حضرت صدیقه طاهره پس از بیان حکمت برخی از احکام و مسائل دین اسلام، در پایان این بخش از فرمایشات خود مردم را به تقوای الهی دعوت فرموده و از آنان می­خواهند تا مسلمانی خود را تا لحظه مرگ حفظ نموده و عاقبت به خیر از دنیا بروند. این فراز اقتباسی با اندک تغییر از آیه شریفه
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُون^[۷۳۸] می­باشد. «فاء» تفریع در عبارت حضرت برای نتیجه ­گیری آمده که در آیه شریفه وجود ندارد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

«وَ اَطیعُوا اللَّهَ فیما اَمَرَکُمْ بِهِ وَ نَهاکُمْ عَنْهُ، فَاِنَّهُ اِنَّما یَخْشَی اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ»
در این فراز پس از دعوت مردم به اطاعت از اوامر و نواهی الهی، که اقتباسی از آیات قرآن کریم است که به مسلمانان دستور اطاعت از خداوند را داده است، از جمله آیه شریفه وَ أَطیعُوا اللَّهَ^[۷۳۹]…، به خشیت وفرمانبرداری اهل علم از خداوند متعال اشاره می­فرمایند.
و اما خشیت بیمى است که با تعظیم و بزرگداشت چیزى همراه است، و این حالت بیشتر از راه علم و آگاهى نسبت به چیزى که از آن خشیت و بیم هست حاصل مى‏شود. لذا دانشمندان مخصوصِ چنان حالتى هستند^[۷۴۰].
این عبارت نیز اقتباسی با تغییر از قرآن کریم است: إِنَّما یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ^[۷۴۱]
وکلمه «فانه» نیز در آیه فوق نیست و حضرت صدیقه طاهرهدر مقام اتمام حجت و برای نتیجه گیری بکار برده­اند، نه به عنوان جزئی از آیه­ای که اشاره شد.

