۲) وقتی متغیر اصلی مورد مطالعه توصیفی و واریانس جامعه مشخص باشد:

در این شرایط که مطالعه توصیفی بوده و بخواهیم متغیر(های) کمّی را برآورد کنیم: فرمول محاسبه حجم نمونه به قرار زیر است:

S² واریانس متغیر کمی مورد برآورد است که ‌بر اساس نتایج مطالعات مشابه در بررسی متون قرار داده می شود.d دقت برآورد متغیر کمی مورد ارزیابی است که بهتر است در محدوده ۲۵-۱۰ درصد انحراف معیار باشد.

۳)روش شارل کوکران :

به منظور تعیین حجم نمونه ساده ترین روش استفاده از فرمول کوکران می‌باشد.
در فرمول کوکران دو حالت مختلف وجود دارد:

الف- زمانی که حجم جامعه مشخص باشد

n = حجم نمونه

N = حجم جمعیت آماری (حجم جمعیت شهر, استان,و…)

t یا z = در صد خطای معیار ضریب اطمینان قابل قبول

p = نسبتی از جمعیت با صفت معین

qیا ۱-p= نسبتی از جمعیت فاقد صفت معین

d = درجه اطمینان یا دقت احتمالی مطلوب (مقدار اشتباه مجاز). در تحقیقات علوم انسانی میزان p و q را ۰٫۵ در نظر می گیریند (سرمد وبازرگان،۱۳۹۲). d می‌تواند ۰٫۰۱ یا ۰٫۰۵ باشددر برخی از تحقیقات برای تصحیح حجم نمونه از فرمول تصحیح کوکران نیز در ادامه فرمول اصلی استفاده می شود.

ب- زمانی که حجم جامعه مشخص نباشد

n= حجم نمونه

Z= مقدار متغیر نرمال واحد استاندارد، که در سطح اطمینان ۹۵ درصد برابر ۱٫۹۶ می‌باشد

برای مطالعه حجم نمونه در این پژوهش، ازفرمول تعیین حجم نمونه فرمول کوکران استفاده شد. پژوهشگر با بهره گرفتن از فرمول زیر که در آن z مقدار متغیر نرمال واحد متناظر با سطح اطمینان و برآورد نسبت صفت متغیر و برابر هست و همین‌طور میزان اشتباه است (سرمد و دیگران،۱۳۸۲). چنانچه در دسترس نباشد می‌توان آن را مساوی ۵/۰ اختیار کرد. در این حالت مقدار واریانس به حداکثر خود یعنی ۲۵/۰ می‌رسد. حال اگر اشتباه مجاز نسبت یادشده را ۰۸/۰ و سطح معنی‌داری را ۰۵/۰ اختیار کنیم، تعداد ۱۵۰ نفر را خواهیم داشت. فرمول مورداستفاده برای برآورد حجم نمونه به صورت زیر هست:

۳-۶-ابزار جمع‌ آوری داده ها

ابزار سنجش و اندازه گیری وسایلی هستند که محقق به کمک آن ها می‌تواند متغیرها را اندازه گیری و اطلاعات مورد نیاز را برای تجزیه و تحلیل و بررسی پدیده مورد مطالعه و نهایتاً کشف حقیقت گردآوری نماید.نمونه های ابزارهای سنجش و گردآوری اطلاعات عبارتند از:الف) سوالات پرسشنامه: این ابزار به صورت یک مجموعه سوالاتی مکتوب که حول متغیرهای یک مسئله تحقیق تنظیم شده ساخته می شود و پاسخگو به شکل حضوری یا غیرحضوری و مستقیم یا غیرمستقیم آن را تکمیل می‌کند.ب) سوالات کارت مصاحبه: ابزار مکتوبی است که به عنوان راهنمای طرح سوالات و و ثبت اطلاعات از آن استفاده می‌شود.ج) شاخص های کارت مشاهده: ابزار مکتوبی است که با توجه به اقلام و اطلاعات خاصی تنظیم می شود و محقق از آن برای ثبت مشاهدات مربوط به پدیده مورد مطالعه استفاده می‌کند.د)نظرسنج: ابزار مکتوبی است که محقق با طرح سوالاتی درباره مسئله تحقیق و ارائه گزینه هایی در قالب یک طیف وسیعی دارد نوع نگرش و قضاوت فرد و شدت و ضعف آن را نسبت به متغیر یا موضوع یا پدیده ای بسنجد.ه و) مطالعات کتابخانه ای ،،که به صورت مطالعه کتابها و مقالات و یا بررسی اسناد در وبگاهها و یا آرشیو های سازمان‌ها می‌باشد.

ابزار جمع‌ آوری اطلاعات در این تحقیق به دو صورت کتابخانه ای – بررسی اسناد و می‌دانی می‌باشد. از روش کتابخانه ای – اسنادی در تدوین فصل دوم موسوم به ادبیات و پیشینه تحقیقی و در بخش می‌دانی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. این پرسشنامه دارای دو قسمت است قسمت اول سوالات پرسشنامه، سوالاتی است که مربوط به اطلاعات شغلی و همچنین سابقه کار و مکان جغرافیایی و حوزه کاری پاسخ دهنده را مشخص می‌کند قسمت دوم پرسشنامه شامل ۲۰ سوال پاسخ بسته و یک سوال پاسخ با است .سوالات بسته پاسخ بر اساس مقیاس لیکرت شامل سنجه های خیلی مخالفم، مخالفم، نظری ندارم، موافقم و کاملا موافقم مرتب شده است.

مقیاس لیکرت یکی از رایج ترین مقیاس های اندازه گیری است و این مقیاس شامل مجموعه ای از سوالات است که بار نگرشی یا ارزشی همه ی آن ها تقریبا”برابر تلقی می‌گردد و به ترتیب خاصی تدوین شده است . پاسخگو مقیاسی را که بین دو حد نهایی مانند موافقم – مخالفم محصور شده است را برحسب شدت یا ضعف نگرش خود بر »ی گزیند . گویه ها حالات خاصی از پدیده مورد نظر اندازه گیری را به صورت گویه هایی که از لحاظ ارزش اندازه گیری دارای فاصله ی مساوی است عرضه می‌کند .برای تعیین نمره نگرش هر فرد ،نمرات هریک از موقعیت ها ی منتخب او در تمام مقیاس ها با هم جمع بسته و سپس معدل گیری می شود و ‌به این ترتیب نمره نگرش فرد محاسبه می‌گردد . این مقیاس برای تحقیقاتی که نیاز به نگرش سنجی است بیشترین کارایی و استفاده را دارد.

۳-۷-پایایی و روایی ابزار تحقیق:

روائی پرسشنامه به سوالات پرسشنامه برمی‏گردد طرح پرسش‌های درست با الفاظ و عباراتی که ابهام سوالات را به حداقل ممکن کاهش دهد روائی پرسشنامه نامیده می‏ شود. در واقع مفهوم اعتبار (روایی) پاسخ ‌به این سوال است که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می سنجد. بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازه گیری نمی‌توان به دقت داده های حاصل از آن اطمینان داشت. ابزار اندازه گیری ممکن است برای اندازه گیری یک خصیصه ویژه دارای اعتبار باشد، در حالی که برای سنجش همان خصیصه بر روی جامعه دیگر از هیچ گونه اعتباری برخوردار نباشد. روش های متعددی برای تعیین اعتبار ابزار اندازه گیری وجود دارد که در این ادامه ی مطلب ه اختصار ‌در مورد هر یک توضیح داده خواهد شد؛

گفتار چهارم:موارد جواز خودداری زوجه از تمکین

چنانچه پیشتر گفته شد، در متون فقهی ضرورت تمکین زوجه مصرح است، اما این تکلیف مطلق و بی­حدوحصر نبوده و به واسطه ادله‌ حاکمی چون قاعده مشهور لاضرر و سایر ادله‌ مذکور، تقییداتی بر آن مترتب می­ شود. برای مثال، برخی فقها در فرض بیماری زوج، به استناد خوف ضرر به حق زوجه در خودداری از تمکین خاص حکم داده‌اند^[۹۲] .

از سویی جاعل شریعت به دلیل احاطه‌ی کامل بر مفاسد و مصالح واقعیه‌ی احکام در برخی مواضع مانند حالت حیض و نفاس زوجه یا محرم بودن وی و نیز ایلاء و ظهار آمیزش را منع ‌کرده‌است^[۹۳] .هم چنین مواردی مانند اعمال حق حبس از ناحیه زوجه را از دیگر مصادیق جواز خودداری از تمکین خاص ذکر ‌کرده‌است.

قانون­گذار ایران نیز در ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی این اصل را به رسمیت شناخته است که: «همین که نکاح به طور صحت واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می­ شود.»؛ ماده ۱۱۰۸ این قانون نیز در حکمی کلی مقرر ‌کرده‌است که «هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود».

افزون بر فروضی که قانون­گذار حکم جواز خودداری زوجه از تمکین را به تصریح یا تلویح بیان کرده، موارد متعدد دیگری نیز متصور است که چنین تصریحی را می­طلبد. بر این اساس در این نوشتار پس از ذکر مصادیق تأیید شده‌ قانون­گذار مصادیق نیازمند تقنین احصا و در پایان نیز برخی موارد اختلافی تبیین شده است.

بند اول: ابتلای زوج به امراض مقاربتی

در قوانین موضوعه‌ی ایران، قانون­گذار تنها در ماده ۱۱۲۷ قانون مدنی به صراحت جواز خودداری زوجه از تمکین خاص را موضوع حکم قرار داده است. به موجب این ماده «هرگاه شوهر بعد از عقد مبتلا به یکی از امراض مقاربتی گردد زن حق خواهد داشت که از نزدیکی با او امتناع نماید و امتناع به علت مذبور مانع حق نفقه نخواهد بود» (م ۱۱۲۷ ق.م) در این ماده، موارد زیر قابل توجه است:

الف) حکم این ماده بر قاعده لاضرر مبتنی است. در واقع علی‌رغم اینکه، زوجه مکلف به تمکین خاص بوده و اطاعت نکردن وی موجب سلب حق نفقه خواهد بود، چنانچه به علت امراض مقاربتی یا علل دیگر چنین تمکینی موجبات ورود خسارت و ضرر به زوجه را فراهم آورد، قاعده لاضرر وجوب اطاعت را بر می­دارد؛ بی­آنکه تمکین نکردن زوجه حق نفقه‌ی وی را ساقط ‌کند، اما اگر زوجه با فرض علم و وقوف به وجود مرض، از زوج تمکین کرد، بنابر قاعده اقدام زوج ضامن نیست؛

ب) این ماده درباره‌ ابتلای زوج به امراض مقاربتی پس از عقد نکاح، به صراحت تقریر حکم می­ کند ولی نسبت به فرض ابتلای زوج پیش از عقد نکاح، تصریحی ندارد. مشخص نیست که از دید مقنن حدوث این امراض پس از انعقاد نکاح چه ویژگی‌ای داشته که صرفاً این فرض را تصریح ‌کرده‌است در حالی ­که همواره امکان ابتلای ‌به این بیماری­ها پیش از عقد نکاح نیز وجود دارد. حصری بودن موارد فسخ نکاح در نظام حقوقی ایران و تسری ندادن این موارد به فرض ابتلای زوج به امراض مقاربتی، نقص حکم این ماده را آشکارتر می­سازد. ‌بنابرین‏ اقدام بر اساس مر این ماده قانونی این نتیجه را به دنبال خواهد داشت که حدوث این امراض پیش از عقد نکاح مجوزی برای خودداری زوجه از تمکین خاص تلقی نشده و نشوز وی را در پی خواهد داشت؛ نتیجه­ای که به لحاظ تعارض با قاعده لاضرر باید از آن اجتناب کرد. به عبارت دیگر، از آنجا که حکم این ماده شامل فرض مذکور نمی‌شود، باید با استناد به قاعده لاضرر، زوجه را از چنین تمکینی معاف دانست.

بند دوم: استفاده از حق حبس

یکی از حقوقی که فقهای امامیه برای زوجه به رسمیت شناخته و آن را موجبی برای جواز خودداری از تمکین خاص وی می­دانند، حق حبس است. بدین معنی ­که زوجه می ­تواند تا دریافت تمام مهریه‌ی خود، از تمکین خودداری کند^[۹۴]،برخی از ایشان، حق حبس زوجه را حقی اجماعی برای وی دانسته و بر این باورند که عقد نکاح استحقاق بضع را برای زوج و استحقاق مهر را برای زوجه، به همراه دارد^[۹۵]. لذا به استناد عموم عسروحرج و لاضرر زوجه می ­تواند تا هنگام دریافت تمام مهر از تمکین خاص اجتناب کند^[۹۶] .این امر نشوز محسوب نشده و حق نفقه‌ی وی را ساقط نمی‌کند.

میان فقها، نویسندگان و محاکم کشور در این خصوص اتفاق است که حق حبس ناظر بر تمکین خاص بوده و مجوزی برای خودداری از چنین تمکینی محسوب می­ شود بدون آنکه مسقط حق نفقه‌ی زوجه باشد. با وجود این همواره میان ایشان در خصوص شمول حق حبس نسبت به تمکین عام نیز اختلاف بود؛ ­به گونه ای­که، این اختلاف عقیده، به صدور آرای متفاوتی از محاکم نیز منجر شده بود؛ اخیراًً هیئت عمومی دیوان عالی کشور با صدور رأی وحدت رویه ­ای ‌به این اختلاف آرای پایان داده و حق حبس زوجه را نسبت به هر دو قسم تمکین خاص و عام به رسمیت شناخته است.

قانون­گذار ایران نیز در مواد ۱۰۸۵ و ۱۰۸۶ قانون مدنی بر این حق صحه گذاشته و احکام آن را بیان ‌کرده‌است. به موجب ماده ی ۱۰۸۵ «زن می ­تواند تا مهر به او تسلیم نشده، از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند» و به موجب ماده ی ۱۰۸۶ «اگر زن قبل از اخذ مهریه به اختیار خود به ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود، دیگر نمی­تواند از حکم ماده ی قبل استفاده کند، مع­ذلک حقی که برای مطالبه‌ی مهر دارد ساقط نخواهد شد».

بند سوم: بیماری زوجه

فرض بیماری زوجه به­گونه ­ای که تمکین خاص منجر به تشدید بیماری یا تأخیر در بهبودی وی شود، از جمله مصادیقی است که به رغم سکوت قانون­گذار به استناد قاعده لاضرر باید به جواز خودداری زوجه از تمکین خاص حکم نمود. بر این فرض باید مصادیق ایجاب‌­کننده‌ ضرورت درمان زوجه در خارج از محیط منزل را اضافه کرد.

بند چهارم: ابتلای زوج به امراض مسری

ابتلای زوج به مرضی مسری بدون آنکه مشمول عنوان امراض مقاربتی موضوع ماده ۱۱۲۷ قانون مدنی شود، را نیز ‌می‌توان از فروضی برشمرد که به استناد قاعده لاضرر نه تنها زوجه را مجاز به خودداری از تمکین خاص می‌کند، بلکه حتی تمکین خاص را در این موارد به واسطه تهدید جان مسلم، مشمول حکم حرمت می‌کند^[۹۷].

بندپنجم: انحرافات جنسی زوج

انحراف جنسی هنگامی است که غریزه‌ی طبیعی که به منظور بقای نسل است، به انحراف کشیده شود. این خود می ­تواند علامتی از یک اختلال روانی یا یک ضایعه‌ی عضوی یا ناشی از بدآموزی و مسائل اجتماعی باشد^[۹۸] .‌بنابرین‏ در منحرفان جنسی موضوع علاقه‌ انسان در روابط جنسی از حالت طبیعی خارج شده و تمایلات غیر طبیعی را دربرمی­گیرد. انحرافات جنسی شامل مصادیق متعددی است. برخی اقسام این انحرافات مانند دیگرآزاریدیگرآزاری توأم با خودآزاری، جنون مقاربت و وطی در دبر، می ­تواند به استناد قاعده لاضرر مجوزی برای خودداری زوجه از تمکین خاص تلقی شود.

الف:دیگرآزاری

۲-۷-۳ رابطه بین سلامت روان با حل مسئله

شریفی در یک مطالعه بر روی نوجوانان شاهد، آموزش مهارت‌های حل مسأله را بر کاهش میزان علائم سلامت روان مورد بررسی قرار داد، که نتیجه این تحقیق نشان داد که آموزش مهارت حل مسأله می‌تواند دربهبود و کاهش میزان سلامت روان نوجوانان و علائم اختصاصی سلامت روان مؤثر باشد و موجب افزایش کفایت شخصی آن ها و خود کارآمدی در روابط بین فردی با همسالانش گردد و علاوه بر این بر انتظارات خودکارآمدی آن ها نیز تغییرات مثبتی ایجاد نماید ( شریفی ، ۱۳۷۲) .

پاپیری در یک مطالعه اثربخشی روانی آموزش مهارت‌های گروهی حل مسأله در درمان نوجوانان اقدام کننده به خودکشی در ایلام را مورد بررسی قرار داد. در این پژوهش ، ۲۶ نفر از دانش آموزان دختر و پسر که سابقه اقدام به خودکشی داشتند به طور تصادفی انتخاب شدند و به دوگروه آزمایشی و کنترل تقسیم شدند. بعد از ۱۲ جلسه آموزش حل مسأله به گروه آزمایش این نتایج حاصل شد که آموزش مهارت‌های حل مسأله می‌تواند در کاهش میزان افسردگی ، کاهش میزان ناامیدی ‌و بهبودی مهارت‌های مقابله ای نوجوانان اقدام کننده به خودکشی مؤثر باشد (پاپیری، ۱۳۷۶).

در تحقیق دیگری که در دانشگاه فردوسی مشهد انجام گرفته است روش حل مسأله افراد افسرده و مقایسه آن را با افراد عادی مورد بررسی قرار گرفت . در این مطالعه تعداد ۸۸ نفر ( ۲۱ مرد و ۶۷ زن ) شرکت داشتند که شامل دو گروه بیماران افسرده (۴۵ نفر و افراد عادی ۴۳ نفر) بودند. با بهره گرفتن از وسایل سنجش یعنی آزمون افسردگی بک و آزمون شیوه های حل مسأله مشخص شد که بین افراد افسرده وعادی تفاوت‌های معناداری در شیوه حل مسأله وجود دارد و افراد افسرده در موقعیتهای مسئله زا بیشتر از شیوه های منفی حل مسأله استفاده می‌کنند ( صاحبی ، ۱۳۸۰) .

در تحقیقی اثر بخشی آموزش مهارت‌های حل مسأله در کاهش افسردگی دانش آموزان ۱۵-۱۸ ساله شهرستان زاهدان مورد بررسی قرارگرفت. از بین ۱۴۰۰ دانش آموز، ۳۰۰ نفر به صورت تصادفی انتخاب و مقیاس افسردگی بک روی آن ها اجرا گردید. نتایج آزمونT استودنت نشان داد، گروه آزمایش که از آموزش مهارت های حل مسأله سود جسته بودند در مقایسه با گروه گواه، کاهش در افسردگی ( ۰۰۱/۲۰ >P) و کارائی در مهارت‌های مقابله ای ( ۰۰۱/۲۰>P) را به دست آورند(کهرزائی، ۱۳۸۰).

پارکروایندلر^[۱۷۹](۱۹۹۰) در مطالعات خود سه نوع راهبرد مقابله ای حل مسأله ، جستجوی حمایت اجتماعی و اجتناب رامطرح ساختند، به نظر ایشان ، راهبردهای مقابله ای نقش مهمی را در سلامت روان و جسمانی فرد در طول موقعیت های استرس زای زندگی اش ایفاء می‌کند ( اکبرزاده ، ۱۳۷۶).

لونر و کلوم ^[۱۸۰] (۱۹۹۰) در مطالعه ای روش درمان حمایتی را باآموزش حل مسأله در درمان افسردگی مقایسه کردند، ‌به این نتیجه رسیدند که درمان به شیوه حل مسأله نسبت به درمان حمایتی برای کاهش افسردگی و ناامیدی تأثیرات بیشتری داشته است ، ‌بنابرین‏ با آموزش مهارت حل مسأله می توان به افراد کمک کرد تا در برخورد با شرایط استرس زا و مشکلات به طور سازگارانه تری عمل نمایند. تحقیق الیوت ، هر یک وپتی ( ۱۹۹۲) نیز نشان می‌دهد که افراد که مهارت‌های حل مسأله را به طور مؤثرتری به کار می گیرند افسردگی کمتری را از خود نشان می‌دهند ( پاپیری ، ۱۳۷۶).

هانس (۱۹۸۵) در مطالعه ای به منظور بررسی اثربخشی رویکرد حل مسأله سعی نمود به بیماران اسکیزوفرنی کمک کند تا بتوانند مشکلاتشان را خودشان حل کنند. اساس رویکرد حل مسئله در این تحقیق استفاده از سناریوهایی بود که بیماران اسکیزوفرنی با آن ها مشکل خاصی داشتند . برای مثال : صحبت کردن با جنس مخالف ، تا موقعیت را تجزیه و تحلیل کنند و به یک راه حل عملی برسند. هانس این رویکرد را در مطالعه اش با هفت تن از بیماران به کار گرفت. روان درمانی ‌به این صورت بود که از آن ها خواست تا پنج مرحله حل مسئله را به کار گیرند. بعد از اجرای کامل رویکرد، هانس پی برد که این رویکرد تاثیر مثبتی دارد ( هادوک و اسلاید^[۱۸۱]، ۱۹۹۶ : نقل از پاپیری ، ۱۳۷۶).

در مطالعه ای مک لیوی ^[۱۸۲] ، دالی و مورای ^[۱۸۳] (۱۹۹۴) اثربخشی حل مسئله در کاهش افکار مربوط به خودکشی را انجام دادند . این مطالعه بر روی ۳۹ بیمار مسموم صورت گرفت که به قصد خودکشی خودشان را مسموم کرده بودند. یافته های این پژوهش نشان داد که آموزش مهارت حل مسئله بین فردی در کاهش سطوح درماندگی ، افزایش خودادراکی ، بهبود مهارت‌های حل مسئله اجتماعی مؤثر است و همچنین توانایی درک بیماران را برای مقابله کردن با مشکلات مستمر زندگی بهبود می بخشد ( به نقل از : دتیلو و فریمن ^[۱۸۴] ، ۲۰۰۰).

تحقیق دیگری درباره تأثیر مداخله شناختی – رفتاری حل مسأله در درمان اضطراب و افسردگی انجام شده است . در این تحقیق تعداد ۹۲ مادر به عنوان نمونه انتخاب شدند و این مادران همگی دارای بیماری سرطان بودند که مرتب در معرض اضطراب و افسردگی قرار داشتند . میانگین سنی این مادران ۵/۳۷ سال بوده و به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. بعد از جایگزین نمودن نمونه ها در ‌گروه‌های آزمایش و کنترل ، به مدت ۸ هفته به گروه آزمایش مهارت حل مسأله را آموزش دادند و به گروه کنترل هیچ برنامه ای آموزش ندادند. تجزیه و تحلیل یافته های این پژوهش نشان داد که گروه آزمایش به طور چشم گیری از نظر عاطفی و اضطراب و افسردگی تغییر ‌کرده‌است ، ‌بنابرین‏ چنین تغییری نشان دهنده تأثیر آموزش مهارت حل مسأله بر کاهش اضطراب و افسردگی است ( شالر، وارنی ، فایر کلاف و باتر ^[۱۸۵] ، ۲۰۰۲ : به نقل از جعفری ۱۳۸۲) .

نتیجه مطالعه محمدی (۱۳۸۲) که بر روی نمونه ۱۱۳ نفری از دانشجویان دختر دانشکده های مختلف دانشگاه شیراز انجام شده است، نشان می‌دهد که: از بین سبک های حل مسئله، درماندگی، خلاقیت و مهارگری، به ترتیب بهترین پیش‌بینی کننده بدکارکردی اجتماعی به حساب می‌آیند. سبک های حل مسئله درماندگی و خلاقیت، مهم ترین پیش‌بینی کننده افسردگی هستند. مهارگری در حل مسئله، پیش‌بینی کننده اضطراب و نشانه های جسمانی بوده است. درماندگی، اعتماد در حل مسئله و خلاقیت، سلامت روان را تبیین می‌کنند. در مجموع تنایج این تحقیق، نشان داده است که سبک های حل مسئله نقش مهمی در تامین تندرستی و سلامت روان ایفا می‌کند.

نتایج تحقیقات متعددی (داگز و همکاران،۲۰۰۳ و ملیندا و همکاران،۲۰۰۴) نشان داده‌اند که بین اضطراب و نوع سبک حل مسئله مورد استفاده ارتباط معناداری وجود دارد.

تحقیقات بورنشتاین (۲۰۰۳) نشان داد که یکی از شاخص های مهم سلامت روان، توانایی “حل مسئله” و “تصمیم گیری” است. وی خاطر نشان می‌سازد،”خود ارزیابی”،”خودکارآمدی”،”خود پیروی” و تشخیص به موقع “موقعیت های مسئله دار” از جمله معیارهایی هستند که با واسطه آن ها می توان سطح سلامت روان افراد را برآورد کرد.

نتایج تحقیقات (میرفسکی و رس،۱۹۹۰؛یلسما و مونتامبو،۱۹۹۰؛ناکانو،۱۹۹۱؛هپنر و همکاران،۱۹۹۵ و کاترین،والتروگود،۲۰۰۳) به خوبی نشان داده‌اند که حل مسئله یکی از متغیرهای مهم پیش بین برای “سلامت روان” است.

Beck, A. T., & Rush, A. J, Shaw, BF, & Emery, G.(1979). Cognitive therapy of depression, 171-186.

Beck, A. T., &, G. (1979). Cognitive therapy of anxiety and phobic disorders. Center for Cognitive therapy.

Beck, S. D. (1977). Dual system theory of the biological clock: effects of photoperiod, temperature, and thermoperiod on the determination of diapause.Journal of insect physiology, ۲۳(۱۱), ۱۳۶۳-۱۳۷۲٫

Blair, K. A., Denham, S. A., Kochanoff, A., & Whipple, B. (2004).Playing it cool: Temperament, emotion regulation, and social behavior in preschoolers.Journal of School Psychology, ۴۲(۶), ۴۱۹-۴۴۳٫

bradley, B.T. (2006). Instruction for beginning to practice client centered therapy. Journal of psychotherapy integration. 16. 140-1.

Davidson, R. J. (2000). Affective style, psychopathology, and resilience: brain mechanisms and plasticity. American Psychologist, ۵۵(۱۱), ۱۱۹۶٫

Davidson, R. J. (2003). Darwin and the neural bases of emotion and affective style. Proceedings of the New York Academy of Sciences, 1000, 316–۳۳۶٫

Davidson, R. J., Begley, S., & Amari, F. (2012). The emotional life of your brain. Brilliance Audio.Ekman, P. (2003). Emotions revealed. New York: Times Books.

Ekman, P. E., & Davidson, R. J. (1994). The nature of emotion: Fundamental questions. Oxford University Press.

Elliott, R., Watson, J. C., Goldman, R. N., & Greenberg, L. S. (2004). Learning emotion-focused therapy: The process-experiential approach to change. American Psychological Association.

Elliott, R., Watson, J. C., Goldman, R. N., & Greenberg, L. S. (2004). Learning emotion-focused therapy: The process-experiential approach to change. American Psychological Association.

Ellis, A. (1963). Toward a more precise definition of” emotional” and” intellectual” insight. Psychological Reports, ۱۳(۱), ۱۲۵-۱۲۶٫

Ellis, A., & Dryden, W. (1997). The practice of rational emotive behavior therapy. Springer publishing company.

Foa, E. B., & Kozak, M. J. (1986). Emotional processing of fear: exposure to corrective information. Psychological bulletin, ۹۹(۱), ۲۰٫

Frijda, N. H. (1986). The emotions. NY. Cambridge university press.

Frijda, N. H. (1988). The laws of emotion. American psychologist, ۴۳(۵), ۳۴۹٫

Gendlin, E. T. (1962). Experiencing and the creation of meaning (p. 3). New York: Free press of Glencoe.

Gendlin, E. T. (1962). Experiencing and the creation of meaning (p. 3). New York: Free press of Glencoe.

Goleman, D. (2006). Emotional intelligence. Bantam.

greenberg, L. S. &, paivio, S. (1997). working with emotins in psychotherapy. NY. Guilfoord press.

Greenberg, L. S. (2002). Emotion-focused therapy: Coaching clients to work through their feelings. American Psychological Association.

Greenberg, L. S. (2002). Integrating an emotion-focused approach to treatment into psychotherapy integration. Journal of Psychotherapy Integration, ۱۲(۲), ۱۵۴٫

Greenberg, L. S., & Higgins, H. M. (1980). Effects of two-chair dialogue and focusing on conflict resolution. Journal of Counseling Psychology, ۲۷(۳), ۲۲۱٫

Greenberg, L. S., & Johnson, S. M. (1988). Emotionally focused therapy for couples. Guilford Press.

Greenberg, L. S., & Korman, L. (1993). Assimilating emotion into psychotherapy integration. Journal of Psychotherapy Integration.

Greenberg, L. S., & Pascual‐Leone, A. (2006). Emotion in psychotherapy: A practice‐friendly research review. Journal of clinical psychology, ۶۲(۵), ۶۱۱-۶۳۰٫

Greenberg, L. S., & Safran, J. D. (1987). Emotions in psychotherapy: Affect, cognition, and the process of change.

Greenberg, L. S., & Safran, J. D. (1989). Emotion in psychotherapy. American Psychologist, ۴۴(۱), ۱۹٫

Greenberg, L. S., & Safran, J. D. (1989). Emotion in psychotherapy. New York, Guilford.

Greenberg, L. S., & Van Balen, R. (1998). The theory of experience-centered therapies. Handbook of experiential psychotherapy, 28-57.

Greenberg, L. S., & Watson, J. C. (2006). Emotion-focused therapy for depression. American Psychological Association.

Greenberg, L. S., & Webster, M. C. (1982). Resolving decisional conflict by Gestalt two-chair dialogue: Relating process to outcome. Journal of Counseling Psychology, ۲۹(۵), ۴۶۸٫

Greenberg, L. S., Elliott, R. K., & Lietaer, G. (1994). Research on experiential psychotherapies.

Greenberg, L. S., Rice, L., & Elliott, R. (1993). Process-experiential therapy: Facilitating emotional change. New York: Guilford.

Gross, J. J. (1998). The emerging field of emotion regulation: an integrative review. Review of general psychology, ۲(۳), ۲۷۱٫

Gross, J. J. (1999). Emotion regulation: Past, present, future. Cognition & Emotion, ۱۳(۵), ۵۵۱-۵۷۳٫

Hofmann, S. G., & Kashdan, T. B. (2010). The affective style questionnaire: development and psychometric properties. Journal of psychopathology and behavioral assessment, ۳۲(۲), ۲۵۵-۲۶۳٫

Hollidy, S.G., & Chanlder, M. J. (1986). Wisdom: Explorations in adult competence. Basel, Switzerland: Karger.

Izard, C. E. (2007). Basic emotions, natural kinds, emotion schemas, and a new paradigm. Perspectives on psychological science, ۲(۳), ۲۶۰-۲۸۰٫

Lazarus, R. (2003) emotion and adaption: conceptual and empirical relations. university of nebraska press.

LeDoux, J. E. (2000). The amygdala and emotion: a view through fear. The amygdala: a functional analysis, 289-310.

Mahoney, M. G. (1991). Human change processes: the scientific foundation of psychotherapy. NY: basic books.

Mauss, I. B., Levenson, R. W., McCarter, L., Wilhelm, F. H., & Gross, J. J. (2005). The tie that binds? Coherence among emotion experience, behavior, and physiology. Emotion, ۵(۲), ۱۷۵٫

Nesse, R. M. (1990). Evolutionary explanations of emotions. Human nature,1(3), 261-289.

Nesse, R. M., & Ellsworth, P. C. (2009). Evolution, emotions, and emotional disorders. American Psychologist, ۶۴(۲), ۱۲۹٫

۵- نظارت و سازماندهی مجدد: نظارت بر توانایی سازمان در جهت اجرای برنامه ها چنانچه طراحی سازمان به پاسخ گویی نیازهای برنامه نباشد ضرورت تجدید نظر وسازماندهی مجدد مطرح می شود.

انواع ساختارهای سازمان

صاحب نظران ترسیم نمودار سازمانی وساختار دهی را به سه روش عمده بر اساس وظیفه بر مبنای محصول یا بازار و نمودار ماتریسی یا خزانه ای تقسیم بندی می نمایند . در ساختاردهی ‌بر اساس وظیفه تقسیم بندی کار به گونه‌ای است که افرادی را که کارهای مشخص و مشابهی انجام می‌دهند در درون یک واحد یا یک دایره سازمانی فرار می گیرند.

الف) سازمان با حیطه نظارت محدود

ب) سازمان با حیطه نظارت گسترده

در سازمان که ساختار آن مبتنی بر محصول یا بازار باشد افراد را در یک واحد گرد هم آورند که در امر تولید بازار یابی یک محصول یا گروهی از محصولات مشابه کار می‌کنند یا تخصص دارند. و افرادی که در یک حوزه جغرافیایی فعالیت می‌کنند یا با دسته خاصی از مشتریان ارتباط دارند در یک منطقه قرار می‌دهند و سرانجام سازمان هائی که دارای ساختار ترکیبی در نوع ساختار وظیفه ای وساختار مبتنی محصول قرار می‌گیرد. انواع سازمان دهی و نمودار بندی ساختارها رابه

شرح زیر می‌باشد:

۱- سازمان بر اساس وظیفه(نوع عملیات)

۲- سازمان دهی ‌بر اساس محصول

۳- سازمان دهی بر اساس منطقه عملیات

۴-سازمان ‌بر اساس مشتری (ارباب رجوع)

۵-سازمان بر اساس خدمت

۶-ساخت خزانه ای یا ماتریسی

۷- ساخت سازمانی با ‌گروه‌های متداخل

۸- ترکیب مختلط

۱- سازمان ‌بر اساس وظیفه(نوع عملیات):

در این نوع تقسیم بندی مأموریت‌ های کلی سازمان به وظایف تخصصی مثل:

فروش تولید امور مالی اداری تدارکات وغیره تقسیم می شود همچنین هر واحد اصلی نیز به نوبه خود به واحد های تخصصی و فرعی تقسیم شده و به ترتیب تحت نظارت سلسله مراتبی از مشاغل مدیریت و سر پرست قرار می‌گیرد.

در بخش بندی وظیفه ای کلیه امورمر بوط به یک رشته عملیات مشابه مانند تولید بازار یابی پرسنلی وغیر در یک اداره متمرکز شده و زیر نظر معاونت های مربوط قرار گرفته اند.
البته بازدهی این نوع سازمان درصورتی محرز ومسلم است که دامنه عملیات سازمان بر زیاد و وسعت باشد ویا کالاهای مختلف ومتعددی تولید ننماید. از مزایای مهم این سازمان بر اساس ساخت وظیفه ای این است که باعث سهولت کار سرپرستان گردیده زیرا باید مدیری دامنه تخصصی منحصر به فرد خودرا مورد برسی وآزمون قرار دهد بعلاوه یک سازمان که بر اساس ساخت وظیفه ای(عملیاتی) پی ریزی شده است خیلی آسانتر ‌و سریعتر به مهارت های ویژه ای که به عهده وی محول گردیده خواهد رسید و در عمل خودرا آماده مواجه شدن با آنچه که مورد نیاز سازمان است می کند.

اما به عنوان یک سازمان رشد یابنده با توسعه جغرافیایی وتوسعه خط تولید معایب سازمان بر اساس ساخت وظیفه ای ظاهر می‌گردد. به طوری که با گسترش حوزه عملیاتی اختلافی بین سرعت عملیات و اخذ تصمیم توسط مدیران ایجاد خواهد گشت . زیرا مدیران وظیفه ای جهت انجام امور می بایست تصمیمات خود را به ستاد مرکزی گزارش نمایند و برای مدت طولانی منتظر بمانند تا درخواست ویا تقاضای آن ها پاسخ گفته شود بعلاوه اغلب قضاوت و تعین دقیق محاسبات در این ساخت مشکل است.

حال این سوال مطرح می شود که اگر قرار باشد محصول جدیدی تولید شود چه کسی مسئول تشخیص وتوسعه را به عهده دارد آیا بخش محصول؟ یا بازاریابی؟ و سرانجام مسئله هماهنگی وظایف اعضائ پایین سازمان به ‌عنوان یک مشکل ‌و مسئله اساسی برای مدیریت سطح بالا در این سازمان ها مطرح بوده است وتل حدودی بین اعضائ هر بخش ویا سرپرست در هر واحد با سایر بخش‌ها و سرپرستان واحد های دیگراحساس جدائی وبیگانگی مشاهده می شود و لذا این امر موجب اختلاف بیشتر کارکنان نسبت به کارکنان در واحد هایی که می بایست همه آن ها در کل اهداف سازمانی دنبال نمایند.

به طور خلاصه می‌توانیم معایب و مزایای این نوع سازمان را بشرح زیر خلاصه نمائیم.

الف )مزایا

۱- انعکاس اعمال منظقی و مشخص است

۲- اصول و قوانین جایگزین افراد متخصص می شود

۳- حفظ قدرت وتشخیص بستگی به نوع وظیفه دارد

۴- آموزش و تعلیم و تربیت یه آسانی صورت می پذیرد

۵- کنترل برای سطوح بالا به راحتی انجام می پذیرد.

ب) معایب

۱- مسئولیت سود آوری فقط در سطوح بالا است

۲- تأکید تأکید بیش از حد روی تخصص افراد سازمان گردیده است

۳- رشد مدیریت تا حدودی محدود است

۴- هماهنگی بین فعالیت ها کمتر است

۵- رشد اقتصادی شرکت به ‌عنوان یک سیستم متنوع دنبال می شود.

قابل توجه است که ساخت وظیفه ای سبب به وجود آمدن سازمان بوروکراتیک یا دیوان سالاری می‌گردد از جمله خصوصیات سازمان‌های بوروکراتیک این است که اندازه سازمان آنقدر بزرگ است که اعضائ آن همدیگر را نمی شناسند و در نتیجه فرد در سازمان احساس بی هویتی و گم شدنمی نماید.

این نوع از سازمان ها از سطوح متعدد ‌و سلسله مراتب طولانی تشکیل شده و ترفیع کارکنان تنها از طریق خالی شدن پست در رده بالاتر امکان پذیر است که این امر از طریق خارج شدن فرداز سازمان میسر است که خیلی به ندرت اتفاق می افتد یا از طریق ایجاد واحد های جدید به همین دلیل تمایل به بزرگ شدن و تورم در این نوع سازمان ها خیلی زیاد است در این سازمان ها تأکید بیش از حد ‌بر قوانین مقررات دستورالعملها وآیین نامه ها وجود دارد و کارکنان سطوح پایین تر از ریزه کاری هاوفعالیت هائی مطلع اند که مقامات بالاتر از آن ها بی اطلاع اند و ‌به این ترتیب هیچ کس در سازمان وجود ندارد که دقیقا بداند در سازمان چه می گذرد. یک سازمان بوروکراتیک نمی تواند به حیات خود ادامه دهد مگر آنکه به طریقی مفید بودن خود را ثابت کند و در این راه از هیچ کوششی برای بقائ خود دریغ نخواهد کردریشه بسیاری از آیین نامه ها و مقررات دست وپا گیر دولتی را می توان در این انگیزه جستجو کرد از اینرو بعضی از شرایطی که بروکراسی را به وجود می آورندعبارتند از:

الف) اندازه بزرگ وتقسیم بندی وظائف به صورت وظیفه ای

ب) عدم وجود سنجش معیار های خدمات و فعالیت های سازمان و در نتیجه مبهم ماند ثمر بخشی یا عدم کفایت فعالیت های سازمان.

ج) عدم وابستگی رشد و حیات سازمان به کسب کیفیت خدمات و تولیدات آن و به عبارتی دیگر تامین منابع مالی واقتصادی سازمان از تولید کالا و خدمات و وجود رابطه نزدیک و مستقیم بین حقوق و مزایای بیشتر با احراز پست ها و مناصب سازمانی بالا تر می‌باشد.
در سازمان های صنعتی بعلت ضرورت های تولید ماشینی و لزوم استفاده از مزایای تولید انبوه کاربرد ساخت سازمانی بر مبنای تخصصی اجتناب نا پذیر است . بدین لحاظتکنیک های مختلف مهندسی صنعتی و بویژه برنامه ریزی و کنترل تولید به وجود آمدندتا حدالامکان وابستگی واحد های تخصصی را نسبت به یکدیگر تسهیل و تصحیح نماید که برخی تدابیر مورد عمل در سازمان‌ها به شرح زیر است:

۱- استاندارد کردن عملیات روش‌ها فرمها ‌حرکت‌ها مشاغل وسایل و غیره

۲- تهیه دستورالعمل دقیق برای اجرای عملیات مختلف تولید وپشتیبانب

۳- آموزش سیستماتیک کارکنان سرپرستان مدیران نسبت به روش های مورد عمل