۲-۲ دیدگاه‌های نظری

– نظریه جان سولر

جان سولر( ۲۰۰۵)، دیدگاه خود را ‌بر اساس هرم نیاز مازلو بیان می‌کند مازلو گستره وسیعی از نیازهای آدمی رابر اساس هرمی از نیازهای بنیادین و بیولوژیکی تا نیازهای والاتر خودشکوفایی طبقه بندی می‌کند که فرد نیازی را در یک سطح ارضا و به سطوح بالاتر می‌رود ‌بنابرین‏ افراد ‌به این دلیل شیفته فرد، شی ء یا فعالیت خاصی می‌شوند که نیازی را در آن ها برطرف کند. رویارویی با اعتیاد به اینترنت مانند هر اعتیاد دیگر مشکل است ؛ اعتیاد به اینترنت ، هرو یین، سیگار و همه انواع اعتیاد دارای اجزاء اساسی شبیه به هم می‌باشند و ترک هیچ اعتیادی راحت و بدون درد نیست. در مرحله اول فرد معتاد موضوع را انکار می کند و اعتقاد دارد این مشکل قابل حل بوده و تاثیری بر زندگی فرد ندارد و در واقع مشکلی وجود ندارد، بدون انکار، معتاد از مرحله اول وابستگی به طرف مراحل پیشرفته نمی رود. در مرحله بعد معتادین فکر می‌کنند خودشان از عهده مشکل برآمده و نسبت به کمک گرفتن از دیگران بی میل می‌باشند. متأسفانه افراد معتاد به دلیل آن که منبع رضایتمندی در لذت از زندگی ندارند، بیش از پیش به سمت وابستگی کشیده می‌شوند ( ویزشفر، ۱۳۸۴).

– دیدگاه گروهل

از نظر گروهل^[۲۵] بسیاری از افرادی که به عنوان کاربر افراطی اینترنت تلقی می‌شوند، بعد از مدتی با تجربه کامل غرق شدن در اینترنت از مصرف خود می‌کاهند. در واقع چنین وابستگی‌ای به دلیل جدید بودن اینترنت برای کاربران است. مانند افرادی که در مقابل سایر پدیده‌های نوین از جمله ماهواره و ویدیو چنین رفتاری را از خود نشان می‌دادند. اما در اینجا مسئله مهم دیگری نیز مطرح می‌شود و آن اینکه چرا افراد بایستی به ابزارهایی مانند اینترنت وابسته شوند؟ افراد معتاد به اینترنت برای غلبه بر فشارها و تنش‌ها و دست یابی به نیازهای خود، اگر اینترنت هم نبود به وسیله دیگری متوسل می‌شدند. در اینجا است که نظریه سولر سودمند به نظر می‌رسد. به اعتقاد وی افراد یه این دلیل به اینترنت وابسته می‌شوند که نیازهای اساسی شان در دنیای واقعی ارضا نشده است. به عنوان مثال نیاز ارتباطی افراد به خصوص افرادی که توانایی ارتباط رو در رو را ندارند و دچار ضعف شخصیتی هستند، از طریق چت برطرف می‌شود. و یا افراد با خلق شخصیت خیالی از خود، تامین نیاز پذیرش اجتماعی را جستجو می‌کنند. به همین دلیل است که افرادی که احساس می‌کنند نیازهایشان به هیچ وجه در دنیای واقعی ارضا نمی شود، به طور مرضی وابسته به اینترنت می‌شوند و با بهره گرفتن از گمنامی محیط مجازی ضعف‌های خود را پنهان می‌کند.

اما اگر نیازهای افراد در محیط خانواده، مدرسه، جامعه و.. تامین شود افراد به ندرت به سمت استفاده افراطی از اینترنت کشیده می‌شوند و از اینترنت و دنیای مجازی به موازات ارتباطات دنیای واقعی استفاده می‌کنند (وحید قاسمی، ۱۳۸۹، ۵۵-۵۷).

-نظریه تعامل خانواده

در این نظریه بیشتر از سایر نظریه ها ‌در مورد تاثیر برخی ویژگی‌ها از جمله هیجان طلبی و ناتوانی در کنترل تکانه‌ها تأکید شده است.

نظریه تعامل خانواده بروک و همکاران(۱۹۹۰) نظریه پیچیده‌ای را توصیف می‌کنند که در آن دلبستگی عاطفی به والدین، یادگیری‌های اجتماعی و ویژگی‌های درون فردی نوجوانان، به طور مستقیم بر اعتیاد اثر می‌گذارند. پایه و اساس نظریه تعامل خانواده، (ارتباط و پیوند قوی عاطفی بین

والدین و کودک) به ویژه ارتباط مادر و کودک است. بر اساس این نظریه، دلبستگی میان والد و کودک چهار علت و سه پیامد دارد. چهار علت دلبستگی بین والد – فرزند عبارتند از :

ارزش‌های مورد قبول والدین

رفتار توام با حمایت و محبت والدین

آرامش روانی مادر

کنترلی که مادر ‌در مورد کودک خود دارد (محمد خانی، ۱۳۸۸).