۹٫۴٫ معرفی شخصیت حضرت فاطمهو پدر بزرگوارشان در خطبه

«ثُمَّ قَالَتْ أَیُّهَا النَّاسُ اعْلَمُوا أَنِّی فَاطِمَهُ وَ أَبِی مُحَمَّدٌ أَقُولُ عَوْداً وَ بَدْواً وَ لَا أَقُولُ مَا أَقُولُ غَلَطاً وَ لَا أَفْعَلُ مَا أَفْعَلُ شَطَطاً لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ‏ حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ. فَإِنْ تَعْزُوهُ‏ وَ تَعْرِفُوهُ تَجِدُوهُ أَبِی دُونَ نِسَائِکُمْ وَ أَخَا ابْنِ عَمِّی دُونَ رِجَالِکُمْ‏ وَ لَنِعْمَ الْمَعْزِیُّ إِلَیْهِ » «ای مردم بدانید من فاطمه­ام، و پدرم محمّد است. کلام اول و آخر من این است، و در این مطلب اشتباه نمی کنم و آن­چه که انجام می دهم گزاف نیست. پس با گوش­های شنوا و قلب­های آگاه سخن مرا گوش کنید.آن­گاه فرمود: فرستاده خدا نزد شما آمد که از شما بود و تحمل مشقّت شما بر او دشوار بود و او نسبت به هدایت شما بسیار پافشاری داشت و نسبت به مؤمنین با رحمت و رأفت بود. اگر در حسب و نسب او نظر کنید و او را بشناسید می یابید که در بین تمام زنان او تنها پدر من است، و در بین تمام مردان او تنها برادرِ پسرعموی من (علی ) است و چه خوب انتسابی است.»
در این فراز، فاطمه از شیوه ­های جاری در اصول محاکمات استفاده فرموده، ابتدا به معرفی خود می پردازند؛ چرا که حکم، تابع موضوع آن است؛ وقتی موضوع حکم ثابت شد، به تبع حکم آن نیز ثابت خواهد شد.
از این رو فاطمه نخست می­فرمایند: من فاطمه هستم! پدرم محمد ! تأکید می­فرمایند من فاطمه هستم؛ این معرفی مکرر بدین دلیل است که وقتی فاطمه بودن ایشان ثابت شد، صدیقه بودن، و سیده النساء العالمین من الاولین و الآخرین بودن نیز ثابت می­ شود، در نتیجه هرچه می­گوید، عین صواب و محض حق است.
فاطمه بر این نام تأکید می­فرمایند که احدی با آن نام ناآشنا نیست و مکرر این نام را از زبان پیامبر همراه با احترام فراوان و عظمت شنیده بودند. وقتی مردم فهمیدند فاطمه، فاطمه است، دیگر ثبوت حکم ضروری است و آن­چه می­گویند راست و عین حقیقت است^[۷۴۲].
چنین شیوه­ای در رفتار پیامبر اکرم نیز مشاهده می­ شود. در تفسیر آیه شریفهإِذْ تُصْعِدُونَ وَ لا تَلْوُونَ عَلى‏ أَحَدٍ وَ الرَّسُولُ یَدْعُوکُمْ فی‏ أُخْراکُم^[۷۴۳] که در رابطه با جنگ احد نازل شده ، آمده است:
حضرت رسول اکرم به کسانی که از جبهه نبرد فرار می­کردند می­فرمودند: أیها الناس! أنا رسول الله! دیگر بیانی نفرمودند. زیرا فقط اثبات رسول الله بودن کافی بود که فرد مسلمان متعهد به خود آید^[۷۴۴].
حضرت فاطمه پس از معرفی خود با تأکید می­فرمایند: «أَقُولُ عَوْداً وَ بَدْواً وَ لَا أَقُولُ مَا أَقُولُ غَلَطاً وَ لَا أَفْعَلُ مَا أَفْعَلُ شَطَطاً» چنین تأکیدی برای اتمام حجت است. با این معرفی حضرت اگر برفرض کسی هم آن‌جا بود که حضرت را نمی‌شناخت اعجابش برانگیخته می­شد و انگیزه پیدا می­کرد که درباره ایشان تحقیق کند. این بهترین راه برای اتمام حجت بر دیگران است^[۷۴۵].
