۱۵۷۷۷۹

۳۵۲۸۶۷

۱۰۱۸۷۹

ماخذ: مرکز امار ایران
در مجموع روند تحولات مربوط به فعالیت­های ساختمانی بخش خصوصی حاکی از آن است که تقاضا برای ساخت مسکن در سال­های ۱۳۷۹-۹۰، بعد از یک رونق نسبی تا سال ۱۳۸۸ دچار رکود شده اما نشانه­هایی از روند روبه­رشد و بهبود از سال۱۳۹۰ به بعد ملاحظه می­ شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

با توجه به گزارش‌های ارائه شده می‌توان داده‌های ارائه شده را به‌صورت زیر خلاصه نمود:

• تغییرات جمعیت، خانوار و بعد خانوار حاکی از آن است که در بازه زمانی ۱۳۹۰-۱۳۳۵، جمعیت از ۱۸٫۹ میلیون نفر به ۷۵٫۱ میلیون نفر رسیده است، در راستای افزایش جمعیت تعداد خانوار از ۴ میلیون به ۲۱٫۱ میلیون افزایش یافته است در حالی‌که بعد خانوار از ۴٫۷۶ به ۳٫۵ تغییر یافته است. به‌طورکلی نرخ رشد جمعیت از ۳٫۱۳ در بازه زمانی ۱۳۴۵-۱۳۳۵ به ۱٫۲۹ در فاصله سال‌های ۱۳۸۵ تا ۹۰ رسیده است.

• بررسی روند ساخت‌وساز مسکن در ۱۳۹۰-۱۳۷۹ حاکی از افزایش تعداد پروانه‌های واحدهای مسکونی از ۱۱۰۱۶۱ هزار واحد به ۱۶۳۶۱۸ هزار واحد رسیده است و متوسط مساحت زیربنا از ۱۱۹ مترمربع در سال ۸۰ به ۱۳۰ مترمربع در سال ۹۱ رسیده است.

بررسی مسکن و اقتصاد خانوار نتایج زیر را در بر داشت:

• بررسی توزیع درآمد در دهه اخیر گویای افزایش سهم دو دهک اول و کاهش سهم دو دهک آخر درآمدی می‌باشد، این امر به معنای کاهش نابرابری در جامعه می‌باشد.

• هزینه خانوار همزمان با افزایش تورم، افزایش و قدرت خرید خانوار کاهش یافته است.

• هزینه مسکن در تمامی دهک‌ها افزایش یافته است و سهم هزینه مسکن در سبد هزینه خانوار در کل کشور از ۲۵٫۴ در سال ۱۳۷۹ به ۲۷٫۶ در سال ۱۳۹۰رسیده است.

• شاخص دسترسی به مسکن و طول دوره انتظار برای خرید مسکن در دهه اخیر افزایش یافته است.

• نوع تصرف ملکی مسکن کاهش و تعداد خانه‌های اجاره‌ای افزایش یافته است.

بررسی روند تحولات موجودی مسکن و تعادل آن با بعد خانوار نشان دهنده تغییرات زیر می‌باشد:

• افزایش موجودی مسکن از ۴ در بازه زمانی ۸۵-۷۵ به ۴٫۶ در بازه زمانی ۹۰-۸۵،

• تراکم نفر در واحد مسکونی از ۶ نفر در سال ۱۳۶۵ به ۳٫۸ نفر در سال ۱۳۹۰،

• افزایش تراکم خانوار در واحد مسکونی از ۱٫۱۷ در سال۱۳۶۵ به ۱٫۰۶ در سال ۱۳۹۰،

• افزایش واحد مسکونی موجود به ازای هزار نفر از ۱۶۸ هزار در سال ۱۳۶۵ به ۲۶۵ هزا در سال ۱۳۹۰،

• روند تحولات قیمت مسکن حاکی از سبقت شاخص قیمت مسکن از شاخص کل در سال‌های اخیر، همچنین نرخ رشد قیمت مسکن از ۲۹% به ۴۹٫۵% رسیده است؛

• در رابطه با حمایت دولت از مسکن کم‌درآمدها نیز، بررسی‌ها روند کاهشی را در اعتبارات و بودجه کل مرتبط به تامین مسکن قشر فقیر را نشان می‌دهند.

تجزیه‌وتحلیل شاخص‌های بررسی شده در طول برنامه سوم وچهارم
در این بخش به صورت تفصیلی به تجزیه‌وتحلیل داده‌های ارائه شده در بخش۴-۱ و ارتباط شاخص‌ها با هم و نیز با مسکن و بررسی تغییرات شاخص‌ها بر مسکن کم‌درآمدها پرداخته‌ایم. در راستای تفهیم بهتر موضوع، در این بخش از نمودارهای مختلفی برای مقایسه داده‌ها استفاده شده است، همچنین علاوه بر استفاده از اطلاعات بخش قبل، به‌منظور درک بهتر موضوع اطلاعات دیگری هم مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
از جمله مسائلی که در این بخش مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته است، بررسی کمبود مسکن نسبت به جمعیت اضافه شده می‌باشد. در این راستا به مطالعه شاخص‌هایی از قبیل روند تحولات پروانه ساختمانی صادر شده، میزان مشارکت دولت و بخش خصوصی در تولید مسکن کم‌درآمدها و نسبت پاسخدهی تولید مسکن به قشر کم‌درآمد و اینکه آیا واحدهای مسکونی تولید شده در توان قشر کم‌درآمد هست یا خیر پرداخته شده است، به‌عبارت دیگر بررسی قابل‌پرداخت بودن مسکن تولید شده در دهه اخیر برای قشر کم‌درآمد.
یکی از شاخص‌های موثر بر تامین مسکن، نسبت هزینه مسکن در سبد هزینه خانوار است که در این فصل به تفصیل مورد بررسی قرار داده شده است. این شاخص در این فصل به تفکیک دهک‌های مختلف درآمدی مطالعه شده و در ادامه تاثیر افزایش این شاخص بر کاهش تقاضای موثر مصرفی مسکن مورد بحث قرار داده شده است.
از مهم‌ترین شاخص‌های مورد بررسی در این بخش عوامل موثر بر افزایش قیمت مسکن از جمله تحول نرخ تورم و آمار خانه‌های خالی می‌باشد که به‌طور غیرمستقیم و مستقیم بر شاخص‌هایی از قبیل شاخص دسترسی به مسکن و مدت زمان انتظار برای خرید مسکن بویژه بر دهک‌های کم‌درآمد تاثیرگذار بوده است.
در بخش پایانی این فصل به مطالعه مهم‌ترین سیاست‌های مسکن کم‌درآمدها در برنامه سوم و چهارم از جمله سیاست انبوه‌سازی مسکن و سیاست مسکن مهر پرداخته شده و نهایتا جمع‌بندی از کل مطالب بخش ارائه گردیده است.
داده‌های بررسی شده در بخش قبل حاکی از آن است که در بازه زمانی ۹۰-۷۵ با افزایش جمعیت در سطح کشور مواجه بوده‌ایم به‌طوری‌که جمعیت در سال‌های ۸۵،۷۵ و ۹۰ به ترتیب ۶۰،۷۰ و ۷۵ میلیون بوده است. نکته حائز توجه کاهش بعد خانوار در ازای افزایش تعداد خانوار می‌باشد که نشان‌دهنده تغییر سبک زندگی در خانواده‌ها می‌باشد. به‌گونه‌ای که تعداد خانوار در سال ۱۳۷۵، ۱۲ میلیون، در سال ۱۳۸۵، ۱۷ میلیون و در سال ۱۳۹۰ ، ۲۱ میلیون نفر می‌باشد، در حالی‌که بعد خانوار در این سال‌ها به‌ترتیب ۴٫۰۳ ۴٫۴۸ و ۳٫۵۵ می باشد. بر اساس نتایج اولیه مطالعات طرح جامع مسکن، تراکم خانوار در واحد مسکونی برای خانوارهای کم‌درآمد کشور در حدود ۱,۲ خانوار در واحد مسکونی است که در مقایسه با میانگین کشوری ۱,۰۶ بالاتر بوده و نشان­گر وضعیت نامناسب مسکن خانوارهای کم­درآمد است.
با توجه به موضوع پژوهش لازم است به بررسی کمبود مسکن نسبت به جمعیت اضافه شده پرداخته شود.
با توجه به داده‌های ارائه شده در بخش۴-۱ تعداد پروانه ساختمان مسکونی در سال ۱۳۷۹ که شروع برنامه سوم توسعه می‌باشد ۱۱۰ هزار واحد بوده است این مقدار در سال پایانی برنامه به ۱۱۴ هزار واحد رسیده است که ۴ هزار واحد نسبت به شروع برنامه افزایش داشته است، یعنی حدودا سالی ۱۰۰۰واحد پروانه ساختمانی در طول برنامه سوم صادر شده است. در سال ۱۳۸۸ تعداد پروانه ساختمانی ۱۶۴ هزار واحد بوده است که نسبت به سال ۱۳۸۳ باز هم روند افزایشی داشته است و می‌توان گفت سالانه حدودا ۵۰۰۰۰ پروانه ساختمانی صادر شده است که خود نشان از افزایش تولید واحدهای مسکونی در طی برنامه چهارم توسعه دارد. لازم به ذکر است این شاخص در سال ۱۳۹۰ به ۱۶۳ هزار واحد رسیده است یعنی از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰ پروانه‌های ساختمانی صادر شده روند کاهشی داشته‌اند. در جدول زیر روند تحولات تولید مسکن در دهه گذشته نشان داده شده است.
نمودار ۵: روند تحولات تولید مسکن در نقاط شهری کل کشور طی سال­های ۱۳۸۸-۱۳۸۰
ماخذ: بر اساس اطلاعات مرکز آمار
مطالعات صورت گرفته در زمینه تولید مسکن و رشد جمعیت در کشور حاکی از آن است که با وجود افزایش جمعیت و از سوی دیگر کاهش بعد خانوار در حالی که تعداد خانوار افزایش یافته است و متعاقبا نیاز به مسکن افزایش یافته است، تولید مسکن علی‌رغم رونق تا سال ۱۳۸۸ روند کاهشی را در سال‌‌های ۸۹ و ۹۰ در پیش گرفته است. صحت این امر با بررسی شاخص کمبود مسکن به ازای خانوار در مسکن مورد مطالعه قرار می‌گیرد. آمار و ارقام حاکی از آن است که کمبود مسکن تا سال ۱۳۸۵ روند افزایشی داشته است اما این شاخص در سال ۱۳۹۰ نسبت به سال ۱۳۸۵ کاهش پیدا کرده است. براساس محاسبات انجام شده کمبود مسکن به ازای یک واحد مسکونی برای هر خانوار در کل کشور در سال ۱۳۹۰ معادل ۱۲۳۰ هزار واحد مسکونی است که از این تعداد۶۴۵ هزار واحد در مناطق شهری و ۵۸۵ هزار واحد آن در مناطق روستایی است.
نمودار ۶: کمبود مسکن به ازای یک خانوار در مسکن در سال­های ۱۳۹۰-۱۳۸۵(هزار واحد مسکونی)
ماخذ: سرشماری­های عمومی نفوس و مسکن- مرکز آمار ایران
جمع‌بندی مطالب بالا نشان می‌ دهد که تولید مسکن در برنامه چهارم (۱۳۸۸-۱۳۸۴) نسبت به افزایش جمعیت و در مقایسه با برنامه‌های پیشین روبه‌ بهبود بوده است. آنچنان که از سال ۸۵ تا ۹۰ شاخص کمبود مسکن کاهش پیدا کرده در حالی که جمعیت همچنان روبه افزایش بوده. بنابراین می‌توان گفت که تولید مسکن نیز مانند جمعیت روند افزایشی داشته. اما چه سهمی از این تولید افراد کم‌درآمد را بهره‌مند ساخته است.
همانطور که در بخش مبانی نظری اشاره شد، تولید مسکن کم‌درآمدها تا حد زیادی مبتنی بر سیاست‌گذاری‌ها و سرمایه‌گذاری‌های دولت می‌باشد. با توجه به آمار و ارقام بررسی شده در فصل چهار، می‌توان گفت، اعتبارات مسکن کم‌درآمدها از کل مسکن به ترتیب در سال‌های ۸۲،۸۳ و ۸۴ بیشترین و در سال‌های ۸۰،۸۵ و ۷۹ کمترین مقدار را به خود اختصاص داده است. این شاخص در بازه‌های زمانی ۸۱-۷۹ و ۸۷-۸۵ روندافزایشی داشته در حالی که در بازه زمانی ۸۴-۸۲ و ۹۱-۸۸ روند کاهشی داشته است. نمودار زیر سهم بودجه تامین مسکن کم‌درآمدها نسبت به کل بودجه کل مسکن را در دهه اخیر نشان می‌دهد.
نمودار ۷: سهم بودجه تامین مسکن کم‌درآمدها نسبت به بودجه کل مسکن در سال‌های ۹۱-۱۳۷۹
(نگارنده)
پرواضح است که بیشترین بودجه مسکن کم‌درآمدها در سال‌های آخر برنامه سوم اختصاص داده شده است و در برنامه چهارم این شاخص نوساناتی داشته و در دو سال آخر یعنی سال‌های ۱۳۷۷ و ۱۳۸۸ روند صعودی داشته است، اما به‌طورکلی سهم بسیار کمی نسبت به برنامه سوم از بودجه کل مسکن به بودجه مسکن کم‌درآمدها تعلق گرفته است.
یکی از ارگان‌های اصلی که در زمینه تامین مسکن کم‌درآمدها فعالیت می کند، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی می‌باشد. نمودار زیر فعالیت‌های این سازمان را در زمینه تامین مسکن کم‌درآمدها نشان می‌دهد. طبق این نمودار علی‌رغم نوساناتی در احداث مسکن می‌توان گفت به‌طور کلی بنیاد مسکن طی دهه اخیر فعالیت چشم‌گیری در زمینه تامین مسکن کم‌درآمدها ایفا نموده است، بویژه که در طول برنامه چهارم توسعه احداث مسکن محرومین توسط این سازمان اگرچه در سال ۱۳۸۷ دچار کاهش شدید شده اما به‌طورکلی روند صعودی داشته است.