سیستم های برون سازمان:

مربوط به موقعیت هایی است که شرکت سهامی عام بزرگ توسط مدیران کنترل می‌شوند. اگر چه سهام شرکت متعلق به گروه زیادی از سهام داران حقیقی و حقوقی است. در این وضعیت بین مالکیت و کنترل شرکت مرزبندی وجود دارد. این شرکت ها در آمریکا و انگلستان پر تعدادند. این سیستم به نام های آنگلوساکسون یا آنگلوآمریکن نیز مشهورند. کنترل شرکت ها در اختیار مدیران است و سهام‌داران تنها با اعمال حق رأی‌ خود می‌توانند مؤثر واقع شوند. مسئله نمایندگی در این سیستم ها به خوبی مشهود است.

۲-۲-۳- عوامل تعیین کننده نظام حاکمیت شرکتی

عوامل تعیین کننده نظام حاکمیتی شرکتی در یک کشور در جدول شماره ۲-۲ در قالب عوامل داخلی و خارجی بیان شده است.

جدول شماره ۲-۲ : عوامل تعیین کننده نظام حاکمیت شرکتی

عوامل داخلی

عوامل خارجی

ساختار مالکیت شرکت­ها

میزان جریان سرمایه از خارج به داخل

وضعیت اقتصادی

وضعیت اقتصاد جهانی

سیستم قانونی

عرضه سهام در بازار سایر کشورها

سیاست­های دولتی و فرهنگی

سرمایه ­گذاری نهادی فرامرزی

۲-۲-۴- ویژگی های نظام حاکمیت شرکتی

فرانک و بکاوس (۲۰۰۳) ویژگی­های سیستم­های حاکمیت شرکتی را در دو حالت برون سازمانی و درون سازمانی بیان نموده که در جدول شماره ۲-۳ آمده است.

جدول شماره۲-۳ : ویژگی های نظام حاکمیت شرکتی

برون سازمانی

درون سازمانی

مالکیت پراکنده

مالکیت متمرکز

جدایی کنترل از مالکیت

پیوند مالکیت با کنترل

نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام کم

نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام بالا

نسبت اعتبار بانکی به کل بدهی پایین

نسبت اعتبار بانکی به کل بدهی بالا

‌بازارهای مالی پیشرفته با تنوع بالا

بازارهای مالی در حد پایین پیشرفتگی با فرصت کم برای تنوع

تمایل کم به مشارکت سرمایه ­گذاران بیرونی به کنترل شرکت

کنترل توسط طرف­های ذینفع (بانک­ها، شرکت­های مرتبط و کارکنان)

۲-۲-۵- مدل های حاکمیت شرکتی

1. مدل بازار که ویژه کشورهای آمریکا، انگلیس، استرالیا، کانادا و چند کشور دیگر می‌باشد و ویژگی های آن عبارتند از :

• • سهامدران بسیار پراکنده

• • چارچوب های قانونی و نظارتی پیشرفته

• • بازارهای سرمایه نقد شونده

• • بازاری فعال برای کنترل شرکت

• • پویایی در تخصیص سرمایه

• • در سطح خرد هیات مدیره برای نظارت بر مدیریت هم بر کمیته های هیات مدیره و هم برای کنترل­­های داخلی تأکید می‌کند.

• • مدیریت بر سرمایه ­گذاری با بازده خوب تمرکز دارد و دیدگاه کوتاه مدت در جهت افزایش شرکت و قیمت سهام دارد.

• سهام‌داران دینفعان اصلی شرکت هستند.

۲-نظام رابط که ویژه کشورهای ژاپن، آلمان، ایتالیا، هلند و فرانسه است و مشخصات آن­ها عبارتند از :

• • مالکیت تمرکز

• • بازارهای سرمایه با نقدشوندگی متوسط

• • کنترل شرکتی ضعیفتر

• فرایند نظارتی قوی هستند

با وجود چارچوب عمدتاًً از طریق مذاکرات غیررسمی ناشی از روابط بلند مدت تجاری استحاله می­ شود.

در سطح خود ظاهراًً مدیریت تحت نظارت هیات مدیره و در عمل تحت نظارت بانک­های بزرگ یا سهام‌داران خانوادگی است.

ذینفعان (نه به طور قانونی ولی در عمل) کارکنانند نه سهام‌داران

۲-نظام پیوندی که خاص کشورهای در حال توسعه مانند اندونزی، تایلند، مالزی، و مکزیک است و ویژگی­های آن به شرح زیر می‌باشد:

• • بازارهای سرمایه چندان نقدشونده نیستند.

• • بازار کنترل شرکت یا وجود ندارد یا غیر فعال است.

• • چارچوب­های قانونی و نظارتی اغلب در حال شکل­ گیری هستند.

• • در سطح خرد خانواده ­ها بخش عمده ای از مالکیت را در اختیار دارند.

• در نبود بنیانهای استوار نظارتی و یا قانونی، معاملات شرکت­ها اغلب بر پایه اعتقاد و روابط است.

گیلان (۲۰۰۶) مدل­های مبتنی بر روابط بین مکانیزم­ های حاکمیت شرکتی را به دسته طبقه ­بندی ‌کرده‌است که در نمایشگرهای شماره ۲-۱ ‌و شماره ۲-۲ و شماره ۲-۳ نشان داده شده است:

• • مدل ترازنامه

• • مدل فرا ترازنامه

• مدل چارچوب هیات مدیره

نمایشگر شماره ۲-۱ : مدل ترازنامه

نمایشگر شماره ۲-۲ : مدل فرا ترازنامه

مدل چارچوب هیات مدیره

۲-۲-۶- انواع الگوهای حاکمیت شرکتی

در اقتصاد نئوکلاسیک، شرکت ها و مؤسسات صرفاً بنگا ههای عرضه کننده کا لاها و خدمات تعریف می‌شوند که هدف آنان به حداکثر رساندن سود ناشی از فعالیت‌ها می‌باشد. اما امروزه با توجه به طرح تئور یهای رفاه در مباحث اقتصادی و تأمین منافع تمامی ذینفعان در فرایند فعالیت‌های اقتصادی، شرکت‌ها و مؤسسات با دامنه وسیعی از اهداف فراتر از حداکثر نمودن سود بنگاه روبه رو می‌باشند . تأمین سلامت مالی فعالیت‌های ناشی از ریسک سرمایه گذاری برای سهام‌داران و ایجاد زمینه‌های لازم برای مشارکت بخش خصوصی در اقتصاد، زمینه‌های معرفی الگوهای متنوع حاکمیت شرکتی را مطرح نموده است که بر این اساس در این مقاله سعی می‌گردد چهار نوع الگوی حاکمیت شرکتی متناسب با این ویژگی‌ها معرفی گردد.

۲-۲-۶-۱- الگوی مبتنی بر بازار