آیت الله حسینی زنجانی در اثبات حقانیت بیان حضرت فاطمه می­نویسد:
«تجاوز از حق به دو جهت است:
۱٫ انسان به راه خطا برود، ولی قصد صواب داشته باشد، و از آن تعبیر به قصور می­ شود، مثل افرادی که در تحری و جستجوی حق هستند، اما به خطا دچار می­شوند.
۲٫ انسان بعمد تجاوز از حق نماید و بر انگیزه ی هوای نفس، حق را نادیده بگیرد و آن را «شطط» و به تعبیر دیگر «تقصیر» می­گویند.
بر این اساس است که صدیقه طاهره تأکید می­ کند که گفتارم نه از روی جهت اولی «ولا أقول ما أقول غلطا» است و نه از روی جهت دومی «شطط» است، بلکه متن حق و محض واقع است.»
حضرت فاطمه با بیان این فراز به این نکته تأکید می­فرمایند که چیزی کم و زیاد از حق خویش را نمی­خواهند و مرادشان از این جملات این است که من برای طلب فدک از روی تجاوز از حق و اندازه خویش منازعه نمی­کنم بلکه فقط حقی را که طلب آن لازم است را می­طلبم و هیچ چیزی مرا برای چشم پوشی از آن توجیه نمی­کند^[۷۴۶].
سپس حضرت زهرا در معرفی حضرت رسول اکرم و با الهام از قرآن کریم چنین می­فرمایند:
«لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ‏ حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ. فَإِنْ تَعْزُوهُ‏ وَ تَعْرِفُوهُ تَجِدُوهُ أَبِی دُونَ نِسَائِکُمْ وَ أَخَا ابْنِ عَمِّی دُونَ رِجَالِکُمْ‏ وَ لَنِعْمَ الْمَعْزِیُّ إِلَیْهِ »
نکته قابل توجه ‌این است که حضرت بدین منظور این آیه را تلاوت فرمودند که به مردم یادآوری کنند که چه کسی را از دست داده‌اند و به آنان بفهمانند که شخص ایشان تنها یادگار پیامبر هستند که بیش از هر کسی به راه او ایمان دارند و می‌خواهند هدفشان را دنبال کنند.
و اما حضرت فاطمه با بیان این فقره از خطبه «فَإِنْ تَعْزُوهُ‏ وَ تَعْرِفُوهُ تَجِدُوهُ أَبِی دُونَ نِسَائِکُمْ وَ أَخَا ابْنِ عَمِّی دُونَ رِجَالِکُمْ‏ وَ لَنِعْمَ الْمَعْزِیُّ إِلَیْهِ »و با این نحو استدلال و بدون این­که نام امام علی را ببرند، می‏فرمایند پیغمبر خدا برادر پسرعموی من است و بدین‏ترتیب به ماجرای عقد اخوّت که یک اخوّت حساب شده و معنوی بود اشاره می‏فرمایند.
و منظور حضرت فاطمه از اشاره به کسی که با پیغمبر اکرم نسبت معنوی و روحی داشته باشد سعادتمندخواهد بود، حضرت امیرالمؤمنین علی است که شایستگی اخوّت معنوی با رسول اکرم را یافتند. حضرت با بیان این نسبت عظمت حضرت امیرالمؤمنین را بیان می‏کنند که ایشان در سطح روحیات و معنویات پیغمبر اکرم هستند و همان مرتبه و عظمت را دارا می­باشند، زیرا حقیقت عقد اخوّت بر اساس یک نوع هماهنگی روحی است^[۷۴۷].