سه پیامد پیوند قوی میان والد و کودک عبارتند از :

الف : رشد شخصیتی مناسب و سازش یافته در نوجوان

ب : عدم برقراری ارتباط با همسالانی که مصرف کننده مواد هستند

ج : مصرف کم یا عدم مصرف در میان نوجوانان .

در این دیدگاه والدینی که ارزش های مشخصی ندارند و مهربانی و عطوفت کمی را فراهم می‌کنند وکنترل کمی بر کودکانشان دارند و مادرانی که آرامش روانی ندارند : فرزندانی را پرورش می‌دهند که در دوران نوجوانی در معرض مشکلات متفاوتی قرار می گیرند از جمله ارتباط با همسالان مصرف کننده مواد و در نهایت سوء مصرف مواد.(عظیمی ،۱۳۹۰)

-نظریه رفتار مشکل^[۲۶]

نظریه جامعی که تلاش نموده است به تببین همه عوامل در چارچوب یک مدل بپردازد توسط جسور و جسور^[۲۷] مطرح گردیده است در نظریه رفتار مشکل جسور (۱۹۸۷)، رکن اساسى تحقیقات تجربى مربوط به رفتارهاى مشکل گروه سنى نوجوانان را تشکیل داده است)فارل وکونگ^[۲۸]، ۲۰۰۰)

این نظریه، شامل سه نظام عمده از عوامل محیطى، شخصیتى و رفتارى است. هر کدام از این نظام‌ها ترکیبى از متغیرهایى است که یا نقش عامل خطر و یا نقش حفاظتى درانجام رفتار مشکل دارند
(اسلامی و همکاران، ۱۳۸۹)

در این ساختار نگرش نوجوان و جوان را ‌در مورد رفتارهای انحرافی در نظر دارد و مدعی است که اگر فرد رفتارهای انحرافی را بپذیرد و معتقد باشد که سودمندی‌های این رفتارها از آثار زیان بار آن بیشتر است در معرض رفتارهای پرخطر است. (طارمیان، ۱۳۸۱)

جسور (۱۹۸۷) استدلال مى کند که جذب نوجوان به رفتارهاى مشکل مختلف، نتیجه تمایل درونى فرد به سمت رفتارهاى نابهنجار و گرایش شدید به نقض هنجارهاى فرهنگى و اجتماعى مورد پذیرش اکثریت افراد جامعه می‌باشد نظریه رفتار مشکل یک چارچوب ذهنى منظم، چند متغیرى، روانشناختى – اجتماعى است که به بررسى چگونگى تعامل عوامل فردى و اجتماعى در شکل گیرى رفتارهاى هنجار و نابهنجار مى پردازد(روتر^[۲۹]، ۱۹۹۶).

به نظر می‌رسد با توجه به پژوهش‌های انجام شده و نظر محققین یکی از عواملی که می‌تواند در وابستگی به اینترنت نقش داشته باشد، هیجان خواهی است. یافته ها نشان می‌دهند افرادی که بازی‌های کامپیوتری انجام می‌دهند، در حال بازی هیجان زده می‌شوند و شاید جهت یافتن این انگیزش‌ها و تحریکات بیشتر، این بازی‌ها را تکرار کنند. همچنین هیجان خواهی یکی از ویژگی‌های برجسته نوجوانان است ( فارلی و کاکس۱۹۷۱، به نقل از خانجانی و اکبری، ۱۳۹۱) و مطالعه و بررسی پژوهش‌های در این رابطه ضروری به نظر می‌رسد.

همچنین به اعتقاد گلمن هوش هیجانی که شامل حوزه های : مدیریت عواطف؛ شناسایی عواطف دیگران؛ تنظیم روابط خود با دیگران می شود که به باور برخی پژوهشگران، هوش هیجانی پایین، از جمله عوامل مؤثر در شروع مواد مخدر است (گلمن ۱۹۹۵، پارکر و دیگران، ۲۰۰۸)

و همان‌ طور که اشاره شد طبق DSM5 اعتیاد و اعتیاد اینترنتی در موارد بسیاری نزدیکی دارند و همچنین پژوهش‌ها نشان داده‌اند که هوش هیجانی پایین با مسایلی مانند خشونت، افسردگی، جرم و اعتیاد مرتبط است زیرا همه این مسایل ناتوانی ما را در کنار آمدن با هیجان نشان می‌دهد (گلمن، ۲۰۰۴).

با توجه به مطالب گفته شده در ابتدا به تعاریف هیجان و اجزای آن اشاره می شود.

۲-۳ هیجان(تعریف، اجزای هیجان)