‌بنابرین‏ به طور کلی می‌توان گفت اجازه تحت‌نظر قرار دادن متهم به ضابطین در نظام کیفری ایران سابقه‌ای طولانی دارد و امروزه هم جریان دارد.

۲-۲-۲- حقوق شخص تحت‌نظر در اندیشه‌های اسلامی

انسان مخلوق خدای یکتاست و از چنان ارزشی نزد خداوند متعال برخوردار است که خلیفه الله بر روی زمین است. «از نظر اسلام، اصل بر حریت انسان است». (دانش پژوه و خسرو شاهی،۱۳۸۰،ص۱۹۴) و آزادی او در اسلام به رسمیت شناخته شده است اما «کرامت انسان از دیدگاه اسلام دارای پشتوانه منطقی است،‌زیرا خداوند این کرامت را به او داده است^[۳۷] منشاء این کرامت در بعد روحانی و معنوی انسان نهفته است. همان بعد که از دمیده شدن روح الهی در انسان ریشه گرفته و به همین خاطر،‌مسجود فرشتگان گشته است.» ^[۳۸] (دانش پژوه و خسرو شاهی،۱۳۸۰،ص۱۸۶)

«از دیدگاه اسلام کرامت برای انسان نه تنها حق است، که تکلیف نیز هست،‌یعنی نه تنها دیگران حق ندارند به کرامت او آسیب رسانند بلکه خودش نیز حق گذشتن از کزامت خویش را ندارد و نمی تواند به ذلت و خواری تن در دهد.»(دانش پژوه و خسرو شاهی،۱۳۸۰،ص۱۸۷)

لذا حقوق متهم تحت‌نظر نیز باید توسط هر شخص یا مقامی مراعات گردد و حتی خود متهم نیز نباید اجازه تعدی به حقوق خویش را بدهد، زیرا «در حقوق اسلامی همه افراد اعم از زن و مرد، پیر و جوان، سیاه و سفید دارای حقوق یکسان هستند.»^[۳۹]

یکی از راه‌هایی که انسان را به مرحله کمال و برتری می‌رساند عمل کردن به سیره و عترت نبوی می‌باشد و این میسر نمی‌شود مگر اعمال و رفتارشان را الگو قرار دهیم و فضایلشان را متذکر شویم «به جهت آزاد بودن انسان است که اسلام، پیامبر خو را مذکر-یادآوری کننده- معرفی کرده و هرکز او را بر مردم مسلط ندانسته است تا زمینه کوچک‌ترین تحمیل و اجبار انسان از ناحیه دین وجود نداشته باشد.» ^[۴۰]

نگرش اسلام نسبت به انسان نگرش الهی است که وی را شایسته احراز منصب پروردگار بر روی زمین دانسته است^[۴۱] و ‌بر اساس این شایستگی، انسان را موجودی انتخاب‌گر و آزاد قرار داد و آزادی را حق مسلم وی شناخته است که می‌تواند راه سعادت را انتخاب کند یا مسیر انحرافی را برگزیند.^[۴۲] ‌بنابرین‏ باید گفت که برای توجه به حقوق متهم تحت‌نظر ‌بر اساس اندیشه‌های اسلامی باید منابع انسانی را با این اندیشه‌ها استاندارد سازی و مجهز نمود.

«استاندارد منابع انسانی در واقع به مفهوم الگو و منش برگزیده برای اندیشه،‌رفتار و عملکرد انسان در سازمان و روش صحیح تعامل و برخوردار در مناسبات و روابط انسانی است که در قالب مجموعه ای از باید و نباید ها، همسو و هماهنگ با اهداف و ارج نهاده های هر جامعه و نظام طرح ریزی می شود. استاندارسازی نیروی انسانی گامی مؤثر و ارزشمند در راه رسیدن ‌به این هدف می‌باشد و کارآمدترین روش دستیابی به استانداردها و بهره‌مندی از راهکارهایی است که دین مقدس اسلام ارائه می‌کند.(عبدی،۱۳۹۱،ص۱۶۷)» ‌بنابرین‏ اسلام به حقوق انسان توجه ویژه داشته است و پیروی از دستورات دین مبین اسلام بر حاکمان بشریت لازم است و باید حقوق هر انسانی را در همه ابعاد و زمینه‌ها مراعات نمایند تا امنیت آنان فراهم گرد. «با توجه به اصل محترم بودن جان، مال و عرض هر فرد مسلمان در اسلام و حرمت تعدی و تجاوز به جان و عرض دیگران و با توجه به اصل برائت(عمیدزنجانی،۱۳۷۸،ص۹۰) می‌بایست از تعرض به حقوق فردی متهم تحت‌نظر که انسانی آزاد و شهروندی محترم است پرهیز شود. توجه به حقوق متهم به صورت دقیق در سیستم قانونگذاری اسلامی بر مبنای اصل کرامت انسان و اصل عدالت و امنیت مورد توجه خاص قرار گرفته است. قران کریم در این زمینه می‌فرماید: خداوند برای شما شهری را الگو معرفی کرده که در آن امنیت بسیار حکمفرما بود و مردم آن در آسایش و اطمینان زندگی می‌کردند و از هر جانب روزی فراوان به آنان می‌رسید.^[۴۳] بی‌گمان تحقق عدالت و امنیت در جامعه با توجه به پیوند آن با موضوع تأمین امنیت قضایی و آسایش شهروندان همواره از دغدغه‌های اجتماعی پیشوایان آسمانی و نیک‌اندیشان عالم بوده است و تدبر در آیات قرآن کریم می‌تواند راهنمای بسیار ارزشمندی در جهت توجه به حفظ حقوق متهم تحت‌نظر به عنوان اندیشه‌ای الهی باشد. تلاش در جهت حفظ حقوق متهم تخت‌نظر، حفظ همان حقوق بشر در اسلام است که بسیار به آن پرداخته شده است. «انسان در طول تاریخ پس از طی دوره های طولانی بیداد و ستم و ظهور انقلاب های مختلف، کوتاه زمانی است که حقوق بشر را به رسمیت می شناسد،‌ این در شرایطی است که امیرالمومنین (ع) قرن ها پیش از ظهور حقوق بشر در اندیشه سیاسی مغرب زمین،‌نسبت ‌به این حقوق در کردار و گفتار خود توجه داشته اند. حق حیات در اندیشه معاصر، حیات آدمی را از هر تهدیدی مصون می‌داند، نص قرآن در سیره ‌امیرالمومنین(ع) ظهور یافت و در رفتار امام با خوارج به منصه ظهور می‌رسد. در منظر امام تنها ملاک برخورداری از حقوق شهروندی، انسان بودن و تفاوتی بین پیروان ادیان وجود ندارد.»^[۴۴]

دادرسی منصفانه کیفری ‌بر اساس موازین اسلامی و فرمایشات گوهر بار حضرت علی(ع) در نهج البلاغه حکم می‌کند که شأن و کرامت متهم تحت‌نظر که همچون سایر انسان‌ها از حقوق انسانی برخوردار است، رعایت گردد. «رعایت شأن و کرامت فردی که ما او را متهم می‌دانیم از جمله موضوعاتی است که به صراحت در فرمایشات و سیره حضرت علی(ع) قابل مشاهده است- زمانی می‌توانیم این کرامت را که در قران کریم نیز به صراحت از آن یاد شده است،‌‌در مورد متهم رعایت کنیم که حقوق او محتمر شمرده شود، حقوقی که متهم هنگام مقابله باید واجد آن باشد- اگر نگاهی به سیره حضرت علی(ع) بیندازیم ملاحظه می شود که در حدود یک هزار و سیصد و پنجاه سال قبل از اینکه اسناد بین‌المللی حقوق بشر شکل بگیرند حقوق متهم توسط آن حضرت مطرح و مورد تأیید قرار گرفته است.»^[۴۵]

بنابر مطالب گفته شده نمی‌شود ‌بر اساس ظن و گمان، حقوق اولیه انسانی را که به عنوان متهم، تحت‌نظر قرار گرفته است بنا بر اصل بی‌گناه، مجرم نیست و مجرم دانستن او با گمان به دور از عدل و انصاف است.^[۴۶]

بنابر آنچه بیان شد حفظ حقوق متهم در اسلام مورد توجه واقع شده و تاریخچه‌ای در صدر اسلام و مبانی فقهی دارد. «در مکتب اسلام عقیده بر این است که اسلام دارای کرامت خدادادی است و مادامی که با ارتکاب معاصی و نیز تعرض و تجاوز به دیگران این حق را از خود سلب نکند، دیگران مکلف به رعایت حقوق او هستند.»(اردبیلی،۱۳۸۶،ص۱۴۴)

۲-۲-۳- حقوق شخص تحت‌نظر در اسناد بین‌المللی(فراملی)

حقوق متهم از آنچنان اهمیتی برخوردار است که مجامع بین‌المللی نیز از آن غافل نبوده‌اند زیرا رعایت حقوق متهم به عنوان انسانی باکرامت، اساس آزادی، عدالت و صلح را در جهان تشکیل می‌دهد. مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیز برای تعیین آرمان‌های مشترک تمام ملل جهان در خصوص حفظ حقوق متهم به طور یکنواخت با صدور اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸ میلادی مطابق با ۱۹/۰۹/۱۳۲۷ شمسی این موضوع را به تصویب رسانده است.