۱٫۹٫۴٫ استنادهای قرآنی

«لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ‏ حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ»:
این فرمایش حضرت که به دنبال معرفی خویش وبیان خصوصیات پدر بزرگوارشان بیان گردیده اقتباسی بدون تغییر از آیه ۱۲۸ سوره مبارکه توبه می­باشد:
لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ حَریصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنینَ رَؤُفٌ رَحیم^[۷۴۸]
واین عبارات «فَإِنْ تَعْزُوهُ‏ وَ تَعْرِفُوهُ تَجِدُوهُ أَبِی دُونَ نِسَائِکُمْ وَ أَخَا ابْنِ عَمِّی دُونَ رِجَالِکُمْ‏ وَ لَنِعْمَ الْمَعْزِیُّ إِلَیْهِ » اشاره به این آیات شریفه دارد:
ما کانَ مُحَمَّدٌ أَبا أَحَدٍ مِنْ رِجالِکُمْ وَ لکِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَ خاتَمَ النَّبِیِّینَ وَ کانَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْ‏ءٍ عَلیماً^[۷۴۹]
مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ تَراهُمْ رُکَّعاً سُجَّداً یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً ^[۷۵۰]

۱۰٫۴٫ خدمات پیامبراکرم در دوران رسالت

«فَبَلَّغَ الرِّسَالَهَصادِعاً بِالنَّذارَهِ، مائِلاً عَنْ مَدْرَجَهِ الْمُشْرِکینَ، ضارِباً ثَبَجَهُمْ، اخِذاً بِاَکْظامِهِمْ، داعِیاً اِلى سَبیلِ رَبِّهِ بِالْحِکْمَهِ و الْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ، یَجُفُّ الْاَصْنامَ وَ یَنْکُثُ الْهامَّ، حَتَّى انْهَزَمَ الْجَمْعُ وَ وَ لَّوُا الدُّبُرَ. حَتَّى تَفَرََّى اللَّیْلُ عَنْ صُبْحِهِ، وَ اَسْفَرَ الْحَقُّ عَنْ مَحْضِهِ، و نَطَقَ زَعیمُ‏الدّینِ، وَ خَرَسَتْ شَقاشِقُ الشَّیاطینِ، وَ طاحَ وَ شیظُ النِّفاقِ، وَ انْحَلَّتْ عُقَدُ الْکُفْرِ وَ الشَّقاقِ، وَ فُهْتُمْ بِکَلِمَهِ الْاِخْلاصِ فی نَفَرٍ مِنَ الْبیضِ الْخِماصِ.
او رسالت الهی خود را به­انجام رسانید و امور باعث عذاب پروردگار را اظهار نمود. از راه و روش مشرکان روی گرداند، و کمر آنان را در راه رسالتش شکست، و آنان را به اندوه مبتلا کرد، و مردم را با حکمت و پند نیکو به راه خدا دعوت نمود.
بُتان را شکست و سرهای گردنکشان را به خاک افکند، تا آن­که اجتماع آنان را از هم پاشید و آنان از صحنه پشت نمودند و نور صبح هدایت ظُلمت شرک را شکافت و پرده از حق برداشته شد. زعیم دینی گوینده شد، و آتش کفر خاموش گردید، و زبان شیاطین لال شد و پست فطرتان منافق هلاک شدند، و گره های کفر و خلاف از هم گشوده شد، و شما به کلمه اخلاص تکّلم نمودید با عده­ای از پاکان که عفیف بودند.»
در این فراز از خطبه شریفه، حالات و کیفیت تبلیغ رسالت حضرت رسول اکرم در آن شرایط دشوار، به­ طور مشخص و رسا بیان می­ شود.
حضرت فاطمه می­فرمایند: پیغمبر اکرم رسالتشان را در حالی ابلاغ کرد که مردم را صادعاً انذار می‏فرمود؛ منظور حضرت از صادع که تکلم درباره حق با صدای بلند و آشکار^[۷۵۱]می­باشد این است که پیامبراکرم در جمعی که جو غالب آن روز که توحش و شرک و جاهلیت بود، مبعوث شدند و با ندای توحید جو غالب را شکستند^[۷۵۲].
«مائِلاً عَنْ مَدْرَجَهِ الْمُشْرِکینَ، ضارِباً ثَبَجَهُمْ، اخِذاً بِاَکْظامِهِمْ، داعِیاً اِلى سَبیلِ رَبِّهِ بِالْحِکْمَهِ و الْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ، یَجُفُّ الْاَصْنامَ وَ یَنْکُثُ الْهامَّ، حَتَّى انْهَزَمَ الْجَمْعُ وَ وَ لَّوُا الدُّبُرَ»
حضرت فاطمه در این قطعه از خطبه شریفه، یکی از ویژگی­های دعوت پیامبراکرم را همراه بودن با بیم و انذار توصیف می­فرمایند.
از ویژگی­های انذار این است که مقابل افراد سخت ابتدا انذار کردن و سپس وارد عمل شدن، بیشتر موجب تأثیر شکاف در صف­های آنان می­ شود. از این رو در قرآن، وصف «نذیر»در وصف تمام پیامبران و به­ ویژه پیامبراکرم به مراتب بیشتر از وصف «بشیر^[۷۵۳]» آمده است^[۷۵۴].
بر این اساس پیامبر اعظم بنابر فرموده قرآن کریم مأمور می­شوند خود را چنین معرفی فرمایند:
قُلْ یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّما أَنَا لَکُمْ نَذیرٌ مُبینٌ^[۷۵۵]
لذا حضرت فاطمه هم بر اساس الهام از قرآن یکی از ویژگی­های پیامبر اکرم را ابلاغ کوبنده و شکننده همراه با بیم و انذار ترسیم می­فرمایند.
یکی دیگر از ویژگی انقلاب پیامبر، قاطعیت و انعطاف ناپذیری در قبال راه و صف­های مشرکان است. حضرتدر این قسمت از خطبه «مائِلاً عَنْ مَدْرَجَهِ الْمُشْرِکینَ » اشاره می­فرمایند پیامبر اکرم بدون توجه به مشرکین و با رویگردانی از آن­ها و برخلاف طریقشان راه خدا را پیمودند و مردم را به توحید دعوت و از بت‏پرستی و شرک انذار می‏فرمودند.
بنابراین یکی از ویژگی انبیاء آن است که در برابر مخالفان خود کوچکترین انعطافی نشان نداده­اند و استوار و مستحکم در مقابل آنان ایستاده­اند. این قاطعیت را حضرت صدیقه طاهره در جمله­های بعدی این فراز، چنین تصویر می­ کنند: «ضارِباً ثَبَجَهُمْ آخِذاً بِأکْظامِهِمْ»
عبارت «ضارِباً ثَبَجَهُمْ» بیان­گر آن است که حضرت با کافران و مشرکان جهاد نمودند^[۷۵۶].
این عبارت اشاره می­ کند که پیامبر اکرم با کمال شدت و قاطعیت با مشرکان برخورد می­نمودند، همچنان­که خداوند متعال می­فرماید: مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّار^[۷۵۷]
این عبارت«داعِیاً اِلى سَبیلِ رَبِّهِ بِالْحِکْمَهِ و الْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ» نشان­گر عظمت اخلاقی و شرح صدر آن حضرت است که در مقابله با دشمنان، با حکمت و نیکی و موعظه برخورد می­فرمودند و در جدل و گفتگو حسن خلق را برمی­گزیدند.
و این روش حضرت همان روشی است که قرآن کریم به آن امر می‌فرماید: