های طبیعت اشاره نمود. همچنین اختصاص بخشی از درآمد توریسم برای حفاظت مناطق طبیعی، از محاسن توسعه توریسم محسوب می شود. متأسفانه توسعه بی رویه و بی برنامه ی توریسم در بعضی نقاط جهان، خسارت‌های جبران ناپذیری به این جاذبه‌های طبیعی وارد آورده است. شواهد نشان می دهد که در چند دهه اخیر، منافع اقتصادی توریسم با خسارت‌های فراوان و گاهی برگشت ناپذیر محیط زیست همراه بوده است. برای افزایش درآمدهای اقتصادی مجتمع‌های توریستی و تفرجگاه‌هایی ساخته شده است که اثرات نامطلوبی بر خاک، آب، گیاهان و جانوران داشته است (Gunn & Var , 2002:77). کاهش اثرات منفی توریسم و گام برداشتن در راه توریسم پایدار، امروزه از مباحث بسیار مهمی است که مقاصد گردشگری جهان آن را در اولویت برنامه‌های خود قرار داده اند. حتی در بسیاری از کشورهای توریست پذیر با کنترل ورود گردشگر و برنامه ریزی بر اساس ظرفیت تحمل جاذبه‌های گردشگری، سعی دارند تا اثرات منفی زیست محیطی را به کمترین مقدار خود کاهش دهند.
۲-۲-۳ گردشگری روستایی
از آن جا که گردشگری روستایی می تواند به مثابه فعالیت فراگیر جهانی، و دیگری به عنوان تاکید بر توسعه سیاست‌های منطقه ای و محلی شناخته شود، بر این اساس تعریفی عام و حاصل از اجماع حوزه اندیشیدگی از گردشگری روستایی وجود ندارد. کنفرانس جهانی گردشگری روستایی گردشگری، (Rural Tourism Conference ,2006) گردشگری روستایی را شامل انواع گردشگری با برخورداری از تسهیلات و خدمات رفاهی در نواحی روستایی می داند که امکان بهره مندی از منابع طبیعی و جاذبه‌های طبیعت را همراه با شرکت در زندگی روستایی (کار در مزرعه و کشاورزی) فراهم می آورد.
گردشگری روستایی کلیه فعالیت‌ها و خدماتی است که توسط مردم، کشاورزان و دولتها برای تفریح و استراحت گردشگران و همچنین جذب گردشگران به نواحی روستایی ارائه می شود و می تواند شامل گردشگری کشاورزی، اُپرمن گردشگری، گردشگری مزرعه، گردشگری طبیعی و گردشگری فرهنگی و مانند آن باشد و روستا را در ارتباط تنگاتنگ با گردشگری مزرعه و نهادینه کردن ارزش کشاورزی در جامعه روستایی می داند که البته مناطق تحت حفاظت مانند پارک‌های ملی و مناطق حفاظت شده را شامل نمی شود (Oppermann , 1996:38).
۲-۲-۳-۱ قلمرو گردشگری روستایی
بازدیدکنندگان از حومه شهر در فعالیت‌های متعدد و متفاوتی شرکت می کنند. تعدادی از این فعالیت‌ها مانند پیاده روی یا ارابه سواری در روزهای تعطیل است، که شکل‌های آشکاری از گردشگری است. این درحالی است که اشتغالات دیگر معمولاً تفریح یا ورزش فرض می شوند. برای مثال، سرگرمی‌هایی چون کوهنوردی، بازدید از غارها، تماشای مسابقات ورزشی در حومه شهر، یا حتی رفتن به یک مکان عمومی یا رستوران، ممکن است جزو تفریح یا ورزش محسوب شود. در همان حال، هر گونه گردشگری که در نواحی روستایی جریان داشته باشد، گردشگری روستایی نیست؛ بعضی از فعالیت‌های گردشگری مانند ایجاد پارک‌ها یا شهرهای بازی با گردشگری روستایی رابطه اندکی دارند یا اینکه با محیط روستایی تفاوتی آشکار دارند. بنابراین، می توان گفت که قلمرو گردشگری روستایی، یا دامنه فعالیت‌ها یا شکل‌های جهانگردی که می تواند شامل گردشگری روستایی باشد، تا اندازه ای محدود است. دامنه آن با عواملی از قبیل مدت اقامت، مدت سفر، نوع فعالیت، نوع و اندازه تسهیلات یا جاذبه‌های مکانی و برداشت فرد از جهانگردی و روستا، محدود می شود. با وجود این، اگر تعریف گردشگری به طور کلی در مورد مقوله خاصی چون حومه شهر به کار برده شود، قلمرو گردشگری روستایی بسیار گسترده تر می شود.
۲-۲-۳-۲ انواع گردشگری روستایی
از آن جا که نواحی روستایی را دارای توانمندی بالقوه و قابلیت‌های طبیعی برای توسعه گردشگری می دانند، می توان انواع گوناگونی از گردشگری روستایی را بر شمرد که با توجه به اهداف گردشگری و بر اساس شرایط فرهنگی، اقلیمی و اقتصادی نواحی روستایی شکل می گیرد که در شکل ۱-۲ به تفکیک نشان داده شده است.
نمودار ۲- ۲: گونه شناسی گردشگری روستایی (نگارنده)
در حال حاضر الگوهای مختلفی از گردشگری در نواحی روستایی کشور وجود دارد که مهمترین آنها گردشگری خانه‌های دوم، گردشگری مذهبی ، اکوتوریسم و گردشگری مبتنی بر طبیعت و گردشگری تاریخی و فرهنگی است ( رضوانی، ۱۳۸۷ : ۳۰۶ ) برخورداری روستاهای ایران از جاذبه‌های طبیعی، منابع و پتانسیل‌های اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی التزامی در توسعه توریسم روستایی به شمار می رود ( شهیدی، ۱۳۸۸ : ۹۹).
گردشگری روستایی یک فعالیت چند جانبه است و در بسیاری از کشورهای جهان از تشویق‌های بنیادی برخوردار بوده و حتی در بسیاری از موارد توسط بخش خصوصی و عمومی از لحاظ مالی حمایت می شود. گردشگری روستایی برای توسعه اقتصادی بسیار مهم است، زیرا آن نقش مهمی را در توسعه روستایی بازی می کند و به همین خاطر برنامه ریزان و کارشناسان بر آن تمرکز کرده اند. پتانسیل گردشگری در هر روستا بیش از هر چیزی به سرمایه‌های جغرافیایی، کیفیت مناظر طبیعی و آثار تاریخی و فرهنگی بستگی دارد(مهدوی،۱۳۸۷ : ۱۴۰). توسعه گردشگری روستایی به عنوان یک راه حل بسیاری از مشکلات مناطق روستایی شناخته شده است و در زمینه‌های مختلفی همچون رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال در زمینه‌های مرتبط گردشگری، تجارت، صنایع دستی، ایجاد یک بازار جدید برای تولیدات کشاورزی، توسعه اجتماعی – فرهنگی ( افزایش جمعیت ساکن در مناطق روستایی، تقویت بهبود خدمات عمومی ) و نهایتا حفاظت و بهبود محیط طبیعی و زیرساختهای موجود می تواند مفید و موثر واقع شود. هرچند که در زمینه کاربری اراضی با تغییراتی در فرم و توزیع همراه بوده است. گردشگری روستایی بخشی از بازار گردشگری و منبعی برای اشتغال و درآمد بوده است و می توان آن را ابزار مهمی برای توسعه اقتصادی – اجتماعی و اکولوژیکی جوامع روستایی قلمداد کرد (رکن الدین افتخاری،۱۳۸۱ : ۲۶). نباید از نظر دور داشت که موفقیت گردشگری روستایی مرهون محیط زیست سالم و جالب توجه روستاهاست (تقدیسی زنجانی،۱۳۸۶ : ۱۸۶).
در رهیافتهای توسعه روستایی که اغلب با عنوان توسعه روستایی یکپارچه مطرح شده اند، بر افزایش درآمد روستائیان، کاهش فقر و نابرابری و افزایش ارزش افزوده اقتصادی در بخش‌های اقتصادی در بخش روستایی تاکید می شود (افروخته و همکاران،۱۳۸۸ : ۵). به طور کلی باید گفت که در مورد توسعه گردشگری روستایی دیدگاه های مختلفی وجود دارد که در جدول شماره ۲-۱ به مهمترین آنها اشاره شده است :
جدول ۲- ۱: هدفها و آثار نظریات و دیدگاه های مربوط به توسعه گردشگری روستایی: منبع محاسبات محقق

نوع نگرش به توسعه گردشگری روستایی
هدفها
آثار و پیامدها

گردشگری روستایی به­عنوانی راهبردی برای توسعه روستایی

– حل توسعه نیافتگی روستایی
– کاهش مهاجرت
– راه جل نهایی توسعه روستایی
– کاهش آثار منفی و بهره برداری از آثار مثبت
– کمک به توسعه سایر
بخش­های اقتصادی روستایی

– ثبات جمعیت
– حل معضل بیکاری
– افزایش ضریب تکاثر درآمد
– بهره برداری از منابع فاقد ارزش اسنادی

گردشگری روستایی به عنوان سیاست بازساخت

– توزیع عادلانه درآمد
– تقاضا برای بهبود کیفیت زندگی
– متنوع سازی فعالیت‌های اقتصادی روستا
– افزایش تقاضا برای محصولات محلی